Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ (ПАРАГРАФ 47.3-47.6)

Китобнинг тузатилган ва тўлдирилган 4-нашри

47.3. 1992: МИШ-МИШЛАР ВА УНИНГ ҲИМОЯСИГА УЮШТИРГАН ТАДБИРИМИЗ

1992 йил иккинчи ярмидан бошлаб ҳофиз Шерали Жўраевнинг қўшиқлари Ўзбекистон радиоси ва телевидениеси орқали қўйилмайдиган, оммавий концертлари ўтказилмайдиган бўлди. Бунга қўшимча равишда халқ орасида айрим нобоп шахслар 46.2-параграфда ёзганимдек: «Шерали Жўраев Ислом Каримов билан бирга Саудия Арабистонига борганидаги ибодат ҳақида у дебди, бу дебди. Шу сабабли Президент Ислом Каримов ва Шерали Жўраев ўртасида муносабатлар совуқлашиб, унга концерт бериш, унинг қўшиқларини радиода эшиттириш ва телевизорда кўрсатиш тақиқланибди” деган миш-миш гапларни 1992 йил ёзидан бошлаб тарқата бошлашди.

Бундай миш-мишларга чек қўйиш, халқ яхши кўрган ҳофизи Шерали Жўраевнинг инсоний ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва концертларига йўл очиб бериш учун 1992 йил ёзида мен Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов номига Мурожаатнома тайёрладим. Шу Мурожаатнома матнини келтирай.

“ Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовга
нусхаси Ўзбекистон Республикаси Телевидениеси раҳбариятига
нусхаси Ўзбекистон Республикаси Радиоэшиттириш раҳбариятига

Кейинги бир неча ой нобайнида Ўзбекистон телевидениеси ва радиоси орқали халқимизнинг севимли ҳофизи, Ўзбекистон халқ артисти Шерали Жўраевнинг қўшиқларини эфир орқали эшиттириш тақиқланган эмиш.

Ўзбекистон Республикаси Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ)нинг аъзоси эканлигини ва БМТ 1948 йил 10 декабрида қабул қилган Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларациясига ҳурматли Президентимиз Ислом Абдуғаниевич Каримов имзо қўйганлигини ҳисобга олиб, Ўзбекистон Республикаси фуқароси, Ўзбекистон халқ артисти Шерали Жўраевнинг инсон ҳуқуқлари камситилаётганлиги, поймол қилинаётганлигини Сизларга маълум қилмоқчимиз. Ушбу Декларациянинг 19- ва 27-моддаларида қуйидаги сўзлар ёзилган.

“19-модда. Ҳар бир инсон маслак эркинлигига ва буларни эркин ифодалаш ҳуқуқига эгадир; ушбу ҳуқуқ ҳеч бир ҳалалсиз ўз маслакларига риоя этиш эркини ва ахборот ва ғояларни ҳар қандай воситалар билан ҳамда давлат чегараларидан мустақил тарзда қидириш, олиш ва тарқатиш эркини қамраб олади.” ([294, 14-б.])

“27-модда. 1. Ҳар бир инсон жамиятнинг маданий ҳаётида эркин иштирок этиш, санъатдан баҳраманд бўлиш, илмий тараққиётда қатнашиш ва унинг неъматларидан баҳраманд бўлиш ҳуқуқига эгадир.” ([294, 16-б.])

Халқимизнинг севимли қўшиқчиси Шерали Жўраевнинг телевидение ва радио орқали қўшиқлари эшиттирилмаётганлигидан ва бирор жойда концерти уюштирилмаётганлигидан фойдаланган баъзи бир кимсалар Шерали Жўраев шаънига туҳматдан иборат миш-мишлар тарқатишмоқда. Агар мабодо Шерали Жўраев томонидан бирорта ноқонуний ҳаракатлар қилинган бўлса бу ҳақда газеталар, радио ва ойнаи жаҳон орқали очиқ айтилишини, ошкора қонуний йўллар билан халққа маълум қилинишини талаб қиламиз.

Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларациясининг 11-моддасида қуйидагича ёзилган.

“11-модда. 1. Жиноят содир этишда айбланаётган ҳар бир инсон унга ҳимоя учун барча имкониятлар яратиб берилиб, суд мажлисида ошкора тартибда қонуний йўл билан унинг айбдорлиги аниқланмагунча, беайб деб ҳисобланиш ҳуқуқига эгадир.” ([294, 12-13-б.])

Юқорида айтилган Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси талабларига асосан, Мустақил Ўзбекистонимиз фуқароси бўлмиш Ўзбекистон Х А Л Қ артисти, Ўзбекистон Республикаси Алишер Навоий номли Давлат мукофотининг совриндори Шерали Жўраевни н о ҳ а қ т а з й и қ қилишни зудлик билан тўхтатишни, халқимиз севиб тинглайдиган унинг қўшиқларини телевидение ва радио орқали эшиттирилишини т а л а б қ и л а м и з.

Ҳурмат ва эҳтиром билан Ўзбекистон Республикаси фуқаролари:
1. Аҳмаджонов Шуҳрат имзо.
2. . . . имзолар.”

Мен 1989-1990 йилларда Ўзбекистон «Бирлик» халқ ҳаракати (БХХ) Тошкент шаҳар ташкилоти раисининг биринчи ўринбосари, 1991 йил 1 августдан 1993 йил октябргача «Эрк» демократик партияси (ЭДП) Тошкент шаҳар ташкилотининг иккинчи котиби, Мирзо Улуғбек туман ташкилотининг биринчи котиби бўлиб ишлаганман.

Мен Мурожаатномани ўзимнинг ёзув машинкамда 20 дан ортиқ нусхада тайёрлаб, Тошкент Трактор заводи, Эксковатор заводи, Тошкент Бош қурилиши трестига қарашли ишчилар ётоқхоналаридаги бошланғич партия гуруҳларининг ҳар бирига уч нусхадан тарқатиб, имзолар йиға бошладим. Имзо йиғиш тадбири бошланганидан 15-20 кун ўтгач, ишчилардан бири Шерали Жўраевнинг бир кунлик концерти Тошкентдаги Ҳамза номли Академик театрида (ҳозирги Ўзбек Миллий академик драма театрида) бўлиб ўтгани ҳақида айтди.

Шерали аканинг бир кунлик концерти бўлгач, демак, кейинги концертларига ҳам рухсат беришар, деган умид билан йиғилган имзолар билан Мурожаатномани жўнатиш тадбирини тўхтатишимга тўғри келди.

Мурожаатнома ва унинг остига йиғилган имзолар нусхалари менинг шахсий архивимда бир неча йил сақланди. Кейинроқ, мен уйда бўлмаган пайтим, Ўзбекистон махсус хизмат органи ходимлари Мурожаатноманинг барча нусхаларини ўғирлаб кетишди. Шуниси яхшики, мен муҳим хат ва мурожаатномалар тайёрлаганимда ёзув машинкасида кўп нусхада чоп этиб, унинг айрим нусхаларини турли папкаларга солиб қўядиган одатим бор. Шу папкалардан бирида 1993 йилдаги Мурожаатнома нусхаси сақланиб қолган экан. Уни ўқувчимиз эътиборига 2008 йилда юқоридагидек ёзиб ҳавола қилгандим.

Шундай қилиб, Шерали Жўраевнинг навбатдаги концерти 1992 йил август охирида Тошкентдаги Ҳамза номли театр саҳнасида фақат бир кунгина бўлди. Ушбу концерт шошилинч ва ими-жимида тайёрланганлиги сабабли шаҳарда эълонлар илинмади ва кўпгина мухлислар, жумладан мен ҳам бехабар қолдим. Шундай бўлсада Ҳамза театридаги ўринлар мухлислар билан тўлганди. Томошабинлар орасида олдинги қатордаги ўриндиқларда “тегишли идора” ходимлари ҳам ўтиришганини ўша ноёб концерт ёзиб олинган видеокассетада кўриш мумкин. Балки шу сабабли ҳам Шерали Жўраев юртимиздаги тинчликни сақлаш ҳақида концерт давомида икки маротаба гапирган … Шунингдек, Шерали Жўраев ўша концертда Президент Ислом Каримов ҳақида, Ўзбекистондаги тинчлик ҳақида ҳам ижобий сўзлар айтган, лекин бу гаплар видеокассетада йўқ. 1998 йил баҳор кунларининг бирида “Би-би-си” радиоси Шерали Жўраев ҳақида эшиттириш бериб, ўша 1994 йилдаги концертда тасмага ёзиб олинган Президент Ислом Каримов ҳақидаги гапларни ҳам баён этди.

1992 йилги Ҳамза номли театр саҳнасидаги концертда Шерали Жўраев Тожикистонда қариндошлари борлиги ва у ердаги фуқаролар урушида одамлар ҳалок бўлаётганлиги сабабли 1992 йилда концерт бермаганлиги ҳақида гапирди. Маълумки, 1997 йил ёзида Москвада урушувчи томонлар Тинчлик битимини имзолашгандан кейин Тожикистондаги фуқаролар уруши тўхтади. Аммо Шерали Жўраевнинг қўшиқлари шу сатрлар дастлаб ёзилган 1999 йил ёзига қадар ҳам, китобимнинг учинчи нашрини 2008 йилда ёзиб сайтда чоп қилганимда ҳам, ҳатто диктатор Президент Ислом Каримов 2016 йил 2 сентябрда вафот қилгунига қадар мамлакатимиз концерт залларида ва телевидениеда янграмади.

Демак, бу муаммони 1992-1997 йилларда Тожикистондаги фуқаролар уруши билан изоҳлаб бўлмайди, балки Ўзбекистоннинг ўзида катта сабаблар борлиги аниқ. Аниқроқ қилиб айтганда, Шерали Жўраевнинг оммавий концертлари бўлмаётганлиги ва телевидение орқали кўрсатмаётганлигининг асосий сабаби диктатор Президент Ислом Каримов раҳбарлигида Ватаниимизда кучишлатар органларга таянган полициявий сиёсий режим ҳукмрон бўлганлигидан ва режим тақиқлаб қўйганлигидандир.

47.4. 1992 ЙИЛДАГИ КОНЦЕРТ.
ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВНИНГ “ДАМЛАРИМ ЎТДИ” ҚЎШИҒИ


Фото 63. Шeрали Жўраeв Тошкентдаги Ўзбек Миллий академик драма театри саҳнасида куйламоқда. 1992 йил август. [295]

Шeрали Жўраeв 1992 йил августда Тошкентдаги Ўзбек Миллий академик драма театри саҳнасида куйлаган қўшиқлар рўйхатини келтирай.

1. Онагинам. Ҳалима Худойбердиева шеъри, Шерали Жўраев мусиқаси.
2. Баҳор айёми. Бобур ғазали. Шерали Жўраев мусиқаси.
3. Ўлтирур. Шерали Жўраев шеъри ва мусиқаси.
4. Муқаддас аёл. Ҳалима Худойбердиева шеъри, Шерали Жўраев мусиқаси.
5. Дамларим ўтди. Шерали Жўраев қўшиғи.
6. Нозик. Увайсий ғазали. Шерали Жўраев мусиқаси.
7. Она Туркистон. Шерали Жўраев қўшиғи.
8. Шакарони Мозандарон. Ҳофиз Шерозий ва Ирадж-Мирзо шеъри. Шерали Жўраев мусиқаси.
9. Ёноғи қизил. Шерали Жўраев мусиқаси.
10. Куйдим. Сирожиддин Саидов шеъри. Шерали Жўраев мусиқаси.
11. Оппоқ ойим. Шерали Жўраев қўшиғи.
12. Зeбо эмас. Алишер Навоий ғазали. Шерали Жўраев мусиқаси.
13. Буйинга муносиб. Шерали Жўраев қўшиғи.
14. Қайга борурсан. Шерали Жўраев қўшиғи.
15. Ошиқма ой тўлгунча. Шерали Жўраев қўшиғи. [295]

1992 йил иккинчи ярмидан бошлаб ҳофиз Шeрали Жўраeвга қарши турли хилдаги миш-миш гаплар тарқатиш ва тазйиқ қилиш қайтадан бошланди. Балким шу сабабли Шeрали ака 1992 йилда бу мавзуга доир бир нeчта яхши шeърлар ёзди ва қўшиқ қилиб куйлади. Шулардан бирини – “Дамларим ўтди” қўшиқ матнини кeлтириб ўтай.

Эътибор беринг: Шeрали Жўраeв “Дамларим ўтди” қўшиғининг учинчи бешлигида “Баъзан ҳайрон этар душман ҳиммати” деб ҳам куйлаган. Чунки ушбу концертга рухсат бериш сабаби Шeрали ака учун кутилмаган таклиф бўлган. Аслида бунинг сабаби мен ёзган Мурожаатнома ва унинг остига Тошкентда йиғилган юзлаб имзолар эди. Агар Мурожаатномамиз Президент Ислом Каримовга жўнатилгач ҳам концертга рухсат берилмаса, имзо қўйган юз нафарга яқин фуқаролар, асосан ЭДП аъзолари билан биргаликда Президент Девони олдида норозилик пикетини ўтказишни режалаштиргандим.

Шeрали ЖЎРАЕВ қўшиғи

ДАМЛАРИМ ЎТДИ

Яхши ҳам, ёмон ҳам дамларим ўтди,
“Дўстим” дeганларим юз буриб кeтди,
Мардликдан лоф уриб, номардлик этди,
Йўлимда тугунлар турган замоним,
Сeн ҳам юзинг бурма, қоши камоним!

Санамлар бор баъзан мардликда ўтар,
Баъзи бир эркаклар аёлдан баттар,
Мунофиқ энг аввал дўстини сотар,
Сeнда бундайлардан йироқ бўл, жоним,
Мeндан юзинг бурма, қоши камоним!

Тоғлардан оғирдир дўстнинг миннати,
Баъзан ҳайрон этар душман ҳиммати.
Гўзалликда мардлик инсон зийнати,
Темурбек ҳиммати ушбу каломим,
Мeндан юзинг бурма, қоши камоним!

(Иймони пок дўстинг бир хил турармиш,
Ҳақни ҳақ, ноҳақни ноҳақ дeярмиш,
Йиғласанг – йиғлармиш, кулсанг – кулармиш,
Сeн-да поклигингча қолгин, иймоним,
Мeндан юзинг бурма, қоши камоним!)

Қаро тун ортдадур оппоқ тонг бугун,
Дўстлар шодон бўлиб, байрамдир бугун,
Биз кирган хоналар байрамдир бугун,
Шу элга аёндир яхши-ёмоним,
Ўзинг шоҳиддирсан, қодир Худойим!
Мeндан юзинг бурма, қоши камоним! [26, 22-б.] [295]

47.5. 1993: РУСТАМ УСМОНОВ БИЛАН БОҒЛИҚ МИШ-МИШ


Фото 64. “Рустамбанк” раҳбари Рустам Усмонов (1948). Москва, 2018 йил январ. [296]

Шерали Жўраевга қарши 1993 йилда уюштирилган миш-миш “Рустамбанк” раҳбари Рустам Усмоновга қарши очилган жиноий иш билан боғлиқ эди. Шу сабабли Рустам Усмонов ва у билан боғлиқ айрим воқеалар ҳақида қисқача ёзай.

Рустам Усмонов (1948 йилда Қирғизистон Республикаси, Ўш вилоятида туғилган) 1991 йил декабрида Андижон вилояти, Советобод (ҳозирги Нуробод) туманидаги “Дўстлик” колхози раиси, Советобод шаҳар кенгаши депутати эди. Маълумки, 1991 йил 29 декабр кунига Ўзбекистонда биринчи марта икки мухолиф номзод – Ўзбектстон Президенти, Ўзбекистон Халқ демократик партиясининг ўша пайтдаги раиси Ислом Каримов ва Ўзбекистон “Эрк” демократик партияси (ЭДП) раиси Муҳаммад Солиҳ ўртасида Президентлик сайловлари белгиланган эди.

Сайловга яқин қолганида “Правда Востока” газетасининг 1991 йил 18 декабр сонида Рустам Усмоновнинг «Поддерживал «Эрк», но проголоcую за Каримова» (“Эрк”ни қўллаб-қувватлагандим, лекин Каримовга овоз бераман») номли кичик мақоласи чоп этилди ([297]-га қаранг). У ўз мақоласида 1991 йил 29 ноябр куни ЭДП марказига келгани, ЭДП Тошкент шаҳар ташкилоти биинчи котиби, профессор Шоди Каримов билан учрашгани, ЭДПнинг уч нафар раҳбари билан суҳбатлашгани ва айрим камчиликлар сабабли хафа бўлгани ҳақида ёзган эди (ЭДП маркази Тошкент шаҳри, Ҳамза (ҳозирги Паҳлавон Махмуд) кўчаси, 58-уйда жойлашганди. 1994 йилдан бу уйда Ўзбекистон Бош прокуратураси жойлашган). У мақоласини қуйидаги сўзлар билан тугатганди. Рус тилидан ўзбек тилига мен ўгирдим.

“Менинг кайфиятим бирданига бузилди. Агар бу одамлар – сўз айримлари ҳақидагина бормоқда – ҳокимият остонасида ўзларини шу даражада калондимоғлик билан тутишаётган бўлсалар, улар сайловларда ғалаба қозониб ҳокимиятга келгач, биз қандай аҳволда қоламиз? Ишончим комилки, масалан, мен тадбиркор сифатида ўз меҳнатимнинг барча натижаларидан маҳрум бўламан, балким 1917 йил октябридан кейин аждодларимиз каби хорижга бориб қоларман.

Йўқ, мен бундай қисматни хоҳламайман.

Гарчи менга Ислом Каримов фаолиятининг айрим жиҳатлари ёқмасада, мен унга овоз бераман. Ҳар ҳолда унинг фикр-мулоҳазалари, иш услублари одамларга маълумдир. Унинг фаолиятини башорат қилиш мумкин.

Келинглар, таваккал қилмайлик. Ўз овозларимизни Ислом Каримовга берайлик. Унга бозорга ўтишда янада дадилроқ иш қилишини тилайлик.” [297]

Рустам Усмонов ўз вақтида Тошкент Халқ хўжалиги институти (ҳозирги Иқтисодиёт университети) талабаси бўлган ва талаба сифатида проф. Шоди Каримовга имтиҳон топширган. Шоди Каримов собиқ талабаси мақоласини ўқиб хафа бўлди ва ўзбек тилида жавоб хатини ёзиб, каминадан рус тилига таржима қилиб беришни сўради. Мен уни таржима қилдим. Шоди аканинг жавоб мақоласи “Правда Востока” газетасининг 1992 йил январь-февраль сонларидан бирида чоп этилди. Рустам Усмонов ўз мақоласида фақат Шоди Каримов фамилиясини ёзиб, ўз устозини ноҳақ танқид қилди. Бу билан у куҳна Шарқнинг буюк қадриятларидан бири – ўз устозига ҳурмат анъанасига амал қилмади, қўпол хатога йўл қўйди.

Ўзбекистон оммавий ахборот воситаларида асосан Ислом Каримов номзоди учун ташвиқот олиб борилиши, Рустам Усмоновдек лаганбардорларнинг ғаразли, нохолис мақолалари, сайлов куни сайлов қонунларининг қўпол равишда бузилиши туфайли 1991 йил 29 декабр кунги сайловларда Тошкентдаги рус забонли аҳоли асосан Ислом Каримов учун овоз берди. Табиийки, бундай тенг шароитлар яратилмаган сайловда Ислом Каримов ғолиб келди.

Президентлик сайловларида хушомадгўйлик, лаганбардорлик қилгани учун авторитар сиёсий режим раҳбарияти Рустам Усмоновга сайловдан кейин 1992 йилда “Рустамбанк” номли хусусий тижорат банкини очишига барча шароитларни яратиб берди. Таққослаш учун: Ўзбекистонда “Алимбанк” номли иккинчи хусусий банк 1994 йил май ойида Самарқанд вилояти Ургут туманида очилди [282, 1-ж., 238-б.]

Лекин авторитар, полициявий режим амалдорлари учун доимий дўстлар йўқ ва улар қонунларга амал қилмайди. Уларга режим учун муҳимроқ бўлган манфаатлар устивордир. Рустам Усмоновнинг кейинги тақдири, унга қарши жиноий ишнинг очилиши “Ватан Тараққиёти” партияси фаолияти билан боғлиқдир.

1992 йил бошида Президент Ислом Каримов ўз маърузаларидан бирида Ўзбекистонда ишбилармонлар партиясини тузишни таклиф қилди. Бу таклифга шоир Усмон Азим (1950) ўз хайрихоҳлигини билдириб, шу партияни тузишга киришди. Усмон Азим 1988 йил 11 ноябр куни ҳофиз ва шоир Дадахон Ҳасан уйида “Бирлик” халқ ҳаракатига асос солган 18 кишидан биридир, 11 кишилик Ташаббус гуруҳи сафида бўлган эди.

“Ватан Тараққиёти” партияси (ВТП)ни молиявий жиҳатдан у ёки бу даражада таъминлашни “Рустамбанк” раҳбари Рустам Усмонов ўз зиммасига олди. Натижада 1992 йил 24 май куни Тошкентда ВТПнинг таъсис қурултойи бўлиб ўтди. Унда Усмон Азим партия раиси, Рустам Усмонов эса партия Марказий кенгаши Президиуми аъзоси этиб сайланди. ВТП Ўзбекистон Адлия вазирлигида 1992 йил 10 июл куни рўйхатга олинди ва партия раҳбарларига 224-сонли гувоҳнома топширилди [298, 159-б.].

1993 йил март ойида ВТП Жиззах вилоят ташкилоти раиси этиб Ўзбекистон Олий Мажлисининг 1989-1994 йиллардаги депутати Мели Қобилов (1943.20.05) сайланди. У 1992 йил март ойида Ўзбекистон Инсон ҳуқуқлари жамияти Жиззах вилоят ташкилоти раиси этиб сайланди ва бу соҳада ҳам яхши фаолият олиб борди. Мели Қобилов ва унинг сафдошлари фаол ҳаракат олиб боришлари натижасида қисқа вақтда ВТПнинг Жиззах вилоят ташкилотидаги аъзолар сони 200 нафардан 5000 нафарга етди. Бу билан ВТПнинг Жиззах вилоят ташкилоти Халқ демократик партияси (ХДП) билан сайловларда бемалол рақобатлашаоладиган, Жиззах вилоят халқининг 70 фоиздан ортиқ овозларини олиши мумкин бўлган ташкилотга айланди.

Ўзбекистон кучишлатар органлари ВТП Жиззах вилоят ташкилотидаги воқеалар туфайли ВТП раҳбарларидан айримларига қарши жиноий иш очиш учун бадном қилувчи материал (копромат) тўплашга киришди. Бу билан ВТПнинг Жиззах вилоят ташкилотига ВТП раҳбарлари орқали босим қилмоқчи бўлди. Бунинг учун ВТПнинг бош молиячиси – банкчи Рустам Усмоновга қарши жиноий иш очиш керак эди. Шундай қилиб, 1993 йилда “Рустамбанк”нинг молиявий фаолияти устидан текшир-текшир бошланди ва жиноий иш очилди. [299]-мақоламда Рустам Усмоновга қарши жиноий иш 1994 йилда очилган, деб ёзган эдим. Ушбу китобни ёзиш давомида воқеалар кетма-кетлигини тиклаш орқали маълум бўлдики, унинг устидан жиноий иш 1993 йилда очилди.

Мели Қобиловнинг кейинги тақдири ҳақида қисқача маълумот. 1994 йил 25 декабр куни Ўзбекистон Олий Мажлисига сайловлар белгиланди. Мели Қобилов ва унинг сафдошларини Олий Мажлисга ва Жиззах вилоят Кенгашига депутат этиб сайланишларига йўл қўймаслик учун 1994 йил 27 октябрь куни Мели Қобиловни ўз иш кабинетида Жиззах вилоят прокуратураси ходимлари ҳибсга олди. Унга қарши Ўзбекистон Жиноят кодексининг саккизта моддаси бўйича айблов эълон қилишди.

Суд 1995 йил 1 августдан 1996 йил 12 февралгача давом этди. Оқибатда туҳмат айбловлар билан Мели Қобилов саккиз йил муддатга қамаб юборилди. У саккиз йил қамоқда ўтириб, 2002 йил 8 октябр куни озодликка чиқди. У 2008 йил февралида Жиззах шаҳри, “Кўтарма” маҳалласи, Гавҳар тор кўчаси, 5-уйда яшаётганди [299].

Рустам Усмоновнинг кейинги тақдири ҳақида икки оғиз сўз. Эслашимча, 1993 йилда Рустам Усмоновни кучишлатар орган ходимлари ҳибсга олди. Лекин бир неча кун ўтгач, ундан кетиб қолмаслик ҳақидаги тилхат олиб, озодликка чиқаришди. У яширинча Қирғизистонга кетиб, у ерда колхоз раиси бўлиб ишлади ва гектаридан 61 центнергача пахта ҳосили олиб, бизнес фаолиятини йўлга қўйди. У Қирғизистонда рус тилида «Я не уcтал боротьcя» (“Мен курашдан чарчаганим йўқ”) номли китоб ёзди. Лекин Рустам Усмонов 1998 йил февралида қўпол хатога йўл қўйди: ўз оила аъзоларини кўриш учун Тошкентга келганида кучишлатар орган ходимлари уни ҳибсга олди. Кейинроқ Андижон вилоят суди уни 14 йилга қамаш ҳақида ҳукм чиқарди. У аввал Тошкент вилояти Зангиота туманидаги қамоқхонада, 2006 йил декабридан 2008 йил февралида Қашқадарё вилояти Шайхали қўрғони яқинидаги 64/49-сонли қамоқхонада, кейин Жаслиқ қамоқхонасида ўз жазо муддатини ўтади. Мен бу ҳақда 2008 йил 12 феврал куни Рустам Усмоновнинг куёви билан телефон орқали гаплашгандим.

Ўзбекистон Президенти Ислом Каримов ва Олий Мажлис Сенати 1998-2007 йиллар давомида бир неча марта Авф этиш ҳақидаги қарорлар чиқарди. Лекин Рустам Усмонов 1991 йилда қўллаб-қувватлаган ва бошқа фуқароларни ҳам шунга даъват этган полициявий режим амалдорлари унинг жазо муддатини бирор марта камайтиришмади. Ҳар сафар унга “қамоқхона ички тартибини бузганлик” айбини қўйиб, Авф этиш ҳақидаги қарорни қўлламаслик йўлини қилишди.

Эътибор беринг: Рустам Усмонов ўзининг [297]-мақоласида “Эрк” демократик партияси раҳбарлари 1991 йил 29 декабрдаги Президентлик сайловларида ғалаба қозонса хорижга кетишга мажбур бўлиши ёки қамалиши мумкинлиги ҳақида башорат қилган эди. Аслидачи, у лаганбардорлик қилиб, сайловда овоз беришга чақирган Президент Ислом Каримов раҳбарлигидаги Ўзбекистон кучишлатар органлари уни шу аҳволга солишди, улар унга қарши жиноят иши очиб, уни 14 йилга қамашди. Режим ҳатто авф этишга ҳам йўл бермади. Диктатор Президент Ислом Каримов 2016 йил 2 сентябр куни вафот қилгач, Рустам Усмонов 19-йиллик қамоқдан 2017 йил 13 феврал куни озодликка чиқди [300].

Энди ҳофиз ва шоир Шерали Жўраевга қарши 1993 йилда уюштирилган миш-миш масаласига қайтсак бўлади. Мен 1991-1993 йилларда “Эрк” демократик партияси (ЭДП) Тошкент шаҳар ташкилотининг иккинчи котиби, Мирзо Улуғбек туман ташкилотининг биринчи котиби дим. Мирзо Улуғбек туманидаги заводлар ва қурилиш ташкилотлари ётоқхоналарида ЭДПнинг бошланғич ташкилотларини ттузиб доимий фаолият олиб бораётганди.

1993 йил ёзида мен Тошкент Бош қурилиш бошқармасига қарашли тўрт қаватли ётоқхонада кундузи қурилишда ишлаб, кечқурун Тошкент Техника университети кечки факултетида ўқиётган ЭДП аъзолари ва талабалар билан суҳбатлашаётгандим. (Ушбу ётоқхона Тошкент шаҳри, Пушкин кўчаси, -уйда жойлашганди. У бинода 2008 йил 13 февралида Тошкент шаҳар Мирза Улуғбек туманлараро Фуқаролик суди жойлашганди). Суҳбат давомида мен мавжуд режим Шерали Жўраев концерт ўтказишига рухсат қилмаётгани, телевидениеда чиқишига йўл бермаётгани ҳақида ҳам гапирдим. Шунда ишчи-талабалардан бири бундай деди: “Банкчи Рустам Усмонов устидан жиноий иш қўзғатилган экан. Шерали Жўраевнинг Рустам Усмонов билан алоқалари бор экан. Шу сабабли унинг қўшиқларини радио ва телевидениеда бериш, концертлар ўтказиш тақиқланибди” деди.

Мен у йигитдан бу гапни қаердан олгани ҳақида сўрадим. Ишчи-талаба йигит бировдан эшитганини айтди. Мен бундай дедим: “Бирорта атоқли, машҳур, улуғ шахс ёки давлат раҳбари ҳақида уни бадном этувчи, обрўсини тушурувчи, манфий гапларни қариндошлар, таниш-билишлар ёки бировлардан эшитганда албатта бу ахборот манбасини сўранг. Яъни бундай совуқ хабарни газета ёки журналда ўқидими, ё радиода эшитдими, ёки телевизор орқали кўрдими, ёинки бу ҳақда суд қарори борми? Агар бор бўлса, ўша манбани, яъни газета ёки журналнинг аниқ сонини билиб олиш, радио ёки телекўрсатув санасини аниқлаб олиш керак. Агар ёмон хабарни берган киши расмий манбани аниқ айта олмаса, бу миш-миш гап эканлиги маълум бўлади. Атоқли шахс ҳақидаги миш-миш гапни шу ернинг ўзида тўхтатиш ва буни бошқа кишиларга айтмаслик, яъни тарқатишни тўхтатиш керак”.

Мен атоқли шахслар ҳақида миш-миш гапларни эшитганда шу гапни айтаётган фуқародан нимага асосланиб айтаётганини, манбасини сўрайман. Агар у манбани айта олмаса, бу миш-миш гап эканлигини таъкидлаб, уни тарқатишни тўхтатишни илтимос қиламан. Бундай танбеҳдан кейин бирорта таниш-билишим қайтариб менга миш-миш гап айтгани йўқ.

Шундай қилиб, 1993 йил ёзида Тошкентда ҳофиз ва шоир Шерали Жўраевга қарши банкчи Рустам Усмонов билан қандайдир алоқалари, олди-бердилари борлиги ҳақидаги навбатдаги миш-миш гаплар тарқатилди. 1993 йил 25 сентябрда “Эрк” демократик партияси (ЭДП)нинг тўртинчи қурултойи Тошкентдаги Туқувчилар саройида бўлиб ўтди. Ушбу қурултойни ташкиллаштириш ва Тошкент шаҳар ташкилотининг анжуманини ўтказиб, қурултойга делегатларни сайлаш тадбирларини ўтказишда фаол қатнашдим. Лекин Қурултой нодемократик руҳда, қупол бузилишлар билан ўтди. Шу сабабли ЭДП Тошкент шаҳар ташкилотининг кўпчилик раҳбарлари унинг биринчи котиби профессор Шоди Каримов бошчилигида истъефога чиқди ва ЭДПни тарк қилишди. Мен ҳам ЭДПдан чиқиб, бир гуруҳ ҳамфикрлар билан биргаликда Ўзбекистон ёшларининг янги Республикачилар партиясини тузишга киришдим. ЎРП Устави лойиҳасини ёздим, Ватанимиздаги вилоятлардан саккизтасига бориб ЎРПнинг бошланғич ташкилотларини тузиб келдим. Алал оқибат Ўзбекистон Республикачилар партияси (ЎРП)нинг Таъсис қурултойини 1994 йил 12 ноябр куни Тошкентда Буюк Ипак йўли кўчасида жойлашган «Гулшан» номли Маданият уйида ўтказдик. Қурултой қатнашчилари мени ЎРП раиси қилиб сайлашди. Шу воқеалар сабабли Шерали Жўраевга қарши 1993 йилда тарқатилган миш-мишларга нисбатан бирорта тадбир уюштиришга вақтим ва имкониятим бўлмади.

47.6. 2004: ПРОФЕССОР ОЛИМЖОН КАРИМОВГА ҚАРШИ МИШ-МИШ


Фото 65. Профессор Олимжон Каримов (1926-2006). Олимжон аканинг уйида 2005 йилда олган суратим. Тошкент.

Мен профессор Олимжон Каримов (1926.06.06-2006.08.02) ва у амалга оширган ишлар ҳақида [301]- ва [302]-мақолаларимда ёзгандим. Проф. Олимжон Каримов ўзбеклар орасида биринчи бўлиб техника фанлари номзодлиги диссертациясини 1953 йилда Москвада ёқлади. У пахта териш машинаси бўйича докторлик диссертациясини 1963 йилда тайёрлаган бўлсада, унга диссертацияни ёқлаш учун рухсатни кўп курашлардан кейин 1967 йил октябрида беришди. Докторлик дипломини эса 1970 йил ёзида олди. 1974 йил июлида у профессорлик унвонига эга бўлди. У 30 та ихтиро муаллифи эди.

Ўзбекистон “Бирлик” Халқ ҳаракати (БХҲ) Ташаббус гуруҳи 1988 йил 11 ноябрида тузилгач, проф. Олимжон Каримов 1988 йил ноябр охиридан БХҲ раҳбариятида фаолият олиб бориб, кўпгина эзгу ишларни амалга оширди. Унинг ташаббуси ва раҳбарлиги остида 1990 йил сентябрида Тошкентда Ўзбекистон Озод Деҳқонлар партияси (ОДП) таъсис қурултойи бўлиб ўтди. Яъни у ОДП асосчисидир.

Ўзбекистон кучишлатар органлари 1992 йил ёзида бир гуруҳ демократларга қарши “Миллий Мажлис” номли сохта жиноий иш очиб, Олимжон акани 1993 йил 21 январдан 23 февралгача, яъни 33 кун давомида Тошкент қамоқхонасига қамашди. Бу сохта суд иши Ўзбекистон Олий судида 1993 йил 1 июлидан 6 августгача кўрилди. Бошқа демократлар қаторида проф. Олимжон Каримовга Олий суд 3 йил шартли қамоқ жазосига, яъни уй қамоғига ҳукм қилди.

Қисқароқ қилиб айтганда, проф. Олимжон Каримов ўзининг деярли 80 йиллик умри давомида ўзбек халқи манфаатларини имкони борича ҳимоя қилган зиёлилардан бири эди. У менинг ташаббусим билан 2003 йил апрелида тузилган “Демократлар давраси” нодавлат нотижорат ташкилоти аъзоси ҳам эди.

Энди проф. Олимжон Каримовга қарши 2004 йил сентябрида уюштирилган миш-миш ҳақида ёзсам бўлади.

Гавҳар Орипова (1957 йилда туғилган, проф. Олимжон Каримовнинг қизи) менга 2005 йил май ойида қуйидаги воқеани гапириб берди. Қаҳрамон Ғуломов 2004 йил сентябрида Тошкент шаҳри ва вилоятидаги демократларга телефон қилиб, “Профессор Олимжон Каримов вафот қилди” деб айтган. Эслатиб ўтаман: физика-математика фанлари номзоди Қаҳрамон Ғуломов 1988 йил 11 ноябр куни ҳофиз ва шоир Дадахон Ҳасан уйида “Бирлик” халқ ҳаракатига асос солган 11 кишилик Ташаббус гуруҳи аъзоларидан бири, у 2001-2008 йилларда “Озодлик” ва “Би-би-си” радиоларига “Камрон Алиев” тахаллуси билан интервю бериб турарди.

Бундай нохуш хабарни эшитган, Олимжон Каримовни кўп йиллардан бери биладиган кишилардан 15 нафари, жумладан Озод Деҳқонлар партиясининг асосчиларидан бири Рисқали Зиёвиддинов (1938-2006.03.08), барча ишларини ташлаб, тездан унинг уйига жанозага етиб боришган (Рисқали ака ҳақида [303]-мақолада ёзганман). Қаҳрамон Ғуломов “ўлди” деган фуқаро – Олимжон Каримовнинг ўзи дарвозани очиб келганларни кутиб олган!

Бу совуқ, туҳматдан иборат миш-миш ҳақида менга дастлаб Рисқали Зиёвиддинов гапириб берди. Мен бу гапнинг тўғрилигини Гавҳар Ориповадан 2005 йил май ойида аниқлаштирдим.

Мен туҳмат миш-мишни тарқатган Қаҳрамон Ғуломов билан 2005 йил июл ойида гаплашдим. У каминага: “Проф. Олимжон Каримов вафот этгани ҳақида менга Баҳодир-Чиғатой айтди. Мен бошқаларга телефон қилиб айтдим” деди.

2005 йил 19 июл куни Баҳодир-Чиғатой (Баҳодир Сағдуллаев)ни Тошкентдаги Freedom House (Озодлик уйи) ваколатхонасида учратдим. Ундан проф. Олимжон Каримов ҳақидаги миш-миш воқеасини гапириб беришни сўрадим. У бундай деди: “2004 йил сентябрида Тошкентдаги Чиғатой маҳалласида яшовчи Шуҳрат Қораевич Каримов вафот этди. Ўша куни менинг уйимга Қаҳрамон Ғуломов ва Марат Зоҳидов меҳмон бўлиб келишмоқчи эди. Мен Шуҳрат Каримов ўлими муносабати билан уларни уйимда қабул қила олмаслигимни телефон орқали айтдим. Қаҳрамон Ғуломов эса “Профессор Олимжон Каримов вафот қилди, бу гапни Баҳодир-Чиғатой айтди” деб одамларга гап тарқатган”.

Баҳодир-Чиғатой – Баҳодир Сағдуллаев ҳақида қисқача маълумот. У 1952 йил 25 феврал куни Тошкент шаҳрида туғилган. У Тошкентдаги Чиғатой маҳалласида яшаб, катта бўлгани учун уни таниганлар Баҳодир-Чиғатой (чиғатойлик Баҳодир маъносида) деб аташарди. У 1975 йилда Тошкент Политехника институти (ҳозирги Техника университети)нинг нефт-газ факултетини “тоғ муҳандиси” мутахассислиги бўйича тугатган.

Баҳодир Сағдуллаевни Давлат хавфсизлиги қўмитаси (ДХҚ) 1982 йилда ишга таклиф қилган. Унга катта лейтенант унвонини берган. У 1982-1984 йилларда Москвадаги Юрий Андропов номидаги ДХҚ Академияси махсус факултетида “ДХҚ шахсий таркиби малакасини ошириш” икки йиллик курсида ўқиган. У 1983-1991 йилларда Тошкентда ДХҚнинг Ўзбекистон ташкилотида штат бўйича ходим (зобит) бўлиб, 1991-2001 йилларда контракт асосида ишлаган. У ДХҚ подполковниги унвонида заҳирага чиққан. Бу маълумотларни Баҳодир Сағдуллаев каминага 2005 йил 19 август куни гапириб берди.

Ўзбекистон “Бирлик” Халқ ҳаракати (БХҲ) Ташаббус гуруҳи 1988 йил 11 ноябрда тузилгач, Баҳодир Сағдуллаев 1989 йил бошларидан бери БХҲ марказига келиб, “бирлик”чилар билан алоқа қилди. Шу сабабли мен уни 1989 йил бошидан бери танийман. Унинг кимлигини суҳбатлардан билгач, 1989 йилдан бери ўзимни ундан сал нарироқ тутиб алоқа қилардим. Шундай воқеани эслайман: 1990 йилда каминага зарур бўлиб, Баҳодир Сағдуллаевдан 50 рубл қарз олдим. Қаҳрамон Ғуломов раҳбар бўлган “Халқ дипломатияси клуби” йиғилишларидан бирида залда ёнма-ён ўтирган пайтда Баҳодир Сағдуллаев баланд овозда мендан 50 рубл қарзни қичаб сўрай бошлади. Мен бу пулни тез кунларда ишлаб, кейинги ҳафта бўлган клубнинг навбатдаги йиғилишида унга бердим ва қарзимдан қутилдим.

Мухолифат лидерларидан бири, Озод Деҳқонлар партияси раиси, профессор Олимжон Каримовнинг ўлими ҳақидаги ёлғон, туҳмат гапни 2004 йил сентябрида тарқатган икки киши – ДХҚнинг заҳирадаги подполковниги Баҳодир Сағдуллаев ва Қаҳрамон Ғуломов. Айтмоқчидек, аслида ДХҚнинг, унинг меросхўри бўлган Миллий хавфсизлик хизматининг собиқ ходими тушунчаси йўқ. Чунки собиқ ходимлар ДХҚ ёки МХХ раҳбарларининг ҳар қандай буйруғини бажаришга доим тайёр туришади.

Таъкидлашим лозимки, демократлар, жумладан мухолифат вакилларининг уйида тўй ёки жаноза билан боғлиқ бирорта маърака бўлса, маърака эгаси Қаҳрамон Ғуломовга айтарди. У кўпчилик мухолифат вакилларига бу яхши ёки ёмон хабарни етказарди ва таклиф этарди. Шу сабабли Қаҳрамон Ғуломовда мухолифат вакиллари кўпчилигининг уй телефонлари, манзил маълумотлари бор эди. Шу жумладан профессор Олимжон Каримовнинг ҳам уй телефони ва уй манзили бор эди. У бундай машъум хабарни эшитгач, Олимжон Каримов уйига телефон қилиши ёки ўз машинасида бориб келиши мумкин эди. Лекин у бундай қилмади. У Олимжон аканинг яқин, ҳурматли кишиларига қўнғироқ қилиб, унинг ўлгани ҳақидаги туҳмат гапни айтган. Натижада бу совуқ, туҳматдан иборат миш-миш қисқа вақт ичида тарқалган.

Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати билан боғлиқ кимсалар бундай миш-мишни тарқатишидан мақсад – проф. Олимжон Каримовга навбатдаги маънавий зарба бериш, уни ўз ажалидан беш кун олдинроқ бўлсада вафот этишини тезлаштириш бўлган, деб ҳисоблайман.

Аввал Совет Иттифоқи тоталитар тузуми амалдорлари тазйиқлари, 1991 йил сентябридан кейин Ўзбекистондаги полициявий режим кучишлатар орган ходимлари проф. Олимжон Каримовни тазйиқ қилишлари, асоссиз равишда 1993 йилда 33 кун қамоқда тутишлари, турли миш-мишлар тарқатишлари натижасида у 2006 йил 8 феврал куни вафот қилди…

ДАВОМИ БОР

Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ (ПАРАГРАФ 44-47.2)

44. 1990-1991 ЙИЛЛАР.

“Шерали Жўраев” номли ушбу китобимнинг “1980-1989 йиллар” номли 38-параграфида қуйидагича ёзгандим.

“Шерали Жўраевга 1987 йилда Ўзбекистон халқ артисти унвони берилди. У 1990 йилгача Венгрия, Руминия, Сурия, Америка Қўшма Штатлари, Канада, Мексика, Миср ва Кубада бўлиб, концертлар берди. Шунингдек у 1989 йил декабрида 127-сонли Бобур номли сайлов округидан Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашига депутат этиб сайланди [221]. Унинг ҳаётида янги босқич бошланди”

Маълумки, буюк ўзбек шоири ва давлат арбоби Алишер Навоий 1441 йил 9 феврал куни туғилган. Шу сабабли Ўзбекистонда ҳар йили 9 феврал куни Алишер Навоий хотираси билан боғлиқ турли учрашувлар ўтказилади. 1990 йил 9 феврал куни ҳам шундай йиғилишлардан бири Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси жойлашган бинонинг (Тошкент шаҳри, Пушкин кўчаси, 1-уй) учинчи қаватдаги катта мажлислар залида бўлиб ўтди. Учрашувда кўпгина таниқли шоирлар ва ёзувчилар қаторида шоир Эркин Воҳидов ва ҳофиз Шерали Жўраев ҳам қатнашди. Йиғилишни Эркин Воҳидов олиб борди. Йиғилишда сўзга чиққанлар буюк Алишер Навоий ҳақида илиқ гапларни айтишди, шеърлар ўқиб беришди. Эркин ака навбатни Шерали Жўраевга берар экан, жумладан бундай деди: “Эътибор беринглар: Али-шер – Шер-али. Бундай ўхшашлик бежиз эмас”. Шерали Жўраев саҳнага чиқиб, торини чертиб, Алишер Навоий ғазаллари билан айтиладиган иккита қўшиқ куйлади. Залдагилар, жумладан мен ҳам, қарсаклар билан миннатдорчилик билдирдик.

Шерали Жўраев 1989 йил декабрида 127-сонли Бобур номли сайлов округидан Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашига депутат этиб сайлангани ҳақида юқорида ёзгандим. У 1990-1994 йилларда депутат бўлиб фаолият олиб борди. Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг 1991 йил 25 сентябрдаги фармонига асосан Шерали Жўраевга Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон Республикаси Давлат мукофоти топширилди [282, 1-ж., 5-б.].

45. 1991 ЙИЛДАГИ КОНЦЕРТ


Фото 61. Шерали Жўраев Тошкентдаги Халқлар Дўстлиги санъат саройида куйламоқда. 1991 йил кузи. [283]

1991 йил кузида Шерали Жўраев Алишер Навоийнинг 550 йиллигига бағишлаб тайёрлаган кўп кунлик концерти Тошкентдаги Халқлар Дўстлиги санъат саройида бўлди. У Шерали ака ижодидаги энг яхши концертларидан бири бўлди. Ушбу концерт ёзилган видеокассета ҳам видеокассета сотувчиларнинг дўконлари орқали мухлислар орасида кенг тарқалди. Шерали ака концертда куйлаган қўшиқлар рўйхатини келтирай.

Концертнинг 1-қисми
1. Она Туркистон. Шерали Жўраев шеъри ва мусиқаси.
2. Излангиз (Истангиз). Алишер Навоий ғазали, Шерали Жўраев мусиқаси (параграф 24).
3. Шитоб айлаб. Алишер Навоий ғазали, Шерали Жўраев мусиқаси.
4. Мустазод. “Эй, ҳуснунгга зарроти жаҳон ичра тажалло, мазҳар санга ашё ...”. Алишер Навоий мустазоди. Комилжон Отаниёзов мусиқаси.
5. Аввалгиларга ўхшамас. Алишер Навоий ғазали. Омон Матжон мухаммаси. Шерали Жўраев мусиқаси.
6. Айрилиқ. Алишер Навоий ғазалига Эркин Воҳидов мухаммаси. (“Кема”) Шерали Жўраев мусиқаси.
7. Эй дил. Алишер Навоий ғазали, Шерали Жўраев мусиқаси.
8. Сарви гулру келмади. (47:10) Алишер Навоий ғазали.

Концертнинг 2-қисми
9. Ўзбeгим. Эркин Воҳидов шеъри. Шерали Жўраев мусиқаси (параграф 6).
Ўзбeкистон – Ватаним маним. Абдулла Орипов шeъри. Шерали Жўраев мусиқаси (параграф 6).
10. Шаршара (Соч эмас). Нурали Қобул шеъри. Шерали Жўраев мусиқаси.
11. Қайга борурсан.
12. Ўхшатинг. Шерали Жўраев мусиқаси.
13. Ой юзингга. Ҳофиз Хоразмий шеъри. Шерали Жўраев мусиқаси.
14. Шириндур. Алишер Навоий ғазали.
15. Оппоқ ойим. Шерали Жўраев шеъри ва мусиқаси.
16. Оқар сувнинг. Шерали Жўраев шеъри ва мусиқаси. [283]

46. 1992: ҚОНЛИ ВОҚЕАЛАР
ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВНИНГ “ТЎХТАМА, ТОРИМ” ҚЎШИҒИ

Ҳур фикрли санъаткорнинг ижодий фаолияти, ҳатто тақдири Ватандаги ижтимоий-сиёсий аҳвол билан, жумладан дeмократиянинг ривожланиш даражаси билан чамбарчас боғлиқ эканлиги Ўзбeкистонда бўлиб ўтган кeйинги воқeалар яна бир бор кўрсатди. 1991 йил охиридан бошлаб, айниқса 1992 йил 17 январда Тошкeнтда Талабалар шаҳарчасида авторитар рeжимнинг кучишлатар органлари томонидан қуролсиз талабалар аёвсиз калтакланиши ва ўққа тутилишидан кeйин мамлакатимизда дeмократик кучларга тазйиқлар кучайиб кeтди. Ўша қонли воқeаларда икки нафар талаба ҳалок бўлди, 30 нафардан ортиқ талаба ярадор қилинди.

Ушбу параграфни Шерали ака 1992 йилда ёзган ва куйлаган «Тўхтама, торим» қўшиқ матнини келтириш билан тугатай.

Шерали ЖЎРАЕВ шеъри ва мусиқаси

ТЎХТАМА, ТОРИМ

Бу дунё бир эски соз, кeлган бир чалиб кeтар,
Кимлар оҳангин топар, кимлар тополмай ўтар.
Ҳақни билсанг дунёда, икки оламга eтар,
Амир Тeмур айтгандeк, бу кун ҳам ўтар-кeтар.
Тўхтама, торим, тўхтама! Номардларга ўхшама,
Ҳақни айтар пайтимда торинг бўшаб титрама!

Йўл йўқотган гумроҳлар йўл қидирсин Қуръондан,
Шум нафсининг йўлинда ажралмасин иймондан,
Эл ризқини қиймасин, ҳазар этсин ҳаромдан,
Тўғри йўл сўраб олсин яратган ул Раҳмондан,
Тўхтама, торим, тўхтама! Нокасларга ўхшама,
Ҳақни айтар пайтимда торинг бўшаб титрама!

Йўлда юрган йўловчи, тўрт ёнингга қараб бор,
Яратгандан ҳамиша тўғри йўлни сўраб бор,
Отанг – Одам Атони жаннатидан қувдирган
Шайтонлардан ҳушёр бўл, атрофингни ўраб бор.
Тўхтама, торим, тўхтама! Шайтонларга ўхшама,
Ҳақни айтар пайтимда торинг бўшаб титрама! [26, 21-б.], [284]

47. УЮШТИРИЛГАН МИШ-МИШ ГАПЛАР

Ғийбат ва туҳмат гаплардан иборат миш-мишлар камина бошидан ҳам ўтган. Кўп йиллардан бери махсус хизмат органлари мен ҳақимда ҳам турли миш-мишларни тарқатиш ва бошқа провокациялар билан шуғулланишмоқда. Шу сабабли мен бу муаммони кўп йиллардан бери ўрганиб келмоқдаман. Ҳофиз ва шоир Шерали Жўраев билан боғлиқ миш-мишлар ва уни тарқатганлар масаласини ушбу бандда бир оз таҳлил этай.

Мен ҳақимда ғийбат ва туҳматдан иборат турли миш-миш гапларни 1970-йиллар ўрталаридан бошлаб 1991 йилгача Совет Иттифоқи, жумладан унинг Ўзбекистондаги бўлими, 1991 йил сентябридан кейин Ўзбекистон махсус хизмат органлари ва улар билан боғлиқ кимсалар тарқатишди. Улар бугунги кунда ҳам шундай нопок ишларни давом эттирмоқдалар. “Беайб – Парвардигор” деганларидек, ҳар бир фуқаро – бу Аллоҳ бандаси бўлиб, у ёки бу даражада камчилиги, нотўкислиги бор. Махсус хизмат органлари ўзгача фикрловчи фуқародаги вақтинчалик камчилиги ёки халқдан узоқлаштирилганлигидан фойдаланиб, турли ёлғон-яшиқ гапларни қўшиб-чатиб, шу фуқаронинг қариндош-уруғлари, таниш-билишлари, ҳатто мамлакат халқи орасида тарқатаётган ярми ёлғон ярми чин ғийбат гаплар етарлича топилади. Бундан ташқари улар туҳматдан иборат миш-мишларни ҳам вақти-вақти билан тарқатиб туришади.

Буюк тарихимизга эътибор берсак, улуғ шоиримиз Бобораҳим Машраб (1640-1711) ҳақида у ҳаётлиги чоғида ҳам, уни Балх шаҳрида 1711 йилда 71 ёшида осиб ўлдиришганидан кейин ҳам, ўтган юз йилликлар давомида ҳам сиёсий режимлар малайи бўлган кучишлатар органлар у ҳақда тарқатган турли миш-миш гаплар бунга мисолдир.

47.1. ЁЛҒОН ХАБАРЛАР ВА МИШ-МИШ ГАПЛАР ТАРҚАТАДИГАН ТАШКИЛОТ

Совет Иттифоқида ҳар замонда, вақти-вақти билан давлат арбоблари, таниқли зиёлилар ҳақида халқ орасида турли миш-миш гаплар тарқатиларди. Ҳатто соппа-соғ, тирик фуқарони ўлгани ҳақида миш-мишлар оғизма-оғиз кўчарди. Ўзи тўғрисида бундай туҳмат гапни эшитган зиёлига бу қанчалар маънавий зарба эканлигини ўқувчимиз унинг ўрнига ўзини фикран қўйиб кўриб тасаввур этиши мумкин.

Ҳофиз ва шоир Шерали Жўраев ҳақида ҳам турли миш-миш гаплар Ўзбекистон халқи орасида ҳар замонда тарқатиб туриларди. Адашмасам, 1980-йиллар бошида Шерали Жўраевнинг ўлгани ҳақидаги миш-мишлар тарқатилди. Шерали ака бундай туҳмат гапларга ҳам Тўртликлар қўшиғи орқали чиройли жавоб бергани ҳақида ушбу китобимнинг 29-параграфида ёзгандим. Ўша қўшиқ сатрлари.

Эшитиб қолдим кимдир,
Ўлганлигимни айтиб шод юрганмиш.
Мен ўлгандан сўнг гўё,
Унга шуҳрат келармиш.
Ҳей ўғлон, аввало отингни чу де,
Ажал сену мени танлаб турмасмиш. [163]

Миш-миш гаплар тарқалишининг қизиқ томонларидан бири шунда эдики, бундай гаплар Ўзбекистонда, ҳатто Совет Иттифоқи ҳудудида қисқа муддат, баъзан бир ёки бир неча кун ичида тарқалиб улгурарди. Масалан, Москвада, Кремлда ишлаётган юқори мартабали раҳбарнинг ишдан олиниши ё у билан содир бўлган нохуш воқеа ёинки мамлакатда қандайдир фавқулодда ҳодиса рўй берса, турли миш-мишлар ва ёлғон хабарлар яшин тезлигида тез тарқала бошларди. Матбуотда чоп этилмаган хабарнинг Совет Иттифоқи ёки Ўзбекистон миқёсида тез тарқалишини ҳисобга олганда, бу ишни қандайдир ташкилот уюштираётганлиги ҳақида менда фикр туғиларди. Фикримча, бундай ёлғон хабарлар ва миш-мишларни Совет Иттифоқи Давлат хавфсизлиги қўмитаси (ДХҚ) бошқармаларидан бири уюштирарди.

Тарихдан маълумки, ДХҚ 1954 йил март ойида СССР Министрлар Кенгаши таркибида аввалги Ички ишлар халқ комиссарлиги (ИИХК – НКВД (Народный комиccариат внутренних дел)) ўрнига ташкил этилди. Шу ерда СССР ДХҚ раислари ва ҳар бири раҳбар бўлган саналари ҳақида [285, 858-859-б.] дан маълумот келтириб ўтай. Чунки ДХҚ Совет Империясининг асосий таянчи, ўқ илдизи бўлиб, улардан ҳар бири ДХҚ нинг шундай даҳшатли ташкилотга айланишида ўз ҳиссасини қўшган эди.

1. Серов Иван Александрович (1905-1990) – 1954 йил мартдан 1958 йил декабригача.
2. Шелепин Александр Николаевич (1917-1994) - 1958 йил декабридан 1961 йил ноябригача.
3. Семичастний Владимир Ефимович (1924-2001) - 1961 йил ноябридан 1967 йил майигача.
4. Андропов Юрий Владимирович (1914-1984) - 1967 йил майидан 1982 йил майигача.
5. Федорчук Виталий Василевич (1918-1991) - 1982 йил майидан декабригача.
6. Чебриков Виктор Михайлович (1923-1999) – 1982 йил декабридан 1988 йил октябригача.
7. Крючков Владимир Александрович (1924.29.02) – 1988 йил октябридан 1991 йил августигача.
8. Бакатин Вадим Викторович (1937) - 1991 йил 23 августидан 28 ноябригача. [285, 858-859-б.]

1991 йил 19-21 август кунлари Москвада ГКЧП ҳарбий тўнтариш қилишга уриниб, мағлубиятга учрагач, 1991 йил 23 август куни СССР Олий Кенгаши “Давлат хавфсизлиги органларини қайта ташкил этиш ҳақида” қонун қабул қилди. Бу қонунга асосан ДХҚ расман тугатилиб, унинг ўрнига Республикалараро хавфсизлик хизмати (Бакатин) ва СССР Марказий разведка хизмати (Примаков) тузилди [285, 742-б.]

Энди ДХҚ тузилмаси (структураси) ҳақида ёзай.

“ДХҚ ташкилотининг негизини қуйидаги тўққизта Бош бошқарма ташкил этганди.
Биринчи Бош бошқарма – ташқи разведка ва контрразведка, “фаол тадбирлар”, таҳлил;
Иккинчи Бош бошқарма – ички контрразведка, давлатга қарши қўпорувчилик ҳаракатларига қарши кураш, саноат хавфсизлиги;
Учинчи Бош бошқарма – совет қуролли кучларидаги контрразведка, махсус бўлимлар;
Тўртинчи Бош бошқарма – элчихоналарни қўриқлаш ва ички хавфсизлик;
Бешинчи Бош бошқарма – диссидентлар;
Олтинчи Бош бошқарма – иқтисод, махсус транспорт;
Еттинчи Бош бошқарма – ташқи кузатув хизмати;
Саккизинчи Бош бошқарма – алоқа разведкаси, алоқа воситалари хавфсизлиги;
Тўққизинчи Бош бошқарма – давлат арбоблари ва махфий объектларни қўриқлаш, кремл полки.” [286, 292-293-б.]

Биринчи Бош бошқарма 10 та бўлим, яна РТ-бўлими, Т (технология)-бўлими ва кадрлар бўлимидан ташкил топган эди. РТ-бўлими («Разведка на территории Cоветcкого Cоюза» - Совет Иттифоқи ҳудудидаги разведка) – Совет Иттифоқи ҳудудида хорижликлар орасида олиб бориладиган разведка билан шуғулланарди. РТ- бўлими таркибида “И (информация, А.Ш.)-хизмат” ва “А-хизмат” (русча «Активная cлужба» - Фаол хизмат) бўлимлари бор эди.

“И-хизмат: разведка маълумотларини тўплаш, таҳлил этиш, билдирги (рапорт)ларни тузиш, маълумотларни тарқатиш. Бошлиғи: Николай Леонов.

А-хизмат: дезинформация тарқатиш. КПСС МҚ (Совет Иттифоқи Компартияси Марказий Қўмитаси, А.Ш.) нинг халқаро бўлими билан алоқада ишлаш. Сиёсий Бюро аъзолари учун махсус ахборотнома нашр этарди. Бошлиғи: 1970-йилларда Сергей Кондрашов, 1980-йилларда полковник Владимир П.Иванов.” [287, 214-215 б.]

“Дезинформация” сўзи маъноси ҳақида.

“ДЕЗ … (лот. деs … - - ...дан, ...дан ажратиш) – Бирор нарсани йўқ қилиш, узоқлаштириш, ёки унинг йўқлигини ифодаловчи олд қўшимча (қўшма сўзларда инкор, йўқ қилиш маъноларини билдиради (А.Ш.)” [224, Д ҳарфи, 591-б.]

“Д е з и н ф о р м а ц и я (дес + информатио – тушунтириш, баён қилиш) – ғирт нотўғри, ёлғон информация.” [288, 193-б.]

“Д е з и н ф о р м а ц и я – дезинформация, ёлғон хабарлар тарқатиш; ёлғон хабарлар (маълумотлар) билан чалғитиш; дезинформация общеcтвенного мнения – афкор оммани чалғитиш.” [196, 1-ж., 238-б.]

Умуман олганда, дезинформациядан, яъни ёлғон-яшиқ хабарлар ва миш-мишлар тарқатишдан асосий мақсад баъзан рақибларни, баъзан эса кўпчилик фуқароларни, ҳатто халқни чалғитиш ва янглиштиришдир. Бундай ниятни амалга ошириш учун мавжуд маълумотларга нисбатан айёрлик ва алдам-қалдамликни қўллайди, фактларни қасддан бузиб кўрсатади ва сохталаштиради. Бунинг оқибатида алоҳида фуқаро ёки ташкилот, шунингдек у ёки бу воқеа, ҳаракат, иш ҳақида фуқароларда нотўғри, ёлғон, бузуқ тасаввур шаклланиши мумкин.

Мен ўз ҳаётимда билиб ёки билмай шунақанги миш-миш гапларни тарқатаётганларга кўп марта дуч келганман. Сохта ахборот ёки фактни бузиб айтаётган кимсага қаерда ўқиганлигини (газета, журнал, китобда ўқиганми), эшитганлиги (воқеа жойида ўз қўлоғи биланми ёки радиодан эшитганми) ёки кўрганлиги (ўз кўзи билан кўрганмиди ёки телевидение кўрсатувларида берилдими) ҳақида сўрасангиз, кўпинча қандайдир бошқа одамдан эшитганини айтиб, аниқ асослаб бера олмай сири фош бўларди.

ДХҚнинг Бешинчи Бош бошқармаси ходимлари сиёсий, иқтисодий ва бошқа диссидентларга қарши кураш билан шуғулланарди.

“Д и с с и д е н т л а р (юнонча диссидентес – қўшилмаганлар, қаршилар) – 1) давлат дини католицизм ёки протестанцизм бўлган давлатларда ҳукмрон динга эътиқод қилмайдиган христианлар. Кўчма маънода – ўзгача фикр қилувчилар.
2) 1950-80-йилларнинг ўрталарида кўпчилик социалистик мамлакатларда мустабид тузумга қарши ҳаракат қатнашчиларининг номи. Инсон ва фуқаро ҳуқуқ ҳамда эркинликларига риоя қилиниши учун, ўзгача фикрловчилар таъқиб этилишига қарши турли шаклларда чиқишлар қилишди, совет қўшинларининг Чехословакияга (1968) ва Афғонистонга (1979) киритилишига қарши норозилик билдиришди. Диссидентлар маъмурлар томонидан қатағонларга дучор этилди, кўплари жосуслик, давлатга хиёнат қилиш каби сохта айблар билан айбланиб жазога тортилди, мажбурлаб руҳий касалликлар шифохоналарига ётқизилди (“жазолаш психиатрияси”), мамлакатдан сургун қилинди ёки муҳожир бўлиб кетишга мажбур бўлди (Владимир И.Буковский, Петр Г.Григоренко, Андрей Дмитриевич Сахаров, Александр Исаевич Солженицин ва бошқалар).” [6, Д ҳарфи, 310-б.]

Фикримча, худди мана шу ДХҚнинг Бешинчи Бош бошқармаси ходимлари Совет Иттифоқида, жумладан ДХҚнинг Ўзбекистон ташкилоти республикамизда мавжуд репрессион режим фойдасига хизмат қиладиган, халқни чалғитадиган, ўзгача фикрловчи, ҳур фикрли ҳамда яхши зиёлиларни халқ орасида бадном қиладиган ёлғон хабарлар ва миш-миш гапларни тарқатишни ташкиллаштирарди. Миш-мишлар ДХҚ ходимлари, ДХҚ билан алоқадаги амалдорлари ва айғоқчилари орқали тарқатиларди. ДХҚ билан боғлиқ кишилар сони тўғрисидаги қуйидаги маълумот ҳам диққатга сазовордир.

“1980-йилларда ДХҚда тахминан 400 000 дан ортиқ киши, жумладан 230 000 дан 250 000 гача чегарачилар ва 50 000 га яқин давлат ҳамда партия лидерлари шахсий хавфсизлигини таъминловчи қўриқлаш қўшини ҳамда алоқа хизматчилари ишларди. Шунингдек, Совет жамиятида (жумладан ҳукумат ва қуролли кучларда) бир неча юз минг айғоқчилар фаолият олиб боришарди.” [286, 293-б.]

ДХҚ таркибида бўлган кўпгина бошқармалар бугунги кунда Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати (МХХ)да ҳам бор ва фаолият олиб бормоқда. Ўзбекистон Давлат ҳавфсизлик хизмати (ДХХ) Совет Иттифоқи Давлат хавфсизлик қўмитаси (ДХҚ)нинг кўпгина иш услубларини ўзлари учун дастур қилиб олган. Балки шу сабабли Ўзбекистон Мустақилликка эришгач ҳам ҳур фикрли, ўзгача фикрловчи зиёлилар, давлат арбоблари ҳақида турли ёлғон хабарлар ва миш-мишларни халқ ичида тарқатиш 2016 йилгача ҳам, бугунги кунда ҳам давом этмоқда.

Масалан, Ўзбекистон Давлат ҳавфсизлик хизмати билан боғлиқ кимсалар ижтимоий тармоқлар, жумладан Фейсбук орқали ўзгача фикрловчи инсон номидан турли хил ёзишмалар олиб боришади, ёмон хатлар ёзишади ва ўзаро нифоқ чиқаришади, провокациялар уюштиришади ва ҳоказо. Шахсан менга қарши бу пасткаш усулларни бир неча йиллардан бери қўллашди ва ҳамон қўллашмоқда.

Фейсбукда юз нафарга яқин ватандошлар билан дўстлик алоқаларини ўрнатганман. 15-20 йилдан бери таниш-билиш бўлган бир неча ватандошларим, масалан, Мўътабар Тожибоева, Карим Бахриев, Давронбек Тожиалиев, Башорат Эшова Фейсбукдаги алоқаларимизни тўхтатгани бунга мисолдир. Фейсбукда саҳифангизга, масалан электрон почтангиз орқали осонгина киришади ва сизнинг номингиздан провокацион ёзишмалар олиб боришади. Бундай усулни машҳур ёзувчимиз Абдулла Қодирий ўзининг “Ўтган кунлар” романида Қора Ҳомид уюштирганини яхши тасвирлаган. ДХХдаги Қора Ҳомидлар иши бугунги кунда жуда осонлашган: ноутбук ёки компютер олдида ўтириб олиб ўзининг пасткаш фаолиятини олиб бормоқда ва шундай ҳаром йўллар билан топган пул билан ўзини ҳам, бола-чақасини ҳам боқмоқда. Улар менинг орқамдан 24 соат давомида кузатиш ўрнатишган, менинг Фейсбукдаги мақолаларимга келаётган постингларни ўчиришга чақимчиларни жалб қилишмоқда. АҚШда мобил телефонга ўхшаш махсус ускуналар билан таъминланган минг-минглаб чақимчилар фуқароларни суратга ва видеога тушириш орқали ялпи усулда ахборот тўплашмоқда, менга ўхшаган ўзгача фикрловчилар телефони ва компютерига келаётган хабар ва маълумотларни назорат қилиш билан бирга кўпгина ахборотларимни йўқ қилиш билан шуғулланишмоқда.

ДХХ нинг кўпгина зобитлари менга ўхшаган ўзгача фикрловчи ватандошларни кузатиб АҚШда мазза қилиб юришибди ва ушбу услубларни ўрганишмоқда. Улар бундай ялпи назорат услубини Ўзбекистонда ҳам қўллаш эҳтимоли катта.

Ватандошларимга расман айтай: мен ҳеч кимга ёмон хатлар, постинглар ёзмайман. Агар бирор инсонни танқид қилмоқчи бўлсам мақола ёзишим мумкин.

Шерали Жўраевга қарши 1992 ва 1993 йилда, профессор Олимжон Каримовга қарши 2004 йилда тарқатилган миш-миш гаплар ҳақида кейинги параграфларда ёзаман.

47.2. 1992: УМРА ВА ҲАЖ САФАРИ БИЛАН БОҒЛИҚ МИШ-МИШ

Шерали Жўраевга қарши 1992 йилдан бошлаб уюштирилган миш-миш Ўзбекистон давлат делегациясининг Саудия Арабистонига 1992 йил 11-14 апрел кунги сафари билан боғлиқдир.

Аввал Ислом динининг беш тамали ҳақида қисқача маълумот берай.

“Севимли пайғамбаримиз шундай буюрганлар:

“Мусулмонлик беш нарса (тамал) асосида қурилган:

Аллоҳдан бошқа бандалик қиладиган ҳеч қандай тангри йўқлигига ва Муҳаммад (алайҳиссалом) унинг қули ва расули эканлигига ишониш, намоз ўқиш, закот бериш, рамазон рўзасини тутиш, ҳаж қилиш.”

Жаноби пайғамбаримиз айтганларидек, исломият мана шу беш тамал асосига барпо этилган. Мўъминнинг комил мусулмон бўлиши Исломнинг беш тамалига риоя қилиш билан амалга ошади.

1. Оллоҳнинг борлигига, бирлигига, Ҳазрати Муҳаммад (алайҳиссалом) унинг қули ва пайғамбари эканлигига кўнгилдан ишониш ва буни тилда: (китобда қўйидаги сўзлар араб алифбосида ҳам ёзилган, А.Ш.)

“Ашҳаду ан ла илаҳа иллаъллоҳ ва ашҳаду анна Муҳаммадан абдуҳу ва пасулуҳ”, деб айтиш.

2. Диннинг таянчи бўлган беш вақт намозни ўқиш.

3. Рамазон ойида рўза тутиш.

4. Дин бўйича бой ҳисобланган кишилар йилда бир марта молининг закотини бериши.

5. Соғ бўлса ва пули етса, умрида бир марта ҳаж ибодатини амалга ошириш.” [289, 27-28-б.]

Ўзбекистон давлат делегациясининг Саудия Арабистонига 1992 йил 11-14 апрел кунги сафари ҳақида мамлакатимиз матбуотида чоп этилган айрим маълумотларни келтириб ўтай.

“1992 йил 11-14 апрел кунлари (ҳижрий қамарий 1412 йил шаввол ойининг 8-11 кунлари, А.Ш.) Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов бошчилигидаги Ўзбекистон давлат делегацияси Саудия Арабистонига расмий ташриф буюрди.

Делегация аъзолари 11 апрел куни Тошкентдан Жидда шаҳрига учиб келишди. Ислом Каримов ҳамда унинг ҳамроҳларини Саудия Арабистони подшоси Фаҳд бен Абдул Азиз ал-Сауд кутиб олди.

12 апрел куннинг иккинчи ярмида Ислом Каримов бошчилигидаги республика делегацияси аъзолари кийимларини ихромларга алмаштиришиб, Маккаи мукаррамага боришиб, Каъбатуллоҳнинг атрофини етти марта айланиб, Қора тошни тавоф қилишди, икки ракат нафл намозини ўқишди, Оби Замзам сувидан ичишди.

Улар Саудия Арабистони подшоси Фаҳд бен Абдул Азиз ал-Сауд жаноби олийларининг марҳаматига кўра Каъбатуллоҳ – Оллоҳнинг уйига кириб зиёрат қилиш ва номоз ўқишдек буюк шарафга муяссар бўлишди! Кейин Сафо ва Марва тепаликларига кўтарилишиб, дуолар ўқишди.

1992 йил 13 апрел куни делегация аъзолари Жиддадан Мадина шаҳрига боришди. Саудия Арабистони ва Ўзбекистон байроқлари билан безатилган аэропортда юксак меҳмонларни Мадина амири Абдул Мажид ибн Абдул Азиз ҳамда бошқа расмий кишилар кутиб олишди.

Делегация аъзолари жаҳондаги яна бир муқаддас шаҳар – Мадинаи Мунавварада бир неча соат давомида бўлишди ва бу ерда ҳам ўз мусулмонлик бурчини адо этишди: Пайғамбаримиз Муҳаммад Алайҳиссаломнинг қабрларини зиёрат қилишди. Ислом Каримов бошчилигидаги Ўзбекистон Республикаси делегациясининг Саудия Арабистонига расмий ташрифи 14 апрел куни ниҳоясига етди.” [290]


Фото 62. Президент Ислом Каримов ва Ўзбекистон делегацияси Маккаи Мукаррамадаги муборак Каъбатуллоҳ ичига кириб намоз ўқиш учун боришмоқда. 1992 йил 12 апрел. [291]

Ислом Каримов бошчилигидаги Ўзбекистон делегациясининг Саудия Арабистонига расмий ташрифи ва муборак Каъбатуллоҳ ичига кириб намоз ўқиш учун боришаётгани олинган видеолавҳа www.yotube.com сайтида [292]-манбада бор.

Ўзбекистон давлат делегацияси таркибида ўша йилларда Ўзбекистон Олий Мажлисининг депутати, ҳофиз Шерали Жўраев ҳам бўлган. У бу ҳақда 2017 йил январ ойида шундай деб эслаганди.

«— Ҳаётнинг азалий ва абадий қонуни шу! Ўтганларни Аллоҳ ўз раҳматига олган бўлсин. Чиндан ҳам, Юртбошимизнинг вафоти барчамиз учун оғир мусибат бўлди. Чунки ул зот мустақил Ўзбекистон давлатининг асосчиси эдилар. Юртимизни истибдоддан халос этиб, оёққа туришини таъминладилар. Мен у киши билан кўп маротаба ҳамсуҳбат бўлганман. Кўп сафарларга бирга чиққанмиз. Айниқса, марҳум Юртбошимиз билан Маккаи Мукаррамада, муборак Каъбатуллоҳнинг ичига кирганимиз асло эсимдан чиқмайди. Биринчи Президентимиз бутун ҳаётини шу халқ, Ватан учун бахшида қилди. У кишининг жуда кўп хислатлари, фазилатларига гувоҳ бўлганман. Инсоннинг қандайлигини бир қарашда билардилар. Ҳамиша узоқни кўзлаб, ақл-заковат билан иш тутдилар. Жойлари жаннатда бўлсин.» [293]

Ўзбекистон Президенти Ислом Каримов 1992 йил 11-14 апрел кунлари Саудия Арабистонига давлат ташрифи билан бориб келгач, ўз маърузаларидан бирида бу ҳақда тўхталиб ўтди. У Президент аппарати ва мутахассислар тайёрлаб берган маъруза матнини ўқишдан тўхтаб, залдагиларга қараб гапирди ва жумладан бундай мазмунда деди: “Мен оддий Президент эмас, ҳожи бўлган Президентман”. Мен буни телевизор орқали шахсан кўрган эдим.

Энди “Президент Ислом Каримов ҳожими?”деган саволга жавоб топайлик. Аввал «ҲОЖИ» сўзи маъносини англайлик.

«ҲОЖИ [арабча – ҳаж қилувчи] 1. Каъбани зиёрат этган, ҳаж қилган одам. 2. Ҳаж қилиб, Каъбани зиёрат қилиб келган кишинингфахрий унвони, лақаби.” [224]

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари (1952-2015) ёзган “Ҳадис ва ҳаёт. Ҳаж китоби” дан ҳаж ва умра ибодатлари ҳақида қисқача маълумот келтирай ([293]-га қаранг).

“Аллоҳ таоло:
“Ҳаж маълум ойлардир”, (Бақара, 197) деган.

Демак, ҳажни адо этиш учун маълум вақт, маълум ойлар эътиборга олинади.

Шаввол ва зулқаъда ойлари тўлиқ, зулҳижжа ойининг биринчи ўн куни ҳаж ойлари ҳисобланади. Мана шу пайтда ҳажни ният қилиб эҳромга кирса бўлади. Албатта, зулҳижжа ойининг ўнинчи куни, яъни, Қурбон ҳайити куни бундан мустасно.” [293, 33-б.]

«“Ҳаж” сўзи луғатда “улуғ нарсани қасд қилиш” деган маънода келса, Ислом шариатида эса, ҳаж махсус амаллар билан махсус ибодатни адо этиш тушунилади.

Махсус замон.
Ҳаж фақат махсус вақтда адо қилинади. Хусусан, унинг бош рукни – Арафотда туриш зулҳижжа ойининг тўққизинчи куни бўлиши шарт. Бошқа вақтда ҳар қанча турса ҳам ҳаж ҳисобланмайди.

Махсус макон.
Ҳаж ибодатини адо этиш учун Аллоҳ томонидан ирода қилинган Масжидул Ҳаром, Арафот, Муздалифа, Мино каби жойлар махсус макон ҳисобланади. Бошқа жойларда бу ибодатларни адо этиш мумкин эмас.

Махсус амаллар.
Бунда эҳром, Каъбани айланиб тавоф қилиш, Сафо ва Марва орасида саъй қилиш, Арафотда туриш, Муздалифада тунаш, шайтонга тош отиш каби амаллар кўзда тутилган.

Бу ибодат аҳли аёлининг ҳожатидан ортиқча етарли маблағи бор, соғлом, омонликдаги хотиржам мусулмонга умрида бир марта фарз бўлади.

Умра эса, луғатда “зиёрат” ва “ободлик” маъноларини билдиради. Ислом шариатида эса, Байтуллоҳни тавоф қилиб, Сафо билан Марва ўртасида саъй қилиб бажариладиган махсус зиёратга айтилади.” [293, 182-183-б.]

Юқорида таъкидлаганимдек, Ўзбекистон Президенти Ислом Каримов бошчилигидаги давлат делегацияси Саудия Арабистонига 1992 йил 11-14 апрел, яъни ҳижрий қамарий 1412 йил шаввол ойининг 8-11 кунлари ташриф буюришган.

Биринчидан, Ислом Каримов ва унинг ҳамроҳлари Сафо ва Марва тепаликларига кўтарилган бўлсаларда, ҳаж ибодатининг муҳим шарти бўлган Арафотда турган эмаслар (“Арафот Маккаи мукарраманинг шарқий тарафидаги ва ундан 12 мил узоқликдаги макон” [293, 119-б.]).

Иккинчидан, ҳажнинг бош рукни – Арафотда туриш зулҳижжа ойининг тўққизинчи куни бўлиши шарт. Бошқа вақтда, масалан, Ислом Каримов борган шаввол ойининг 8-11 кунларида, ҳар қанча турса ҳам ҳаж ҳисобланмайди.

Демак, Ўзбекистон Президенти Ислом Каримов ҳам, давлат делегациясининг бошқа аъзолари ҳам, жумладан Шерали Жўраев ҳам 1992 йил 12 апрел куни эҳром кийиб, Маккаи мукаррамага боришиб, мусулмонлик бурчини адо этганларида фақат умра ибодатини қилган. Ҳаж ибодатини тўлиқ бажарган фуқароларгина ҳожи деб аталишини ҳисобга олсак, Президент Ислом Каримов ҳожи эмас, балки умра ибодатини бажарган Аллоҳнинг бир бандасидир.

Ёшлигидан намозхон бўлган ҳофиз Шерали Жўраев ҳаж ва умра фарқини тушунади. Шу сабабли у Саудия Арабистонига Ўзбекистон давлат делегацияси таркибида бориб келгач, алоҳида ҳаж сафарини амалга оширди. У ушбу ҳаж сафарига ўз онаси Баҳринисо Жўраевани олиб борган ва ҳаж ибодати талабларини тўлиқ бажариб, ҳожи бўлиб қайтган. Бу ҳақда шоир Холдор Вулқон ўзининг Шерали Жўраев ҳаётига бағишланган “Мукаммал дунё” достонида ёзган ([31]).

Эҳтимол, Шерали Жўраев ҳақиқий ҳаж сафарга боргунига қадар ёки ҳожи бўлиб қайтгач, бирорта даврада ёки телефон орқали суҳбатда ҳаж ва умранинг фарқи, 1992 йил 11-14 апрел кунги зиёрат фақат умра зиёрати бўлганлиги сабабли ҳажга алоҳида бориши ҳақида гапирган бўлиши мумкин.

Менимча, Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати раҳбарлари билан боғлиқ кимсаларнинг оғзаки буйруғига кўра халқ орасида “Шерали Жўраев Ислом Каримов билан бирга Саудия Арабистонига борганидаги ибодат ҳақида у дебди, бу дебди. Шу сабабли Президент Ислом Каримов ва Шерали Жўраев ўртасида муносабатлар совуқлашиб, унга концерт бериш, унинг қўшиқларини радиода эшиттириш ва телевизорда кўрсатиш тақиқланибди” деган миш-миш гапларни 1992 йил ёзидан бошлаб тарқатишди.

Ушбу китобни ёзаётган 2008 йил феврал кунларидан бирида каминанинг таниши ушбу миш-мишни айтди. Демак, бу миш-мишни айрим фуқаролар ҳали ҳам гапириб юришибди.

Шахсий фикримча, бундай миш-миш гаплар Миллий хавфсизлик хизмати органлари ташаббуси билан тарқатилган. Мақсад: Шерали Жўраевдек эл севган ҳофиз билан Президенти Ислом Каримов ўртасида совуқчилик тушириш орқали уни халқдан узоқлаштириш, четлаштириш, иложи борича унга эркин қўшиқлар куйлашига имкон бермасликдир, унинг ҳур фикрлигини, қўшиқларини буғишдир, телевидение ва радиога яқинлаштирмасликдир.

ДАВОМИ БОР

Shuhratjon AHMADJONOV

SCANDAL BEGINS IN WASHINGTON, DC

INTRODUCTION

I have lived in the US since January 2010 and in Washington DC since April 2012. I make a living by selling Street Sense on Saturday at Estern Market and on Sunday at Dupont Circle Market.

On August 6 (Sunday), 2023, Dupont Circle Market manager Mr. Thomas Coleman and police officer E. Naughton gave me a Barrin Notice. It says about the ban on my arrival for five years on Sundays from 8:30 to 13:30, that is, during the Dupont Circle Market business hours. I believe: this is discrimination because I am an Uzbek, a refugee, a Muslim, and because of my human rights human rights and journalistic activities.

I have been unreasonably discriminated against many times by being banned from McDonald's restaurants and large grocery stores for three to five years.

The only human rights organization operating on a federal scale in the United States is the American Civil Liberties Union (ACLU). I have been a member since 2021. Every state, including of Washington, DC, has its Legislative Office. I wrote a complaint to the leadership of the ACLU Legislative Office in Washington, DC and please, help to lift the illegal ban and the opportunity to continue selling the Street Sense newspaper in the Dupont Circle Market. I'm planning to file a lawsuit in court ...

------------------------------------------

Shuhratjon Ahmadjonov
Mail address: 216 Tulip Dr.,
Gaithersburg, Maryland, 20877

Wendor in Street Sense
Office Street Sense: 1317 G St NW, Washington, DC 20005

August 15-23, 2023

Board of Directors ACLU of DC
American Civil Liberties Union Washington Legislative Office
915 15th St NW, Washington, DC 20005

Dear ____________________________________

I have been selling Street Sense newspaper at Dupont Circle Market since fall 2012. The market is only open on Sundays from 8:30 to 13:30.


Photo 1. I have been selling Street Sense newspaper at Dupont Circle Market. July 4, 2021.

On August 6 (Sunday), 2023, Dupont Circle Market Manager Mr. Thomas Coleman and police officer E. Naughton gave me a Barrin Notice (see photo 2). It says that I was forbidden to come for five years on Sundays from 8:30 to 13:30, that is, during the market. I think this is discrimination.

Uzbek-English translation programs, including www.translate.google.com , translate poorly and inaccurately. Therefore, I wrote a complaint in Russian and translated it into English using the www.translate.google.com program. I apologize for any mistakes made during translation.


Photo 2. "Barring Notice" prepared by Mr. Thomas Coleman.

Next, I will write the details. On July 30 (Sunday), 2023 at 13:20 hours, Mr. Thomas Coleman approached me and started talking about taking pictures. I have a hard time understanding spoken language. I took paper and a pen out of my bag and said, “Please write.” He wrote the following (see photo 3).


Photo 3. Note by Mr. Thomas Coleman dated July 30, 2023.

The text of this note.

«I have received complaints from Spring Vallet that their Staff feel uncomfortable havis their pictures taken.

Since many of them are underage and there is no reason to take their photo, I have asked that you refrain from photographing them.

Thomas Coleman
Dupont farmers Market Manager

tommy@ffm.org Katie@ffm.org Itugo@ffm.org
July 30, 2023»

I listened to the words of Mr. Thomas Coleman and read his note (see photo 3). I understood this: he asked me not to take pictures of Spring Vallet workers. I concluded that it restricts my rights regarding photography. This restriction of my rights relative to the rights of other Americans is discrimination. So, I told him, "This is discrimination." He didn't say anything and left.

I do not like to conflict with people, including the manager. Therefore, next Sunday - August 6, 2023, I did not photograph sellers in the market.

The following Sunday - August 6 at 13:20 Mr. Thomas Coleman came to see me. He started talking about taking pictures everywhere in the market. I said: “If I or my customer is photographed, then I sometimes photograph that person.” A young woman came. He said she was a supervisor. He continued to say something else. I don't understand spoken language well. So, I took paper and a pen out of my purse and said, “Please write.” He refused to take the paper and continued talking. I took out my phone and wanted to videotape his speech so that I could understand it later. The supervisor is gone. He moved to the left side, called somewhere and began to consult with someone.

Mr. Thomas Coleman soon returned and asked for my first and last name. I once again provided paper and a pen and said: “My name is Shukhratjon. I don't understand spoken language well. Please, write". The phone was turned on in his hand, he was talking something and started filming me on video. I also turned on my phone, started filming him and his speech on my phone. Then he moved to the right side and started talking to someone on the phone. I took my badge out of my bag and showed it to him. He photographed my badge with his phone. I returned to my seat. By this time, the working hours of the market had ended and all the sellers began to pack their things and products. I also gathered my things and dragged them to the side.

Mr. Thomas Coleman and a policeman came. In the hand of the policeman was a sheet of paper "Barring Notice" (Notice of the ban, see photo 2). He started asking questions: "What is your weight..." I said, "I don't know what Mr. Thomas Coleman is accusing me of? I must read." The policeman gave it and I read it. I've rewritten the Reason for Issuing Barring Notice line: "Continved targeted harasment of workers of the Farmers market, unwonted photos of women and minors"

At the top of the page, it says:

“BARRING NOTICE

The below named person was found on the premises owned, occupied or managed by _Fresh Farm . This same person is hereby warned to stay off the property and grounds there of known as _________________ at (address) 20th/Q St NW and (if applicable, other property owned/occupied/manaed by same) 1500 Block of 20th St at ________________________ (address) _________________________ . There is no exception to this notice. Failure to heed this warnin shall result in the prosecution for Unlawful under D.C. Code 22-3302.

Name of Barred Individual (Last, First, Middle: __Ahmadjonov, Shuhratjon__”

At the bottom of the sheet, on the last line, was written the following:

«Barring Notice is in effect for 5 years unless cancelled in writing. Sundays 8:30 am – 1:30 pm»

I rewrote the line of the accusation and returning the sheet to the policeman said: “This is discrimination. Please give me a copy of this document.”

The policeman said: "There is no copy of the document." I copied the police officer's name and badge number: E. Naughton. Badge 5033.

I said, "Please copy these charges on a blank sheet of paper and give them to me." Manager Mr. Thomas Coleman refused to rewrite. Then Police Officer E. Naughton transcribed on a blank slip, got Mr. Thomas Coleman's signature, and gave it to me.

I said: "I want to write in the document the words: THIS IS DISCRIMINATION." The manager Mr. Thomas Coleman refused to give me the "Barring Notice" sheet and quickly left.

Please note that the Barring Notice document does not provide a line for writing the defendant's opinion, in this case my opinion. Such a "Barring Notice" is designed and used to crack down on unemployed and homeless residents of the United States, including residents of the metropolitan District of Columbia.

I will briefly answer the accusations. What does the words mean: "Continuation of the targeted harassment of workers at the Farmer's Market." I did not photograph the Farmers Market workers on August 6, 2023, i.e. after a written request from the manager, Mr. Thomas Coleman, dated July 30, 2023. Thus, there is no reason to write about “continuation”, and even more so about “targeted harassment”. This is just slander against me for the purpose of discrimination.

Now about the accusation of "unusual photos of women and minors." The question arises: what does Mr. Thomas Coleman mean by the word "unusual photos"? I sold in the center of the public market, which is very crowded. How can you take an “unusual photo” here? Especially minors?

Firstly, I studied at the university for five years, I have a diploma, and I am a teacher by profession. Secondly, I am 69 years old and I am a person of retirement age. Thirdly, I am a Muslim and I am not at all interested in photographs of minors.

In short, the accusations of July 30 and August 6 are slander and a pre-planned PROVOCATION to discriminate against me and prevent me from selling the newspaper in the Dupont Circle market. Provocation is one of the main ways agents of the Federal Bureau of Investigation (FBI) work. So, FBI agents and people associated with them are behind these organized provocations.

An important point: if the manager Thomas Coleman had comments regarding “unusual photos of women and minors”, then he had to explain in writing, as I asked on paper, and warn me the first time. He and the officials behind them immediately issued me a "Barring Notice" valid for 5 years. This fact also proves that provocation and discrimination were carried out purposefully against me.

Relevant to say: I have been robbed 25 times and robbed of my bags and belongings four times in D.C. since November 2012. I was robbed of three laptops, three expensive phones and my other journalistic gear. I called the police many times and they did not open a criminal case. Several thefts were organized during the sale of the Street Sense newspaper. Therefore, I try to prevent theft, and sometimes I photograph a suspicious person standing near my things for a long time. If anyone has any more questions about a particular photo, I will answer specifically.

It is important to say: I never threaten anyone in such disputes. I am a human rights activist, and sometimes I say: "Give me a copy of the document, write down your claims on paper and I will file a lawsuit." FBI agents and officials understand this as a threat. Filing a lawsuit is not a threat, but one of the civil rights of a person.

I am a refugee and homeless. FBI agents and people associated with them drugged me at night many times and filmed for over 13 years. They have a great ability to do the installation. If officials offer a video with my threat, then this is definitely a montage.

The question arises: what is the reason for the persecution of me on July 30 and August 6, 2023? This is related to one of my critical suggestions. The story is like this.

The Street Sense newspaper was published until April 2021 once every two weeks. Since April 2021, they began to publish weekly. But due to the rise in energy prices, rent and other costs of producing a newspaper, it became impossible to print a newspaper on a weekly basis. From July 19, 2023, the newspaper began to be printed once every two weeks. This reduces the meager income of vendors. Because a reader who bought a newspaper last week will not buy a newspaper this week.

I suggested raising the price of the paper by one dollar and publishing the paper weekly. On July 28 (Friday), 2023, the next monthly general meeting of Street Sense employees and vendors was planned. I wrote a draft “Appeal to Readers” and read it to the meeting (see photo 4).


Photo 4. My project "Appeal to readers".

Put to the vote my "Appeal to readers." The majority voted to raise the newspaper's price to $3.

My readers often ask if my article is printed in the issue. I inform my readers about the news. I printed copies of my Message to Readers and distributed to every customer at the Estern Market on July 29th (Saturday) and the Dupont Circle Market on July 30th (Sunday).

Apparently, some leaders of law enforcement agencies did not like my critical remarks in the Appeal and they decided to get rid of me by banning my presence and selling the newspaper in the Dupont Circle Market on Sundays for as much as five years!

Another question arises: what did they not like in my “Appeal to Readers”? I wrote it there.

“From May 2022 to May 2023, food prices increased 4.4 percent. Over the year, the index for all items less food and energy increased 3.9 percent” (Consumer Price Index, Washington-Arlington-Alexandria area – May 2023 : Mid–Atlantic Information Office : U.S. Bureau of Labor Statistics (bls.gov) )

More specific examples. The average cup of coffee before the pandemic cost $1.75. Now - more than $ 3.0. A subway ride from Gallery Station to Rockville Station cost up to $4.0. From April 2023, we pay $ 6.0 for a trip to this distance.

We usually shopped at the cheaper Walmart. Recently, one of them, located at (99 H St NW Washington, DC. (202) 719-3720), closed. There are many such examples of price increases”

I can add to this: food prices have risen, including bread and bakery products, and haircuts from $19 to $24.

In recent months, I have observed a sharp increase in the number of snitchs and informers on the streets and on public transport in the District of Columbia. Naturally, the number of leaders has increased. Considering that they are high-paid US citizens, it is clear that the need for high costs. To cover such costs, in my opinion, taxes on small businesses have been sharply increased and prices have skyrocketed, primarily in cafes and bars. Some small business owners found themselves on the verge of bankruptcy and were forced to close their business. But the main blow was delivered to the poor citizens of the District of Columbia, including pensioners, large families and us vendors. My "Appeal to Readers" revealed such sides of the rise in price.

I continued to distribute my “Appeal to Readers” on August 6, 2023.

As a result, the manager Mr. Thomas Coleman handed me a Notice of prohibition of photographing Spring Vallet sellers on July 30 (Sunday), 2023, and on August 6, 2023, the manager Mr. Thomas Coleman and police officer E. Naughton gave me a "Barring Notice" for five years.

I am also convinced of the following: I have been writing and publishing in recent weeks a large critical article in the Uzbek language “Gulnora Karimova taqdiri” (“The Fate of Gulnara Karimova”). In it, I wrote about gross offenses that have been going on for more than ten years, bullying, clowning in the investigation and the trials of Gulnara Karimova in Tashkent. Given the years of close cooperation between the Uzbek State Security Service and agents of the US Federal Bureau of Investigation, I assume they also played an important role in the economic strangulation of me, that is, in the five-year ban on my selling the Street Sense newspaper in the Dupont Circle market.

About photographing. I have been selling Street Sense newspaper in the DuPont Market since November 2012, more than a decade. I have been doing photography since 1964, that is 59 years. I have been a human rights activist since 1974 and a freelance journalist since 2004. For these reasons, and as an ordinary US citizen, I have photographed a lot in the District of Columbia, including in the Dupont Market. But there was no problem taking pictures.

As I started handing out my “Message to Readers” to buyers on July 30, 2023, on the same day they accused me of photographing sellers and “asked me to refuse to take pictures of them”, and on August 6 I was accused of “Continuing the targeted harassment of Farmers Market workers, unwonted photos of women and minors" and barred me from entering the Dupont Market for five years.

As a reminder: Taking photographs and video of things that are plainly visible in public spaces is a constitutional right—and that includes transportation facilities, the outside of federal buildings, and police and other government officials carrying out their duties. (If Stopped for Photographing in Public | ACLU of DC (acludc.org) (www.acludc.org/en/know-your-rights/if-stopped-photographing-public )

More than ten thousand residents and visitors come to Dupont Market, including more than one hundred DC snitch and informer. Quite a lot of them are photographed and filmed. They don't take any notice. After all, the Dupont Circle Market is a public place and photography is not prohibited in such places. This is on the one hand. On the other hand, I may witness some kind of violation, such as theft. My photo can be valuable evidence in solving a crime.

I believe that manager Mr. Thomas Coleman and police officer E. Naughton grossly violated the First Amendment of the US Constitution on freedom of speech and unreasonably placed a ban on my place of work. The First Amendment of the US Constitution says:

"Amendment I (1791) Congress shall make no law respecting an establishment of religion or prohibiting the free exercise thereof; or abridging the freedom of speech, or of the press; or the right of the people peaceably to assemble, and to petition the Government for a redress of grievances." (U.S. Senate: Constitution of the United States)

The First Amendment to the US Constitution is part of the Bill of Rights. It ensures that the US Congress, as well as officials at various levels, will not:
- To support any religion, or to establish the state religion.
- Prohibit free religion.
- Infringe on freedom of speech.
- Encroach on the freedom of the press.
- Restrict freedom of assembly.
- Restrict the right of the people to petition the Government for the satisfaction of complaints.

I am Uzbek, refugee, Muslim, human rights activist, independent journalist, homeless and unemployed. I am sure it is for these reasons that Manager Mr. Thomas Coleman, Police Officer E. Naughton, and the officials behind them committed a gross violation of the First Amendment of the US Constitution on free speech and discrimination against me.

I will turn 70 in January 2024. I don't get paid a pension. My only source of income was from the sale of the newspaper in the market. Manager Mr. Thomas Coleman and police officer E. Naughton and the officials behind them banned me from the market for five years. Thus, they deprived me of the opportunity to earn money for food and for the minimum expenses for everyday life.

Please help me lift the illegal ban and allow me to continue selling Street Sense at my location in the Dupont Circle Market. I am waiting for your reply.

P.S.1. I think I need to sue. I need a lawyer. Please, I need to meet with you and discuss this problem. My contact emails: havassh54@gmail.com , maqsadsh54@gmail.com , jiz54@mail.ru

It is appropriate to say: I have been a member of the American Civil Liberties Union since 2021. My document number is 245500830.

P.S.2. This article in Russian is published on the website at:

АХМАДЖОНОВ Ш. В Вашингтоне начинается скандал (Scandal begins in Washington, DC).
- 2023 YILGI MAQOLALARIM | Записи в рубрике 2023 YILGI MAQOLALARIM | Дневник Турон_Шухратжони : LiveInternet - Российский Сервис Онлайн-Дневников (www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/6995770/ Дневник “Турон Шухратжони”. Рубрики “2023 YILGI MAQOLALARIM», “ПРАВОЗАЩИТА”, “USA-AQSH”. August 22, 2023);
- Facebook (www.facebook.com/profile.php?id=100002930964631 Страница Шухратжон Ахмаджонова в Фейсбуке, 22 августа 2023 года).

-----------------------------------------

E-mail: havassh54@gmail.com

USA, Washington, DC

August 23-30, 2023

Шухратжон АХМАДЖОНОВ

В ВАШИНГТОНЕ НАЧИНАЕТСЯ СКАНДАЛ

ВВЕДЕНИЕ

Я проживаю в США с января 2010 года, а в городе Вашингтоне – с апреля 2012 года. Я живу за счет продажи газеты Street Sense в субботу в рынке Эстерн Маркет, а в воскресенье – в рынке Дюпонт Серкл.

6 августа (воскресенье) 2023 года менеджер рынка Дюпонт Серкл г-н Томас Коулман (Thomas Coleman) и офицер полиции Э. Нотон (E. Naughton) дали мне «Уведомление о запрещение” (Barrin Notice). Там написано о запрете моего прихода в течение пяти лет по воскресеньям с 8:30 до 13:30, то есть во время работы рынка. Я считаю: это дискриминация из-за того что я узбек, мусульманин, беженец, и из-за моего правозащитного и журналистской деятельности.

Меня необоснованно подвергали дискриминации много раз путем запрета прихода в рестораны Макдональдс и большие продовольственные магазины сроком от трех до пяти лет.

В США функционирует единственная правозащитная организация в федеральном масштабе – это Американский союз гражданских свобод (АСГС - ACLU). Я являюсь его членом с 2021 года. В каждом штате, в том числе в городе Вашингтоне (Округ Колумбия) есть ее Законодательный офис. Я написал жалобу на имя руководство Законодательного офиса АСГС Вашингтона, и попросил помочь отменить противозаконный запрет и возможность продолжить продавать газету Street Sense на своем месте в рынке Дюпонт Серкл. Я планирую подать жалобу в суд ...

---------------------------------------

Shuhratjon Ahmadjonov
Mail address: 216 Tulip Dr.,
Gaithersburg, Maryland, 20877

Wendor in Street Sense
Office Street Sense: 1317 G St NW, Washington, DC 20005

August 15-30, 2023

Board of Directors ACLU of DC
American Civil Liberties Union Washington Legislative Office
915 15th St NW, Washington, DC 20005

Уважаемый ____________________________________

Я продаю газету Street Sense на рынке Дюпонт Серкл с осени 2012 года. Рынок открыт только по воскресеньям с 8:30 до 13:30 часов.

Фото 1. Я продаю газету Street Sense на рынке Дюпонт Серкл. Город Вашингтон. 4 июля 2021 год.

6 августа (воскресенье) 2023 года менеджер рынка Дюпонт Серкл г-н Томас Коулман (Thomas Coleman) и офицер полиции Э. Нотон (E. Naughton) дали мне «Уведомление о запрещение” (Barrin Notice, см. фото 2). Там написан о запрете моего прихода в течение пяти лет по воскресеньям с 8:30 до 13:30, то есть во время работы рынка. Я считаю, что это дискриминация.

Узбекско-английские переводящие программы, в том числе www.translate.google.com плохо и неточно переводят. Поэтому я жалобу написал на русском языке и перевел на английский язык с помощью программы www.translate.google.com Я прошу прощения за возможные допущенные ошибки при переводе на английский язык.


Фото 2. «Barring Notice» (Уведомление о запрещение), подготовленный г-н Томас Коулман.

Далее напишу подробности. 30 июля (воскресенье) 2023 года в 13:20 часов ко мне подошел г-н Томас Коулман и начал говорить о фотографирование. Я трудно понимаю устную речь. Я достал из сумки бумагу, ручку и сказал: “Пожалуйста, напишите”. Он написал следующее (смотрите фото 3).


Фото 3. Записка г-н Томас Коулмана от 30 июля 2023 года.

Текст этой записки.

«I have received complaints from Spring Vallet that their Staff feel uncomfortable havis their pictures taken.

Since many of them are underage and there is no reason to take their photo, I have asked that you refrain from photographing them.

Thomas Coleman
Dupont farmers Market Manager

tommy@ffm.org Katie@ffm.org Itugo@ffm.org
July 30, 2023»

Я перевел с английского на русский язык.

“ЯЯ получил жалобы от Spring Vallet о том, что их сотрудники чувствуют себя некомфортно, когда их фотографируют.

Поскольку многие из них несовершеннолетние и нет смысла их фотографировать, я прошу вас воздержаться от их фотографирования.

Томас Коулман
Менеджер по Фермерскому рынку Dupont

tommy@ffm.org Katie@ffm.org Itugo@ffm.org
30 июля 2023»

Я послушал слова г-н Томас Коулмана и прочитал его записку (см. фото 3). Я понял так: он просить меня не фотографировать работников Spring Vallet. Я сделал вывод, что он ограничивает мои права относительно фотографирование. Такое ограничение моих прав относительно прав других американцев – это дискриминация. Поэтому я сказал ему: “Это дискриминация”. Он ничего не сказал и ушел.

Я не люблю конфликтовать с людьми, в том числе с менеджером. Поэтому следующее воскресенье - 6 августа 2023 года я не фотографировал продавцов на рынке.

6 августа в 13:20 часов г-н Томас Коулман пришел ко мне. Он начал говорить о фотографирование везде на рынке. Я сказал: “Если меня или моего покупателя фотографируют, то я того человека иногда фотографирую”. Пришла молодая женщина. Он сказал что она супервайзер. Г-н Томас Коулман продолжил еще что-то говорить. Я плохо понимаю устную речь. Поэтому я достал из сумочки бумагу, ручку и сказал: “Пожалуйста, напишите”. Он отказался взять бумагу и продолжил говорить. Я достал свой телефон и хотел снимать на видео его речь, чтобы потом понять. Супервайзер ушла. Он отошел в левую сторону, позвонил куда-то и начал с кем-то консультироваться.

Г-н Томас Коулман скоро вернулся и спросил мой имя и фамилию. Я еще раз предоставил бумагу, ручку и сказал: “Мой имя Шухратжон. Я плохо понимаю устную речь. Пожалуйста, напишите”. В его руке включенный телефон, что-то говорить и начал снимать меня на видео. Я тоже включил свой телефон, начал снимать на видео в свой телефон его и его речь. Затем он отошел в правую сторону и начал говорить с кем-то по телефону. Я достал из сумки свой бейдж и показал ему. Он фотографировал мой бейдж в свой телефон. Я вернулся в свое место. К этому времени закончился рабочее время рынка и все продавцы начали упаковывать свои вещи и продукты. Я тоже собрал свои вещи и перетаскал в сторонку.

Пришли г-н Томас Коулман и полицейский. В руке полицейского был лист бумаги «Barring Notice» (Уведомление о запрещение, см. фото 2). Он начал задавать вопросы: “Какой ваш вес ...” Я сказал: “Я не знаю в чем меня обвиняет г-н Томас Коулман? Я должен прочесть”. Полицейский отдал и я прочитал. Я переписал строку обвинение Reason for Issuing Barring Notice (Причина выдачи уведомления о запрете).

«Continved targered harasement of workers of the Farmers market, unwonted photos of women and minors»
(«Продолжались целенаправленные травли работников Фермерского рынка, непривычные фото женщин и несовершеннолетних.»)

В начале странице написано следующее.

“BARRING NOTICE

The below named person was found on the premises owned, occupied or managed by _Fresh Farm . This same person is hereby warned to stay off the property and grounds there of known as _________________ at (address) 20th/Q St NW and (if applicable, other property owned/occupied/manaed by same) 1500 Block of 20th St at ________________________ (address) _________________________ . There is no exception to this notice. Failure to heed this warnin shall result in the prosecution for Unlawful under D.C. Code 22-3302.

Name of Barred Individual (Last, First, Middle: __Ahmadjonov, Shuhratjon__”

Я перевел с английского на русский язык.

«УВЕДОМЛЕНИЕ О ЗАПРЕЩЕНИИ

Указанное ниже лицо было обнаружено на территории, принадлежащей, занимаемой или управляемой _Fresh Farm__. Это же лицо настоящим предупреждается, чтобы он держался подальше от собственности и территории, известной как _________________ по адресу (адрес) __20th/Q St NW__ и (если применимо, другой собственности, принадлежащей/занимаемой/управляемой им) __1500 Block of 20th St __ по адресу _____________________________ ( адрес) _________________________ . В этом уведомлении нет исключений. Несоблюдение этого предупреждения приведет к судебному преследованию за незаконное в соответствии с Кодексом округа Колумбия 22-3302.

Имя запрещенного лица (фамилия, имя, отчество: __Ахмаджонов, Шухратжон__”

Внизу листа, на последней строке было написан следующее:

«Barring Notice is in effect for 5 years unless cancelled in writing. Sundays 8:30 am – 1:30 pm»
(«Уведомление о запрете действует в течение 5 лет, если оно не будет отменено в письменной форме. Воскресенье с 8:30 до 13:30»)

Я переписал строку обвинение и возвращая лист полицейскому сказал: “Это дискриминация. Пожалуйста, дайте мне копию этого документа”.

Полицейский сказал: “Копия документа нет”. Я переписал фамилию полицейского и его номер бейджа: E. Naughton. Бейдж 5033.

Я сказал: «Пожалуйста, перепишете эти обвинения на чистом бланке и отдайте мне”. Менеджер г-н Томас Коулман отказался переписывать. Тогда офицер полиции E. Naughton переписал на чистом бланке, получил подпись г-н Томас Коулмана и отдал мне.

Я сказал: «Я хочу написать в документе слова: ЭТО ДИСКРИМИНАЦИЯ”. Менеджер г-н Томас Коулман отказался дать мне лист «Barring Notice» (Уведомление о запрещение) и быстро ушел.

Обратите внимание: в документе «Barring Notice» не предусмотрен строки для написания мнение обвиняемого, в данном случае моего мнения. Такой «Barring Notice» разработан и используется для расправы над безработными и бездомными жителями США, в том числе жителей столичного Округа Колумбия.

Кратко отвечу на обвинения. Что означает слова: «Продолжающееся целенаправленное преследование работников Фермерского рынка». Я не фотографировал работников Фермерского рынка 6 августа 2023 года, то есть после письменной просьбы менеджера г-н Томас Коулмана от 30 июля 2023 года. Таким образом нет основание писать о “Продолжающееся”, и тем более о “ целенаправленное преследование». Это просто клевета против меня с целью дискриминации и провокации.

Теперь об обвинение «нежелательные фотографии женщин и несовершеннолетних». Возникает вопрос: что имеет в виду господин Томас Коулман под словом «нежелательные фотографии»? Я продавал в центре общественного рынка, где очень многолюдно. Любое фотографию можно классифицировать как «нежелательная фотография». В моноголюдном рынке в кадр могут войти нечайно и женщины, и несовершеннолетние. Если твердо придерживаться такой принцип, то надо будет запретить фотографирование в рынке. А то уже явное нарушение Первой Поправки Конституции США.

Есть еще три причин доказывающие, что обвинения менеджера Томас Коулмана клевета и провокация: во-первых, я пять лет учился в университете, имею диплом, и я по профессию учитель. Во-вторых, мне 69 лет и я человек пенсионного возраста. В-третьих, я мусульманин и вообще не интересуюсь фотографиями несовершеннолетних.

Короче, обвинения от 30 июля и 6 августа – это клевета и заранее спланированная ПРОВОКАЦИЯ с целью дискриминации и запретить мне продавать газету в рынке Дюпон Серкл. Провокация является одним из основных способов работы агентов Федерального бюро расследование (ФБР). Значить, агенты ФБР и с ними связанные люди стоят за этими организованными провокациями.

Важный момент: если у менеджера Томас Коулмана были замечания относительно «нежелательные фотографии женщин и несовершеннолетних», то он должен был письменно объяснить, как я просил на бумаге, и предупредить меня на первый раз. Он и за ним стоящие должностные лица мне сразу выдали «Уведомление о запрещение” («Barring Notice»), действующий в течение 5 лет. Этот факт тоже доказывает, что провокация и дискриминация осуществлялся планомерно против меня.

Уместно сказать: против меня организовали 25 раз кражу и четыре ограбления моих сумок и вещей в Округе Колумбия с ноября 2012 года. У меня украли три ноутбука, три дорогостоящего телефона и другие мои журналистские принадлежности. Я вызывал полицию много раз и они не открыли уголовное дело. Несколько краж организовали во время продажи газеты Street Sense. Поэтому я стараюсь не допустить кражу, и иногда фотографирую подозрительного человека, долго стоящего вблизи моих вещей. Если у кого-то возникнут еще вопросы о конкретном фото, я отвечу конкретно.

Важно сказать: я никогда и никому не угрожаю при таких спорах. Я правозащитник, и иногда говорю: «Дайте мне копию документа, напишите ваши претензии на бумаге и я подам иск в суд». Агенты ФБР и чиновники это понимают как угрозу. Подача иск в суд - это не угроза, а один из гражданских прав человека.

Я беженец и бездомный. Агенты ФБР и с ними связанные люди проводили наркодопрос меня ночью много раз и снимали на видео в течение более 13 лет. У них есть большие возможности сделать монтаж. Если чиновники предложать видео с моим каой-то угрозой, то это точно монтаж.

Возникает вопрос: в чем причина преследование меня именно 30 июля и 6 августа 2023 года? Это связано с одним моим критическим предложением. История такова.

Газета Street Sense издавался до апреля 2021 года один раз в две неделю. С апреля 2021 года начали издавать еженедельно. Но из-за подорожания энергии, аренды и другие расходы на выпуск газеты стало невозможным печатать газету еженедельно. С 19 июля 2023 года газету начали печатать один раз в две недели. Это уменьшает скудный доход вендоров. Так как читатель, купивший газету на прошлой недели, не будет покупать газету в эту неделю.

Я предложил поднять цену газету на один доллар и выпускать газету еженедельно. 28 июля (пятница) 2023 года планировали очередное ежемесячное общее собрание сотрудников и вендоров Street Sense. Я написал проект «Обращение к читателям» и зачитал на собрание (см. фото 4).


Фото 4. Мой проект «Обращение к читателям».

Поставили на голосование мой «Обращение к читателям». Большинство проголосовал за поднятие цен газеты до $3.

Мои читатели часто спрашивают, напечатано ли мой статья в номере. Я своим читателям сообщаю о новостях. Я напечатал экземпляры своего «Обращение к читателям» и раздал каждому покупателю на рынке Эстерн Маркет 29 июля (суббота) и Дюпонт Серкл – 30 июля (воскресенье).

Видимо, мои критические замечания в Обращение каким-то руководителям силовых структур не понравился и они решили избавиться от меня путем запрета моего присутствие и продажи газеты в Дюпон Маркете по воскресеньям в течение аж пяти лет!

Возникает очередной вопрос: им что не понравился в моем «Обращение к читателям»? Я там написал так.

«С мая 2022 года по май 2023 года цены на продукты питания выросли на 4,4 процента. За год индекс по всем статьям за вычетом продуктов питания и энергии увеличился на 3,9 процента. (Consumer Price Index, Washington-Arlington-Alexandria area – May 2023 : Mid–Atlantic Information Office : U.S. Bureau of Labor Statistics (bls.gov) )

Более конкретные примеры. Cредняя чашка кофе до начала пандемии стоило $ 1.75. Сейчас - более $ 3.0. Проезд в метро от станции Галерее до станции Роквилл стоило до $ 4.0. С апреля 2023 года за проезд на это расстояние оплачиваем $ 6.0.

Мы обычно отоваривались в более дешевом магазине Wallmart. Недавно один из них, который расположен по адресу (99 H St NW Washington, DC. (202) 719-3720), закрыли. Таких примеров подорожание много.”

К этому могу добавить: поднялись цены на продукты питания, в том числе на хлеб и хлебобулочные изделия, на стрижку волос с $19 на $24.

По моим наблюдениям, последние месяцы резко увеличился количество стукачей (snitch) и информаторов (informer) на улицах и в общественном транспорте в Округе Колумбия. Естественно, увеличился количество руководителей. Если учесть, что они являются высокооплачивающиеся граждане США, то ясно необходимость большие затраты. Чтобы покрыть такие затраты, по моему, резко увеличили налоги на малый бизнес и резко подскочили цены, в первую очередь в кафе и барах. Некоторые владельцы малого бизнеса оказались на грани банкротства и были вынуждены закрыть свой бизнес. Но главный удар нанесли по малоимущим гражданам Округа Колумбия, в том числе пенсионерам, многодетным семьям и нам – вендорам. Мой «Обращение к читателям» раскрыл такие стороны подорожание.

Я продолжил раздачу свое «Обращение к читателям» и 6 августа 2023 года.

В итоге менеджер г-н Томас Коулман мне вручил Записку о запрете фотографирование продавцов Spring Vallet 30 июля (воскресенье) 2023 года, а 6 августа 2023 года - менеджер г-н Томас Коулман и офицер полиции Э. Нотон мне дали «Уведомление о запрещение” («Barring Notice») на пять лет.

Я убежден еще в следующем: я писал и опубликовывал в последние недели большую критическую статью на узбекском языке «Гулнора Каримова тақдири» («Судьба Гульнара Каримовой»). Я в ней писал о продолжающиеся более десяти лет о грубых правонарушениях, издевательствах, клоунадах в следствие и судах над Гульнарой Каримовой в Ташкенте. Учитывая многолетнее тесное сотрудничество сотрудников узбекской Службы государственной безопасности и агентов Федеральное бюро расследование США, предполагаю, они тоже сыграли важную роль в экономическом удушение меня, то есть в пятилетнем запрете моего деятельности по продаже газеты Street Sense в рынке Дюпонт Серкл.

О фотографирование. Я продаю газету Street Sense в рынке Дюпонт Серкл с ноября 2012 года, то есть более десяти лет. Я фотографией занимаюсь с 1964 года, то есть 59 лет. Я правозащитник с 1974 года и независимый журналист с 2004 года. По этим причинам, да и как простой житель США, я много фотографировал в Округе Колумбия, в том числе и в рынке Дюпонт Серкл. Но не возникала проблема фотографирование.

Я как начал раздавать покупателям свое «Обращение к читателям» 30 июля 2023 года, в тот же день обвинили меня фотографирование продавцов и “попросили отказаться от их фотосъёмки», а 6 августа – обвинили в «Продолжение целенаправленном травли работников Фермерского рынка, непривычные фото женщин и несовершеннолетних» и запретили мне приход в рынок Дюпонт Серкл в течение пяти лет.

Уместно напомнить: “Фото и видеосъемка вещей, которые хорошо видны в общественных местах, является конституционным правом, включая транспортные средства, внешнюю часть федеральных зданий, а также полицию и других государственных служащих, выполняющих свои обязанности.» (If Stopped for Photographing in Public | ACLU of DC (acludc.org) (www.acludc.org/en/know-your-rights/if-stopped-photographing-public ).

В рынок Дюпонт Серкл приходят более десяти тысяч жителей и гости, в том числе более ста стукачей (snitch) и информаторов (informer) Округа Колумбия. Достаточно много из них фотографируют и снимают на видео. Им не делают никаких замечаний. Ведь рынок Дюпонт Серкл общественное место и в таких местах фотографирование не запрещено. Это – с одной стороны. С другой стороны я могу стать свидетелем какого-то нарушения, например воровства. Мой фото может оказаться ценным доказательством в раскрытие преступления.

Я считаю: менеджер г-н Томас Коулман и офицер полиции Э. Нотон грубо нарушили Первую Поправку Конституции США о свободе слова и необоснованно установили запрет в моем место работы. В Первой Поправке Конституции США написано следующие слова.

“Статья I. Конгресс не должен издавать никакого закона относительно установления какой-либо религии, или воспрещающего свободное исповедание всякой религии, или ограничивающего свободу слова и прессы, или право народа — мирно собираться, а также просить правительство о прекращении злоупотреблений.» Конституция США — Викитека (wikisource.org)

Первая поправка к Конституции США является частью Билля о правах. Она гарантирует, что Конгресс США, а также чиновники разного уровня не будет:
- Поддерживать какую-либо религию, либо утверждать государственную религию.
- Запрещать свободное вероисповедание.
- Посягать на свободу слова.
- Посягать на свободу прессы.
- Ограничивать свободу собраний.
- Ограничивать право народа обращаться к Правительству с петициями об удовлетворении жалоб.

Я узбек, беженец, мусульманин, правозащитник, независимый журналист, бездомный и безработный. Я уверен: именно по этим причинам менеджер г-н Томас Коулман, офицер полиции Э. Нотон и за ними стоящие должностные лица допустили грубое нарушение Первую Поправку Конституции США о свободе слова и дискриминацию против меня.

Мне исполнится 70 лет в январе 2024 года. Мне не платят пенсию. У меня единственный источник доходов был от продажи газеты в рынке. Менеджер г-н Томас Коулман и офицер полиции Э. Нотон, а также за ними стоящие должностные лица запретили мне появляться на рынке в течение пяти лет. Тем самым они лишили меня возможности зарабатывать деньги на питание и на минимальные расходы для повседневной жизни.

Пожалуйста, помогите мне отменить противозаконный запрет и возможность продолжить продавать газету Street Sense на своем месте в рынке Дюпонт Серкл. Жду вашего ответа.

P.S.1. По моему, мне надо подать иск в суд. Мне нужен адвокат. Пожалуйста, мне надо с вами встретиться и обсудить эту проблему. Мои электронные почты для связи: havassh54@gmail.com , maqsadsh54@gmail.com , jiz54@mail.ru
Уместно сказать: я член American Civil Liberties Union с 2021 года. Мой номер документа: 245500830.

P.S.2. Данная статья на английском языке напечатал на сайте по адресу:

Scandal begins in Washington, DC. By Shuhratjon Ahmadjonov.
- ENGLISH | Записи в рубрике ENGLISH | Дневник Турон_Шухратжони : LiveInternet - Российский Сервис Онлайн-Дневников (www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/5838835/ Дневник “Турон Шухратжони”. Headings (Рубрики) “ENGLISH”, “ПРАВОЗАЩИТА”, “USA-AQSH”, “2023 YILGI MAQOLALARIM». August 23, 2023);
- Facebook (www.facebook.com/profile.php?id=100002930964631 Страница Шухратжон Ахмаджонова в Фейсбуке, 22 августа 2023 года).

С уважением

Шухратжон Ахмаджонов,
правозащитник, независимый журналист, мусульманин, беженец, пенсионер без пенсии и продавец газеты Street Sense

----------------------------------------

E-mail: havassh54@gmail.com

22 августа 2023 года

США, город Вашингтон (Округ Колумбия)

Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ГУЛНОРА КАРИМОВА ТАҚДИРИ (ДАВОМИ 3)

15. 2018-2019: ҚАМОҚДАН ОЗОД ҚИЛИШ БАҲОНАСИДА ПРОВОКАЦИЯ

Имон Каримова Бош прокуратурани онаси билан тузилган келишувни бузганликда айблаб, 2019 йил 17 июн куни ўз Instagram саҳифасида тўрт бетлик хабар жойлаштирди. Унинг биринчи бети Озодлик радиосининг “Имон Каримова Бош прокуратурани онаси билан тузилган келишувни бузганликда айблади” номли мақоласида бор (фото 12 га ва [35]-га қаранг).

Менимча, Ўзбекистон Давлат хавфсизлик хизмати ва прокуратура раҳбарияти Гулнора Каримовага озодлик ва айрим мол-мулкини қайтариб беришга ваъда бериб, улар тайёрлаган айрим муҳим ҳужжатларга имзо қўйдириш ва юз миллион доллардан кўпроқ пулни Ўзбекистонга қайтариб келтиришга доир провокацияни режалаштиришган. Шу ишлар амалга ошгач ваъдадан қайтиб, Гулнора Каримова имзо қўйган ҳужжатлар асосида “хорижий компаниялардан йирик миқдордаги ноқонуний йиғимлар олиниши схeмасини фош қилувчи далилларга эга бўлдик” дея шов-шувли суд қилишни режалаштиришган. Ушбу провокацияли режани режалаштиришда дор остидан қочирилган Бош прокуратура ўта муҳим ишлар бўйича терговчиси, подполковник унвонига эга бўлган Расул Йўлдошев бошчилигида ишлаб чиқилган, менимча. Чунки у Бухородан Тошкентга келганига қадар бундай провокацияли режа йўқ эди.

Алал-оқибат провокацияли режани амалга ошириш 2018 йилдан бошлаб Бош прокуратура қошидаги Коррупцияга қарши кураш бошқармасининг ўшандаги бошлиғи Шавкат Умурзоқов воситачилигида олиб борилди. Воқеалар ривожини Имон Каримова 2019 йил 17 июн куни Instagram саҳифасига жойлаштирган хабар асосида кузатамиз.

Фото 12. Имон Каримова ўзининг Instagram саҳифасига жойлаштирган хабари. [35]

Имон Каримова 12-фотода келтирган хабарнинг рус тилидаги матнини кўчириб ёзай.

«В 2018 году начались переговоры с Гульнарой Каримовой.

Шавкат Умурзаков, на тот момент глава отдела по борьбе с коррупцией при прокуратуре, и его помощник Мурад Хакимов приезжали от имени генерального прокурора, в колонию “21” каждый день, обсуждая условия взаимопомощи.

В конце мая казалось бы договоренности были достигнуты, но выяснялось, что Узбекская сторона пыталась просто протянуть время и обойти Гульнару Каримову договорившись с другими участниками следствия, и использовав свои незаконные связи с Прокурором в Швейцарии, который был отчислен в начале 2019 (года) именно по этой причине.

В мае, адвокат Г.К., поняв подвох, наложил протесты на решения суда в интересах своего клиента.

После чего Шавкат Умурзаков опять вернулся дабы далее продолжить переговоры, якобы не зная и не имея отношения к событиям.

В конце июня (2018 года) договоренности были достигнуты. Со стороны Прокуратуры было обещано вернуть ряд помещений, включая дом, одно предприятие, ряд машин, обеспечить выезд из страны для получения медицинской помощи, в виде двух операций и самое главное свободу.

Имеется фотография листка на котором Шавкат Умурзаков писал все вышеперечисленные условия, в Прокуратуре в присутствие Г.Каримовой и её дочери. (Скорее всего из-за того и произошёл спектакль в аэропорту в конце сентября, когда её дочь уезжала из страны, когда у неё удалили всё что было на электронных девайсах.)

Со стороны Г.К. (Гульнара Каримова) было обещано, предпринять все усилия, для того чтобы помочь Узбекистану обрести большую часть суммы, хранящееся в Швейцарии, пойти на упрощенное закрытие дела и не давать показания по некоторым вопросам, задающимся Швейцарией, по поводу причастности некоторых государственных лиц и других бизнесменов в данном и других делах.”

Ушбу матнни рус тилидан ўзбек тилига мен ўгирдим.

«2018 йилда Гулнора Каримова билан музокаралар бошланди.

Ўша пайтда прокуратура ҳузуридаги Коррупсияга қарши кураш бошқармаси бошлиғи Шавкат Умурзоқов ва унинг ёрдамчиси Мурод Ҳакимов бош прокурор топшириғи билан ҳар куни “21” колонияга (21-сонли аëллар колонияси, А.Ш.) келиб, ўзаро ёрдам шартларини муҳокама қилишарди.

Май ойининг охирида келишувга эришилгандек туюлди. Аммо Ўзбек томони терговнинг бошқа иштирокчилари билан келишиш ва Швейцария прокурори билан бўлган ноқонуний алоқаларидан фойдаланиш орқали шунчаки вақтни чўзиб, Гулнора Каримовани айланиб ўтишга уринаётгани маълум бўлди. Айнан шу сабабли 2019 йил бошида Швейцария прокурори (мансабидан) бўшатилди.

Май ойида адвокат Г.К. ҳийла-найрангни англаб, ҳимоясидаги шахс манфаатларини кўзлаб суд қарорлари устидан протест киритди.

Шундан сўнг Шавкат Умурзоқов гўёки воқеаларни билмагандай ва ҳеч қандай алоқаси йўқдай музокараларни давом эттириш мақсадида яна қайтиб келди.

(2018 йил) Июн ойи охирида келишувларга эришилди. Прокуратура томонидан бир қатор бинолар, жумладан уй, битта корхона, бир қанча автомашиналарни қайтариб беришга, иккита операция шаклида тиббий ёрдам олиш учун мамлакатдан чиқишга ва энг муҳими – озодликни таъминлашга ваъда берилди.

Прокуратурада Гулнора Каримова ва унинг қизи қатнашган ҳолда Шавкат Умурзоқов юқоридаги барча шартларни ёзган варақнинг фотосурати бор. (Энг муҳими сентябр ойининг охирида унинг қизи мамлакатдан кетаётганида унинг электрон девайсларидаги (жиҳозларидаги) ҳамма нарсани ўчириш спектакли аэропортда бўлди.)

Швейцарияда сақланаётган пулларнинг катта қисмини Ўзбекистонга қайтариш учун барча саъй-ҳаракатларни амалга оширишга, соддалаштирилган тартибда ишларни ёпишга кўниш ва айрим давлат амалдорлари ва бошқа тадбиркорларнинг ушбу ҳамда бошқа ишларга алоқадорлиги ҳақида Швейцария томонидан бериладиган айрим саволларга кўрсатмалар бермасликка доир Г.К. (Гулнора Каримова) томонидан ваъда қилинган эди.»

Озодлик радиоси бошловчиси фото 12 да Имон Каримова келтирган хабарни қуйидагича шарҳлаган.

“Имон Каримованинг Instagram саҳифасига жойлаштирилган хабарга кўра, Ўзбекистон ҳукумати 2018 йилда Бош прокуратура қошидаги Коррупцияга қарши кураш бошқармасининг ўшандаги бошлиғи Шавкат Умурзоқов воситачилигида Гулнора Каримовага ҳамкорлик эвазига озодлик таклиф қилган.
Каримова иддаосича¸ май ойи охирига бориб, қарийб "келишувга эришилган" пайтда ўзбек томонининг "вақтни чўзиш"га уринаётгани ойдинлашган.

"Май охирида келишувларга эришилгандек бўлганди. Лекин ўзбек томонининг шунчаки вақтни чўзиш ва терговнинг бошқа иштирокчилари билан келишишга¸ Швейцариядаги прокурор билан ноқонуний алоқалардан фойдаланиб, Гулнора Каримовани четлаб ўтишга урингани маълум бўлди. Айнан шу сабаб [швейцариялик прокурор] 2019 йил бошида бўшатилди," дейилади хабарда.

Бунинг ортидан май ойида Гулнора Каримованинг адвокати "ўз мижози манфаатини кўзлаб" суд қарорларига протест киритади.

"Шундан кейин Шавкат Умурзоқов гўёки ҳодисалардан бехабарлиги ва алоқаси йўқлигини айтиб, музокараларни давом эттириш учун яна қайтди," дейилади Instagram хабарида.

Унда таъкидланишича, 2018 йил июнь ойи охирида томонлар келишувга эришади.

Келишувга мувофиқ, Гулнора Каримова Швейцарияда сақланаётган "маблағнинг кўпини қайтаришда Ўзбекистонга ёрдам бериш" ва айрим масалаларда ишга алоқаси бўлган "баъзи давлат арбоблари ва бошқа бизнесменлар"га қарши кўрсатма бермасликни ваъда қилади.

Шунингдек, Гулнора Каримованинг дастлабки олти ойда оммавий тадбирларда, жумладан баҳсларда қатнаша олмаслиги ва раҳбарлик вазифаларини эгаллай олмаслиги таъкидланган.

"Бош прокуратура томонидан [Гулнора Каримовага тегишли] қатор бинолар, жумладан уй, бир корхона, қатор машиналарни қайтариш, [Гулнора Каримовага] икки марта жарроҳлик амалиётини ўтказиш учун мамлакатдан чиқишни таъминлаш ваъда қилинди".

Имон Каримова Шавкат Умурзоқов томонидан ëзилган ушбу келишув фотографияси борлигини билдирган.

Хабарда таъкидланишича, "афтидан шунинг учун ҳам Ўзбекистонни тарк этаётган пайтида Имон Каримованинг электрон жиҳозларида бор нарсалар ўчириб ташланган".» [35]

“Имон Каримованинг Instagram саҳифасидаги хабарга кўра, Гулнора Каримова 2018 йилнинг 4 июлида қизи ва яна икки шахс гувоҳлигида Бош прокуратурага қўнғироқ қилади ва Швейцариядан пулларни қайтариб олишда ўзбек томонига ёрдам бериш учун адвокатига топшириқ беришга тайёр эканини билдиради.

Гулнора Каримова Бош прокуратура қошидаги Коррупцияга қарши кураш бошқармасининг бошлиғи Шавкат Умурзоқов билан кейинги қадамларни келишиб олиш ниятида эканини айтади.

Унга Шавкат Умурзоқовнинг бу лавозимдан бўшагани ва ўрнига тайинланган Улуғбек Анваровнинг ўзи билан учрашувга келиши айтилади.

(Шавкат Умурзоқов 2018 йилнинг 26 июнь куни ишда йўл қўйган камчиликлар ва соҳада қониқарсиз вазият пайдо бўлгани ортидан ўз лавозимидан бўшатилган ва Умиджон Салимов ўрнига “Ўзавтосаноат” бошқаруви раиси этиб тайинланган эди - таҳр.)

"Бу июнь ойида жараённи охирига қадар бошқариши ҳақида Шавкат Умурзоқовнинг берган ваъда ва кафолатларига қарамай юз берди", дея битилган Instagram хабарида.

Имон Каримовага кўра, бу суҳбатдан бир ҳафта ўтиб¸ онаси учрашувга ҳеч ким келмаслигига ишонч ҳосил қилган.

Ўз хабарида Имон Каримова бу телефон суҳбатлари ёзувлари ўзида мавжудлигини билдириб ўтган.

Ўзбекистон Бош прокуратураси 18 июнь куни Озодликка Имон Каримованинг ижтимоий тармоқларда ёзаётган фикрларига муносабат билдирмаслигини маълум қилди.» [35]

«2019 йил 17 июн куни Ўзбекистон марҳум президентининг невараси Имон Каримова Тошкент ҳукуматини "ўзаро ҳамкорлик" эвазига онаси Гулнора Каримовани қамоқдан озод этиш келишувини бузганликда айблаб чиқди.

17 июнь куни Имон Каримованинг Instagram саҳифасида қўйилган тўрт саҳифалик хабарда ўзаро музокара жараëнига оид тафсилотлар очиқланган.

Имон Каримова мазкур (тўрт бетлик) хабарда сўнгги бир йилда онасининг қамоқдан озод этилиши, уй қамоғига олиниши ва яна қамоққа қайта олиб кетилиши хроникасини тасвирлаган.» [35]

16. 2019: ПРЕЗИДЕНТГА ВА ХАЛҚҚА МУРОЖААТ

Давлат хавфсизлик хизмати ва прокуратура раҳбариятининг провокациявий алдовидан кейин Гулнора Каримова ўзининг мақсад ва режасини «Прeзидeнтга ва халққа мурожаат” кўринишида эълон қилишга қарор қилган. Бунинг учун у кимгадир илтимос қилиб инстаграмда саҳифа очтириб Мурожаатни чоп қилдирган ва ўша киши бу ҳақда Имон Каримовага хабар қилган, менимча.

2019 йил 23 июн куни Имон Каримова инстаграмдаги ўз саҳифасида Гулнора Каримованинг Прeзидeнтга ва халққа мурожаатини эълон қилди. Бу ҳақда www.kun.uz сайтида 2019 йил 26 июн куни чоп қилинган “Гулнора Каримованинг Прeзидeнтга ва халққа мурожаати. Ҳозиргача бизга нималар маълум?” номли мақолада қуйидагича ёзилган ([36]).

“Гулнора Каримованинг қизи Имон Каримова инстаграмдаги саҳифасида онасига тeгишли эканлиги тахмин қилинган ва ҳозирда ўчирилган аккаунтидан олинган шов-шувли постни эълон қилди.

«Бу мeнинг 6 йил ичидаги илк мурожаатим. Мeн учун дуо қилганларга раҳмат дeйман. Фамилиямнинг масъулиятини ҳис қилган ҳолда билиб-билмай қилган ишларим ҳақида ўйлаб олиш учун мeнда етарлича вақт бўлди. Бу вақт давомида ўзимга нисбатан талабчанроқ бўлишим ва ўзимни сипороқ тутишим лозим бўлганини англадим. Ортда қолган бу қийин даврда шунчалик ўзгардимки, ҳозир қилган ишларим учун ўзимга ҳукм чиқаришим мумкин. Мeн бутун халқдан, мeни тушунган ва ҳурмат қилган барчадан кeчирим сўрайман. Худди аввал қилганим каби ҳозир ҳам ўзимни оқлаш ҳақида ўйлаётганим йўқ. Активларим давлатга қайтарилиши борасида ҳамкорлик таклиф қилиниши билан ҳамкорликни бошладим. Бу пуллар Ватаним ривожига катта ҳисса қўшади дeб ўйлайман. Прокуратура мeнинг давлатга қайтарилган активларим қиймати ҳақида аниқ маълумот бeрмаётган бўлса ҳам, мeн бу ҳақда протокол учун айтишим мумкин. Мамлакат ҳудудида бўлган 1,2 миллиард АҚШ доллари қийматидаги активларим аллақачон мeнинг назоратимдан чиқиб кeтган ва давлат бюджeти фойдаси учун ишламоқда. Швeйцариядаги музлатилган ҳисоб рақамларидаги пуллар ҳақида гапирадиган бўлсам, бу фақат мeн билан ҳал бўладиган иш эмас. Мeнинг Ўзбeкистондаги корхоналаримда ишлаган 15 минг одам ёрдамида топилган бу пулларга бошқа давлатлар ҳам даъво қилмоқда.

Мeн ва адвокатларим 131 миллион АҚШ доллари миқдоридаги пуллар қайтарилиши учун қўлимиздан кeлганини қиляпмиз. 555 миллион долларлик бошқа сумма учун ҳам ҳаракатни бошлаганмиз. Кўрган қийинчиликларим, болаларимнинг охирги икки йилдаги кўрган азоблари учун нолимоқчи эмасман. Мeнинг ишимни олиб борганларнинг кўпига ҳукм чиқарилди. Ўзининг ташкилоти номидан қўлидан кeлмайдиган ваъдаларни бeрганлар эса иш жойини ўзгартириб кeтди. Масалан, уюшган жиноятчилик ва коррупцияга қарши кураш бўлими бошлиғи Шавкат Умрзоқов.

Прокуратуранинг бошқа ходимлари эса ҳозир ҳам мeнинг устимдан назорат ўрнатишга ҳаракат қилишмоқда.

Айни дамда мeни саломатлигим билан боғлиқ муаммо қийнамоқда. Иккита опeрацияни ўтказишим зарурияти Прeзидeнтга мурожаат қилишга мажбур қилди. Мeн ҳақимда ёлғон маълумот тарқатганлардан фарқли ўлароқ халқ мeнинг мамлакатдаги энг катта қора куч эмаслигимни билишига умид қиламан ва бунга ишонаман. Мeн ягона боқувчиси ҳисобланган фарзандларим онаси билан бирга бўлишга ҳақли. Айниқса давлатга хиёнат ва тeрроризмда айбланган аёллар оиласига қайтаётган бир вақтда. Юрак пороги билан туғилган қизим айниқса кўп қийналди.

Шавкат Миромоновични отамнинг ўринбосари ва шогирди сифатида биламан. У бу ҳақда халққа мурожаатларидан бирида айтганди. У билан «Кeлажак овози», «Янги авлод», «Асрлар садоси» ва яна кўплаб лойиҳаларда бирга ишлаганмиз. Унинг бағрикeнглигига умид қилган ҳолда тeз орада болаларим билан кўришиш имкони бўлади дeб ўйлайман.

Бундан ташқари мeн чин дилдан сeвган ва юрак уриши отамнинг қилган ишлари билан боғлиқ бўлган Ватаним учун хизмат қилишга тайёрман. Мeн қонунларимизга ишонаман»,- дeб мурожаатини якунлаган Гулнора Каримова.» [36]

17. 2019: 131 МИЛЛИОН ДОЛЛАРНИНГ ҚАЙТИШИ

“2019 йил 24 июн куни, Гулнора Каримованинг мурожаатидан бир кун ўтиб Швeйцария бош прокуратураси «Гулнора Каримова иши» доирасидаги тeкширувлар асосида 130 миллион франк миқдоридаги маблағ Ўзбeкистонга қайтарилиши ҳақида маълум қилди.

«Олти йилдан бeри олиб борилаётган мураккаб жиноят иши тeрговининг бир қисми сифатида Бош прокуратура Ўзбeкистон бозорига кирмоқчи ёки фаолиятини давом эттирмоқчи бўлган хорижий компаниялардан йирик миқдордаги ноқонуний йиғимлар олиниши схeмасини фош қилувчи далилларга эга бўлди. Бу схeма доирасида йиғилган пуллар хорижда, асосан Швeйцарияда ювилган», дeйилади прокуратура хабарида.

Прокуратура хабарида қайд этилишича, бу маблағлар Гулнора Каримованинг қариндошига нисбатан тeргов жараёнида мусодара қилинган.

2004−2013 йилларда «ўта фаол бўлган» бу шахс пул ўтказмаларининг кeлиб чиқиш манбалари ва ҳақиқий фойдаланиш мақсадларини яширган ҳолда улардан бир қисмини ювиш мақсадида компаниялар номидан банк ҳисоб рақамларини очган. У шунингдeк, маблағларнинг ҳақиқий эгаси Гулнора Каримова эканини яшириш учун сохта банк ҳужжатларига имзо чeккан.

Тeкширувлар давомида бу шахсга 390 минг франк миқдоридаги жарима қўлланган. Бундан ташқари, прокуратура 130 миллион франкдан ортиқ маблағни Ўзбeкистонга қайтариш мақсадида мусодара қилган.” [37]

Эътибор беринг: “2004−2013 йилларда «ўта фаол бўлган» бу шахс пул ўтказмаларининг кeлиб чиқиш манбалари ва ҳақиқий фойдаланиш мақсадларини яширган ҳолда улардан бир қисмини ювиш мақсадида компаниялар номидан банк ҳисоб рақамларини очган. У шунингдeк, маблағларнинг ҳақиқий эгаси Гулнора Каримова эканини яшириш учун сохта банк ҳужжатларига имзо чeккан.” Яъни Гулнора Каримова бу ноқонуний ишларда қатнашган эмас ва ушбу ҳужжатларнинг бирортасида унинг имзоси йўқ!

18. 2019: ГРЕГУАР МАНЖАГА ГУЛНОРА БИЛАН УЧРАШИШГА РУХСАТ БЕРИШМАДИ

“Grégoire Mangeat мижози билан учрашишига шахсан 21-сонли аëллар колонияси раҳбари Гулруҳ Каримова тўсқинлик қилганини билдирди.

Ўзбекистон Биринчи президентининг тўнғич қизи Гулнора Каримованинг швейцариялик адвокати Grégoire Mangeat (Грегуар Манжа) га 2019 йил 18 июль куни қамоқда сақланаëтган ўз мижози билан учрашишга рухсат берилмади.

Озодлик билан суҳбатда Манжа¸ пайшанба куни Тошкент вилоят, Зангиота туманида жойлашган 21-сонли аëллар колониясига боргани¸ аммо ундан Гулнора Каримованинг адвокати эканини исботлаш талаб қилингани ва мижози билан учрашишга изн берилмаганини айтди.

- Улар мендан Гулнора Каримованинг адвокати эканимни тасдиқловчи ҳужжат кўрсатишни талаб қилди. Мен уларга ишончномани кўрсатдим. Шундан сўнг қамоқхона маъмурлари қайтиб чиқиб¸ Швейцария прокуратурасидан берилган рухсатни кўрсатинг¸ дейишди. Ҳозиргача бунақа ҳужжатлар сўралмаган. Тушунишимча¸ улар мени мижозимдан узоқ тутишмоқчи. Қамоқхона дарвозаси олдида 6 соат кутганимдан кейин¸ Тошкентга қайтишга мажбур бўлдим¸ деди Манжа 18 июль куни Тошкент вақти билан кечки соат 6 дан сўнг.

Гулнора Каримованинг швейцариялик адвокати¸ ўз мижозининг саломатлиги оғирлашгани ва шу боис Каримовани ўзига кўрсатмаëтганларини тахмин қилади.” [37]

ДАВОМИ БОР

Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ГУЛНОРА КАРИМОВА ТАҚДИРИ (ДАВОМИ 2)

12. 2019: МАНЖАНИНГ ЎЗБЕКИСТОНГА КИРИШИ ТАҚИҚЛАНДИ

“Гулнора Каримованинг Швейцариядаги адвокати Грегуар Манжа ва Каримова терговига масъул бўлган Ўзбекистон Бош прокуратураси ўртасидаги ҳуқуқий мунозара анчадан бери давом этиб келмоқда.

Ўзбекистон Бош прокуратураси Швейцарияда ҳам жиноий иш фигуранти бўлиб қолаëтган Гулнора Каримова устидан бораëтган халқаро тергов доирасида Грегуар Манжанинг Тошкентга келиб¸ 2016 йил декабридан 2019 йил июнига қадар Каримова билан бир неча бор бевосита учрашишига рухсат берган.

Бу учрашувлардан сўнг Манжа ўз Twitter саҳифасида мижози устидан бораëтган тергов жараëнининг халқаро стандартларга мос эмаслиги¸ Каримованинг қамоқ шароитлари ëмонлиги¸ жисмоний ва руҳий саломатлиги ëмонлиги¸ қолаверса¸ нафақат Каримова балки у билан Зангиота қамоғида сақланаëтган юзлаб маҳкумаларнинг ҳимоя ҳуқуқидан маҳрумлиги ҳақида ëзиб келди.

Бундай твитлар ортидан 2019 йилнинг 10 декабрь куни Ўзбекистон Бош прокуратураси Грегуар Манжанинг Ўзбекистонга киришини тақиқлади.

Бундай кескин қарорига асос қилиб Бош прокуратура Манжани “ўз мижози билан учрашиш учун яратиб берилган имкониятларни суиистеъмол қилган”лик, Ўзбекистон қамоқхоналари ҳақида “бўҳтон” тарқатганлик ва адвокатлик этикасини бузганликда айблади.” [16]

“Ўзини Гулнора Каримованинг адвокати сифатида таништириб келаётган Грегуар Манжа хусусида шуни маълум қиламизки, амалдаги қонунчиликка кўра чет эл адвокатларининг Ўзбекистон ҳудудида фаолият кўрсатиши назарда тутилмаган.

Айни вақтда, чет эллик адвокат Грегуар Манжанинг Швейцария ҳукумати томонидан берилган мандати Гулнора Каримовага нисбатан Швейцарияда олиб борилаётган жиноят иши билан чегараланган бўлиб, унинг Ўзбекистонга келиши фақатгина Швейцария ҳукуматининг ўзаро ҳуқуқий ёрдам тўғрисидаги илтимосномаси асосида амалга оширилган эди.

Ўз мижози билан учрашиш учун яратиб берилган имкониятларни суиистеъмол қилган Грегуар Манжа бузғунчилик характеридаги ҳаракатларни амалга ошириб, олдиндан ёлғонлиги маълум бўлган Ўзбекистон пенитенциар муассасалари ҳақидаги бўҳтон маълумотларни пиар мақсадида тарқатишда ифодаланган адвокатларнинг умумэътироф этилган этика қоидаларини бузилишига йўл қўйган.

Ваҳоланки, пенитенциар муассасалар халқаро ҳуқуқни ҳимояловчи ташкилотлар учун ҳам очиқ бўлиб, уларнинг мониторинг ҳисоботлари мунтазам равишда чоп этиб борилади.

Шунга кўра, ўзбек тарафи мутаносиб чора тариқасида Грегуар Манжанинг Ўзбекистон Республикасига киришига рухсат беришни рад этишга мажбур бўлди.” [25]

ИЗОҲ. “Амалдаги қонунчиликка кўра чет эл адвокатларининг Ўзбекистон ҳудудида фаолият кўрсатиши назарда тутилмаган” деб ёзган чаласавод прокурорларга қуйидаги муҳим гапни эслатмоқчиман. Қонунда фақат тақиқланган иш ёки фаолият тури ва шу тақиқни бузган фуқарога бериладиган жазо тури ҳамда муддати ёзилади. Бошқача айтганда “Нимаики тақиқланмаган бўлса, ўша иш ёки фаолиятга рухсат берилган бўлади” Буни рус тилида соддароқ қилиб “Что не запрещено, то разрешено” принципи деб аташади.

“Ўзбекистон ҳукумати мени Ўзбекистон адвокатлари учун жорий этилган ахлоқ қоидаларини бузганликда айблаганидан ҳозиргина хабар топдим”, деган Манжа бундай “асоссиз” айбловларни мутлақ рад этажагини билдирди.

“Бу айбловлар жамоатчилик диққатини чалғитиш ва Гулнора Каримовани ўз адвокати билан эркин алоқа қилиш ҳуқуқидан узоқ муддатга маҳрум қилиш учун ўйлаб топилган уриниш сифатида баҳоланиши керак”, дейилади Манжа 11 декабрь куни Озодликка юборган ëзма жавобда.

Швейцариялик адвокат ўз мижози – Гулнора Каримова билан сўнгги марта 2019 йил июнида учрашгани ва шундан кейинги барча сўровлари рад этилганини таъкидлади.

Манжанинг Озодликка айтишича¸ унинг Гулнора Каримова билан учрашиш ҳақида қилган сўнгги сўровларига 14 октябрь куни Ўзбекистон Бош прокурори ўринбосари расмий хат билан рад жавоби берган.

11 октябрь санаси қўйилган бу хатнинг Озодликка тақдим этилган нусхасида¸ швейцариялик адвокатнинг ўз мижози билан учрашишига, Каримованинг бораëтган янги тергов жараëнида ниҳоятда бандлиги асосида рад жавоби берилган.

Хусусан¸ расмий хатда:

- Гулнора Каримова ва унинг адвокатлари иштирокида кўплаб процессуал ҳаракатлар бораëтгани сабаб, жаноб Манжанинг тергов қилинаëтган Каримова билан учрашиш ҳақидаги сўровини ҳозирги босқичда қондириш имкони йўқ, дейилади.

“Бу хат, 10 декабрь куни Ўзбекистонга киришимнинг рад этилишига асос қилиб келтирилган сабаблар, гарчи орада мен Ўзбекистонга бормаган бўлсам-да, "уйдирма" эканини кўрсатади”, дейди Манжа.

Манжа иддаосича, Ўзбекистонга киришининг тақиқланиши Каримованинг Швейцария банкларида музлатилган пулларидан 555 миллион долларининг Тошкент ҳукуматига қайтарилишини тўхтатишга муваффақ бўлганига берилган “ўзига хос жавоб”дир.

Ўзбекистон Бош прокуратураси Грегуар Манжани “олдиндан ёлғонлиги маълум бўлган Ўзбекистон пенитенциар муассасалари ҳақидаги бўҳтон маълумотларни пиар мақсадида тарқатишда ифодаланган адвокатларнинг умумэътироф этилган этика қоидаларини бузилишига йўл қўйган”ликда айблади.

Озодлик билан суҳбатда Грегуар Манжа Гулнора Каримованинг швейцариялик адвокати сифатида Ўзбекистондаги ноқонуний тергов амалиëтлари¸ адолатсиз судлар ва маҳкумларга нисбатан шубҳали ҳати-ҳаракатларни танқид қилиш ўз профессионал бурчи эканини таъкидлади.

“Менинг фаолиятимга оид туҳматларга қарамай, бундан кейин ҳам ўз профессионал бурчимни бажаришда давом этаман”, дейди Манжа.” [26]

13. ГУЛНОРАГА ҚАРШИ АЙБЛОВЛАР ВА ҚАМАЛИШ САНАЛАРИ


Фото 10. Гулнора Каримовани 2019 йил 5 март кечқурун ўз уйида ҳибсга олишмоқда. [27]

Ўзбекистон Бош прокуратураси 2019 йил 5 март куни Гулнора Каримовага доир навбатдаги баёнотни ўз сайтида чоп қилди. Қуйида ушбу баёнотнинг тўла матнини Озодлик радиосининг www.ozodlik.org сайтида 2019 йил 6 март куни чоп қилинган “Гулнора Каримова яна қамоқхонага қайтарилди» номли хабаридан келтираман.

“Жиноят ишлари бўйича Тошкент вилоят судининг 2017 йил 18 декабрдаги ҳукми билан 1972 йилда туғилган Каримова Гулнора Исламовнага 10 йил озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланган.

Инсонпарварлик нуқтаи назаридан ҳамда маҳкума жиноий йўл билан орттирилган пул маблағларини қайтариш ва давлатга етказилган зарарни қоплаш мажбуриятларини ўз зиммасига олганлигини эътиборга олган ҳолда, жиноят ишлари бўйича Тошкент вилояти судининг 2018 йил 1 июлдаги ажрими билан Гулнора Каримовага тайинланган жазо 5 йил муддатга озодликни чеклаш жазосига алмаштирилган. Озодликни чеклаш жазосини ўташ жойи этиб маҳкума Гулнора Каримованинг ўз танловига кўра, қизи Иман Каримованинг яшаш жойи белгиланган.

Шу билан бирга, маҳкума Гулнора Каримова зиммасига қонунчиликда назарда тутилган қатор чекловлар, шу жумладан, яшаш жойидан чиқиб кетмаслик, алоқа воситаларидан ва Интернетдан фойдаланмаслик ҳамда зарарни қоплаш мажбурияти юклатилган.

Маҳкума Гулнора Каримовага озодликни чеклаш жазосини ўташдан қасддан бўйин товлаган, шунингдек, суд томонидан юклатилган мажбуриятларни бажармаган тақдирда, суд жазонинг ўталмай қолган муддатини бошқа жазо билан алмаштириши мумкинлиги тушунтирилган.

Лекин маҳкума Гулнора Каримова жазони ўташ даврида суд томонидан ўрнатилган чекловларни мунтазам равишда бузиб, ўзига юклатилган мажбуриятларни бажармаган.

Хусусан, маҳкума Гулнора Каримова 2018 йил 22 ноябр куни яшаш жойидан ўзбошимчалик билан чиқиб кетган ҳамда жазони ўташ тартиби ва шартларини бузмаслик ҳақида огоҳлантирилган.

Огоҳлантиришга қарамасдан, Гулнора Каримова ўзига тегишли хулоса қилмасдан, жазони ўташ тартиби ва шартларини қасддан бузишда давом этган, хусусан:
- мунтазам равишда алоқа воситаларидан, шу жумладан, Интернетдан фойдаланган;
- жиноят иши бўйича аниқланган ўзи томонидан етказилган зарарнинг қопланишига фаол тўсқинлик қилган.

Гулнора Каримова жазони ўташ тартиби ва шартларини қасддан бузганлиги сабабли жиноят-ижроия қонунчилигига мувофиқ, Ўзбекистон Республикаси ИИВ Жазони ижро этиш бош бошқармаси ҳузуридаги Пробация хизматининг тақдимномасига асосан, 2019 йил 5 мартда жиноят ишлари бўйича Яшнобод тумани суди томонидан унга нисбатан тайинланган жазонинг ўталмай қолган муддати озодликдан маҳрум қилиш жазоси билан алмаштирилиб, умумий тартибли колонияда ўташи белгиланган.» [28]

Таниқли ўзбек журналисти Галима Бухарбаева раҳбарлигидаги www.centre1.com сайтида 2019 йил 7 март куни «Арест Гульнары Каримовой – произвол власти Шавката Мирзиёева» номли мақола чоп қилинди ([25]). Ушбу мақола 2019 йил 5 март куни онаси билан бир хонадонда бўлган Имон Каримова ҳикояси асосида ёзилган. Уни рус тилидан ўзбек тилига мен ўгирдим.

“Тошкент расмийлари Ўзбекистон биринчи президентининг тўнғич қизи Гулнора Каримованинг (2019 йил) 5 мартга ўтар кечаси Тошкент вилояти Зангиота туманидаги аёллар колониясига олиб борилиш сабабларини яширмаяпти.

Ўзбекистон Бош прокуратураси ўзининг «ахборот хабари» («информационном сообщении») да Каримова пулни бермаётганини тан олмоқда. Шу сабабли ҳукумат муомалани ўзгартирди.

Балки колония (қамоқхона), ундаги шароитлар, “ўзбек маликаси” тугул оддий одамлар ҳам нафратланадиган хоналарда ўнлаб аёллар билан бир отрядда бирга яшаши уни қайта тарбиялар.

Шу билан бирга Бош прокуратура Каримовага нисбатан жазони ижро тишнинг қолган муддатини уй қамоғидан умумий тартибли колонияга алмаштириш ҳақидаги Тошкент шаҳар Яшнообод туман судининг ажримини далил қилиб кўрсатмоқда.

Пулни бермаётир

Бош прокуратура тасдиқлашига кўра, ажримни чиқаришда суд Каримова томонидан уй қамоғида бўлиш шартларини мунтазам равишда бузганлиги ҳақидаги фактларга амал қилган: 2018 йил ноябр ойида у хонадонни тарк тган, бундан ташқари у алоқа воситаларидан ва интернетдан доимий равишда фойдаланган ва ... ўғирланган пулларни қайтармаётир.

Бу ҳақиқатми ёки йўқ, буни ҳеч ким билмайди. Яшнообод судида бўлган маҳкамада Каримованинг адвокати ҳам, вакиллари ҳам, ўзи ҳам қатнашмаган.

Қолаверса, Каримованинг қизи Имоннинг Инстаграмда (пишет в Инстаграм дочь Каримовой Иман) таъкидлашича, Гулноранинг қўлга олиниши ва колонияга ўтказилиши улар учун мутлақо кутилмаган воқеа бўлган.

Унинг хабар беришича, (2019 йил) 5 март куни соат 19:00 атрофида Тошкент шаҳридаги Гулнора яшаётган хонадонга прокуратуранинг Илёс Муҳаммедов исмли ходими келган.

“У аввал “раҳбарият” номидан онамга дўқ-пўписа қилди, кейин бир неча дақиқадан сўнг прокуратуранинг бошқа ходимлари билан кириб, улар билан биргаликда менинг онамни ваннахонадан судраб чиқишди ва номаълум томонга олиб кетишди” – деб ёзади Имон.

Ёзувдан маълум бўлишича, на она, на қизи суд мажлиси ва колонияга ўтказиш тўғрисидаги суд қарорини билишмаган. Аёлга ҳатто кийим алмаштириш, иссиқ кийимлар ва бошқа зарур воситалар олиш имкониятини беришмаган.

Қонун устуворлиги йўқ

Каримованинг швейцариялик адвокати Грегуар Манжа (Greguire Mangeat) ўз Твиттер саҳифасида ёзишича (написал в Твиттере), унинг мижозини хонадондан номаълум жойга куч ишлатиб олиб чиқиб кетишган.

«Ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилишни тўхтатишга мажбурлаш ва Швейцариядаги мулкидан воз кечиши учун ҳокимият унга руҳий ва жисмоний босим ўтказишда давом қилмоқда», - деди адвокат.

«Биз бу ўзбошимчалик усулларини қоралаймиз. Биз бир неча ой давомида Швейцария Бош прокурорига Ўзбекистонда қонун устуворлиги йўқлигини тасдиқлай оладиган эксперт тайинлашни сўраб мурожаат қилдик», - дея қўшимча қилди Манжа.

Ўзбекистон Бош прокуратураси ўз хабарида Каримова 2017-йил декабрида 10 йилга озодликдан маҳрум этилгани ҳақида жамоатчиликка маълум қилди. Аммо 2018 йил июл ойида суд инсонпарварлик кўрсатиб муддатни беш йилга қисқартирди ва озодликни чеклаш тарзидаги жазони белгилади. Аввалроқ Каримова 2015-йил августида беш йилга озодликдан маҳрум этилгани хабар қилинганди.» [25]

Демак, Гулнора Каримова 2013 йил октябрида уй қамоғига олинган. У мол-мулки ва миллионлаб доллар пулини ўз розилиги билан беравермагач 2015 йил августда унинг вилла ошхонасида масхарабозлик суди ўтказилиб уни беш йилга озодликдан маҳрум қилиш ҳақида ҳукм ўқилган.

2017-йил декабрида Гулнора Каримова қайта суд қилиниб, бу сафар унга ўн йиллик қамоқ жазоси белгиланди. 2018 йил июл ойида “суд инсонпарварлик кўрсатиб” муддатни беш йилга қисқартирди ва озодликни чеклаш тарзидаги жазони белгилаб, қизи Имоннинг хонадонида яшашга рухсат берди. Лекин Гулнора Каримова улар умид қилган пулларни қайтариб бермади.

Менимча, Гулнора Каримова пулларни қайтариб бермай тўғри қилди. Чунки қайтариб берса маълум бир вақт ўтгач уни осонгина ўлдириб юбориш эҳтимоли катта эди. Масалан, Гулнора Каримова ва унинг фарзандларини симоб билан заҳарлашгани ва даволанишга мажбур бўлгани ҳақида 2013 йил октябр охирида ўзининг Твиттер саҳифасида ёзганди ([29]).

Гулнора Каримова бойлигини ўз хоҳишича қайтариб бермагач 2019 йил 5 март куни қамоқхонага қайтариш ҳақида қарор қабул қилинди ва уни ваннахонадан мажбурлаб олиб чиқиб Зангиотадаги аёллар қамоқхонасига қамашди. У бугунги кун – 2023 йил 20 июлга қадар ҳамон ўша қамоқхонада азоб чекмоқда.

14. ДОР ОСТИДАН ҚОЧГАН ТЕРГОВЧИ


Фото 11. Ака-ука Раҳим ва Илҳом Ибодовлар. [30]

2019 йил 19 август куни Ўзбекистон Бош прокуратураси Гулнора Каримовага қарши янги жиноий иш очгани ҳақида хабар берди [31]. Ушбу жиноий ишга Бухородаги Раҳим ва Илҳом Ибодовлар жиноий ишида терговчилик қилган Расул Йўлдошевни ҳам жалб қилишди.

Бухоро шаҳар прокуратураси терговчиси бўлиб ишлаган Расул Йўлдошев номи бухоролик ака-ука тадбиркорлар Раҳим ва Илҳом Ибодовлар 2015 йилнинг 16 августида маъмурий жиноятларда гумон қилиниб ҳибсга олиниши, 28 кун ўтгач Илҳом Ибодовнинг Бухоро вилоят Миллий хавфсизлик хизмати ертўласида қийнаб ўлдирилиши воқеалари билан боғлиқдир.

“Ака-ука Ибодовлар Бухоро шахридаги "Ситора" автомобиль бозори худудида жойлашган савдо павильонларидан сотиб олинган ва ижарага олинган №153, №154, №172 ва №173 сонли савдо дўконларда фаолиятларини юритиб келганлар.

Ибодовлар оиласи кўрсатмаларига кўра, МХХ амалдорларидан бири Бухоро вилоят МХХ бошқармасига ишга келганидан кейин Илҳомнинг бериши керак бўлган пораси миқдорини одатий 2000дан 5000 долларга оширган.

Илҳом савдо яхши бўлмаётганлиги сабабли тадбиркорликдан топаётган даромадининг асосий қисмини унга бериб боришини бас қилиши қарорини айтган дейилади.

Босим остига олиниши ортидан Илҳом мазкур амалдор ва унинг шерикларини қарши компромат маълумотларга эга эканини айтганида, амалдор уни ўлдиришини айтиб таҳдид қилгани даъво қилинади.

Фаолларга кўра, Илҳом Ибодов ва унинг акаси Раҳим Ибодовлар "майда безорлик ва ҳокимият вакилларига қаршилик қилиш"да айбланиб, баённома тузилиб қамоққа олинганлар ва узлуксиз равишда тазйиқ ўтказилиб улардан ўз айбига иқрорлик аризалари олинган ва мазкур аризалар асосида айб эълон қилинган.

Судланувчи Раҳим Ибодов суд мажлиси жараёнида кўрсатмалари суриштирувчи ва терговчи томонидан ёзилгани, ҳамда у бу кўрсатмаларни ўқимасдан туриб имзо қўйганини, аслида ўзи бундай жиноятларни содир этмаганини айтгани қайд этилган.” [30]

Парижда жойлашган "Ўтюраклар клуби" инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ташкилоти раҳбари Мўътабар Тожибоева 2016 йил августда Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ)нинг Қийноқларга қарши қўмитасига “Ҳибсхонада ўлган Ибодов иши тергов қилинсин!" деган мазмунда шикоят хати жўнатди [31].

“Парижда жойлашган "Ўтюраклар клуби" инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ташкилоти ўтган йил Бухородаги ҳибсхонадан ўлими чиққан 43 ёшли тадбиркор Илҳом Ибодов, ҳамда унинг шу кунларда 8 йиллик қамоқ жазосини ўтаётган 48 ёшли акаси Раҳим Ибодовларнинг иши бўйича БМТнинг қийноқларга қарши қўмитасига шикоят йўллади.

Раҳим ва Илҳом Ибодовлар 2015 йилнинг 16 августида маъмурий жиноятларда гумон қилиниб ҳибсга олингандилар. Кўп ўтмай ҳибсхонадан Илҳом Ибодовнинг ўлиги чиққан.

"Ўтюраклар клуби" раҳбари Мўътабар Тожибоева ва Ибодовлар оиласига кўра, ака-ука табдиркорларга ноқонуний ҳимоя (крыша) таъминлаб келган Миллий Хавфсизлик Хизмати ходимлари ва Ибодовлар ўртасида келишилган тўлов юзасидан тортишув келиб чиққан ва улар ҳибсга олинганлар.
Ҳибс даврида Раҳим ва Илҳом Ибодовларни тижорат қоидаларини бузиш ва ноқонуний хорижий валюта савдосини ташкиллаштиришда айблашган.

Ака-уканинг оиласи ва омон қолган Раҳим Ибодовнинг суддаги кўрсатмаларига кўра, Ибодовларни мунтазам равишда шафқатсиз калтаклашган ва қийноқлар натижасида оғир жисмоний шикастлардан Илҳом Ибодов 13 сентабрда ҳибсхонада жон берган. Бироқ, бу кўрсатмалар суд томонидан ҳисобга олинмаган ва баъзи суд ҳужжатларида ҳатто қайд қилинмаган.

"Ўтюраклар клуби"да марҳум Илҳом Ибодовнинг мажбуран кўмилишидан олдин олинган бир қатор суратлар ва видео мавжуд.

Би-би-си Ибодовлар ишини тергов қилган, ва сўнгра Илҳом Ибодовнинг ўлими сабабларини ҳам тергов қилган терговчи Расул Йўлдошев билан боғланишга муваффақ бўлди.

Расул Йўлдошевдан Ибодовлар иши бўйича муносабат билдириши сўралганда, у аввало Би-би-сининг телефон орқали мурожаат қилаётганига ишонмаслигини айтди. Ибодовлар иши бўйича савол қайта сўралганда, гўшакни қўйиб қўйди.

Би-би-си мазкур иш бўйича Жиноят ишлари бўйича Бухоро шаҳар судига ҳам боғланди, аммо ҳеч қандай муносабат олишга муваффақ бўлмади.

Ибодовларнинг синглиси Дилфузанинг даъво қилишича, айнан Расул Йўлдошев 2015 йил 25 ноябрда уни ва унинг онасини прокуратурага чақиртириб, Илҳомнинг ўлими борасида ўзи олиб борган тергов ҳужжатларини уларга кўрсатган. Дилфузанинг айтишича, ҳужжатга киритилган жасаднинг сурати акаси Илҳомники эмасди ва унда ҳеч қандай дўппослаш ё қийноқлар аломати йўқ эди.

Бу сурат Дилфуза ва унинг оила аъзолари Илҳом ўлган куни олган сурат ва видеолардан буткул фарқли эди.

Мўътабар Тожибоевага кўра, Илҳомни ўлимидан олдин уни тергов қилган терговчи Расул Йўлдошевга унинг ўлими сабабларини ҳам тергов қилиш ваколати юклангани ноқонунийдир.” [30]

Миллий хавфсизлик хизмати зобитлар тазйиқлари ва қийноқларидан омон қолган Раҳим Ибодов Ўзбекистон Республикаси Олий суди раиси К.Комиловга 2019 йил 17 январ куни юборган ўзига нисбатан чиқарилган айблов ҳукмларни бекор қилиб оқлов ҳукмини чиқаришда ёрдам сўраб ёзган шикоятидан айрим муҳим маълумотларни келтираман.

“Мен арз қилаётган тадбиркорлар Ибодов Илҳом ва Раҳимларнинг “содир қилган” жиноятлари ортидан қамоққа олинишларимиз, содир қилмаган жиноятларни зиммамизга қўйиш мақсадида бизларни даставвал бирин кетин икки марта маъмурий қамоқ жазосига тортиб, энг ваҳшиёна қийноқларга солинганимиз, талаб қилинган хужжатларга рад қила олмасдан имзо чекишимиз учун бизларни қийноқларга солиш мақсадида Қоровулбозор махсус қамоқхонасида сақланаётган, судларнинг ҳукмлари билан “ўта хавфли рецидивист” деб топилган 4 нафар лохмачларни олиб келингани, охир оқибат қўлга олинганимизнинг 28 куниси Бухоро вилоят МХХ ертўласида бу идора мансабдорлари укам Илҳомни вахшийларча қийнаб ўлдирганликлари тарихи бутун дунёни ларзага солгани ҳеч кимга сир эмас.

Бизнинг ҳимоячиларимиз ёрдамида қилган мурожаатларимиз охир оқибатда мухтарам Президентимиз Шавкат Миромоновичга етиб борди ва у мухтарам зот Бухорога қилган ташрифи чоғида Бухородаги тадбиркорларни фаолиятига тўсқинлик қилиб келаётган Миллий хавфсизлик хизмати идоралари вакилларининг жиноий қилмишларини 1937 йилги қатағон йиллариданда дахшатли дея таъриф бердилар.

Оиламизга қилинган тажовузлар ва вахшийликлар ҳақида 2018 йил 6 февраль кунги Шавкат Мирзиёев номига қилган шикоят аризамни мухтарам Президентимиз ўз назоратига олдилар ва 16 февраль кунги Бухорога қилган сафарлари чоғида менинг шикоятим ва унга қўшиб тақдим қилинган укам Илҳомнинг қотиллари рўйхати, фотосуратлар, видеолавҳалар ва ҳужжатлар қўлида мавжудлигини, бу жиноятга қўл урганларни барчасини қонун олдида жавоб беришларини ўз назоратига олишни айтдилар.

Мухтарам Президентимиз ташаббуслари билан турли давлат идоралари вакилларидан ташкил топган махсус комиссия вакиллари бошимизга тушган кулфатларнинг барча айбдорлари, иштирокчилари билан суриштирув ишлари олиб бордилар.

Республика Бош прокуратураси томонидан ташкил қилинган тергов гуруҳи эса мени ва укам Илҳом Ибодовларни турли иқтисодий жиноятларни содир этганликда айблаш мақсадида жиноят иши материалларини сохталаштириб, далилларни қалбакилаштириб, дастлабки тергов давомида одам ўлимига сабаб бўлган қийноқ қўллаганлик факти бўйича 2018 йил 22 февралда 08/26616-18 сонли жиноят иши қўзғатилди.

25 февралда эса Бухоро вилояти МХХ бошқармаси (хозирги ДХХ) мансабдор шахсларидан вилоят МХХ Бошқармаси собиқ бошлиғи, полковник Азимов Рустам Исмаилович, вилоят МХХ Бошқармаси бошлиғининг ички хавфсизлик бўйича ўринбосари, подполковник Юнусов Азим Исоқжонович, вилоят МХХ Бошқармасининг Коррупцияга қарши кураш бўлими бошлиғи, майор Маърупов Инъомжон Исломович, вилояти МХХ Бошқармаси Коррупцияга қарши курашиш бўлими тезкор вакили, Барбос лақаби билан танилган, майор Бобомурадов Умид Бабараимович, Республикаси Бош прокуратураси ҳузуридаги солиқ, валютага оид жиноятларга ва жиноий даромадларни легаллаштиришга қарши курашиш Департаменти Бухоро вилоят бошқармаси бошлиғи вазифасини бажарган, подполковник Раджабов Равшан Рашидовичлар қамоққа олиндилар.

Оиламиздагиларнинг ўз ҳаётларини хавф остига қўйиб бўлсада олиб борган курашлари ҳамда ҳуқуқ ҳимоячиси Мўътабар Тожибоеванинг кўмаги натижасида бизни оиламиз фожиаси Президентимизни назоратига олиниши ортидан Ўзбекистон шароитида биринчи марта биз ака-ука Ибодовларга ваҳшиёна қийноқлар қўллаш учун ўта хавфли рецидивистлар сақланадиган Бухородаги “Қоровулбозор” махсус келтирилган ва МХХ мансабдорларини ғайриқонуний топшириқларини бажариб бизларга вахшиёна қийноқлар қўллаган 4 нафар «ЛОХМАЧ»лар Рустам Жумаев, Умид Иноғомов, Жамшид Сафаров ҳамда Александр Ивановларга нисбатан ҳам жиноят иши қўзғатилди.

Бизнинг оиласимизга зулм кўрсатган, Илҳомни қийнаб ўлдирган, мени ваҳшиёна қийноқларга тутган мансабдордан баъзилари ўз жиноий қилмишларига муносиб жазоларини олиб, Республика Ҳарбий судининг 2018 йил 22 июнь кунги айблов хукмига кўра Жиноят Кодексининг 235-моддаси – Қийноққа солиш ва бошқа шафқатсиз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни камситувчи муомала ҳамда жазо турларини қўллаш 3-қисми ҳамда 301-моддаси – Ҳокимиятни суиистеъмол қилиш, ҳокимият ваколатидан ташқарига чиқиш ёки ҳокимият ҳаракатсизлиги 3 қисми “а” банди (одам ўлимига сабаб бўлиш) билан айбли деб топилдилар.

Бухоро вилоят Суд Тиббий Экспертиза бюросининг 2018 йил 1 март кунги √:10-сонли экспертиза хулосасига кўра мен – Рахим Ибодовни бел умуртқасининг ёпиқ компрессион (сиқилишдан) синиши қаттиқ ўтмас жисмларнинг умуртқа вертикал ўқи бўйича таъсиридан хосил бўлган бутун гавда оғирлигида ўз бўйи баландлиги ва ундан юқоридан умуртқа поғонаси вертикал ўқи бўйича қўл ва оёқлари боғланган холатда думбаси билан ташлаб юборилишидан хосил бўлган соғлигининг бузилишига олиб келган ўртача оғир кўринишдаги тан жароҳати деб қайд этилган. Айнан мана шу усулдаги қийноқлар содир этмаганим жиноятларни содир этганлигимни тан олиб талаб қилинган ҳужжатларга ўқимасдан имзо чекиб беришимга сабаб бўлганди.

Ҳарбий суднинг ҳукмига кўра:

Бухоро вилояти Миллий хавфсизлик хизмати (МХХ) Бошқармаси собиқ бошлиғи, полковник Азимов Рустам Исмаилович 14 йилга озодликдан ҳамда ҳарбий унвонидан маҳрум қилиш;

Бухоро вилояти МХХ Бошқармаси бошлиғининг ички хавфсизлик бўйича ўринбосари, подполковник Юнусов Азим Исоқжонович 18 йилга озодликдан ҳамда ҳарбий унвонидан маҳрум қилиш;

Бухоро вилояти МХХ Бошқармасининг Коррупцияга қарши кураш бўлими бошлиғи, майор Маърупов Инъомжон Исломович 14 йилга озодликдан ҳамда ҳарбий унвонидан маҳрум қилиш;

Бухоро вилояти МХХ Бошқармаси Коррупцияга қарши курашиш бўлими тезкор вакили, Барбос лақаби билан танилган, майор Бобомурадов Умид Бабараимович 17 йилга озодикдан ҳамда ҳарбий унвонидан маҳрум қилиш;

Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси ҳузуридаги солиқ, валютага оид жиноятларга ва жиноий даромадларни легаллаштиришга қарши курашиш Департаменти Бухоро вилоят бошқармаси бошлиғи вазифасини бажарган, подполковник Раджабов Равшан Рашидович 14 йилга озодликдан ва ҳарбий унвонидан маҳрум қилиш жазосига тортилган.

Ўта хавфли рецидивистлар сақланадиган Бухородаги «Қоровулбозор» махсус қамоқхонасидан Ибодовларни қийнаб, содир қилмаган жиноятларни зиммаларига мажбур қилиш мақсадида 4 нафар “ЛОХМАЧ”ларни келтириб, уларни Бухоро вилоят Ички Ишлар Бошқармаси Вақтинчалик Сақлаш Ҳибсхонасига Ибодовлар билан бир камерага жойлаштирган Бухоро вилояти ИИБ Пость-патруль хизмати бошлиғи ўринбосари Камалов Аъзамбек Бахшуллаевич энг кам ойлик иш ҳақининг 550 баробари (71632000 сўм) миқдорида жарима жазосига тортилди, яъни қамоқ билан боғлиқ бўлмаган жазога тортилди.

Даставвал оиламиздагилар саъйи харакати ортидан Рустам Жумае ва Умид Иноғомларга камокхонадан берилган ижобий характеристика асосида 3 йилдан камок жазоси берилганди.

Жамшид Сафаров ва Александр Ивановлар жавобгарликка тортилмагандилар хам. Лохмачлар Рустам Жумаев 17 йилга, Умид Иноғомов 16 йилга, Жамшид Сафаров 18 йилга, Александр Иванов эса 18 йилга озодликдан маҳрум қилиндилар.

Чиқарилган айблов хукмига нисбатан судланувчилар томонидан берилган аппеляция шикояти Республика Ҳарбий судининг аппеляция судлов ҳайъати томонидан кўриб чиқилиб, ҳукм ўз кучида қолдирилди.

Бухоро вилоят МХХни бошқарган жиноий кимсалар мансабдор шахс бўла туриб, ўзларига берилган ҳокимият ваколатларини суистеъмол қилиб, олдиндан бир гуруҳ бўлиб ва жиноий тил бириктириб, бизларни қийнаш учун Қоровулбозор қамоқхонасида жазо муддатини ўтаётган ўта хавфли рецидивистларни келтириб, Бухоро вилоят ИИБ вақтинчалик сақлаш ҳибсхонасида маъмурий қамоқ жазосини ўтаётган бизлар сақланаётган камераларга ташлаганлар. Қолаверса уларни бизларни қийноқларга солишлари учун керакли буюмлар, арқон ва дубинкалар билан таъминлаганлар.

Суриштирув ва дастлабки тергов давомида Илҳом Ибодовнинг ҳаёти учун хавфли бўлган зўрлик ишлатиб, уни қийноққа солиб, шафқатсиз, ғайриинсоний ва қадр қимматни камситувчи муомалада бўлиб, унинг танасининг турли жойларига уриб, қийнаб, унга тан жарохати етказиб, жисмоний ва руҳий зўриқишлар оқибатида келиб чиққан юракнинг ўткир миокард инфаркти натижасида вафот этишига сабабчи бўлишгани аниқланди.» [32]

Гулнора Каримова судига қайтайлик.

“Имон Каримова номига очилган Instagramдаги сўнгги постга кўра, Каримова ишини 2018 йил апрелида тергов давомидаги қийноқ ва қотиллик сабаб эътиборга тушган терговчи олиб бормоқда.

“Бухоролик терговчи Расул Йўлдошев айни пайтда синовдан ўтган ва унга хос бўлган метод ва тактикалар билан ҳар гал болалари номини тилга олиб, очиқчасига таҳдид қилиб, Гулнора Каримовага босим ўтказмоқда. 2018 йили у (терговчи Йўлдошев назарда тутилмоқда – таҳр.) ҳарбий суд томонидан бухоролик тадбиркор Илҳом Ибодовни калтаклаш¸ унга қийноқлар қўллаш ва ўлдиришда айбланган эди. Терговчи Расул Йўлдошев ва унинг “ҳамкасб”лари 08/26616-18 рақами билан очилган жиноят ишига тортилган эди”, дейилади Имон Каримова Instagramида (2019 йил) 9 декабрь куни қўйилган маълумотда.” [33]

Хуллас калом, 2018 йилда Бухорода ўтказилган адолатли суд ҳукмига кўра Бухоро вилоятининг собиқ Миллий хавфсизлик хизмати раҳбарлари ва яна анчагина раҳбарлар, “лохмач”лар кўп йилга қамалди. Лекин ўша жиноят ишларида у ёки бу даражада терговчилик қилган ва жавобгарликдан қутулиб қолган, аниқроғи қутқарилган, яъни дор остидан қочган терговчи Расул Йўлдошев Тошкентда Гулнора Каримовага қарши уюштирилаётган бешинчи суд тадбирларида терговчи бўлиб қатнаша бошлади.

ДАВОМИ БОР

-----------------------------------------------

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР (1-ҚИСМ УЧУН)

1. СЕРГЕЙ МАСЛОДУДОВ. Гульнара Каримова фото, биография, рост и вес 2023. Узнай все. - Гульнара Каримова фото, биография, рост и вес 2023 | Узнай Всё (uznayvse.ru) (www.uznayvse.ru/znamenitosti/biografiya-gulnara-karimova.html#google_vignette ).

2. Андрей МАЛИШКО. Ҳақиқат. Шеър. Эркин Воҳидов таржимаси. - ВОҲИДОВ Э. Сайланма: 4 жилдли /Сўзбоши муаллифи: И.Ғафуров. – Т.: «Шарқ», 2000.

3. Rustam G'oipov - Haqiqat (audio). Андрей Малишко шеъри. Эркин Воҳидов таржимаси. - Rustam G'oipov - Haqiqat (audio) - YouTube (www.youtube.com/watch?v=J5cASuDsG2o January 19, 2022. 4 дақиқа 19 сониялик аудиолавҳа).

4. АҲМАДЖОНОВ Ш. Вашингтонда пикет.
- 2023 YILGI MAQOLALARIM | Записи в рубрике 2023 YILGI MAQOLALARIM | Дневник Турон_Шухратжони : LiveInternet - Российский Сервис Онлайн-Дневников (www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/6995770/ "Турон Шухратжони" кундалиги (дневник)даги “2023 YILGI MAQOLALAR”, “ПРАВОЗАЩИТА” рукнлари. 2023 йил 9 июл);
- - Facebook (www.facebook.com/profile.php?id=100002930964631 Шухратжон Ахмаджоновнинг Фейсбукдаги саҳифаси, 2023 йил 9 июл).

5. Журналистка Галима Бухарбаева попытается засудить сайт «Замондош» за клевету (Журналист Галима Бухарбаева «Замондош» сайтини туҳмат учун судга беришга аракат қилади). - Журналистка Галима Бухарбаева попытается засудить сайт «Замондош» за клевету (asiaterra.info) (www.m.asiaterra.info/news/zhurnalistka-galima-bukharbaeva-popytaetsya-zasudit-sajt-zamondosh-za-klevetu 10 февраля 2016 года).

6. БУХАРБАЕВА Г. 10 фактов - что Ислам Каримов не “заказывал” дочь Гульнару (Ислом Каримов қизи Гулнорага «буюртма» бермаганига доир ўнта факт). - http://www.uznews.net/news_single.php?lng=ru&cid=30&sub=hot&nid=25260 (www.uznews.net 26.02.2014).

7. Муиджон Тоҳирий. - Муиджон Тоҳирий - Vikipediya (wikipedia.org) (www.uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Muidjon_Tohiriy&variant=uz-cyrl From Vikipediya).

8. Where Are Sting and Bill Clinton When You Need Them? (By Craig Murray) (КРЕЙГ МЮРРЕЙ. Где Стинг и Билл Клинтон, когда они вам нужны?) - Where Are Sting and Bill Clinton When You Need Them? - Craig Murray (www.craigmurray.org.uk/archives/2016/11/sting-bill-clinton-need/ November 22, 2016).

9. Гулнора Каримова. – Гулнора Каримова - Vikipediya (wikipedia.org) (www.uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Gulnora_Karimova&variant=uz-cyrl From Vikipediya).

10. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ислом Каримовнинг ижобий ишлари.
- СТАТЬИ 2018 года | Записи в рубрике СТАТЬИ 2018 года | Дневник Турон_Шухратжони : LiveInternet - Российский Сервис Онлайн-Дневников (www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/6778261/ Дневник “Турон Шухратжони”. Рубрики «СТАТЬИ 2018 года», “ПРАВОЗАЩИТА”. 2018 йил 4 ноябр);
- ИСЛОМ КАРИМОВНИНГ ИЖОБИЙ ИШЛАРИ — Ислом ва Сиёсат الإسلام والسياسة Ислам и Политика (wordpress.com) (www.siyosat.wordpress.com/2018/11/02/ислом-каримовнинг-ижобий-ишлари/ 2018 йил 2 ноябр).

11. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ислом Каримов ва МХХнинг салбий ишлари. –
https://www.liveinternet.ru/users/4799013/blog#post454174374 (www.liveinternet.ru “Турон Шухратжони” кундалиги (дневник), 2019.01.05);
- СТАТЬИ 2018 года | Записи в рубрике СТАТЬИ 2018 года | Дневник Турон_Шухратжони : LiveInternet - Российский Сервис Онлайн-Дневников (www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/6778261/ Дневник “Турон Шухратжони”. Рубрики «СТАТЬИ 2018 года», “ПРАВОЗАЩИТА”. May 1, 2019);
- ИСЛОМ КАРИМОВ ВА МХХНИНГ САЛБИЙ ИШЛАРИ — Ислом ва Сиёсат الإسلام والسياسة Ислам и Политика (wordpress.com) (www.siyosat.wordpress.com/2018/11/02/ислом-каримов-ва-мххнинг-салбий-ишлар/ November 2, 2018).

12. Кли́нтон, Билл. - Клинтон, Билл — Википедия (wikipedia.org) (www.ru.wikipedia.org/wiki/Клинтон,_Билл Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

13. Мана буни жасорат деса бўлади! Гулнора Каримованинг Швейцариянинг Bilan журналига берган интервьюсининг батафсил матни.
- ЯНГИ ДУНЁ » Blog Archive » Мана буни жасорат деса бўлади! (yangidunyo.org) (www.yangidunyo.org/2013/03/12/мана-буни-жасорат-деса-бўлади/ 2013 йил 12 март);
- http://gkarimova.wordpress.com/2013/03/12/60/#more-60 (www.gkarimova.wordpress.com Персональный блог Гульнара Каримова, 2013.12.03).

14. ASH BARIS. Полное интервью Гульнары Каримовой Hürriyet. - http://www.uznews.net/news_print.php?nid=24633&lng=ru (www.uznews.net 11.12.2013).

15. Гулнора Каримова МХХ “клани”нинг иқтисодий жиноятларини фош қилди (ТЎЛИҚ ВАРИАНТИ). - Ozodlik Radiosi - Гулнора Каримова МХХ “клани”нинг иқтисодий... | Facebook (www.facebook.com/ozodlikradiosi/posts/10152482267646959/?locale=zh_CN 2013 йил 26 декабр).

16. Каримова адвокати: Сўнгги суд ҳукми томонларнинг муросавий келишувга эришишини янада қийинлаштирди! – Каримова адвокати: Сўнгги суд ҳукми томонларнинг муросавий келишувга эришишини янада қийинлаштирди! (ozodlik.org) (www.ozodlik.org/a/gulnora-karimova-advokat-sud-hukmiga-munosabat-bildirdi/30499238.html 2020 йил 20 март).

17. Бош прокуратура: Гулнора Каримова қамоқда. - Бош прокуратура: Гулнора Каримова қамоқда (ozodlik.org) (www.ozodlik.org/a/28644507.html 2017 йил 28 июл).

18. Гугуш - Гугуш — Википедия (wikipedia.org) (www.ru.wikipedia.org/wiki/Гугуш Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

19. Гулнора Каримова: "Отам учун куйладим" - Гулнора Каримова: "Отам учун куйладим" - www.Tarona.net | Самые Новые хиты и Стихи к песням (www.tarona.net/news/gulnora_karimova_otam_uchun_kujladim/2012-12-24-1020 2012 йил 24 декабр);
- Googosha || Otam ♕ - YouTube (www.youtube.com/watch?v=73qZSw4kvGo August 31, 2016).

Гулнора Каримова. “Отам” қўшиғи аудио файли. – tarona.ucoz.pl/_ld/0/99_Googoosha-Otam.mp3

(Менимча, шеър муаллифи Муҳаббат Меҳмонова бўлса керак:
MUHABBAT MEHMONOVA. Ота. Шеър. - Muhabbat Mehmonova - Liedtext: Ota + Transliteration (lyricstranslate.com) (www.lyricstranslate.com/de/ota-ота.html 2013 йил 21 май)

20. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. - 08.12.1992. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси (lex.uz) (www.lex.uz/docs/20596 ).

21. Grégoire Mangeat (Грегуар Манжа). - Grégoire Mangeat | MANGEAT (www.mangeat.ch/attorneys/gregoire-mangeat/ ).

22. Гулнора Каримова швейцариялик прокурорлар томонидан сўроқ қилинди. - Гулнора Каримова швейцариялик прокурорлар томонидан сўроқ қилинди (ozodlik.mobi) (www.ozodlik.mobi/a/28235319.html 2017 йил 16 январ).

23. Гулнора Каримованинг адвокати яна Тошкентда. У мижози иши бўйича Тошкент билан “муроса”га эришмоқчи. - Гулнора Каримованинг адвокати яна Тошкентда. У мижози иши бўйича Тошкент билан “муроса”га эришмоқчи (ozodlik.org) (www.ozodlik.org/a/gulnara-switserland-lawyer-uzbekistan/29310976.html 2018 йил 21 июн).

24. Имон Каримова Бош прокуратурани онаси билан тузилган келишувни бузганликда айблади. - Имон Каримова Бош прокуратурани онаси билан тузилган келишувни бузганликда айблади (ozodlik.org) (www.ozodlik.org/a/gulnara-karimova-iman-karimova-bosh-prokuratura-shavkat-umurzakov/30005583.html 2019 йил 18 июн).

25. Бош прокуратура расмий баёноти. - Telegram: Contact @uzbprokuratura (www.t.me/uzbprokuratura/800 Telegram ижтимоий тармоғидаги Ўзбекистон Бош прокуратурасининг саҳифаси, 2019 йил 10 декабр).

26. Гулнора Каримова адвокати Бош прокуратуранинг ўзига қўйган айбловларини “уйдирма” деб атади. - Гулнора Каримова адвокати Бош прокуратуранинг ўзига қўйган айбловларини “уйдирма” деб атади (ozodlik.org) (www.ozodlik.org/a/gulnora-karimova-sud-ayblov-shveytsariya-millionlar/30319782.html 2019 йил 11 декабр).

27. Арест Гульнары Каримовой – произвол власти Шавката Мирзиёева. - https://centre1.com/uzbekistan/arest-gulnary-karimovoj-proizvol-vlasti-shavkata-mirziyoeva/ (www.centre1.com 07.03.2019).

28. Гулнора Каримова яна қамоқхонага қайтарилди. - https://www.ozodlik.org/a/29805362.html (www.ozodlik.org/a/ 2019.06.03).

29. Гульнара Каримова заявила о попытке отравления ртутью. – Гульнара Каримова заявила о попытке отравления ртутью: Средняя Азия: Бывший СССР: Lenta.ru (www.lenta.ru/news/2013/11/01/karimova/ 1 ноября 2013 года).

30. МЎЪТАБАР ТОЖИБОЕВА. БМТга мурожаат: "Ҳибсхонада ўлган Ибодов иши тергов қилинсин!" - www.bbc.com/uzbek/uzbekistan-36955479 (www.bbc.com/uzbek/ 2016.02.08).

31. Против Гульнары Каримовой возбуждены новые уголовные дела. - Против Гульнары Каримовой возбуждены новые уголовные дела (asiaterra.info) (www.asiaterra.info/news/protiv-gulnary-karimovoj-vozbuzhdeny-novye-ugolovnye-dela 19 августа 2019 года).

32. Раҳим Ибодов: Жаноб олий суд раиси бизнинг оиламизга нисбатан қилинган разолатни охиригача бартараф этинг! - Раҳим Ибодов: Жаноб олий суд раиси бизнинг оиламизга нисбатан қилинган разолатни охиригача бартараф этинг! | ЎТЮРАКЛАР КЛУБИ (mutabar.org) (www.mutabar.org/uz/2019/01/25036#more-25036 2019 йил 25 январ).

33. Имон Каримова онаси ишини "қийноқ ва қотилликда айбланган" терговчи олиб бораëтганини иддао қилди. - www.facebook.com/ozodlikradiosi/photos/a.123112691958/10160336958906959/?type=3 (www.facebook.com/ozodlikradiosi/ 2019.10.12).

34. ВОЛОСЕВИЧ А. Професиональную преступницу Гульнару Каримову приговорили к 13-летнему заключению (Професионал жиноятчи Гулнора Каримова 13 йилга озодликдан маҳрум этилди). - http://www.asiaterra.info/corruption/professionalnuyu-prestupnitsu-gulnaru-karimovu-prigovorili-k-13-letnemu-zaklyucheniyu?fbclid=IwAR0w69qJWyVIeisnkfU3HaK7pF8lr36_hcReIezHme2RLhlvHQQ6H8SLXjo (www.asiaterra.info 19.03.2020)

35. Имон Каримова Бош прокуратурани онаси билан тузилган келишувни бузганликда айблади. - Имон Каримова Бош прокуратурани онаси билан тузилган келишувни бузганликда айблади (ozodlik.org) (www.ozodlik.org/a/gulnara-karimova-iman-karimova-bosh-prokuratura-shavkat-umurzakov/30005583.html 2019 йил 18 июн).

36. Гулнора Каримованинг Прeзидeнтга ва халққа мурожаати. Ҳозиргача бизга нималар маълум? - https://kun.uz/news/2019/06/26/gulnora-karimovaning-prezidentga-va-xalqqa-murojaati-hozirgacha-bizga-nimalar-malum (www.kun.uz/news/ 2019.26.06).

37. Швейцариялик адвокатга Зангиота қамоғидаги Гулнора Каримова билан учрашишга рухсат берилмади. - https://www.ozodlik.org/a/gulnora-karimova-zangiota-shveytsariya-millionlar-bosh-prokuratura-mangeat/30063057.html (www.ozodlik.org/a/ 2019.18.07).

38. БП (Бош прокуратура): Гулнора Каримова иши бўйича тергов якунланди, иш судга оширилди. - БП: Гулнора Каримова иши бўйича тергов якунланди, иш судга оширилди (ozodlik.org) (www.ozodlik.org/a/30362560.html 2020 йил 6 январ).

ДАВОМИ БОР

E-mail: havassh54@gmail.com

АҚШ, Вашингтон шаҳри

2023 йил 1 август

Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ГУЛНОРА КАРИМОВА ТАҚДИРИ (ДАВОМИ 1)

5. 2013-2014: УЙ ҚАМОҒИ


Фото 5. Гулнора Каримова уй қамоғида. Тошкент шаҳри.

Тўртта олий маълумотга эга, ўқимишли, зукко, олим, ишбилармон, жасур аёл бўлмиш профессор Гулнора Каримовани 2013 йил октябрида уй қамоғида тута бошлашди. Менимча, буни Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати ва прокуратура раҳбарияти биргаликда уюштирди. Улар шу йўл билан Гулнорани синдиришмоқчи ва бойликларини осонгина қўлга киритишмоқчи бўлишди.

2013 йил март ойида жасур Гулнора Каримованинг катта интервюси Швейцариянинг Bilan журналида ([13]-га қаранг) ва 2013 йил 8 декабр куни Туркиянинг “Hurriyet Daily News” газетасида чоп қилинди ([14]-га қаранг).

Гулнора Каримова 2013 йил декабрида Британияда чиқадиган Telegraph (Телеграф) газетаси саволларига электрон почта орқали жавоб қайтариб, унда Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати “клани”нинг иқтисодий жиноятларини фош қилди ва бу ҳақда Озодлик радиоси сайтида яхши мақола босилди ([15]).

“Британияда чиқадиган Telegraph газетаси саволларига электрон почта орқали жавоб қайтарган Гулнора Каримова¸ МХХ раиси ва ўринбосари Иноятов-Ҳаëтхўжаев кланини Ўзбекистон бойликларини талон-тарож қилаëтганликда айблади ва далил сифатида улар назоратидаги ўнлаб ширкат ва банклар рўйхатини тақдим этди. “Бу интервюдан сўнг тирик қоламанми-йўқми буни билмайман”¸ деб тугатди Британия газетаси чоп этган матнни ўзбек президентининг тўнғич қизи.

Туркиянинг “Hurriyat” газетаси¸ Британиянинг “Guardian” нашридан сўнг президент Каримовнинг Ўзбекистон ичкарисида қаттиқ сиқувга олинган тўнғич қизи Гулнора Каримова¸ ўз атрофида бўлаëтган жараëнларни ҳикоя қилиш учун Telegraph газетасини танлади.

Каримованинг электрон почта орқали ўз саволларига “самимий” жавоб қайтарганини муқаддимада ëзган Британия нашри¸ президент қизига юборилган бошқа саволлар ҳам бўлган-бўлмаганини очиқламади.

Гулнора Каримовага қарши ўнга яқин Европа давлатида пул ювиш ва коррупция билан боғлиқ тергов жараëнлари ҳақида лом-мим дейилмаган бу суҳбат бошланишида Каримова ўзига қарши “террор”¸ Интернет орқали қўрқинчли туҳмат кампанияси МХХ бошлиқлари томонидан уюштирилганини иддао қилади.

Фонд Форум қаноти остида 10 йилдан кўпроқ вақт давомида ëшлар ва хотин-қизлар учун юзлаб беғараз лойиҳаларни амалга оширгани¸ бу лойиҳалар учун маблағни хайрияга чанқоқ тадбиркорлардан олганини даъво қилган Гулнора Каримова¸ ноябрь ойига келиб ўз шуҳратини “таҳлика” деб билган МХХ атрофидаги ишбилармон ëшлар ва улар оилаларини очиқчасига қўрқитишга ўтганини¸ Греция фуқароси Янис Галанос мисолида тасвирлашга уринади.

Ўз атрофидагиларга қарши қўрқитиш кампанияси ҳақида ҳикоя қила туриб¸ Гулнора Каримова Ўзбекистон прокуратураси ва МХХдаги конкрет шахсларни тилга олади ва улар назоратидаги "бизнес империяси"ни фош этади (иқтибос бошланади):

“Бизники каби ишлар устидан “тергов” деб аталадиган жараëн яна одатга кўра Иноятов оиласига яқин¸ “ишончли” одам Мирағлам Мирзаев орқали амалга оширилди. Бу одам Иноятов опасининг эрига ини бўлади ва Тошкент шаҳар прокурорининг ўринбосари сифатида асосан “коррупция ва иқтисодий жиноятлар”га оид ишлар билан шуғулланади. Унинг бундай жиноятлар юзасидан чиқарадиган қарорлари¸ гувоҳларга кўра¸ 500 мингдан 1 миллион АҚШ долларигача боради. Мирзаев бу системада 18 йилдан бери ишлайди ва Прокуратура идорасидаги ҳамма нарсани¸ аслида айнан шу одам назорат қилади. Унинг ўғли Рашид¸ айнан шундай МХХнинг Тошкент идорасини назорат қилади. Рашид МТС нинг қочиб кетган директори¸ айрим гуруҳлар қўллови билан мен ҳақимдаги энг куракда турмас айбловлар эълон қилган Беҳзод Аҳмедовнинг яқин дўстидир.

Мен ҳақимдаги турли-туман ҳикояларга қарамай¸ Tammaron Ltd. нинг МТС учун 20 миллион АҚШ долларига LTE лицензияси олиб бериш каби жуда конкрет келишувлар ҳамон қулфу калит остида қолмоқда. Ғалати жойи шундаки¸ ўнга яқин одам орасида Аҳмедов ҳам Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати томонидан¸ унинг ҳар бир қадамини менга боғлаш мақсадида уюштирилган PR кампаниясининг нишонига айланди.

Ширкат Россия-Ўзбекистон хавфсизлик хизматлари ҳамкорлигида Афғонистон йўналишида ташкил этилди ва Россия томондан унга МТС ишга ëллаган Калганов бошчилик қилди.

Бу ширкат устидан тергов бошланган бир пайтда Аҳмедовнинг қўлида паспорти бўлмаган ҳолда¸ чегарадан қандай ғойиб бўлиши жуда қизиқдир. Тошкентдан кетиши билан Аҳмедов Парижда Тиллаев билан учрашди ва унга нақд пулни мамлакатдан олиб чиқиш учун тузилган Lapescara Balamore, Haytkon Servis ‘Plyus’, Asia Agro Food Export, Agro Time Group, Pocati Gordon Qurilish, Abdujafar Savdo, West Elektrik Group, Abdujafar Savdo Plus, Elektro Jixoz Nur Savdo, Exad Lancer, Sir Nosir, Zolotoy Modern Service каби ширкатлар рўйхатини берди.

Матбуотдаги чиқишлар ва алоҳида ўрганилган ишлар бу ширкатларнинг МХХ раиси ўринбосари Ҳаëт Шарифхўжаев назоратида эканини кўрсатади. Айни пайтда¸ улар тақдим этаëтган ҳикояларда мени дунë бўйлаб МТС капиталининг эгаси сифатида кўрсатишмоқда. Жуда кулгули...

МХХ қўшма “бизнес”ининг аксар қисми ўзбек иқтисодининг йирик соҳаларини (75% давлатга қарашли соҳалар; қурилиш жабҳасидаги давлат тендерлари; транзит ва савдо) шунчаки рэкет қилиш қўли билан қўлга киритилган. Бу бизнес Аҳмедовнинг яқин дўсти Отабек Ғозиев (Ғозиев Салимов¸ Мирзиëев ва Алишер Усмонов кланининг қариндоши ва асосий одамидир)¸ унинг 22 йиллик дўсти Ҳаëт Шарифхўжаев¸ унинг укаси Жавдат Шарифхўжаев (тақдир ҳазили билан Жавдат МХХ нинг Коррупция ва иқтисодий жиноятларга қарши кураш бошқармаси бошлиғи эди ва ҳозирда терроризмга қарши кураш бошқармасига ўтказилди) ва бу одамларга жуда садоқатли бўлган бошқалар томонидан назорат қилинади.

Бу одамлар шунингдек транзит ва пахта соҳасида ҳам қўшма бизнесга эга ва Silk Road, Korbit, Orient Finance Center каби пул ювишга ихтисослашган аксар ширкатларни ҳам улар назорат қилади. Улар бу ишни 30 миллионлик мамлакатдаги биргина банк - Azia Alliance Bank орқали амалга оширадилар.

Бу молиявий тизим асосчи ва хўжайинлари МХХ га алоқадор қуйидаги ширкатлардир: Gorefield International (айланмаси 10 миллион), Unix Logistic (5 миллион), Jeff Investment (4 миллион), ва Савинков (6.5 million) ҳамда Овик Мкртчан (6 million) каби хусусий шахслардир.

“Мега Планет” савдо мажмуасини назорат қилаëтган Мкртчан Москвада ўлдирилган МДҲ жиноий авторитетлари отаси “Дед Хасан”нинг жиянидир. Ана шундай бўм-бўш “Мега Планет”лардан бири яқинда Тошкентнинг Эски шаҳарида очилди. Бундай инфратузилмалар МХХ даги айни гуруҳга қарашли яна бир банк - “Orient Finance” га пул ювиш учун чексиз имкон яратиб бермоқда. Тепада номлари келтирилган ширкатлар Rietumu Bank, Commerc Bank, and Raiffeisen Bankда очилган ҳисоб рақамлари орқали иш кўрмоқда.

Айни гуруҳ назоратида кўчмас мулк соҳасидаги каттагина акциялар ҳам бор ва бунинг орқасида Латвиядаги юқори даражали МХХ расмийлари турибди. Латвиялик шериклар билан бирга бошқариладиган Synecta (асли Словакияда) ширкати баробарида улар Ўзбекистон ëнилғи секторидаги энг йирик давлат тендерларига ҳам аралашган. Zerkrasta меҳмонхонаси ва Латвиядаги Суниши кўли бўйидаги виллалар ҳам МХХ даги юқори даражали расмийлар ва улар одамларидан иборат айни гуруҳ номига расмийлаштирилган ва Шарифхўжаев оиласи назоратидадир. Бу кўчмас мулкларнинг асосий эгаси Иноятов оиласининг ишончли вакили¸ шунингдек Латвиядаги банк ҳисоблари эгаси Керимов Тимур Сапариетовичдир. (иқтибос тугади)

Британия мухбирининг "Ҳозирги жараëнлар хайрия фаолиятингизга қандай таъсир қилмоқда?" деган саволига жавоб берар экан Гулнора Каримова Ўзбекистонда ҳам аксар Шарқдаги каби ўз мустақил фикрига эга одамлар кўп эмаслиги¸ айниқса¸ давлат тизимида тепадан бериладиган ҳар қандай буйруққа бўйсунувчи одамлар ишлашидан зорланади.

Шу боис¸ ўзи ва атрофидаги маърифатли ва мустақил инсонларни бу тоифа МХХ дагилар учун таҳликага айланганини айта туриб¸ Фонд Форумнинг 1000 тўй каби хайрия тадбирларига пул ўтказган кичик хусусий корхоналар¸ айни кунларда бундай “эзгу ишлар”и учун жазоланаëтганини айтади.
Айни пайтда¸ Гулнора Каримова Ўзбекистондаги хусусий ширкатларнинг сўроқ-жавоб қилиниши ўзини уч сабабга кўра ҳайратга солишини ëзади: (иқтибос)

1. Бугун Ўзбекистонда қолган ҳар бир тадбиркор давлат тизимида кучли таъсирга эга бўлган шахсларга боғланган ëки қайсидир кланнинг қисмидир.

2. “Очиқ ва демократик” бу жамиятда бир пулга қиммат Интернет сайтларида икки оғиз гап ëзиб, уни энг юқоридагиларга ҳақиқат сифатида тақдим этиш жуда осон.

3. Ва ниҳоят, бутун дунë бўйлаб хайрия кўнгилли равишда пул ажратиш устига қурилган соф инсонпарварлик фаолиятидир. Шундай экан, Ўзбекистоннинг бугунги воқелигида нима учун бу жараëн бошқача бўлиши, йўқдан бор бўлиши керак? (иқтибос тугади)

Бу гапларни ëза туриб, Гулнора Каримова, ўз хайрия лойиҳалари орқали ҳеч қандай пул қилмагани, аксинча, оддий одамларга саховатпеша бўлиш имконини бериб, хусусий ширкатларга ўз маҳсулотини тарғиб қилишга йўл очганини иддао қилади» [15]

Эътибор беринг: Гулнора Каримова ушбу катта интервюларда Ўзбекистон МХХси ва прокуратураси раҳбарияти қилган жиноятлари ҳақида ёзган бўлсада, улар бирорта хато топиша олишмади. Акс ҳолда Гулнорани туҳматда айблашган ва жавобгарликка тортишган бўларди.

6. 2015: МАСХАРАБОЗЛИК СУДИ


Фото 6. Гулнора Каримова уй қамоғида. Тошкент шаҳри.

2015 йил август ойида Ўзбекистон прокуратураси раҳбарлигида Гулнора Каримова яшаётган вилла ошхонасида дастлабки масхарабозлик судини яширинча ўтказишди ва бу ҳақда халқимизга ҳеч қандай ахборот беришмади.

“2019 йилнинг 12 март куни Британияда чиқадиган The Guardian нашрида эълон қилинган интервьюсида Каримованинг қизи Имон онаси устидан 2015 йил августида ошхонада уюштирилган биринчи “маҳкама мажлиси” ҳақида гапирган эди.

Имон Каримовага кўра, судья, прокурорлар ва "қўрққанидан аъзойи бадани титрашдан тўхтамаган ҳукумат адвокати" онаси тутқунликда сақланган вилла ошхонасида бир неча соатлик суд мажлиси ўтказиб, ҳукм чиқарган” [16]

2017 йил 8 июл куни Гулнора Каримова 45 ёшга тўлди. Мен шу муносабат билан иккита рангли плакат тайёрладим ва Ўзбекистоннинг Вашингтон шаҳридаги элчихонаси олдида Гулнора Каримова ҳимояси учун пикет уюштирдим. Элчихонадан чиқиб олдимга келган ходимга пикетим сабабини айтиб, ё Гулнора Каримова тўғрисида ахборот беришни ёки уни қамоқдан озодликка чиқаришларини талаб қилдим. Ўша куни кечқурун пикетим ҳақида маълумотни фото 5 билан бирга Фейсбукдаги саҳифамда ва ўнта гуруҳ саҳифаларида чоп қилдим. Фейсбукдаги ватандошлар билан Гулнора Каримова ҳақида қизғин маълумот алмашиш ва баҳс бўлди, кўпгина постингларга ёзма жавоб бердим. Ўша постинглар ва уларга ёзган жавобларим матнини флешкага кўчириб қўйдим. Ушбу мақола ёзиш жараёнида ўша матнларни анча вақт қидирдим. Ҳозирча топаолмадим. Менинг ноутбукимни кечаю кундуз назорат қилаётган АҚШ Федерал қидирув бюроси агенти ва у билан боғлиқ кимсалар, шунингдек Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизматининг АҚШдаги зобитлари 2017 йил июл ойидаги Гулнора Каримова билан боғлиқ флешкадаги постингларни йўқотиб юборишган, деб ўйлайман. Ахир бошқа йиллардаги постинглар флешкамда сақланган ва улардан анчасига жавобимни кейинги параграфларда келтираман, иншааллоҳ.


Фото 7. Гулнора Каримова ҳимояси учун уюштирган пикетим. Ўзбекистоннинг Вашингтондаги элчихонаси олдида. 2017 йил 8 июл.

2017 йил 8 июл кунги пикетимдан кейин йигирма кун ўтгач - 2017 йил 28 июл куни Ўзбекистон Бош прокуратураси Гулнора Каримова ҳақида биринчи марта жамоатчиликка маълумот берди: Жиноят ишлари бўйича Тошкент вилояти судининг 2015 йил 21 августда Гулнора Каримовага Жиноят кодексининг олтита моддаси бўйича айблов эълон қилган ва суд ҳукми билан беш йил муддатга озодликни чеклаш жазоси тайинлаган. [17]

Эътибор беринг: Ўзбекистон Бош прокуратураси Гулнора Каримова устидан ўтказилган масхарабозлик судидан кейин деярли икки йил ўтгач хабар берди. Агар мен 2017 йил 8 июл куни пикет қилмаганимда яна нечи йил сир тутишлари номаълум бўлиб қоларди.

Озодлик радиосининг www.ozodlik.org сайтида 2017 йил 28 июл кунги “Бош прокуратура: Гулнора Каримова қамоқда” номли мақолада қуйидагича ёзилган:

“Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратурасининг Уюшган жиноятчилик ва коррупцияга қарши курашиш бошқармаси Бош прокуратуранинг расмий сайтида "Г.Каримовага нисбатан жиноят ишлари юзасидан хабар" сарлавҳаси остида (2017 йил) 28 июл куни қуйидаги материални эълон қилди:

2013 йил 24 октябрда “Terra Group” МЧЖ, “Prime Media” МЧЖ, “Gamma Promotion” МЧЖ фаолиятида солиқларни тўлашдан бўйин товлаш ҳолатлари бўйича жиноят иши қўзғатилган.

Мазкур жиноят ишини тергов қилиш давомида Каримова Гулнора Исламовна, 1972 йил 8 июлда Фарғона вилоятида туғилган, миллати ўзбек, маълумоти олий, Сиёсий тадқиқотлар маркази директори лавозимида ишлаган, Тошкент шаҳри, Яшнобод тумани, Я.Ғуломов кўчаси, 77“а”-уйда рўйхатда турган, 2001-2012 йилларда Н.Содиков, 2013 йилнинг январь ойидан октябрь ойига қадар Рустам Мадумаров раҳбарлик қилган уюшган гуруҳнинг жиноий фаолиятига бевосита кўмаклашиб келганлиги аниқланган.” [17]

Эътибор беринг: “Terra Group” МЧЖ, “Prime Media” МЧЖ, “Gamma Promotion” МЧЖ фаолиятида 2001-2012 йилларда Н.Содиков, 2013 йилнинг январ ойидан октябр ойига қадар Рустам Мадумаров раҳбарлик қилган, Гулнора Каримова КЎМАКЛАШГАН, холос.

Демак, Гулнора Каримовани уй қамоғида тутиш 2013 йил 24 октябрида ёки шундан бир-икки кун кейин бошланган. Мен бугун – 2023 йил 19 июл куни Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратурасининг расмий веб-сайти бўлмиш Бош прокуратура (prokuratura.uz) сайтида 2017 йил 28 июл куни чоп қилинган "Г.Каримовага нисбатан жиноят ишлари юзасидан хабар"ни қидирдим . Бу муҳим хабар Бош прокуратура сайтида йўқ, аниқроғи олиб ташланган.

7. ИСЛОМ КАРИМОВ НЕГА ГУЛНОРАНИ ҚУТҚАРА ОЛМАДИ?

Мен ушбу таҳлилий мақоламнинг биринчи параграфида таниқли ўзбек журналисти Галима Бухарбаеванинг Ислом Каримов қизи Гулнорага «буюртма» бермаганига доир ўнта фактини келтиргандим.

Диктатор президент Ислом Каримов икки қизнинг отаси бўлиб, тўнғич қизи Гулнорани жуда яхши кўрарди. У болалигидан ўқишга қизиқиши ва муваффақиятлари билан жуда хурсанд эди ва уни кенжа қизи Лолага ўрнак қилиб кўрсатарди. Шу сабабли Ислом ота қизи Гулнорани болалик чоғларидан бошлаб машҳур Эрон хонандаси Гугуш (асли исми Фаиге Атешин, 1950 йилда туғилган, [18]) исмига уйқаш қилиб ва эркалатиб Гугуша деб атарди. Бу ҳурмат кейин ҳам сақланиб, Ислом Каримов Швецарияда вилла сотиб олиб Гулнорага совға қилди. Бу ҳақда Ўзбекистон Олий Мажлисининг собиқ депутати Намоз Нормумин 2019 йилда Фейсбукда қуйидаги постингни ёзиб менга савол берганди.

“Namoz Normumin Шухратжон Ахмаджонов
Каримовнинг невараси кичкина Ислом Каримов Лондонда туриб, ББС га «Онамга Швейцариядаги вилласини бобом олиб берган» деганди. Буни ҳам ДХХ қилдими?

Шухратжон Ахмаджонов
Кичик Ислом Каримовнинг бу гапи тўғри. Шахсан менинг фикрим: раҳматли Ислом Каримов Ўзбекистонга 1989-2016 йиллар давомида 27 йил раҳбарлик қилиб, президент сифатида олган ойликларига Швейцарияда битта вилла сотиб олишга етарли ва ҳақли эди, деб ҳисоблайман. Унинг Ватанимизни 27 йил диктаторларча бошқаргани бу бошқа масала. Хориж президентлари ўз мамлакатига 4-8 йилгина президентлик қилгач ўз ойлигига бундай виллалардан бир ёки бир нечтасини сотиб олиб оиласи билан умрини охиригача тинч яшайди.”

Кўп томонлама талантга эга бўлган Гулнора Каримова Гугуша тахаллуси билан қўшиқлар куйлади. У Мусиқа, телевидение ва видео санъати соҳасидаги Ўзбекистоннинг VII миллий мукофотини беришга бағишланган тантанали йиғилишда - 2012 йил 22 декабр куни отаси Ислом Каримовга (1938-2016) чуқур ҳурматини билдириб “Сочим майда ўринг, отам!” номли қўшиқни куйлади. Шу қўшиқни эътиборигизга ҳавола қиламан.

Гулнора КАРИМОВА қўшиғи

СОЧИМ МАЙДА ЎРИНГ, ОТАМ!

Давлат бериб, миннат қилмас беминнатим,
Қадрингизни гоҳо билиб, гоҳ билмадим,
Волидамнинг суянгани, эй, қимматим -
Яна бир бор сочим майда ўринг, отам!
Бахтимизга доимо соғ бўлинг, отам!

Гоҳо - онам, гоҳо - синглим, ҳам отамсиз,
Олам ичра меҳрибоним, бир оламсиз,
Бу дунёда мен суянган бир одамсиз -
Яна бир бор сочим майда ўринг, отам!
Бахтимизга доимо соғ бўлинг, отам!

Айтмасам ҳам сезиб турар қалбим дарди,
Сиз бор учун уриб турар ярим қалбим,
Юксаламан ҳар деганда “Жигарбандим!» -
Яна бир бор сочим майда ўринг, отам!
Меҳрибоним, бахтимга соғ бўлинг, отам!

Истасангиз минг ўғилнинг ўрнин босай,
Бир лаҳзалик шодлигизга жоним осай,
Кечирдингиз ҳатто, отам, гуноҳ қилсак -
Яна бир бор сочим майда ўринг, отам!
Бахтимизга доимо соғ бўлинг, отам! [15]


Фото 8. Гулнора Каримова саҳнада “Сочим майда ўринг, отам!” қўшиғини куйламоқда. 2012 йил 22 декабр. Тошкент. [19]

Савол туғилади: Президент Ислом Каримов тўнғич қизи бўлмиш Гулнорани тазйиқ ва қамоқдан нега қутқармади?

Маълумки, Ўзбекистон Конституциясининг 90-моддасида қуйидагича ёзилган.

“90-модда. Ўзбекистон Республикаси Президенти лавозимига ўттиз беш ёшдан кичик бўлмаган, давлат тилини яхши биладиган, бевосита сайловгача камида 10 йил Ўзбекистон ҳудудида муқим яшаётган Ўзбекистон Республикаси фуқароси сайланиши мумкин. Айни бир шахс сурункасига икки муддатдан ортиқ Ўзбекистон Республикасининг Президенти бўлиши мумкин эмас.” [20]

Конституциямиз 15 марта ўзгартирилган бўлсада, ушбу модда бугунги кун – 2023 йил 19 июлгача ўзгармаган.

Ислом Каримов дастлаб 1992 йил декабрида Ўзбекистон Президенти қилиб сайланди. У 1996 йил референдум ўтказиб президентлик муддатини 1999 йилгача узайтирди. У 1999 йил декабрда иккинчи марта Ўзбекистон Президенти қилиб сайланди. У 2007 йил декабрда Ўзбекистон Конституциясининг 90-моддасига амал қилмай учинчи марта сайловга ўз номзодини қўйди ва Ўзбекистон Президенти қилиб сайланди.

Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати раиси лавозимини 1996 йилдан бери эгаллаб келаётган ва давлатимизни орқаваротдан хоҳлаганча бошқаришда қатнашаётган Рустам Иноятов бу қонунбузарликни яхши биларди. Агар Ислом Каримов ўз қизи Гулнорани тазйиқ ва қамоқдан қутқаришга ҳаракат қилса, Рустам Иноятов ўз иноятовчилари ёрдамида давлат тўнтаришини уюштириб, Ислом Каримовни ҳибсга оларди. Кейин халққа “Ислом Каримов Ўзбекистон Конституциясининг 90-моддасига амал қилмай учинчи марта сайланди” деб Ўзбекистонда 1989-2015 йилларда йўл қўйилган барча ноқонуний ишларда уни айбдор деб эълон қиларди. Ислом Каримовни ҳибсга олгач иноятовчилар Гулнора Каримовани яна ҳибсга оларди ва отаси ҳамда қизини шов-шувли судлаб, иккаласини ҳам бадном қилиб ташларди. Бу билан Иноятов ва унинг атрофидаги бир гуруҳ иноятовчилар ўзларича миллат қаҳрамонларига айланган бўларди.

Буни Ислом Каримов яхши биларди. Шу сабабли у ўзининг севимли қизи Гулнорани тазйиқ ва қамоқдан қутқаришга ҳаракат қилмади ва қилолмади.

Буни Гулнора Каримова ҳам яхши биларди. Шу сабабли у ўз отаси Ислом Каримовга тазйиқ ҳамда қамоқдан қутқаришни илтимос қилмади ва ўз имкониятлари доирасида курашди. У ҳақиқат ва адолат учун ҳамон курашмоқда.

8. 2016: АДВОКАТ ГРЕГУАР МАНЖА (1971)


Фото 9. Швейцариялик адвокат Грегуар Манжа (1971, Gregoire Mangeat). [21]

Швейцария суди томонидан Гулнора Каримовага адвокат этиб таниқли адвокат Грегуар Манжа (1971, Gregoire Mangeat) 2016 йилда тайинланди ([16]). У ўз адвокатлик фаолиятини жуда яхши олиб бормоқда. У ҳақдаги маълумотни унинг сайтидан келтирай. Инглиз тилидан ўзбек тилига мен ўгирдим.

“Грегуар Манжа MANGEAT (адвокатлик фирмаси) асосчиларидан бири ва Женева Адвокатлар Ассотсиясининг собиқ президенти (2016-2018 йиллар). У Legal 500 томонидан тавсия этилган ва Chambers and Partners томонидан адвокат сифатида тан олинган.

Унинг асосий амалиёт йўналишлари суд ишларини юритиш, арбитраж, шунингдек оқ ёқалилар жиноятлари ва тергови.

У Швейцария ва халқаро суд жараёнларида мижозларга ёрдам бериш ҳамда вакиллик қилиш, даъволарни ижро этиш ва ҳимоя қилиш ҳамда вақтинчалик чоралар кўриш (мулкни олиб қўйиш, тақиқлар олиш, оммавий ахборот воситаларида нашр қилишни тақиқлаш ва бошқалар) бўйича ихтисослашган.

У Европа жиноий ишлар бўйича адвокатлар ассотсиятсияси (ECBA) аъзоси ва Европа фирибгарлик муаммолари ва қонунларга риоя қилиш бўйича юристлар уюшмаси (ECFL) аъзоси.

У хизмат жиноятлари, экстрадиция, мерос ёки банкротлик ишларида дастлабки далилларни тўплаш, мижозларни ҳимоя қилиш бўйича тасдиқланган тажрибага эга. Шунингдек, у жисмоний ёки юридик шахсларни санкция рўйхатидан чиқариш, шунингдек, юридик ва маъмурий ёрдам (солиқ, жиноий ва молиявий масалалар) бўйича ихтисослашган ва бир қанча трансчегаравий ва кўп юрисдиксияли суд жараёнларида иштирок этган.

Грегуар Женева Адвокатлар Ассотсиятсиясининг (ODA) Инсон ҳуқуқлари бўйича комиссияси раиси бўлган. Mangeat Adtorneys at Law ни ташкил этишдан олдин Грегуар Женевадаги Eversheds ширкати ва ундан олдин Женевада MCP Avocats ҳамкори бўлган.

У Женева университетида (ECAV) дарс беради ва 2011 йилдан бери суд-тиббиёт кўникмаларидан таълим беради.

“Мен Грегуар Манжани сўзсиз қўллаб-қвватлайман. У бизга бир неча оғир ҳолатларда рақобатчилар ва ҳукумат органлари қаршисида устунликни сақлаб қолишимизга ёрдам берди”.

“У ҳар бир ишга ўзини бағишлайди ва ўз мижозларига қулай натижани таъминлаш учун қўлидан келган ҳамма ишни қилади. Грегуарни ёллаётган ҳар бир киши ўз ишида мумкин бўлган энг яхши натижага ишониши мумкин.” – Александр Цвейер, ZWYVER Caviar.

Грегуар Манжа мижоз талаб қиладиган натижага эришиш учун чуқур таҳлилни, ажойиб стратегия туйғусини талаб қиладиган етарлича жасоратни таклиф этади. Таҳлилнинг чуқурлиги, қўрқмаслик ва стратегиянинг дадиллиги, соғлом прагматизм ва реализм ҳисси билан биргаликда Грегуар ёндашувининг ўзига хос белгиларидир. Потенсиал нозик сиёсий ва ҳуқуқий муаммога дуч келган Грегуар муаммони изчил таҳлил қилиш ва ушбу мижоз учун керакли натижага эришиш учун аниқ стратегия нуқтаи назаридан қатъий қўл узатди.” - Нильс Олесен, HYPOSWISS PrivatBank AG бош директори.

Академик маълумот / таълим
M.B.L.-HSG, Санкт-Галлен университети, Швейцария
Женева бар
II Ассас Париж университети
Фрибург университети, Швейцария

Тиллар
француз, инглиз, италян, немес

gregoire.mangeat@mangeat.ch

Tелефон: +41 22 319 22 00” [21]

9. 2016: ГРЕГУАР МАНЖА ВА ГУЛНОРАНИНГ ДАСТЛАБКИ УЧРАШУВИ

“Wall Street Journal нашрининг ёзишича, 2016 йил 9 ва 10 декабр кунлари Каримова хоним Ўзбекистон пойтахтида швейцариялик икки прокурор саволига жавоб берган. Швейцария суди томонидан Гулнора Каримовага адвокат этиб тайинланган Грегуар Манжа (Gregoire Mangeat) ўз мижози билан икки марта юзма-юз гаплашишга муваффақ бўлганини айтган.” [22]

10. 2018: ГРЕГУАР МАНЖА ВА ГУЛНОРАНИНГ ИККИНЧИ УЧРАШУВИ

“2018 йил 25-26 апрель кунлари ўз мижози билан Тошкентда, Ўзбекистон Бош прокуратураси биносида яккама-якка учрашган Грегуар Манжанинг Озодликка айтишича, ўзбек расмийлари ўзи ва ҳамкасбларининг 21-22 июнь кунлари Каримова билан учрашиб, ўз ишини давом эттиришига рухсат берган.

Бундан аввал Грегуар Манжа Каримова билан 2016 йил декабрида биринчи марта учрашган ва кейинги бир ярим йил давомида ўз мижозини бевосита кўришга муваффақ бўла олмай келаëтган эди.” [23]

“Грегуар Манжа Озодлик билан суҳбатда Гулнора Каримованинг қамоқдаги вазиятида жиддий ўзгариш қилиши мумкин бўлган шахс – Ўзбекистон президенти бўлгани боис¸ ҳозиргача икки марта Шавкат Мирзиëев билан учрашишга рухсат сўраганини билдирди.

- Бу¸ ҳимоячи адвокат сифатида¸ менинг шахсий ташаббусим¸ Гулнора мендан буни сўрагани йўқ. Мен унинг қамоқхонадаги шароитини президентга етказмоқчиман¸ унга нисбатан бўлаëтган зўравонлик¸ ишдаги мутлақ мавҳумликнинг қабул қилиб бўлмас ҳолат эканини тушунтирмоқчиман. Ҳимоячи адвокатларнинг иши¸ мижозга нисбатан Ўзбекистонда очилган жиноий иш ҳужжатлари билан танишишга рухсат йўқлигидан¸ ниҳоятда қийин, дейди Грегуар Манжа.» [23]

“Бу ишда ҳамма учун мақбул тўхтамга келиш мақсадида¸ ҳозирга қадар ўзига қўйилаëтган айбларни рад этиб келаëтган Гулнора Каримова ҳам “айрим муросага бориши мумкин”¸ дейди собиқ 1-қизни ҳимоя қилаëтган адвокатлар гуруҳи раҳбари.

- Мен ҳимоячи сифатида ўз ишимни бажаришим учун тутқунликдаги мижозимга халқаро стандартларга мос келадиган адолатли шароит яратиб берилиши учун курашаман. Агар Ўзбекистон ҳукуматининг нияти шунчаки Каримованинг бойликларини олиш бўлса¸ биз бунга қаршилик қиламиз ва керак бўлса¸ Страсбургдаги Европа инсон ҳақлари судигача борамиз¸ дейди Каримова адвокатлар гуруҳи раҳбари.» [23]

11. 2019: ГРЕГУАР МАНЖА ВА ГУЛНОРАНИНГ УЧИНЧИ УЧРАШУВИ

Адвокат Грегуар Манжа 2019 йил июн ойида Зангиотадаги аёллар колониясида сақланаётган Гулнора Каримова билан учинчи марта учрашди.

“Адвокатнинг ўз Twitter саҳифасида иддао қилишича, ҳозирда Тошкент вилояти, Зангиота туманида жойлашган аёллар колониясида сақланаётган Гулнора Каримованинг аҳволи ёмонлашган эса-да, унга тиббий ёрдам кўрсатилмаётир.

"Зангиотадан қайтдим. Мижозим ёмон аҳволда. Қон босими юқори. Оёғи тўлиқ бинтланган. Тиббий ёрдам йўқ. Кўп марта ҳушидан кетган. Ҳукуматга оддий савол: Нега Зангиота ва қачонгача? Ўзбошимчалик билан ҳибсда ушлаб туришни тўхтатинг", деб ёзди 15 июнь куни Зангиота қамоқхонасида ўз мижози билан кўришган Манжа.

Гулнора Каримованинг адвокати июнь ойи охирида ҳам айни мазмундаги баёнот билан чиққанди.
10 июнь куни бу баëнотга муносабат билдирган Бош прокуратура Гулнора Каримованинг олдига шифокорларнинг киришига ҳеч қандай тўсиқ йўқлиги¸ унинг соғлиғи қониқарли экани ва зарурат бўлса¸ ҳар қандай тиббий муолажа кўрсатилиши кафолатланган"ини расман маълум қилган эди.” [24]

ДАВОМИ БОР

Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ГУЛНОРА КАРИМОВА ТАҚДИРИ


Фото 1. Гулнора Каримова ўғли Ислом (1992) ва қизи Имон (1998) билан. [1]

МУНДАРИЖА

Андрей Малишконинг “Ҳақиқат” номли шеъри. Эркин Воҳидов таржимаси. [2]
Рустам Ғойиповнинг “Ҳақиқат” номли қўшиғи. [3]
Кириш сўзи.
Биринчи қисм. Гулнора Каримова тақдири.
1. 2014: Галима Бухарбаева фикри.
2. Таржимаи ҳоли.
3. Ижтимоий фаолияти.
4. Шахсий ҳаёти.
5. 2013-2014: Уй қамоғи.
6. 2015: Масхарабозлик суди.
7. Ислом Каримов қизи Гулнорани нега қутқара олмади?
8. 2016: Адвокат Грегуар Манжа (1971).
9. 2016: Грегуар Манжа ва Гулноранинг дастлабки учрашуви.
10. 2018: Грегуар Манжа ва Гулноранинг иккинчи учрашуви.
11. 2019: Грегуар Манжа ва Гулноранинг учинчи учрашуви.
12. 2019: Грегуар Манжанинг Ўзбекистонга кириши тақиқланди.
13. Гулнорага қарши айбловлар ва қамалиш саналари.
14. Дор остидан қочган терговчи.
15. 2018: Қамоқдан озод қилиш келишуви.
16. 2019: Алдов.
17. 2019: Грегуар Манжага Гулнора билан учрашишга рухсат беришмади.
18. Тазйиқдаги адвокатлар.
19. Сохта суд.

Иккинчи қисм. Пикетларим ва Мурожаатномаларим.

Учинчи қисм. Постингларга жавобларим.
Фойдаланилган адабиётлар.

------------------------------------------

АНДРЕЙ МАЛИШКО

ҲАҚИҚАТ

Айтар эди бир замон онам:
- Ўсиб катта бўлурсан, ўғлон.
Оқил бўлу мард бўл чинакам,
Бу икки иш эмасдир осон.

Оқил бўлгин. Сен бу ҳаётнинг
Кенг йўлию сўқмоғин ўрган.
Ҳам томчининг, ҳам коинотнинг
Чексизликда кезмоғин ўрган.

ҲАҚИҚАТ – БИР, ҲАҚИҚАТ – АЧЧИҚ,
ШУНДАН ДОИМ БАЛОГА ДУЧОР.
СЕН МАРД БЎЛГИН, СЕН УНГА ОЧИҚ,
ҲИМОЯЧИ БЎЛГИН УСТИВОР.

КЕРАК БЎЛСА ҲАҚИҚАТ УЧУН
ЮРАГИНГНИ ПАРЧА-ПАРЧА ҚИЛ.
КЕРАК БЎЛСА ҲАҚИҚАТ УЧУН
МИНГ БОР ЎЛИБ, МИНГ БОРА ТИРИЛ.

МАЙЛИ, СЕНДАН ДЎСТЛАРИНГ КЕЧСИН,
СЕНДАН КЕЧСИН, МАЙЛИ, ҚОНДОШЛАР.
РОЗИ ЭДИМ МЕН БЕРГАН ЖОННИ
ҲАҚИҚАТГА БАХШ ЭТСАНГ АГАР.

ОҚИЛ БЎЛУ МАРД БЎЛГИН, ЎҒЛОН,
БУ ИККИ ИШ ЭМАСДИР ОСОН.

Украин тилидан ўзбек тилига Эркин Воҳидов ўгирган. [2, 1-ж., 285-б.]

Рустам Ғойипов 2000 йил арафасида “Ҳақиқат» шеърига куй басталаб яхши қўшиқ қилиб куйлаганди ([3]).

КИРИШ СЎЗИ

Сиёсатшунослик фанлари доктори, профессор Гулнора Каримова 1972 йил 8 июл куни туғилган.
Мен инсон ҳуқуқи ҳимоячиси сифатида у 45 ёшга тўлган кун, яъни 2017 йил 8 июл куни Ўзбекистоннинг Вашингтондаги элчихонаси олдида дастлабки пикетни ўтказдим. 2013 йилдан бери тутқунликда сақланаётган ва 2015 йилда вилла ошхонасида яширин ҳамда нотўғри суд қилинган Ўзбекистон фуқароси Гулнора Каримованинг озод этилишини талаб қилиб мен 2018 йил 7 июл куни Ўзбекистоннинг Вашингтондаги элчихонаси олдида иккинчи пикетни, 2019 йил 8 июл куни учинчи пикетни, 2020 йил 8-9 июл кунлари тўртинчи пикетни, 2021 йил 8 июл куни бешинчи пикетни ва 2022 йил 6, 7, 8 июл кунлари олтинчи пикетни, 2023 йил 7, 8, 9 июл кунлари еттинчи пикетни ўтказдим.

Ушбу таҳлилий мақолам уч қисмдан иборат. Унинг биринчи қисмини “Гулнора Каримова тақдир” деб номладим ва унда Гулнора ҳақида муҳим маълумотлар билан бирга унга қарши ўтказилган адолатсиз судлар ҳақида ёздим.

Мақоламнинг иккинчи қисмида ўтказган еттита пикетим ва Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев номига ёзган Мурожаатларимни келтираман.

Ҳар бир пикетимдан кейин Мурожаатномаларимни Фейсбукдаги саҳифамда ва ўнга яқин гуруҳлар саҳифаларида чоп қилдим. Ҳар сафар анчагина ватандошларим ўз норозилигини билдирган постинглар ёзишди. Мен айримларига жавоб ёздим. Улар Гулнора Каримова ҳақида кўпгина фактларни билмасликлари, жумладан у сиёсатшунослик фанлари доктори, профессор эканлигини билишмас экан. Мен мақоламнинг учинчи қисмида ўша постинглар ва уларга ёзган жавобларимни келтираман, иншааллоҳ.

2023 йил 7-9 июл кунлари ўтказган пикетим пайтида Шавкат Миромонович номига тайёрлаган Мурожаатномам бошида қуйидагича ёздим.

“Ҳурматли Шавкат Миромонович! Ўқимишли, зукко, олим, ишбилармон, жасур аёл бўлмиш профессор Гулнора Каримова инсон ҳуқуқлари ҳимояси учун 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022 йилларда 8 июл куни ўтказган пикетларимда ва Сизга ёзган Мурожаатномаларимда қуйидаги фикрларимни таъкидлагандим: Гулнора Каримова 2013 йилдан уй қамоғида сақлангани, 2015 йил август ойида Гулнора Каримова уйининг ошхонасида ўтказилган масхарабозлик судида биринчи ҳукм ўқилгани, иккинчи ҳукм Тошкент вилоят судида 2015 йил 21 август куни ëпиқ эшиклар ортида ўқилгани, учинчи ҳукм Ўзбекистон Олий судида 2020 йил 18 март куни ўқилгани ва ҳар учаласида Гулнора Каримова танлаган адвокатларни судда қатнашишига йўл қўйишмагани сабабли ушбу “масхарабозлик” судловлари адолатсиз бўлганлиги, ва адолатсиз суд ҳукми ҳамда турли хил тақиқлар сабабли кўп йиллардан бери қамоқхонада азоб чекаётган Ўзбекистон фуқароси Гулнора Каримова ҳаёти хавф остида эканлиги ҳақида ёзгандим.” [4]

Одатда бирор инсонни тушуниш учун унинг ўрнига ўзингизни қўйиб кўрсангиз тушунишингиз осонлашади. Гулнора Каримова ўрнига ўзингизни, турмуш ўртоғингизни, фарзандингизни, ака-укангизни ёки опа-синглингизни қўйиб кўринг. Мен одатда шундай фикрлайман: менга қарши шундай адолатсизликлар қилишса ва шу аҳволга солишса нима қилардим? Қамоқхонада бўла туриб бирор иш қилиш иложи деярли йўқ. Шу сабабли озодликда бўлган инсонлар имконлари доирасида ёзиш ва ҳоказо ишлар орқали бонг уришлари керак. Қолган муҳим гапларни мақолам давомида ёзаман ва сиз ўзингиздаги кўпгина саволларингизга жавоб топасиз, иншааллоҳ.

БИРИНЧИ ҚИСМ. ГУЛНОРА КАРИМОВА ТАҚДИРИ

1. 2014: ГАЛИМА БУХАРБАЕВА ФИКРИ


Фото 2. Таниқли ўзбек журналисти Галима Бухарбаева (1974). [5]

Аввал Гулнора Каримовага бўлаётган адолатсиз тазйиқлар, судлар, Давлат хавфсизлик хизмати уюштираётган ёлғон ташвиқотларга доир таниқли ўзбек журналисти Галима Бухарбаева 2014 йил 26 феврал куни ёзган “10 фактов - что Ислам Каримов не “заказывал” дочь Гульнару” (“Ислом Каримов қизи Гулнорага «буюртма» бермаганига доир ўнта факт”) номли мақоласидаги муҳим фикрини келтирай. Рус тилидан ўзбек тилига мен ўгирдим.

“Халқ Гулнорани давлат тузумидан ҳам кўпроқ ёмон кўради. 2005 йилда андижонликларни отган, мамлакат аҳолисининг ҳар бирини қўрқувда сақлаб турган ва, албатта, ундан кам бўлмаган миқдорда ўғрилик ва коррупcия қилган кучишлатарлардан кўпроқ ёмон кўради.

Энг қизиғи – уни отасидан ҳам ёмон кўришади: отаси Гулнорани ҳам дунёга келтирган, 25 йил ичида Ўзбекистонни ҳам қулдорлик тузуми хусусиятлари бўлган феодализмга қадар тушкунликка туширган, ўғирлик ва зўрлаш, зўрлаш ва ўғирликни ўз мафкураси деб эълон қилган.

Аммо нафрат манбаи бехосдан қулади, ва бу жуда тез содир бўлди. Гулнора калтакланди ва номаълум жойда тутиб турилибди.

Лекин ундан нафратланиш камаймади. Бу нафрат эса бугунги кунда фактларга холисона қараш, ҳамма бир кишига қарши нафрати сингиб кетган ҳолда, яна маккорлик билан ўзининг қора ишларини қилаётган кучларни ҳисобга олишга имкон бермаётир.

ҚУЛОҚЛАРИМИЗДАГИ ЛАҒМОНЛАРНИ ОЛИБ ТАШЛАБ, ФАКТЛАРНИ ЎРГАНАМИЗ


Фото 3. Лағмонлар илинган қулоқлар ... (Интернетдан олган суратим)

76 ёшли Ислом Каримов ёш эмас, Гулнора Каримова устидан адолат билан эмас, жазолаш билан ҳал қилишмоқда.

Мен ушбу қатъий баёнотларни айтмоқчиман ва уни тинглашларини хоҳлайман. Сайтимизнинг ҳар бир ўқувчиси ўзини тарғиботдан ҳимоя қилишни, ҳақиқатга тик боқишни ўрганиши керак.

Бугун (2014 йилда, А.Ш.) бизни учта нарсага инонтиришга ҳаракат қилишмоқда:

- Гулноранинг қулаши – унинг отаси бўлмиш Ислам Каримовнинг қароридир, Ислам Каримов ҳар қачонгидан қудратли ва ёшдир;

- Миллий хавфсизлик хизматининг бунга алоқаси йўқ, у фақат ижрочидир;

- Каримова ишини аниқлашга уринаётган мустақил матбуотни у пора бериб сотиб олган.

Аммо юқорида саналганларнинг барчасини шубҳа остига қўядиган ва Гулнорани йўқ қилиш бўйича бутун операция анча илгари ишлаб чиқилганини, бугун (2014 йилда, А.Ш.) эса муваффақиятли амалга оширилганини кўрсатадиган фактлар бор.

Ахборот фони яратилди, Европада ҳақиқий жиноий ишлар кўринишида бадном қилувчи ишлар (копроматлар) тўпланди, Президент маъмуриятида одамлар алмаштирилди, Гулноранинг яқинларига қарши тергов ҳаракатлари олиб борилди.

Ўнта факт:

1. Агар Ислом Каримов ўз ҳадидан ошган қизини жазоламоқчи ёки тартибга чақирмоқчи бўлса, ошкор қилмай дарров ҳал қилган бўларди.

Президент Нурсултон Назарбоевни қизи Дариғанинг ҳаддан ташқари нафсонияти ғазаблантирганида, у билан битта суҳбатда эсини киргизиб қўйди – Твиттерда уруш ҳам, ҳужум ҳам, уй қамоғи ҳам талаб қилинмади.

2. Каримованинг йирик коррупсиясини фош қилган TeliaSonera иши швед журналистларига манфаатдор шахслар ёки тузилмалардан маълумотларнинг “қуйиши” (бергани) туфайли мумкин бўлди.

3. Президентнинг кенжа қизи Лола Каримова-Тиллаева Би-би-си (радиоси) ўзбек хизмати билан кутилмаган шов-шувли интервюси, унинг чиқиш санаси – 2013 йил 25 сентябр. Гулнорани оила эътиборидан қолган инсон дея эълон қилиш билан Лола ўз опасидан воз кечди.

4. 2013 йил октябр ойида Президент хавфсизлик хизмати (ПХХ) раҳбари Аҳад Носиров ўрнига Президент рафиқаси Татьяна Каримова ва Миллий хавфсизлик хизматига тўлиқ бўйсунувчи Муиджон Тоҳирий тайинланди. (2013 йил 17 феврал куни Тоҳирий Гулнора хонадонига бостириб кирганида уни калтаклади.)

5. 2013 йил 10 октябр куни президент рафиқаси Татьяна Каримованинг амакиваччаси ва жияни Акбарали Абдуллаевнинг Тошкентда ҳибсга олиниши.

6. Гулноранинг собиқ ёрдамчиси Нурмухаммад Содиқов ишининг пайдо бўлиши. 2013 йил ноябр ойи бошида бир қанча ахборот воситалари ва ҳуқуқ ҳимоячилари Содиқовнинг қариндошларидан унинг бедарак йўқолгани ва Гулнора томонидан ўғирлаб кетилгани гумон қилингани ҳақида хат олди.

Эртаси куни Ўзбекистон Бош прокуратураси ғайриоддий шошма-шошарлик билан Содиқовнинг ғойиб бўлгани бўйича жиноий иш қўзғатади ва бу ҳақда ўз сайтида хабар беради. Икки кундан кейин Содиқов Твиттерда пайдо бўлади.

7. Ислом Каримовнинг ахборот изоляцияси. Унинг олдига бир неча киши, асосан кучишлатар органлар, ва унинг рафиқаси Татьяна Каримова келиб-кетиб туради. Шунингдек Гулнора ва унинг фарзандларининг отаси ва бобоси билан учрашуви тўсиқланади (қамал вазият).

8. 2013 йил декабрда Гулнора Каримованинг Женевадаги боғли кошонаси (вилласи)га уй калити ва сигнални ўчириш кодларини олган қочқин (диссидент) Сафар Бекжоннинг бостириб кириши. Калитлар фақат Президент хавфсизлик хизматида бор эди (ПХХ Миллий хавфсизлик хизмати қошидадир).

9. Гулноранинг Твиттердаги қаршилиги деярли беш ой давом қилди. Агар кучишлатар ходимлар унга нисбатан Ислом Каримовнинг қарорига эга бўлишганида бунинг иложи бўлмасди.

10. Гулноранинг аҳволи ҳақида мустақил фикр билдиришга уринаётган журналистга Миллий хавфсизлик хизматининг матбааси ҳар куни ёлғон хабарлар тарқатди.

Дарҳақиқат, янада кўпроқ фактлар бор. Асосийси – олдиндан бичиб-тўқилмаган, тахминларга асосланмаган фикрлар ва уларни кўриш истаги.

Фақат нима бўлган ва нима бўлаётганининг аниқ тасвири бизга Каримов режимида биринчи марта катта ёриқ пайдо бўлган пайтда нима истаймиз ва бу вазиятда қандай ҳаракат қилишимиз кераклигини ўзимиз ҳал қилиш имкониятини беради.

Галима Бухарбаева (1974) - Uznews.net бош муҳаррири” [6]

2013 йил 17 феврал куни Муиджон Ваҳоббович Тоҳирий (1954) Гулнора Каримова хонадонига бостириб кириб уни калтаклаганди. У ҳақда маълумот.

«Муиджон Тоҳирий таржимаи ҳоли

2001—2006-йилларда Ўзбекистон Республикаси Миллий хавфсизлик хизматининг Сурхондарё вилояти бошқармаси бошлиғи.
2006—2009-йилларда Ўзбекистон Республикаси Миллий хавфсизлик хизмати раисининг ўринбосари.
2009—2010-йилларда Ўзбекистон Президенти ҳузуридаги Миллий хавфсизлик кенгаши котибининг ўринбосари.
2010—2011-йилларда Ўзбекистон Республикаси Президентининг Давлат маслаҳатчиси.
2011—2016-йилларда Ўзбекистон Республикаси Миллий хавфсизлик хизмати раисининг ўринбосари.
2013—2016-йилларда Ўзбекистон Президентининг хавфсизлик хизмати бошлиғи.
2016-йил 20 декабрдан 2018 йил 12-февралгача - Ўзбекистон Республикаси Давлат Божхона қўмитаси раиси.
2018 йилннинг декабр ойида ҳибсга олинган. 2019 йил 16 май куни жиноят ишлари бўйича Тошкент вилояти суди ҳукми билан уч ярим йилга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.” [7]

2. ТАРЖИМАИ ҲОЛИ


Фото 4. АҚШнинг 1992-2000 йиллардаги президенти Билл Клинтон ва Гулнора Каримова. [8]

Гулнора Каримованинг таржимаи ҳоли, ижтимоий фаолияти ва шахсий ҳаёти билан қисқача танишайлик.

“Гулнора Каримова Ислом Каримов ва Татяна Каримованинг тўнғич қизи. Фарғонада туғилган.
1988-йили у Тошкентда ёш математиклар академиясини тугатган.
1987-1990 — Ўзбекистон статистика бош бошқармаси девонхонаси ходими.
1992-йили Ню-Ёрк штати университети қошидаги Мода технологиялари институтида таҳсил олди.
1990-1994 — Ўзбекистон савдо-саноат палатаси таржимони.
1994-йили — Тошкент давлат университети фалсафа-иқтисодиёт факултетининг халқаро иқтисодиёт бўлимини бакалавр даражаси билан тамомлади.
1994-1995 — Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети ўқитувчиси.
1995-1996 — Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлиги стратегик таҳлил бош бошқармаси ходими.
1996-йили Каримова Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси қошидаги Иқтисодиёт институтининг магистратурасини битирди.
1996-1997 — Ташқи ишлар вазирининг маслаҳатчиси.
1997-1998 — Ўзбекистоннинг БМТдаги ваколатхонаси маслаҳатчиси.
1998-2000 — академик таътил.
2000-йили Гарвард университетида санъат магистри даражасига эга бўлди.
2000-2003 — Ташқи ишлар вазирининг маслаҳатчиси.
2001-йили у Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университетида сиёсий фанлар доктори бўлди, 2009-йили эса ўша ернинг ўзида профессор илмий даражасини олди.
2003-2005 — Ўзбекистоннинг Россиядаги элчихонаси маслаҳатчиси.
2006-йили Каримова Тошкент Ахборот технологиялари университетида телекоммуникациялар соҳасида бакалавр даражасига эришди.
2005-2008 — ташқи ишлар вазирининг маслаҳатчиси.
2008-2008 — ташқи ишлар вазирининг ўринбосари.
2008-2010 — БМТ қошидаги ва Женевадаги бошқа халқаро ташкилотларда Ўзбекистон Республикасининг доимий вакили.
2010-2012 — Ўзбекистоннинг Испаниядаги элчиси.
2012-2013 — Ўзбекистон маданияти ва санъати форуми васийлик кенгаши раиси.» [9]

Гулнора Каримова 16 ёшида (1988) Тошкентда ёш математиклар академиясини тугатган. Мен 1970-1975 йилларда Самарқанд давлат унивеситети механика-математика факултетини 4-5 баҳолар билан тугатган математик сифатида қуйидаги фикни таъкидлашим мумкин: математика соҳасида таниш-билишчилик ўтмайди. Фақат чин дилдан қизиқса ва бу борада сидқидилдан меҳнат қилсагина қобилиятли тенгқурлари сафида ёш математиклар академиясини ўқиб тугатиши мумкин. Гулнора Каримовада бунга етарлича қобилият ва қизиқиш бўлган. Ушбу қобилият ва қизиқишни уйғотишда унинг отаси бўлмиш раҳматли Ислом Каримовнинг (1938-2016) каттагина ҳиссаси бор, деб ҳисоблайман. Ислом Каримов 1960 йилда Тошкент Политехника институтини, 1967 йилда Тошкент Халқ хўжалиги институтини тугатган ва иккита олий маълумотга эга шахсдир. У 1961 йилдан Тошкент Авиация заводида ишлай бошлаган ва тиришқоқлиги ҳамда меҳнати билан етакчи муҳандис-конструктор лавозимигача кўтарилган. Мен ўзим ҳам етакчи муҳандис-конструктор лавозимигача ишлаганим сабабли бу лавозимда математика ва техника соҳасида кўпгина билимларга эга бўлиш талаби борлигини ҳам биламан. У шундай билимлари ва малакаси борлиги сабабли тўнғич қизи Гулнорада математикага қизиқишни болалигидаёқ уйғота олган ва қўллаб-қувватлаган.

Менинг диктатор Ислом Каримовга муносабатим масаласини 60 тадан ортиқ танқидий мақолаларимда ёзганман. Умумий таҳлилий мақола сифатида “Ислом Каримовнинг ижобий ишлари” ва “Ислом Каримов ва МХХнинг салбий ишлари” номли [10]-[11]-мақолаларимда ёзганман.

Демак Гулнора Каримова Тошкент давлат университети фалсафа-иқтисодиёт факултетининг халқаро иқтисодиёт бўлимини бакалавр даражасини (1994), Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси қошидаги Иқтисодиёт институтининг магистратурасини (1996), АҚШдаги Гарвард университетида санъат магистри даражасини (2000), Тошкент Ахборот технологиялари университетида телекоммуникациялар соҳасида бакалавр даражасини (2006) битирган. Яъни у тўртта олий маълумотга эришган шахсдир.

Таққослаш учун: АҚШнинг 1992-2000 йиллардаги президенти Билл Клинтон (1946) Вашингтон шаҳридаги Джоржтаун университети, Оксфорддаги университет коллежини ва Йелск ун6иверситетини битирган, яъни учта олий маълумотга эга. [12]

3. ИЖТИМОИЙ ФАОЛИЯТИ

“Гулнора Каримова ўзининг 8 йиллик фаолияти давомида Ўзбекистонда ва хорижда бир ярим мингдан ошиқ ҳар йиллик лойиҳаларни ташкил этган ва ўтказган “Ўзбекистон маданияти ва санъати форуми” Фондининг ташкилотчиси ва васийси ҳисобланади. Фонд Ўзбекистоннинг жамоатчилик ташкилотлари ўртасида ўрнак сифатида ЮНЕСКОнинг расмий ҳамкорлари сафига киради. Фонд Россия, Хитой, Япония, Франсия, Австрия, Швейсария, Испания, АҚШ, Буюк Британияда расмий ваколатхоналарига эга. Гулнора Каримова Франсияда ваколатхона очилиши муносабати билан Луврда ўзбек дизайнерлари дефилесини ўтказди, Глазгода эса ўзбек сўзаналари кўргазмасини ташкил этди.

Каримова бундан ташқари бошқа фондларни ҳам ташкил этган. Булар оналик ва болалик масалалари билан боғлиқ хайр-саҳоват билан шуғулланувчи «Аёллар йиғини» ташкилоти, сут бези саратони бўйича «Ҳаёт учун» ассоцацияси, шунингдек асосан узоқ минтақаларда аҳолига адресли ёрдам кўрсатувчи, шунингдек вилоятлардаги фермер ва тадбиркорларга грант ва имтиёзли кредитлар ажратувчи «Меҳр нури» фондлари.

Каримова томонидан ташкил этилган «Келажак овози» истеъдодли ёшлар конкурсида 8 йил давомида бутун республика бўйича 388 минг номзод иштирок этди. Каримованинг Ўзбекистондаги бошқа йирик лойиҳалари — сут бези саратони билан курашишга маблағлар йиғиш учун 2010-йилдан бошлаб Тошкент ва минтақаларда 100 минг ортиқ иштирокчиларни қамраб олган «Ҳаёт учун» хайр-эҳсон марафон-форуми, халқаро иштирокчилар, маданият ва санъат арбобларини кўпроқ қамраб олган лойиҳалар — «Асрлар садоси» кўчма анъанавий маданият фестивали, «Арт Wеэк Стйле.Уз» лойиҳаси шулар жумласидандир.

Бундан ташқари, у Ўзбекистонда «Олтин Гепард» Тошкент халқаро кинофоруми ва Театр.уз Тошкент театр фестивалини ўтказиш ташаббуси билан чиқди. 2011-йил сентабрда Гулнора Каримова ташаббуси билан минтақаларда «ахборот марказлари» орқали фуқароларнинг мурожаатларини қабул қиладиган ва ижтимоий муаммоларни ҳал қилиш учун кучларни бирлаштирадиган «Ўзбекистон ижтимоий масъул фуқаролари форуми» яратилди.» [9]

4. ШАХСИЙ ҲАЁТИ

“1991-йил июл ойида Гулнора дугонасининг туғилган кунида АҚШ фуқароси бўлган Афғонистонлик этник ўзбек Мансур Мақсудий билан танишди ва унга турмушга чиқди. Никоҳдан кейин Гулноранинг эри Тошкентдаги Кока-кола (Coca-Cola) компанияси ваколатхонасининг директори лавозимини эгаллади.

Ушбу никоҳдан 1992-йили Ислом исмли ўғли дунёга келди, 1999-йили эса қизи — Имон. 2001-йили никоҳ бузилди, Каримова болалари билан бирга АҚШнинг Ню-Жерсидаги оилавий уйидан кетди. Никоҳ ажрими жараёни икки йилга чўзилди ва халқаро жанжалга айланиб кетди. Америка суди Мақсудийга болаларга васийлик ҳуқуқини берди, Гулнорага собиқ эрига болаларни қайтариш талабини қўйди ва уларни ушлаб тургани учун санксия берди. Бунга жавобан Ўзбекистон ҳукумати Мансурни қаллобликда, солиқларни яширишда, жуда катта миқдордаги поралар олганликда, мулкни ўғирлашда ва пулларни ювишда айблади ва халқаро қидирувга эълон берди. 2008-йил 9-июлда Ню-Жерси штати Олий суди судяси Дан Вилсон Гулнора Каримовага иккала фарзанди учун тўлиқ ҳуқуқни қайтаришга қарор чиқарди.” [9]

ДАВОМИ БОР

Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

(234-мақолам. 2018 йил 12 июл) ТУТҚУНДАГИ ГУЛНОРА КАРИМОВА 46 ЁШГА ТЎЛДИ

Фото. Шуҳратжон Аҳмаджонов Ўзбекистон элчихонаси олдидаги пикетда. АҚШ, Вашингтон шаҳри. 2018 йил 7 июл.

2018 йил 8 июл куни сиёсатшунослик фанлари доктори, профессор Гулнора Каримова 46 ёшга тўлди.

Мен инсон ҳуқуқи ҳимоячиси сифатида 2017 йил 8 июл куни Ўзбекистоннинг Вашингтондаги элчихонаси олдида 2013 йилдан бери ноқонуний ҳибсда тутиб турилган Гулнора Каримова ва унинг Имон исмли қизига нисбатан бўлаётган қўпол ва нотўғри муносабатни танқид қилиб пикет ўтказгандим. Шундан кейингина Ўзбекистон Бош прокуратураси 2017 йил 28 июл куни Гулнора Каримовани диктаторлик режими амалдорлари 2015 йил августида яширин суд ўтказиб 5 йилга қамагани ҳақида хабар берди.

Қонун олдида ҳамма бирдек ҳуқуққа эга бўлмоғи керак. Шу оддий талабга асосан Гулнора Каримова суди ҳам очиқ ва қонунларнинг барча талаблари асосида, масалан Гулнора тарафи танлаган адвокатлар иштирокида ўтказилмоғи керак эди. Шу оддий талаб бажарилмаган. Юқори мансабли амалдорлар судда жуда кўп ноқонуний ишлари очилиб кетишидан қўрқишмоқда.

Мана шу сабаблар туфайли мен 2013 йилдан бери тутқунликда сақланаётган ва 2015 йилда яширин ҳамда нотўғри суд қилинган Ўзбекистон фуқароси Гулнора Каримованинг озод этилишини талаб қилиб 2018 йил 7 июл (шанба) куни Ўзбекистоннинг Вашингтондаги элчихонаси олдида навбатдаги пикетни ўтказдим.

Афсуски, элчихонадан ҳеч ким чиқиб суриштирмади ва мен билан гаплашмади. Қуйида ўша пикетда олинган суратларни чоп этмоқдаман. Ўзбекистон элчихонаси суратда чап томондаги бинода жойлашган.

E-mail: jiz54@mail.ru

2018 йил 8 июл, соат 20:10

АҚШ, Вашингтон шаҳри

Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ. Тутқциндаги Гулнора Каримова 46 ёшга тўлди. - ТУТҚУНДАГИ ГУЛНОРА КАРИМОВА 46 ЁШГА ТЎЛДИ - 12 Июля 2018 - ХИМОЯЧИ (at.ua) (www.himoyachi.at.ua/news/2018-07-12-2816 2018 йил 12 июл).

“Масхарабозлик” судлари оқибатида 2013 йилдан бошлаб аввал уй қамоғида, 2015 йилдан қамоқхонада сақланаётган профессор Гулнора Каримова 2022 йил 8 июл куни 50 ёшга тўлади. Мен шу муносабат билан Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев ва Ўзбекистоннинг АҚШдаги элчиси Жавлон Ваҳобов номига Мурожаатнома ёздим. 6 июл куни Вашингтондаги Ўзбекистон элчихонаси олдида пикет ўтказдим. Элчихона биносидан чиққан ва ўзини Акбар Ибрагимов дея таништирган ходим пикет сабабини сўради ва мен жавоб бердим. Унга Мурожаатноманинг битта нусхасини бериб Жавлон Ваҳобовга бериб қўйишни ва ўзимдаги нусхага имзо қўйишни сўрадим. У имзо қўйишни хоҳламади ва мен Мурожаатнома нусхасини унга бермадим. 7 ва 8 июл кунлари соат 9:00 дан 11:00 гача элчихонамиз олдида пикетни давом қиламан, иншааллоҳ. Қуйида Мурожаатномам матнини ўқишингиз, плакатлар ва пикет вақтида олинган суратлар билан танишишингиз мумкин.

---------------------------------------------

Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевга
нусхаси Ўзбекистоннинг АҚШдаги элчиси Жавлон Ваҳобовга
нусхаси “Озодлик” радиосига
нусхаси “Би-би-си” радиосига

Шуҳратжон Аҳмаджонов (1954 йилда туғилган, Ўзбекистон фуқароси)
216 Tulip Dr., Gaithersburg, Maryland, USA 20877
E-mail: havassh54@gmail.com

2022 йил 6 июл

ГУЛНОРА КАРИМОВАГА ОЗОДЛИК (2022)

КУЧ – АДОЛАТДАДУР.
АМИР ТЕМУР (1336-1405)



Фото. Мазлума Гулнора Каримова Ўзбекистон қамоқхонасида ёзган шеъри. 2021 йил март.

Ўқимишли, зукко, олим, ишбилармон, жасур аёл бўлмиш профессор Гулнора Каримова устидан ўтказилган адолатсиз судлар ҳақида сизга ёзмоқдаман. Чунки у танлаган адвокатларни судда қатнашишига йўл қўйишмади ва судни ёпиқ эшиклар ортида ўтказишди. Адолатсиз суд ҳукми ва турли хил тақиқлар сабабли кўп йиллардан бери қамоқхонада азоб чекаётган Ўзбекистон фуқароси Гулнора Каримова тақдирига беэътиборлик президентлик даврингиздаги катта қора доғ бўлиб қолиши мумкин.

“Гулнора Каримованинг швейцариялик адвокати Грегуар Манжа (Gregoire Mangeat ) Озодлик билан суҳбатда ўз мижози устидан (2020 йил) 18 март куни Тошкентда чиқарилган ҳукмни “Ўзбекистон ҳукумати Гулнора Каримовага нисбатан қўллаëтган ҳатти-ҳаракатларнинг ноқонунийлигини кўрсатувчи навбатдаги мисол”сифатида баҳолади.

Жиноят ишлари бўйича Тошкент шаҳар суди Гулнора Каримовани “жиноий уюшма ташкил этиш, товламачилик, ўзлаштириш ва растрата йўли билан талон-торож қилиш, жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштириш ва бошқа жиноятларни содир этганликда айбли” деб топди ва 13 йил 4 ойга озодликдан маҳрум этишга қарор қилди.

2015 йилнинг 21 августидан ҳисобланиши айтилган бу ҳукм, бундан сўнг ҳам ўзгаришсиз қолдирилса, Гулнора Каримова 2028 йилнинг бошида озодликка чиқиши мумкин.

Ўз мижози устидан (2020 йил) 18 март куни Тошкентда чиқарилган навбатдаги суд ҳукмини биринчи бўлиб Озодликдан эшитганини эътироф қилган Манжа, Каримова устидан ўтказилган маҳкамаларни “масхарабозлик” деб атади.

- 2015 йил август ойида мижозим (Гулнора Каримова) уйининг ошхонасида ўтказилган масхарабозлик судида биринчи ҳукм ўқилган, иккинчи ҳукм вилоят судида ëпиқ эшиклар ортида ўқилган, мана энди учинчисини Олий суд эълон қиляпти, деди Озодликка (2020 йил) 18 март кунги ҳукмга муносабат билдирган швейцариялик адвокат.

2019 йилнинг 12 март куни Британияда чиқадиган The Guardian нашрида эълон қилинган интервьюсида Каримованинг қизи Имон онаси устидан 2015 йил августида ошхонада уюштирилган биринчи “маҳкама мажлиси” ҳақида гапирган эди.

Имон Каримовага кўра, судья, прокурорлар ва "қўрққанидан аъзойи бадани титрашдан тўхтамаган ҳукумат адвокати" онаси тутқунликда сақланган вилла ошхонасида бир неча соатлик суд мажлиси ўтказиб, ҳукм чиқарган.

Каримова устидан маҳкама бўлиб, унда ҳукм чиқарилгани ҳақида Ўзбекистон Бош прокуратураси орадан икки йилча ўтиб - 2017 йилнинг 28 июль куни биринчи марта жамоатчиликка маълумот берган эди” [1]

“Расмий хабарда Жиноят ишлари бўйича Тошкент вилояти судининг 2015 йил 21 август кунги мажлисида Гулнора Каримовага Жиноят кодексининг 6 та моддаси бўйича айблов эълон қилингани ва суд ҳукми билан унга 5 йил муддатга озодликни чеклаш жазоси тайинлангани айтилган эди.

Ўзбекистон ҳукумати ҳозирга қадар биринчи ҳукмнинг Каримова уй қамоғида сақланган вилла ошхонасида ўқилгани ҳақидаги Имон Каримова ва Грегуар Манжа иддаоларини инкор қилган эмас.

Грегуар Манжага кўра, Гулнора Каримова устидан олиб борилган тергов ва суд жараëнида адвокатларнинг ўз ишини мустақил амалга оширишига имкон берилмаган.

- Гулнора Каримовага тайинланган ўзбек адвокатлари бирин-кетин ғойиб бўлди, сўнгги ҳукм ҳам ëпиқ эшиклар ортида ўқилди. Ўзбекистон ҳукумати бу билан мижозимга қарши кейинги 6 йил давомида қилинаëтган ишларнинг бари ўз табиатига кўра ноқонуний ва қабул қилиб бўлмайдиган эканини очиқ намойиш қилди, - деди швейцариялик адвокат.

2020 йил 18 март кунги суд ҳукми бўйича Озодликка берган шарҳида Манжа Ўзбекистон ҳукуматининг Каримова манфаатларини ҳимоя қилаëтган швейцариялик адвокатлар гуруҳи¸ шахсан ўзининг мамлакатга киришини тақиқлаганини эслатиб ўтди.

Манжа таъкидича, бундай тақиқ билан ҳукумат ўз ваколатларини суиистеъмол қилиб, Гулнора Каримовани рисоладагидай ҳимоя ҳуқуқидан маҳрум қилган” [1]

Ўзбекистон фуқароси Гулнора Каримова устидан ўтказилган “масхарабозлик” судларида Ўзбекистон ва халқаро қонунлар қўпол равишда бузилганини ҳисобга олиб унинг судини қайтадан ўтказилиши ўринли деб ҳисоблайман. Буни Ўзбекистон Адлия вазирлиги қарори билан ҳам амалга ошириш мумкин. Судда маҳбуса Гулнора Каримова танлаб олган ҳимоячи (адвокат)лар қатнашишига рухсат берилмоғи керак.
Ўзбекистон раҳбарияти имзолаган “Фуқаролик ва сиёсий эркинликлар тўғрисида халқаро пакт”нинг 14-моддаси 3-бандида жумладан қуйидагича ёзилган.

“3. Ҳар бир киши ўзига қўйилган ҳар қандай айблов кўриб чиқилаётганда тўлиқ тенглик асосида камида қуйидаги кафолатлар таъминланиши ҳуқуқига эга:
a) ўзига қўйилган айблов хусусияти ва асослари ҳақида ўзи тушунадиган тилда дарҳол ва батафсил хабардор этилиш;
b) ўз ҳимоясини тайёрлаш ва ўзи танлаган ҳимоячи билан мулоқотда бўлиш учун етарлича вақт ва имкониятга эга бўлиш:
c) асоссиз ҳолда тўхтатиб турилмасдан ўз ишининг судда кўриб чиқилиши;
d) ўзи қатнашиб суд қилиниши ва ўзининг ўзи ёки танлаб олинган ҳимоячи воситасида ҳимоя қилиниши; агар ҳимоячиси бўлмаса, унга эга бўлиш ҳуқуқи борлиги ҳақида хабардор қилиниши; одил суд манфаатлари талаб этган ҳар қандай ҳолда ўзига тайинланган ҳимоячига эга бўлиш, унга тўлаш учун етарли маблағи бўлмаган барча ҳолларда ўзига ҳимоячининг текинга берилиши.” [2]

Ўзбекистон Олий судида йўл қўйилган асосий хато - Гулнора Каримова танлаган адвокатларнинг Ўзбекистонга киритилмагани ва судда қатнашишига имкон берилмаганлиги бўлиб, бу билан улар Гулнорани рисоладагидай ҳимоя ҳуқуқидан маҳрум қилишган. Ўзбекистон Бош прокуратурасининг швейцариялик адвокатлар Ўзбекистонга киришини тақиқловчи қарори асоссиздир. Агар прокуратура бу қарорни асосли деб ҳисобласа, Европа судига ёзма мурожаат қилиб ушбу адвокатлар айбини судда асослаши ва уларни адвокатлик ҳуқуқидан маҳрум қилишга эришиши ўринли бўларди. Қонуний йўл билан асослаш қўлларидан келмас экан, швейцариялик адвокатларнинг Ўзбекистонга киришини тақиқловчи қарорни бекор қилишлари ва Тошкентда Гулнора Каримова устидан ўтказиладиган суд маҳкамасига уларнинг келишига рухсат беришлари керак.

Ҳурматли Шавкат Миромонович! Сиз 2022 йилни «Инсон қадрини улуғлаш ва фаол маҳалла йили» деб эълон қилгансиз. Ҳар бир давлатда, жумладан Ўзбекистонда инсон ҳуқуқларининг бош ҳимоячиси президентдир. Ватандошимиз Гулнора Каримованинг инсон ҳуқуқлари ва қадрини тиклаш мақсадида унинг устидан халқари талаблар даражасида, яъни у танлаган адвокатлар иштирокида адолатли қайта суд ўтказилишига имкон яратиб беришингизни илтимос қиламан.

Унутмайлик: Мазлумнинг дуои бадига учрашдан сақланайлик.

“Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Уч дуо мустажобдир. Мазлумнинг дуоси, мусофирнинг дуоси ва ота-онанинг фарзандига қилган дуоси», - дедилар».

Шарҳ: Демак, дуони шу уч тоифадан сўраш керак экан, шу уч тоифанинг дуосидан қўрқиш керак экан. Бундан ушбу уч тоифага мансуб шахслар билан бўладиган муомалаларда ўта ҳушёр бўлиш ва уларнинг ранжитмаслик ҳамда уларни хурсанд қилиб дуосини олиш пайидан бўлиш зарурлиги чиқади. Албатта, мазлум – зулмга учраган кишига меҳр кўрсатиш, унга тушган зулмни кўтариш учун ҳаракат қилиш ҳар бир мусулмон учун муҳим ишдир. Ҳеч бўлмаса, унга ҳамдардлик кўрсатиш лозим. Аммо мазлумга ёмонлик қилиб унинг дуои бадига учрашдан сақланмоқ керак.” [3]
------------------------------------------------

ИЗОҲ. Сиёсатшунослик фанлари доктори, профессор Гулнора Каримова 1972 йил 8 июл куни туғилган.
Мен инсон ҳуқуқи ҳимоячиси сифатида у 45 ёшга тўлган кун, яъни 2017 йил 8 июл куни Ўзбекистоннинг Вашингтондаги элчихонаси олдида пикет ўтказдим. Пикетимда 2013 йилдан бери ноқонуний ҳибсда тутиб турилган Гулнора Каримова ва унинг Имон исмли қизига нисбатан бўлаётган қўпол ҳамда нотўғри муносабатни танқид қилиб, уни ё ошкора ва у танлаган адвокатлар иштирокида суд қилишни ёки уни ҳибсдан озод этишларини талаб қилдим. Шундан кейингина Ўзбекистон Бош прокуратураси 2017 йил 28 июл куни Гулнора Каримовани 2015 йил августида яширин суд ўтказиб 5 йилга қамагани ҳақида биринчи марта жамоатчиликка қисқача маълумот берди. ([4]-га қаранг).

Қонун олдида ҳамма бирдек ҳуқуққа эга бўлмоғи керак. Шу оддий талабга асосан Гулнора Каримова суди ҳам очиқ ва қонунларнинг барча талаблари асосида, масалан Гулнора тарафи танлаган адвокатлар иштирокида ўтказилмоғи керак эди. Шу оддий талаб бажарилмади. Юқори мансабли амалдорлар судда жуда кўп ноқонуний ишлари очилиб кетиши ва Гулнорага тиркалган кўпгина айбловлар сохта эканлиги судда аён бўлишидан қўрқишди.

Мана шу сабаблар туфайли 2013 йилдан бери тутқунликда сақланаётган ва 2015 йилда яширин ҳамда нотўғри суд қилинган Ўзбекистон фуқароси Гулнора Каримованинг озод этилишини талаб қилиб мен 2018 йил 7 июл (шанба) куни Ўзбекистоннинг Вашингтондаги элчихонаси олдида иккинчи пикетни, 2019 йил 8 июл куни учинчи пикетни ўтказдим. Мен бу ҳақда «Тутқиндаги Гулнора Каримова 46 ёшга тўлди” номли [5]-мақоламда ёздим ва Фейсбукдаги саҳифамда ҳамда гуруҳлар саҳифаларида суратлар билан биргаликда чоп этдим.

Оддийгина факт: жиноят ишлари бўйича Тошкент шаҳар судида 2020 йил 18 март куни Гулнора Каримова устидан ўқилган ҳукм нусхасини инсон ҳуқуқлари ҳимоячилари ўша кунлари ололмади. Ушбу адолатсиз суд ҳукмидан норозилик аризаси Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг инсон ҳуқуқлари қўмитасига ва 57 мамлакат аъзо бўлган Европада хавфсизлик ва ҳамкорлик ташкилотининг Демократиявий институтлар ва инсон ҳуқуқлари бюросига топширилишидан чучишган бўлсалар керак.

Юқорида ёзган сабаблар туфайли мен 2013 йилдан бери тутқунликда сақланаётган, 2015 йилда яширин ҳамда нотўғри суд қилинган, 2020 йил январ-март ойларида инсоннинг оддий қонуний ҳуқуқлари қўпол равишда бузиб сохта суд қилинган Ўзбекистон фуқароси Гулнора Каримованинг озод этилишини талаб этиб 2020 йил 8 ва 9 июл кунлари Ўзбекистоннинг Вашингтондаги элчихонаси олдида тўртинчи пикетни ўтказдим ва сизнинг номингизга - Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев номига ёзган Мурожаатимни элчихона ходимига топширдим.

2020 йил июлидан 2021 йил июлигача ўтган бир йил давомида Гулнора Каримова билан боғлиқ айрим воқеалар ҳақида.

Маълумки, Швейцария прокурорлари 2012 йилдан бошлаб Швейцариядаги Teliasonera (ҳозирги Telia, Ўзбекистондаги номи Ucell) компаниясининг уч раҳбари Гулнора Каримова билан боғлиқ оффшор (хориж)даги компания банк ҳисобига 320 миллион доллар маблағ ўтказганлиги сабабли буни коррупсия деб ҳисоблаб тергов-суриштирув олиб боришди ва 2018 йили жиноий иш очишди. Улар Швеция банкидаги Гулнора Каримовага тегишли 350 миллион доллар маблағни музлатиб қўйишди.

Стокголм шаҳар суди 2019 йил 15 феврал куни Гулнора Каримовага пора берганлик ҳақидаги айбловни асоссиз деб топди ва Telia компаниясининг уч нафар раҳбарини гуноҳсиз деб оқлаш ҳукмини чиқарди. Швейцария прокуратураси Стокголм шаҳарсуди ҳукмидан норози бўлиб 2019 йил февралда Швейцария Федерал апелляция судига апелляция шикоятини беришди. Швейцария Федерал апелляция суди 2021 йил 4 феврал куни Стокголм шаҳар судининг оқлов ҳукмини тўғри деб топди. [6]

Таҳликали факт: Стокголм шаҳар суди 2019 йил 15 февралда Гулнора Каримова ва уч нафар раҳбарни оқлаш ҳақидаги ҳукмини ўқиб эшиттиргач 2019 йил март ойида Гулнора Каримовани уй қамоғидан Тошкент вилояти Зангиота туманидаги аёллар қамоқхонасига қамашди. [7]

Маълумки, Гулнора Каримованинг ўғли Ислом ва қизи Имон Лондон шаҳрида яшамоқда. Қамоқдаги Гулнора Каримовага фарзандлари билан ҳар қандай алоқа қилиш тақиқланган: фарзандлари ёзган хатларини Гулнорага беришмаётир, унинг ҳузурига адвокатлар киритилмаётир, ҳатто телефон қўнғироқлари тақиқланган. Бу ҳақда Имон Каримова 2021 йил март ойи бошида ўзининг Instagram даги iman.k17 саҳифасида ёзди. [8]

Тошкент вилояти Зангиота туманидаги 21-сонли жазони ижро этиш муассасасида жазо ўтаëтган Гулнора Каримова 2021 йил феврал ойида қамоқдан озод этилган аëл орқали мактуб чиқариб, ўзининг “мунтазам қийноққа тутилгани"ни шеърий мисраларда баëн қилган [9]. Мен ушбу шеърнинг рус тилидаги матнини ва унинг ўзбек тилига сатрма-сатр таржимасини Мурожаатим иловасида келтирмоқдаман.

Имон Каримова 2021 йил апрелда онаси билан учрашиш ниятида Лондондан Тошкентга келди. Лекин аёллар қамоқхонаси раҳбарияти Гулнора билан қизи Имонни учрашишига рухсат бермади. Имон ўз онаси Гулнора билан кўришмаганига икки йилдан ошди. Ўзбекистондаги айрим қамоқхона раҳбарларининг пасткашликлари мана шу даражада. Айтмоқчидек, Имон Лондонда коронавирусга доир уч марта тест (синов) топширган ва учаласида ҳам у соппа-соғ эканлиги таъкидланган.

Гулнора Каримованинг озод этилишини талаб этиб 2020 йил 8 ва 9 июл кунлари Ўзбекистоннинг Вашингтондаги элчихонаси олдида мен бешинчи пикетни ўтказдим ва сизнинг номингизга - Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев номига ёзган навбатдаги Мурожаатномамни элчихона ходимига топширдим. Ушбу Мурожаатномамни “Гулнора Каримовага озодлик. Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевга 2021 йил 8 июл кунги Мурожаатномам” номли [10]-мақоламда чоп қилдим.

Гулнора Каримова 2022 йил 8 июл куни эллик ёшга тўлади. Худо кўрсатмасин, мабодо у қамоқхонада вафот қилса, бу тузатиб бўлмас катта хатога айланади ва ўшанда сизнинг президентлик даврингиздаги катта қора доғ бўлиб қолади.

Ушбу иккинчи қора доғни осонлик билан ўчиришингиз учун ҳозирча сизда имкон бор. Ҳар бир давлатда, жумладан Ўзбекистонда инсон ҳуқуқларининг бош ҳимоячиси президентдир. Конституция ва қонунлар берган ваколат асосида ватандошимиз Гулнора Каримованинг инсон ҳуқуқлари ва қадрини тиклаш мақсадида унинг устидан халқари талаблар даражасида, яъни у танлаган адвокатлар иштирокида адолатли қайта суд ўтказилишига имкон яратиб беришингизни илтимос қиламан. Буни Ўзбекистон Адлия вазирлиги қарори билан ҳам амалга ошириш мумкин.

ИЛОВА 1.

Гульнара КАРИМОВА

В ТЮРЬМЕ УЗБЕКИСТАНА

ЗДЕСЬ ЗАСТАВЛЯЮТ УНИЖАТЬСЯ И УНИЖАТЬ СОБОЙ ДРУГИХ,
НА КРИК ЛЮДСКОЙ НЕ ОТКЛИКАТЬСЯ, ЛЮДЕЙ В ЖИВОТНЫХ ПРЕВРАТИВ.
ЗДЕСЬ ЕДИНИЦЫ ВЕРЯТЬ В БОГА, ЗДЕСЬ ДУХ ПРЕДАТЕЛЬСТВА ЦАРИТ,
КАЛЕЧАТ ЖИЗНИ ЗДЕСЬ БЕЗ СЧЁТА И ЗАСТАВЛЯЮТ ПАДАТЬ НИЦ.

ЗДЕСЬ ЧЕЛОВЕЧЕСКОЕ ПАЛЯТ, С КОРНЕМ ВЫТРАВЛИВАЯ ЛИК,
ЗДЕСЬ ЧЕСТЬ И ГОРДОСТЬ НЕ ОСТАВЯТ, ПОКА ТЫ ДО КОНЦА НЕ СНИК.
ЗДЕСЬ КАЖДОМУ ПОСТАВЛЕН ЦЕННИК, И ТОЛЬКО ЦИФРЫ ПРАВЯТ БАЛ,
И СЧИТАННЫЕ, КТО ОШЕЙНИК ДЛЯ ПОДЛОСТИ НЕ ЗАВЯЗАЛ.

ЗДЕСЬ ВСЁ ПОСТРОЕНО НА ПЫТКЕ, ТЕБЯ ПЫТАЮТ ДЕНЬ-ДЕНЬСКОЙ,
И ДУШИ ВЫПЛАВЛЯЮТ В СЛИТКИ, И ТОЛЬКО СНИТЬСЯ ЗДЕСЬ ПОКОЙ.
НА ОКРИКИ, НА МАТ, НА СКЛОКИ, УЖЕ НИКТО НЕ ГОЛОСЯТ,
И ТОЛЬКО ПРОДЛИВАЮТ СРОКИ ДЛЯ ТЕХ, КТО СОВЕСТЬ НЕ УБИЛ.

ЗДЕСЬ ПОПИРАЮТСЯ ЗАКОНЫ, ИХ НЕ ЧИТАЛИ НИКОГДА,
С ЗЕМЛЕЙ РАВНЯЮТСЯ КАНОНЫ ПРОСТОГО ЧЕЛОВЕЧЕСКОГО БЫТИЯ! ([8])
ТАШКЕНТ, ЖЕНСКАЯ ТЮРЬМА МАРТ 2021

ИЛОВА 2.

Гулнора КАРИМОВА

В ТЮРЬМЕ УЗБЕКИСТАНА (ЎЗБЕКИСТОН ҚАМОҚХОНАСИДА)

Здесь заставляют унижаться и унижать собой других,
Бу ерда таҳқирланишга ва ўзинг орқали бошқаларни таҳқирлашга мажбур қилишади,

На крик людской не откликаться, людей в животных превратив.
Инсонларфарëдига ҳамдардлик билдирмасликка (мажбур қилишади), одамларни айлантириб махлуқларга.

Здесь единицы верять в Бога, здесь дух предательства царит,
Бу ерда саноқли одам Худога инонар. Бу ерда сотқинлик арвоҳи подшоҳлик қилар.

Калечат жизни здесь без счёта и заставляют падать ниц.
Ҳисобсиз одамнинг ҳаëти қамишдай синган ва улар юзтубан қулашга мажбурланаëтир,

Здесь Человеческое палят, С корнем вытравливая лик,
Бу ерда инсонлик ëнмоқда. Инсон юзидан томиригача суғурилмоқда инсоний қиëфа.

Здесь честь и гордость не оставят, пока ты до конца не сник.
Бу ерда шараф ва ғурурингдан мосуво қилишар. Буткул адо бўлгунингча пажмурдаликда,

Здесь каждому поставлен ценник, И только цифры правят бал.
Бу ерда ҳар одам бўйнида нархнома. Фақат рақамлар бу салтанатда султонлик қилар.

И считанные, кто ошейник для подлости не завязал.
Фақат саноқли одамлар ит бўйинбоғини шарафсизлик учун боғламай қўйган.

Здесь всё построено на пытке, Тебя пытают день-деньской,
Бу ерда ҳамма нарса қийноқ устига қурилган. Сени ҳар куни, ҳар он, ҳар сония қийнашар.

И души выплавляют в слитки, И только сниться здесь покой.
Ва руҳингни ёмбига айлантиришар, Ва бу ерда тушингга фақат ором кирар.

На окрики, на мат, на склоки, уже никто не голосит,
Бақириқлар, онангнилаб сўкиш, бузғунчиликларга ҳеч ким шовқин қилмай қўйган.

И только продливают сроки для тех, кто совесть не убил.
Ва фақат виждонини ўлдирмаганларнинг қамоқ муддатини узайтиришар.

Здесь попираются законы, Их не читали никогда,
Бу ерда қонунлар топталмоқда. Бу қонунларни ҳеч ким ўқимаган ҳеч қачон.

С землей равняются каноны простого Человеческого Бытия!
Оддий инсонликнинг ҳаёт тарзини, одамнинг одамлигини ер билан бир қилишар!” [8], [9]

Шуҳрат Бобожон ва Шуҳратжон Аҳмаджоновнинг сатрма-сатр таржимаси
-----------------------------------------------

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. Каримова адвокати: Сўнгги суд ҳукми томонларнинг муросавий келишувга эришишини янада қийинлаштирди! - https://www.ozodlik.org/.../gulnora.../30499238.html (www.ozodlik.org/a/ 2020.20.03).

2. Фуқаролик ва сиёсий эркинликлар тўғрисида халқаро пакт. –
http://taraqqiyot.uz/fuarolik-va-siyosiy-uular-t2 (www.taraqqiyot.uz “Тараққиёт” номли Минтақавий тадқиқотлар маркази сайти);
https://kasaba.uz/wp-content/uploads/2015/06/Пакт-1.pdf (www.kasaba.uz Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерациясининг Портали).

3. Мазлумнинг дуоси. – www.islom.uz/maqola/2491 (www.islom.uz 2017.13.03).

4. Бош прокуратура: Гулнора Каримова қамоқда. - https://www.ozodlik.org/a/28644507.html (www.ozodlik.org/a/ 2017.28.07).

5. АҲМАДЖОНОВ Ш. Тутқиндаги Гулнора Каримова 46 ёшга тўлди. - https://www.facebook.com/permalink.php... (www.facebook.com Фейсбукдаги “Шухратжон Ахмаджонов” саҳифаси, 2018.08.07).

6. Дело Гульнары Каримовой: Оправдательный приговор в отношении бывших руководителей компании Telia оставлен в силе (Гулнора Каримованинг суд иши: Telia компаниясининг собиқ раҳбарларига доир оқлов ҳукми ўз кучида қолдирилди). - https://rus.ozodlik.org/a/31090751.html (www.rus.ozodlik.org/a/ 08.02.2021)

7. Bloomberg: Гульнара Каримова победила в суде в Швейцарии (Bloomberg: Гулнора Каримова Швейцария судида ғолдиб бўлди). - https://www.gazeta.uz/ru/2020/12/04/karimova/ (www.gazeta.uz/ru/ 2020.04.12).

8. Дочь Гульнары Каримовой опубликовала стихотворение матери о тюрьме (Гулнора Каримованинг қизи онасининг қамоқхона ҳақидаги шеърини чоп қилди).
- Дочь Гульнары Каримовой опубликовала стихотворение матери о тюрьме (fergana.media) (www.fergana.media 11.03.2021);
- www.fergana.media/news/121791/ (www.fergana.media 11.03.2021).

9. ШУҲРАТ БОБОЖОН. Ўзбекистон қамоқхонасидаги икки VIP маҳкум қийноқлар ҳақида хат чиқарди. – https://www.ozodlik.org/a/ўзбекистон-қамо
...ат-чиқарди/31143846.html (www.ozodlik.org/a/ 2021.10.03).

10. АҲМАДЖОНОВ Ш. Гулнора Каримовага озодлик. Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевга 2021 йил 8 июл кунги Мурожаатномам. - www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/6952466/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, Рубрика «2021 YILGI MAQOLALAR», March1, 2022).
------------------------------------------

Ҳурмат ва эҳтиром билан

Шуҳратжон Аҳмаджонов,
инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси, мустақил журналист ва қочқин





АҲМАДЖОНОВ Ш. Гулнора Каримовага озодлик. Президент Шавкат Мирзиёевга Мурожаатим-2022. - 2022 YILGI MAQOLALAR | Записи в рубрике 2022 YILGI MAQOLALAR | Дневник Турон_Шухратжони : LiveInternet - Российский Сервис Онлайн-Дневников (www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/6974575/ Дневник “Турон Шухратжони”. Рубрики “2022 YILGI MAQOLALAR”, “ПРАВОЗАЩИТА”. July 11, 2023);
- (3) ХАЛК ДАРДИ ! | Facebook (www.facebook.com/groups/214292470235509/?multi_permalinks=559657205699032¬if_id=1657157634453307¬if_t=feedback_reaction_generic&ref=notif Фейсбукдаги “Халқ дарди” гуруҳи саҳифаси, July 6, 2022);
- www.facebook.com/profile.php?id=100002930964631 (www.facebook.com Фейсбукдаги “Шухратжон Ахмаджонов» саҳифаси, July 6, 2022);
www.facebook.com/photo/?fbid=5281937921913854&set=a.708596052581420&comment_id=553249746494042&force_theater=true¬if_id=1658204954662101¬if_t=photo_comment&ref=notif (www.facebook.com 2022 йил 6 июл куни элчихона олдида пикет вақтида тушган ва Фейсбукда чоп қилинган фотосуратим остига ёзилган постинглар).

Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ВАШИНГТОНДА ПИКЕТ

Ваъда қилганимдек, 2023 йил 7 июл куни Ўзбекистоннинг Вашингтон шаҳридаги элчихонаси олдида Гулнора Каримованинг инсон ҳуқуқлари 2013 йилдан бери бузиб келинаётганлиги сабабли пикет қилдим. Мен Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев номига ёзган “ГУЛНОРА КАРИМОВАГА ОЗОДЛИК (ОЧИҚ ХАТ КЎРИНИШИДАГИ МУРОЖААТНОМА)” ни кеча Фейсбук саҳифамда ва ўнта гуруҳ саҳифаларида чоп қилгандим.

Пикетим соат 16:25 дан 18:00 гача давом қилди. Элчихонадан ҳеч ким чиқмади ва олдимга келиб пикетим сабабини сўрамади. Шу сабабли Президент Шавкат Мирзиёев номига ёзган Мурожаатномамни элчихона дарвозасига илинган хатлар учун мўлжалланган қутига ташладим.

Фото. Ўзбекистоннинг Вашингтон шаҳридаги элчихонаси олдидаги пикетим. 2023 йил 7 июл. Муаллиф фотоси.

Қўлимда ушлаб турган плакатимда мазлума Гулнора Каримова қамоқхонада 2021 йил март ойида ёзган “В тюрьме Узбекистана” номли шеърининг рус ва ўзбек тилидаги матни бор. Ўша кучли ёзилган шеърни қуйида келтираяпман.

Гулнора КАРИМОВА

В ТЮРЬМЕ УЗБЕКИСТАНА (ЎЗБЕКИСТОН ҚАМОҚХОНАСИДА)

Здесь заставляют унижаться и унижать собой других,
Бу ерда таҳқирланишга ва ўзинг орқали бошқаларни таҳқирлашга мажбур қилишади,

На крик людской не откликаться, людей в животных превратив.
Инсонларфарëдига ҳамдардлик билдирмасликка (мажбур қилишади), одамларни айлантириб махлуқларга.

Здесь единицы верять в Бога, здесь дух предательства царит,
Бу ерда саноқли одам Худога инонар. Бу ерда сотқинлик арвоҳи подшоҳлик қилар.

Калечат жизни здесь без счёта и заставляют падать ниц.
Ҳисобсиз одамнинг ҳаëти қамишдай синган ва улар юзтубан қулашга мажбурланаëтир,

Здесь Человеческое палят, С корнем вытравливая лик,
Бу ерда инсонлик ëнмоқда. Инсон юзидан томиригача суғурилмоқда инсоний қиëфа.

Здесь честь и гордость не оставят, пока ты до конца не сник.
Бу ерда шараф ва ғурурингдан мосуво қилишар. Буткул адо бўлгунингча пажмурдаликда,

Здесь каждому поставлен ценник, И только цифры правят бал.
Бу ерда ҳар одам бўйнида нархнома. Фақат рақамлар бу салтанатда султонлик қилар.

И считанные, кто ошейник для подлости не завязал.
Фақат саноқли одамлар ит бўйинбоғини шарафсизлик учун боғламай қўйган.

Здесь всё построено на пытке, Тебя пытают день-деньской,
Бу ерда ҳамма нарса қийноқ устига қурилган. Сени ҳар куни, ҳар он, ҳар сония қийнашар.

И души выплавляют в слитки, И только сниться здесь покой.
Ва руҳингни ёмбига айлантиришар, Ва бу ерда тушингга фақат ором кирар.

На окрики, на мат, на склоки, уже никто не голосит,
Бақириқлар, онангнилаб сўкиш, бузғунчиликларга ҳеч ким шовқин қилмай қўйган.

И только продливают сроки для тех, кто совесть не убил.
Ва фақат виждонини ўлдирмаганларнинг қамоқ муддатини узайтиришар.

Здесь попираются законы, Их не читали никогда,
Бу ерда қонунлар топталмоқда. Бу қонунларни ҳеч ким ўқимаган ҳеч қачон.

С землей равняются каноны простого Человеческого Бытия!
Оддий инсонликнинг ҳаёт тарзини, одамнинг одамлигини ер билан бир қилишар!”

Шуҳрат Бобожон ва Шуҳратжон Аҳмаджоновнинг сатрма-сатр таржимаси

E-mail: havassh54@gmail.com

2023 йил 8 июл

АҚШ, Вашингтон шаҳри

Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевга
нусхаси “Озодлик” радиосига
нусхаси “Би-би-си” радиосига

Шуҳратжон Аҳмаджонов (1954 йилда туғилган, Ўзбекистон фуқароси)
216 Tulip Dr., Gaithersburg, Maryland, USA 20877
E-mail: havassh54@gmail.com

2023 йил 7 июл

ГУЛНОРА КАРИМОВАГА ОЗОДЛИК
(ОЧИҚ ХАТ КЎРИНИШИДАГИ МУРОЖААТНОМА)

КУЧ – АДОЛАТДАДУР.
АМИР ТЕМУР (1336-1405)


Фото 1. Гулнора Каримова ўғли Ислом (1992) ва қизи Имон (1998) билан (МАҚОЛА: Гульнара Каримова фото, биография, рост и вес 2023. Узнай все)

Ҳурматли Шавкат Миромонович! Ўқимишли, зукко, олим, ишбилармон, жасур аёл бўлмиш профессор Гулнора Каримова инсон ҳуқуқлари ҳимояси учун 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022 йилларда 8 июл куни ўтказган пикетларимда ва Сизга ёзган Мурожаатномаларимда қуйидаги фикрларимни таъкидлагандим: Гулнора Каримова 2013 йилдан уй қамоғида сақлангани, 2015 йил август ойида Гулнора Каримова уйининг ошхонасида ўтказилган масхарабозлик судида биринчи ҳукм ўқилгани, иккинчи ҳукм Тошкент вилоят судида 2015 йил 21 август куни ëпиқ эшиклар ортида ўқилгани, учинчи ҳукм Ўзбекистон Олий судида 2020 йил 18 март куни ўқилгани ва ҳар учаласида Гулнора Каримова танлаган адвокатларни судда қатнашишига йўл қўйишмагани сабабли ушбу “масхарабозлик” судловлари адолатсиз бўлганлиги, ва адолатсиз суд ҳукми ҳамда турли хил тақиқлар сабабли кўп йиллардан бери қамоқхонада азоб чекаётган Ўзбекистон фуқароси Гулнора Каримова ҳаёти хавф остида эканлиги ҳақида ёзгандим.

Мен бугунги Очиқ хат кўринишидаги Мурожаатномамда профессор Гулнора Каримованинг ноёб ишбилармонлик ва бизнесменлик қобилияти ҳақида, у шу қобилияти ёрдамида Ватанимизга миллиард-миллиард доллар фойда келтириши, минг-минглаб ватандошларимизга юқори даражада ойлик тўланадиган иш шароитлари яратиб бериши мумкинлиги ҳақида ёзмоқдаман.

Гулнора Каримова касби бўйича заргарлик буюмлари дизайнери соҳасида ишлаган (МАҚОЛА: Каримова, Гульнара Исламовна – Википедия). У шу соҳанинг нозик ва ишбилармон мутахассисидир. У 1992 йилда Ню-Йорк штати университети қошидаги Мода технологиялари институтида (АҚШда) тахсил олди.

Гулнора Каримова олган олий маълумотларни ҳам эслатай. У 1988-йили Тошкентда Ёш математиклар академиясини тугатди, 1994 йили - Тошкент Давлат университети фалсафа-иқтисодиёт факултетининг халқаро иқтисодиёт бўлимини бакалавр даражаси билан тамомлади. 1996-йили Каримова Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси қошидаги Иқтисодиёт институтининг магистратурасини битирди, 2000-йили АҚШдаги Гарвард университетида Санъат магистри даражасига эга бўлди. 2001-йили у Тошкент Жахон иқтисодиёти ва дипломатияси университетида сиёсий фанлар доктори бўлди, 2009-йили эса ўша ернинг ўзида профессор илмий даражасини олди. 2006-йили Каримова Тошкент Ахборот технологиялари университетида телекоммуникасиялар соҳасида бакалавр даражасига эришди. (МАҚОЛА: Гулнора Каримова биографияси. – читайте в блоге BAHTIYOR8007 )

Гулнора Каримованинг ташкилотчилик қобилиятини ҳам эслайлик. Гулнора Каримова аёл боши билан жуда кўп савоб ишларни ташкиллаштира билди ва қила олди. Бу ҳақда у Швейцариянинг Bilan журналига 2013 йил март ойида берган интервюсида қуйидагича айтган ва ёзганди.

“2004 йилда ташкил этилган ҳамда ЮНЕСКО билан ҳамкорлик тўғрисидаги келишувга эга Фонд Форум (7 миллиондан ортиқ бенефициарлар, менинг асосий ҳар йили ўтказиладиган лойиҳаларимдан – «Янги авлод» республика болалар ижодиёти фестивали (2004 йилдан буён – бутун Ўзбекистондан 130 мингдан ортиқ истеъдод эгаси), «Келажак овози» республика иқтидорли ёшлар танлови (2005 йилдан буён бутун Ўзбекистон бўйлаб 400 мингдан ортиқ иштирокчи), ЮНЕСКО билан ҳамкорликдаги «Асрлар садоси» анъанавий маданият фестивали, ҳар йили 100 000 киши ташриф буюрувчи Art Week Style.uz санъат ҳафталиги, «Навқирон Ўзбекистон» анъанавий санъат фестивали ва кўплаб бошқа лойиҳалар); «Меҳр нури» хайрия жамғармаси (800 мингга яқин бенефициар), «Аёллар кенгаши» республика жамоат бирлашмаси (750 минга яқин бенефициар), «Ҳаёт учун!» кўкрак бези саратони миллий уюшмаси (127 800га яқин бенефициар – ҳар йили ўтказиладиган йирик лойиҳалардан бири АҚШнинг Susan G.Komen фонди билан ҳамкорликда ўтказиладиган «Ҳаёт учун!» форум-марафони (3 йил мобайнида бутун Ўзбекистон бўйлаб 100 мингдан ортиқ киши лойиҳада иштирок этди), кўкрак бези саратонини профилактика қилиш мақсадида бутун Ўзбекистон бўйлаб 27 минг аёл бепул тиббий текширувдан ўтказилган; Ижтимоий ташаббусларни қўллаб-қувватлаш фонди (2,5 млн.дан ортиқ бенефициар, йирик лойиҳалар орасида Давлат таълим тизими учун «Инклюзив таълим» дастури (600дан ортиқ имконияти чекланган болалар учун) ва «Тоза сув» (Оролбўйи экологик ноқулай ҳудуди аёл киши сифатида аҳолисини ичимлик суви билан таъминлаш); «Келажак овози» ёшлар ташаббуслар маркази (500 мингдан ортиқ иштирокчи), «MEROS» Ўзбекистон антикварлари уюшмаси, «IJOD» Ўзбекистон рассомлари, санъатшунослари ва халқ усталари уюшмаси (300 дан ортиқ ҳунармандларни бирлаштиради ва йилига икки маротаба “Базар-Арт” лойиҳасини ўтказади); Абу Али Ибн Сино (Авиценна) номидаги халқаро халқ табобати уюшмаси; Ўзбекистон ижтимоий масъулиятли фуқаролари форуми; Сиёсий тадқиқотлар маркази, бутун Ўзбекистон бўйлаб болалар спорти ва ижодиёти марказлари ва бошқалар» (Мана буни жасорат деса бўлади! - ЯНГИ ДУНЁ » Blog Archive » Мана буни жасорат деса бўлади! (yangidunyo.org) 2013 йил 12 март)

ТАКЛИФИМ: Ўқимишли, зукко, олим, ишбилармон, тижоратчи, жасур ўзбек аёли бўлмиш профессор Гулнора Каримовага ЎЗБЕКИСТОНДА ЗАРГАРЛИК БУЮМЛАРИНИ 21-АСР ТАЛАБЛАРИ ВА ЖАҲОН МИҚЁСИДА РАҚОБАТБАРДОШЛИК ДАРАЖАСИДА ИШЛАБ ЧИҚАРИШНИ ТАШКИЛЛАШТИРИШ ВАЗИФАСИНИ ТОПШИРИШ МАҚСАДГА МУВОФИҚДИР.

Гулнора Каримованинг яна бир нечта муҳим қобилиятини санаб ўтай.

1. Тажрибали тижоратчи сифатида жаҳон бозори талабларини яхши билади.

2. Ишлаб чиқариш ва тижорат соҳасида кимнинг қўлидан қайси иш келишини яхши билади. Бу раҳбар инсоннинг ноёб қобилиятларидан биридир.

3. Кўпгина хориж тилларини яхши билади, хорижлик ишбилармонлар ва давлат арбоблари билан таржимонсиз эркин суҳбатлаша олади. Заргарлик соҳасида ҳар хил тиллардаги манбалардан маълумотларни ўқиб, таҳлил қилиб фойдалана олади.

4. Давримиз давлат арбоблари, бой-бадавлат ва юқори мансабли шахслари, жумладан хотин-қизлари билан кўп йиллар давомида хушмуомалалик билан мулоқот олиб борганлиги сабабли киборлар дидини ва заргарлик буюмлари соҳасидаги талаб-истакларини яхши билади. Натижада Гулнора Каримова раҳбарлигида ўзбек заргарлари яратган буюмлар жуда бозоргир бўлади ва Ватанимизга миллионлаб, ҳатто миллиардлаб доллар фойда олиб келади.

Бугунги кунда ишсиз юрган ўткир кўзли ва моҳир қўлли минг-минглаб ёшларимиз, айниқса хотин-қизларимиз заргарлик касбини эгаллаб ўзини ҳам, оиласини ҳам яхши даромад билан таъминлайди.

Ўзбекистонда, туркийзабон ва форсийзабон қўшни давлатларда ва узоқ-яқин хориж давлатларида ўзбек заргарлари яратган заргарлик буюмлари сотадиган магазинлар очилади ва унда минг-минглаб ватандошларимиз ишлаб, ўзларига ҳам, Ватанимизга ҳам кўп даромад келтиради. Буюк Шарқ заргарлик маҳорати асосида Ўзбекистонда олтин-кумушдан қилинган бежирим ва ноёб тақинчоқлар ҳамда буюмлар юзлаб магазинларда сотила бошлагач Ватанимизга келадиган бой сайёҳлар сони ҳам кескин ошади. Бунда улар “Ҳам саёҳат, ҳам тижорат” шиорига амал қила бошлашади.

Софлик даражаси (пробаси) 585 бўлган никоҳ узугининг оғирлиги 2-4 грамм, 750 ники эса 2,6-5,2 граммдир (МАҚОЛА: СКОЛЬКО ВЕСИТ ОБРУЧАЛЬНОЕ КОЛЬЦО, 19 июля 2019 года). Софлик даражаси 585 бўлган бир тонна олтиндан 250 000 тадан 500 000 тагача ёки 750 лиликдан 19300 тадан 38500 тагача никоҳ узуги ясаб сотиш мумкин. АҚШда арзонроқ никоҳ узуги 250-360 доллар эканлигини ҳисобга олсак (МАҚОЛА: Свадебные кольца). 19300Х250 = 4 миллион 825 минг доллардан 360Х500000 = 180 миллион долларгача сотиш мумкинлигини тушунамиз. Агар унинг 50 фоизи нархида улгуржи сотсак ҳам ҳар бир тонна олтинни 2 миллион 412 минг доллардан 90 миллион долларгача сотишимиз мумкинлигини тушунамиз. Ўзбекистонда ҳар йили юз тонна атрофида олтин қазиб чиқарилаётгани ва уни ёмби кўринишда арзон сотаётганимизни унутмайлик.

Агар ўзбек халқи заргарлик соҳасида ҳам буюк Шарқнинг кўп минг йиллик тарихи ва тажрибасига эга эканлигини ҳисобга олиб, олтин буюмларимизни бежирим ва чиройли қилиб ясаб сотсак Ватанимиз ва халқимиз ҳазинасига миллиардлаб доллар соф фойда тушиши аниқ бўлади. Шу ҳисоб-китоблардан келиб чиқиб олтинни қуйма кўринишда сотишни камайтиришимиз ва уни заргарлик буюмлари сифатида ясаб сотишни йўлга қўйишимиз керак.

Шундай кенг миқёсли фойдали иш амалга ошиши учун Гулнора Каримовадек зукко, тажрибали, ишбилармон ватандошимизга имкон ва шароит яратиб беришимиз керак, холос. Шунда деярли ҳар бир ўзбекистонлик уйида олтин буюмлар солинган қутичалар пайдо бўлади ва ота-оналар ўз фарзанлари тўйи куни авлоддан авлодга ўтадиган ноёб олтин буюмлар совға қила бошлашади, иншааллоҳ. Шунда машҳур давлат раҳбаримиз раҳматли Шароф Рашидович (1917-1983) Мурунтов олтин конига борганда «Малик ака (Қаюмов), мана шу олтинларнинг атиги бир фоизинигина беришганида эди, мен ўзбекларнинг бутун остонасини олтиндан қилган бўлардим» деган орзўси амалга оша боради, иншааллоҳ (Хотира уйғонса гўзалдир (islomkarimov.uz 2018 йил 30 июл)


Фото 2. Яқин йилларда деярли ҳар бир ўзбекистонлик оиласида заргарлик тақинчоқлари солинган шунга ўхшаш қутичалар пайдо бўлади, иншааллоҳ. (ФОТОСУРАТ: Шкатулка из резной слоновой кости с элементами из чеканного серебра)

Яна битта муҳим факт: Ўзбекистон Ер юзида денгизлар ва уммонлардан энг узоқ жойлашган ягона мамлакатдир. Чунки бирор денгиз ёки уммонга чиқиш ёки савдо молларини экспорт қилиш учун камида иккита мамлакат ҳудудини кесиб ўтишимиз керак. Мана шундай биқиқ шароитда олтиндан ясалган тақинчоқлар ва буюмларни учқич орқали экспорт қилишимиз мумкин. Чунки миллион-миллион доллар турадиган заргарлик буюмлари битта сумка ёки қутига жойлашади.

Эслатиб ўтаман: Гулнора Каримова 2019 йил июн ойида қамоқхонадан қуйидагича мурожаат қилди.

«Бу мeнинг 6 йил ичидаги илк мурожаатим. Мeн учун дуо қилганларга раҳмат дeйман. Фамилиямнинг масъулиятини ҳис қилган ҳолда билиб-билмай қилган ишларим ҳақида ўйлаб олиш учун мeнда етарлича вақт бўлди. Бу вақт давомида ўзимга нисбатан талабчанроқ бўлишим ва ўзимни сипороқ тутишим лозим бўлганини англадим. Ортда қолган бу қийин даврда шунчалик ўзгардимки, ҳозир қилган ишларим учун ўзимга ҳукм чиқаришим мумкин. Мeн бутун халқдан, мeни тушунган ва ҳурмат қилган барчадан кeчирим сўрайман. Худди аввал қилганим каби ҳозир ҳам ўзимни оқлаш ҳақида ўйлаётганим йўқ. Активларим давлатга қайтарилиши борасида ҳамкорлик таклиф қилиниши билан ҳамкорликни бошладим. Бу пуллар Ватаним ривожига катта ҳисса қўшади дeб ўйлайман. Прокуратура мeнинг давлатга қайтарилган активларим қиймати ҳақида аниқ маълумот бeрмаётган бўлса ҳам, мeн бу ҳақда протокол учун айтишим мумкин. Мамлакат ҳудудида бўлган 1,2 миллиард АҚШ доллари қийматидаги активларим аллақачон мeнинг назоратимдан чиқиб кeтган ва давлат бюджeти фойдаси учун ишламоқда. Швeйцариядаги музлатилган ҳисоб рақамларидаги пуллар ҳақида гапирадиган бўлсам, бу фақат мeн билан ҳал бўладиган иш эмас. Мeнинг Ўзбeкистондаги корхоналаримда ишлаган 15 минг одам ёрдамида топилган бу пулларга бошқа давлатлар ҳам даъво қилмоқда.

Мeн ва адвокатларим 131 миллион АҚШ доллари миқдоридаги пуллар қайтарилиши учун қўлимиздан кeлганини қиляпмиз. 555 миллион долларлик бошқа сумма учун ҳам ҳаракатни бошлаганмиз. Кўрган қийинчиликларим, болаларимнинг охирги 2 йилдаги кўрган азоблари учун нолимоқчи эмасман. Мeнинг ишимни олиб борганларнинг кўпига ҳукм чиқарилди. Ўзининг ташкилоти номидан қўлидан кeлмайдиган ваъдаларни бeрганлар эса иш жойини ўзгартириб кeтди. Масалан, уюшган жиноятчилик ва коррупцияга қарши кураш бўлими бошлиғи Шавкат Умрзоқов.

Прокуратуранинг бошқа ходимлари эса ҳозир ҳам мeнинг устимдан назорат ўрнатишга ҳаракат қилишмоқда.

Айни дамда мeни саломатлигим билан боғлиқ муаммо қийнамоқда. Иккита опeрацияни ўтказишим зарурияти Прeзидeнтга мурожаат қилишга мажбур қилди. Мeн ҳақимда ёлғон маълумот тарқатганлардан фарқли ўлароқ халқ мeнинг мамлакатдаги энг катта қора куч эмаслигимни билишига умид қиламан ва бунга ишонаман. Мeн ягона боқувчиси ҳисобланган фарзандларим онаси билан бирга бўлишга ҳақли. Айниқса давлатга хиёнат ва тeрроризмда айбланган аёллар оиласига қайтаётган бир вақтда. Юрак пороги билан туғилган қизим айниқса кўп қийналди.

Шавкат Миромоновични отамнинг ўринбосари ва шогирди сифатида биламан. У бу ҳақда халққа мурожаатларидан бирида айтганди. У билан «Кeлажак овози», «Янги авлод», «Асрлар садоси» ва яна кўплаб лойиҳаларда бирга ишлаганмиз. Унинг бағрикeнглигига умид қилган ҳолда тeз орада болаларим билан кўришиш имкони бўлади дeб ўйлайман.

Бундан ташқари мeн чин дилдан сeвган ва юрак уриши отамнинг қилган ишлари билан боғлиқ бўлган Ватаним учун хизмат қилишга тайёрман. Мeн қонунларимизга ишонаман»,- дeб мурожаатини якунлаганди Гулнора Каримова. (Гулнора Каримованинг Прeзидeнтга ва халққа мурожаати. Ҳозиргача бизга нималар маълум? (kun.uz) 2019 йил 26 июн)

Гулнора Каримованинг озод қилиниши ва масъул вазифага тайинланишига Давлат хавфсизлик хизмати ва прокуратура раҳбарлари ўзлари ёки ўз шотирлари орқали норози бўлишлари ва қаршилик қилишлари мумкин. Улар ўз вазифалари бўлмиш давлат хавфсизлиги масалалари билан шуғулланишсин. Давлат бошқарувига, айниқса инсон ҳуқуқлари ҳимоясига доир қилаётган савоб ишларингизга қаршилик қилишмасин.

“Столбани ҳам қамайдиганлар” раҳбарлари бўлмиш Давлат хавфсизлик хизмати ҳамда прокуратура раҳбарларидан узоқроқ ва халққа яқинроқ бўлишингизни маслаҳат берган бўлардим. Бир мансабда ўтириб “моғорлаб” кетмаслиги учун ҳар замонда уларни ўзгартириб туриш мақсадга мувофиқдир. Сиз ҳам, мен ҳам ҳурмат қиладиган Қозоғистоннинг собиқ раҳбари Нурсултон Назарбоев 1991-2009 йиллар давомида Қозоғистон Миллий хавфсизлик қўмитаси раҳбарларидан ўн нафардан ортиғини алмаштирди. Шу сабабли ҳам Қозоғистон Ўзбекистонга нисбатан эркин ва тез ривожланди. Мен АҚШга келишдан аввал 2008 йил 4 ноябрдан 2010 йил 20 январгача Алмати шаҳрида яшадим ва ушбу фактни “Свобода Слово” газетасида ўқигандим.

Дунёдаги кўпгина давлатлар махсус хизматларининг, жумладан Ўзбекистон Давлат хавфсизлик хизмати ва прокуратура раҳбарларининг ўзгача ва эркин фикрловчи ватандошларга қарши иккита ноқонуний усуллар қўллаш эҳтимоли бор: бири фитна-провокация усули бўлса, иккинчиси турли хил заҳар билан заҳарлаш усулидир. Гулнора Каримова озодликка чиққач ва Ватанимиз фойдаси учун фаолият олиб бора бошлагач унга ва унинг яқинларига қарши фитна-провокация ҳамда заҳарлаш усулларини қўллаш тақиқланиши ҳақида қатъий огоҳлантирилса яхши бўларди.

Масалан, Гулнора Каримова 2013 йилда симоб билан заҳарлашгани ҳақида ўзининг Твиттер саҳифасида ёзганди (МАҚОЛА: Гульнара Каримова заявила о попытке отравления ртутью, 2013 йил 1 ноябр)

Қаранг, 2021 йил апрел ойида Гулноранинг қизи бўлмиш Имон Каримовага қамоқхона касалхонасида ётган ўз онаси Гулнора Каримова билан учрашишга рухсат беришмади. (МАҚОЛА: Дочери Гульнара Каримовой, находящейся в тюремной больнице, отказали в свидании с матерью, 26 апреля 2021 года).

Қаранг, 2023 йил июн ойида собиқ президент Ислом Каримовнинг турмуш ўртоғи Татьяна Каримовага (1949) тўнғич қизи Гулнора (1972) билан қамоқхонада учрашишга рухсат беришмади. У бу ноҳақлик ҳақида Instagram’даги саҳифасида ёзди. (Татьяна Каримова қизи Гулнорани кўришга рухсат берилмаётганидан нолиди | Qalampir.uz 2023 йил 17 июн).

Инсон ҳуқуқларини қўпол равишда бузиш ортида Ўзбекистон прокуратураси ва Давлат хавфсизлик хизмати раҳбарияти турибди, деган менда фикр бор. Акс ҳолда бундай қонунбузарликларни прокуратура раҳбарияти тўхтатган ва айбдор шахсларга камида огоҳлантириш эълон қилган бўларди.


Фото 3. Татьяна Акбаровна Каримова (1949.26.08) ва унинг невараси Имон Каримова (1998.17.06) (Татьяна Каримова қизи Гулнорани кўришга рухсат берилмаётганидан нолиди | Qalampir.uz 2023 йил 17 июн)

Қуйида Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси ва Журналистлар уюшмаси аъзоси, таниқли ёзувчи ва журналист Каримберди ҳожи Тўрамуродов 2019 йил 24 июн куни Фейсбукдаги ўз саҳифасида ёзган чақириқни келтираман.

“Гулнорага озодлик!

Гулноранинг кучи, билими, ташкилотчилик қобилияти, қолаверса, пулидан Ўзбек халқи манфаати йўлида фойдаланиш шарт. Унга озодлик бериш, ҳеч бўлмаса, Фонд форум доирасида фаолият юритишига имкон бериш керак.
Бир ойгина олдин кечирилиши ақлимизга сиғмаган одамлар кечирилиб, уларга уй-жой ҳам берилганда, наҳотки, Гулнорани кечирмаслик керак?
Гулнорага шанс берилса, халқимиз учун ҳар биримиздан кўп нафи тегишига мен ишонаман.
У ҳам Аёл! У ҳам Она!
Кечагина Президентимиз айтган сўзлар Гулнора ҳақида ҳамдир, унутманг!
Гулнорага озодлик бериб, ўзини эл манфаати йўлида хизмат қилишини исботлаши учун шанс бериш шарт!
Гулнорадаги билим, салоҳият, қобилият, шижоат жуда кўп эркакда ҳам йўқ.
Гулнорага озодлик берилсин!”

Мен деярли етмиш йиллик умрим давомида фақат тўрт нафар замондош ватандошимни юз йилларда бир марта туғиладиган инсон деб баҳолайман. Улар Ислом дини соҳасида раҳматли Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф (1952-2015), шеърият соҳасида раҳматли Абдулла Орипов (1941-2016), қўшиқчилик соҳасида ҳофиз Шерали Жўраев (1947) ва ишбилармонлик ҳамда тижорат соҳасида Гулнора Каримовадир (1972).

Буюк соҳибқирон Амир Темур (1336-1405) кучли душманларини ҳам кечира билган ва ўзининг тарихий мақсадлари йўлида биргаликда курашишга рози қила олган. Шу сабабли у бирор марта мағлубиятга учрамай ўз замонида 26 давлатни босиб олиб, тинчлик ва адолат ўрнатишга ҳаракат қилди. У ўз умри давомида “Куч - адолатдадур” шиорига амал қилди.

Менимча, Гулнора Каримовани озодликка чиқариш ва Ватанимиздаги тарихий ишларга жалб қилишнинг икки йўли бор. Биринчиси, Ўзбекистон Президенти сифатида Гулнора Каримовани озод қилиш ҳақидаги фармон орқали, иккинчи йўли - Ўзбекистонда “Олтин амнистия” эълон қилиш орқали амалга оширишингиз мумкин.

Маълумки, 2023 йил 9 июл куни Ўзбекистонда навбатдан ташқари Президентлик сайловлари бўлади. Ушбу сайловларда мухолиф номзодлар деярли йўқлиги сабабли биринчи турдаёқ сизнинг ғалаба қозонишингиз “Икки карра икки тўрт бўлади” дегандек равшан. Агар навбатдаги етти йиллик Президентлик даврини халқимизга “Олтин амнистия” эълон қилиш билан бошласангиз аъло иш бўларди. Ахир Гулнора Каримова ва унга ўхшаган минглаб гуноҳсиз фуқаролар, жумладан кўпгина намозхон ватандошларимиз бугунги кунда Ўзбекистон қамоқхоналарида кўп йиллардан бери азоб чекмоқда. Уларга енгиллик бериш ва кечиримлик позициясидан келиб чиқиб “Олтин амнистияси”ни эълон қилишингиз жуда катта савоб иш бўларди. Бу борада Тожикистонда президент Имомали Рахмон раҳбарлигида 2011 ва 2016 йилларда амалга оширилган “олтин амнистия”лар мисол ва ўрнак бўла олади. (Закон Республики Таджикистан «Об амнистии» (полный текст) | Новости Таджикистана ASIA-Plus (asiaplustj.info) 24 августа 2011 года) (В Таджикистане могут быть амнистированы 12 тыс. заключенных - Новости Таджикистана - Avesta.tj 18 августа 2016 года)

----------------------------------------------

ИЛОВАЛАР


Фото 4.


Фото 5.


Фото 6.


Фото 7.


Фото 8.


Фото 9.

Ҳурмат ва эҳтиром билан

Шуҳратжон Аҳмаджонов,
инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси, мустақил журналист ва қочқин

Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

(175-мақолам. 2012 йил 9 июн) АҚШда ИШСИЗЛИК: ОБАМАГА ТАКЛИФИМ

Бозорга ва мозорга тегма.
Ўзбек халқ ҳикмати.

АҚШ Президенти
Барак Обамага

Шуҳратжон Аҳмаджонов (ўзбек, 1954.20.01 туғилган)
Манзилим:
801 East Building
1100 Alabama Ave SE
Washington, DC 20032-4540
E-mail: jiz54@mail.ru , tohir1953@mail.ru , shuh5454@safe-mail.net ,

АҚШДА ИШСИЗЛИК МУАММОСИНИ ҲАЛ ЭТИШГА ДОИР ТАКЛИФИМ

Ҳурматли Барак Обама!

Мен, Шуҳратжон Аҳмаджонов инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси, мустақил журналист ва қочқинман. Бойси (Айдахо) шаҳрида 2010 йил 21 январдан 2012 йил 2 март кунигача яшадим. Ҳозир Вашингтонда яшаяпман.

Маълумки, ишсизлик АҚШнинг асосий муаммоларидан биридир. Ахир АҚШдаги меҳнатга лаёқатли инсонларнинг 8 фоиздан ортиғи ишсиздир. Мени Бойсида уч марта ноқонуний равишда ишдан ҳайдашгач буни ўз бошимдан кечирдим.

Ишсизлик муаммосини ҳал этишнинг битта ечимини таклиф қилмоқчиман: АҚШда оддий бозорларни тиклаш.

Инсоният тарихида минг йиллар давомида, шунингдек бизнинг 21-асримизда миллиардлаб инсонлар оддий бозорларда меҳнат қилмоқда ва ўз тирикчилигини ўтказмоқда.

АҚШга бўладиган ижобий томонларини қисқача санаб ўтаман.

1. АҚШда яшаётган миллионлаб ишсиз ва ярим банд инсонлар тўлиқ иш куни билан таъминланади.

2. Кўпгина фермерлар, шунингдек ҳар хил кичик ва ўрта магазинлар ўз товарларини қўшимча равишда қайтадан тикланган бозорларда сотишлари мумкин.

3. Бозорга товарларни олиб боришда ва сотишда ҳозирги ишсизлар ёрдам беради.

4. Бугунги кунда супермаркетлар фермерлардан ҳосилнинг фақат энг яхши қисмини харид қилмоқда. Ҳосилнинг ўрта ва майда қисми далада қолмоқда. Фермерлар ҳосилнинг ушбу қисмини бозорларда, табиийки, супермаркетдагидан арзонроқ нархларда сотишлари мумкин.

5. Бозорларни тиклаш лойиҳасини тадбиқ этиш бошланғич босқичда деярли маблағ талаб этмайди. Туманлар ва шаҳарлар раҳбарларидан фуқароларга қулай бўлган ва етарлича катталикка эга бозор учун майдон ажратиб бериш талаб этилади. Келгусида шаклланган бозор тизилмаси (структураси)га қараб, сотувчилар ва харидорларга қулай бўлган бозор биноларини лойиҳалаштириш ва қуриш мумкин.

6. Бу лойиҳарни қисқа вақтда АҚШнинг ҳамма штатларида амалга ошириш мумкин. Ҳозирги вақтда айрим шанба кунлари шаҳарлар ва туманларда чодирларда савдо қилиш ташкил этилмоқда. Бундай савдони ҳар куни ўтказишга рухсат бермоқ керак (ойда бир ёки икки кун Озодалик (Санитария) куни бўлади).

7. Тикланган бозорлар ҳозирги озиқ-овқат супермаркетлари тизимига асло зарар етказмайди. Супермаркет озиқ-овқатларини маъқул кўрган фуқаролар бундан буён ҳам супермаркетда харид қилишлари мумкин.

8. Савдодан келган солиқлар давлат (штат) хазинасига тушади. Бу АҚШ давлатини бойитади.

9. Бугунги кунда ишсизларга тирикчилик минимумини таъминлаш учун АҚШ давлат бюджетидан катта маблағ сарфланмоқда. Бу харажатларнинг катта қисми иқтисод қилинади.

“Оддий бозорларни тиклаш” лойиҳасининг бошқа ижобий томонлари ҳам бор.

Таклифим охирида сизга - жаноб Президент Барак Обама, АҚШ халқи ва Ҳукуматига, шунигнгдек БМТнинг Қочқинлар иши бўйича Олий Комиссарлигига ҳамда Халқаро Қутқариш Қўмитаси (International Rescue Committee)га ўз миннатдорчилигимни билдираман.

2012 йил 6 ноябр куни АҚШда навбатдаги Президентлик сайлови бўлади. Мен сизга иккинчи муддатга сайланишингизни, яъни Президентликни 2013-2016 йилларда ҳам давом эттиришингизни тилайман.

Шуҳратжон Аҳмаджонов,
инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси, мустақил журналист ва қочқин

2012 йил 26 май-1 июн.

Вашингтон.

-------------------------------------------

ИЗОҲ

АҚШда меҳнатга лаёқатли инсонларнинг 8 фиоздан ортиғи ишсиздир. Мени Бойси шаҳрида ишдан уч марта ноқонуний ҳайдашгач, мен 2012 йил 1 апрелдан бери АҚШ пойтахти Вашингтон шаҳрида яшаяпман. АҚШдаги ишсизлар аҳволи билан яқиндан танишдим, айримлари билан суҳбатлашдим.

Маълумки, 2012 йил 6 ноябр куни АҚШда навбатдаги президентлик сайлови бўлади. Барак Обама ушбу сайлов кампаниясига 2012 йил май ойи бошида қўшилди. Ҳозир сайлов кампанияси доирасида муҳокама қилинаётган асосий масалалардан бири - ишсизликдир.

АҚШда ва бошқа ривожланган давлатларда ишсизликнинг асосий сабаби - бу оддий бозорларнинг йўқ қилинганлигидир.

Айрим маълумотларга кўра, Аллоҳ тарих давомида инсониятга 124 минг пайғамбар юборган. Улардан 29 нафарининг исми Қуръонда ёзилган. Қолган минглаб пайғамбарлар ҳам инсониятга Аллоҳ буюрган кўп яхшиликларни қилишган. Шундай яхшиликлардан бири бўлмиш бозор ғоясини ҳам қадим замонларда яшаган пайғамбарлардан бири халққа айтган ва унинг фаолиятини йўлга қўйган, деб ҳисоблайман.

Яъни бозор ғояси Аллоҳ томонидан инсониятга қадим замонларда юборилган тадбирдир. Шу сабабли бозор фаолиятини тўхтатилиши жамиятда кўп муаммоларни, жумладан миллионлаб инсонларнинг ишсизлиги ва у билан боғлиқ катта муаммоларни келтириб чиқаради.

Мана шу фактларни таҳлил этиб, мен АҚШ Президенти Барак Обамага юқорида келтирган таклифимни инглиз ва рус тилларда ёздим. Уни Президент қабулхонасига топширмоқчи бўлиб 2012 йил 4 июн куни Вашингтонда Капитолий биноси яқинида ҳам, Оқ Уй (White House) яқинида ҳам изладим. Менга жавоб берганлардан баъзилари буни билмасликларини, баъзилари эса, жумладан Оқ уй олдидаги полициячи бундай қабулхона йўқлиги ва хатимни почта орқали жўнатишим кераклигини айтди. Мен 4 июн куни Вашингтон шаҳри, Пенсильвания шоҳкўчасидаги почта орқали ушбу таклифимни Б.Обама номига жўнатиб юбордим (Оқ уй шу Пенсильвания шоҳкўчасидаги 1600-уйда жойлашган).

E-mail: jiz54@mail.ru , tohir1953@mail.ru , shuh5454@safe-mail.net ,

2012 йил 9 июн.

АҚШ, Вашингтон шаҳри.

175. АХМАДЖОНОВ Ш. АҚШда ишсизлик: Обамага таклифим. - http://yangidunyo.com/?p=1475 (www.yangidunyo.com 2012.09.06).

АҲМАДЖОНОВ Ш. АҚШда ишсизлик: Обамага таклифим.
- 2012 YILGI MAQOLALAR | Записи в рубрике 2012 YILGI MAQOLALAR | Дневник Турон_Шухратжони : LiveInternet - Российский Сервис Онлайн-Дневников (www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/6963245/ www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/6988010/ Дневник “Турон Шухратжони”. Рубрики “2012 YILGI MAQOLALAR”, “ПРАВОЗАЩИТА”, “USA-AQSH”. July 3, 2023);
- http://yangidunyo.com/?p=1475 (www.yangidunyo.com 2012.09.06).

Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

(159-мақолам. 2011 йил 22 июн. ОХИРИ) ҚИРҒИН: КИМЛАР ВА ҚАНДАЙ МАНФААТ ИЗЛАМОҚДА?

ИЗОҲ 1. АҚШдаги Бойси шаҳрига 2010 йил 21 январда келганимдан буён махсус хизмат органлари менинг бошқа ватандошларим ва фуқаролар билан алоқаларим, телефон сўзлашувларим ва компьютерим орқали ёзишмаларимни назорат остига олиб халақит бермоқда ва менга қарши яширинча копромат тўплашни давом эттираяпти, деб ўйлайман.

Айрим МХО малайлари менинг электрон почтам орқали турли хил хат ва ёзишмалар жўнатиш ва бошқача пастликлар қилиш эҳтимоли бор. Уларнинг мақсади: мени бадном этиш ва айрим ватандошларим билан алоқаларимга зиён етказишдир. Масалан, менга сайт раҳбарлари ва радиолардан интервью ёки фикр сўраб мурожаат қилган бўлишлари мумкин. Лекин менгача ҳеч қандай хат ва маълумот етиб келган эмас. Шу сабабли уларга ҳеч қандай жавоб хатлари ёзган эмасман. Махсус хизмат органлари эса менинг номимдан турли гапларни, жумладан рад жавобини ёзиб юбориши мумкин.

Шундай сирли ҳолатларга доир иккита мисол келтириб ўтай. Ушбу мақолам www.turonzamin.org сайтида 2011 йил 17 июн куни соат 4:14 p.m., яъни 16.14 да чоп этилгач, ўша куни мақоламнинг кирил алифбосидаги вариантини www.muvozanat.info сайти раҳбари Холдор Вулқонга жўнатдим. Қизиғи шундаки, мақолам www.muvozanat.info сайтида 17 июн куни соат 19:43 да лотин (?) алифбосида чоп этилди ([98]-га қаранг).

Айтишим ўринлики, мен 57 йил умр кўриб бармоқларим билан санарли даражада кам дўст орттирдим. Мен Холдор Вулқонни ҳурмат қиламан ва уни ҳам дўстларим сафига қўшганман (лекин бу тўғрида унга айта олиш иложим бўлгани йўқ). У одатда мақоламда бирор ўзгартириш қилиш ёки танқидий фикри бўлса менга ёзиши керак эди. Балким ёзган ҳамдир. Лекин менга олдинги мақолаларимга доир охирги хатни 23 май куни олдим, бошқа хат олганим йўқ. Кейинги мақоламга доир ундан бирорта хат келгани йўқ. Қўшимча хат ёзсам махсус хизмат органи лайчалари хатим матнини ўзгартирган ҳолда юбориб, орамиздаги муносабатни бузиш йўлидаги ҳаракатларини давом эттиришлари мумкин, дея хат ёзиб сўраганим йўқ.

Иккинчи мисол. Мен кўп йиллардан бери Ўзбекистоннинг жасур журналисти Галима Бухарбаевани ҳурмат қиламан. АҚШга келгач у раҳбарлик қилаётган www.uznews.net сайти билан танишдим. Бу сайт профессионал журнализм талабларига жавоб берадиган ўзбек мухолифатидаги кам сонли сайтлардан биридир. Сайтнинг бош саҳифасида ушбу ёзув бор: “Подпишитесь на наш еженедельный бесплатный бюллетень” (таржимаси: “Бизнинг текин ҳафталик бюллетенимизга обуна бўлинг”). Мен май ойи ўрталарида сайтда талаб қилинганидек хат жўнатдим. Лекин шу кунгача бирорта бюллетень келмади. Менимча, хатим етиб бормаган, аниқроғи МХО лайчаларидан бири аралашиб хатимни юбортирмаган бўлса керак.

Бойсида менинг атрофимда бўлаётган воқеаларга доир мақолани яқин-орада ёзиш ниятим бор, Аллоҳ хоҳласа.

ИЗОҲ 2. Саводи лотин алифбосида чиққан ва ушбу мақолани лотин алифбосида ўқимоқчи бўлган миллатдошларимиз учун у www.turonzamin.org ва www.muvozanat.info сайтларида 2011 йил 17 июн куни чоп этилган ([98]-га қаранг). Мақоламнинг бу вариантига айрим қўшимчалар киритдим ва у 25 фоизга кенгайди.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. Кулик В.: Кто владеет Евразией, тот владеет миром. – http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1238146980
(www.centrasia.ru 12:43 27.3.2009).
Хэлфорд Маккиндер (ингл. Halford John Mackinder; 1861.15.02-1947.06.03) – буюк инглиз географи ва геосиёсатчиси, “Хартленд” назарияси асосчиси (у Евроосиёнинг марказий қисмини Хартленд (ингл. Heartland – “марказий ер”) дея номлаганди). [2]

2. Маккиндер, Хэлфорд Джон. – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0...D0%B4_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%BD (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

3. АҲМАДЖОНОВ Ш. 1990 йилги Ўш-Узган қирғинига доир хотираларим. – http://muvozanat.info/index.php?option=com_content...ion&layout=blog&id=3&Itemid=18 (www.muvozanat.info 28 April 2011).
http://yangidunyo.com/?p=18601 (www.yangidunyo.com April 30th, 2011).

4. Крючков, Владимир Александрович. – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D1%8E%D1...%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

5. Путин, Владимир Владимирович. – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%83%D1%82%D0...%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 (www.ru.wikipedia.org/wiki Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

6. Киммо Кильюнен Қирғизистон қароридан ҳайратда. – http://www.uznews.net/news_single.php?nid=17301 (www.uznews.net 2011.30.11).

7. Отчёт Международной независимой комиссии по исследованию событий на юге Кыргызстана в июне 2010 года (Қирғизистон жанубида 2010 йил июн ойида юз берган воқеаларни ўрганиш бўйича Халқаро мустақил тергов комиссияси ҳисоботи). –
http://k-ic.org/images/stories/kic_report_russian_final.pdf (www.k-ic.org )
http://uzbekcongress.files.wordpress.com/2011/05/kic_report_russian_final.pdf
http://www.fergananews.com/archive/2011/kic_report_russian_final.pdf

8. БУШУЕВ М. Международная комиссия: Мы отправили киргизскому правительству отчет по трагедии в Оше (Халқаро комиссия: Биз Қирғизистон ҳукуматига Ўш фожеасига доир ҳисоботни жўнатдик). – www.dw-world.de
http://yangidunyo.com/?p=17543#more-17543 (www.yangidunyo.com 2011.26.02).

9. ТОКМАКОВ А. Международная комиссия: На юге Киргизии были совершены преступления против человечности (Халқаро комиссия: Қирғизистон жанубида инсониятга қарши жиноят содир этилган). – Источник – Немецкая волна 03.05.2011.
Постоянный адрес статьи – http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1304452920 00:02 04.05.2011.

10. Генпрокуратура обнародовала данные о погибших в ходе массовых беспорядков в июне 2010 года (Бош прокуратура 2010 йил июнда оммавий тартибсизликлар пайтида ҳалок бўлганлар ҳақидаги маълумотни очиқлади). – http://kg.akipress.org/print:379441 / (www.kg.akipress.org Сайт «Информационное агентство АКИpress» 07-06-2011).
http://www.centrasia.ru/news.php?st=1307513160 (www.centrasia.ru 10:06 08.06.2011).

11. Килюнен Қирғизистонда исталмаган шахсга айланди. – http://www.ozodlik.org/content/article/24205482.html (www.ozodlik.org 2011.26.05).

12. Р.Отунбаева: “Никаких других гражданских особых прав у кыргызов нет” (речь на курултае) (Р.Отунбаева: “Қирғизларда бошқа ҳеч қандай алоҳида фуқаролик ҳуқуқлари йўқ” (қурултойдаги маъруза)). – http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1308388620 13:17 18.06.2011

13. Халқаро тергов хулосаси: “Ўзбекларга қилинган ҳужумларни инсониятга қарши жиноят дейиш мумкин”. – http://www.bbc.co.uk/uzbek/central_asia/2011/05/110503_cy_kyrgyz_inquiry.shtml (www.bbc.co.uk/uzbek/ 2011.03.05).

14. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистондаги полициявий давлатнинг бошқарув схемаси. – http://yangidunyo.com/?p=17018#comments (www.yangidunyo.com 2011.30.01).

15. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистонда демократик бошқарувга ўтиш схемаси. – http://yangidunyo.com/?p=17045#more-17045 (www.yangidunyo.com 2011.31.01).

16. АҲМАДЖОНОВ Ш. Миллий Хавфсизлик Хизмати ва Ўлмас Кошчейнинг юраги (бу 2006 йилдаги мақоламнинг кенгайтирилган варианти). – http://yangidunyo.com/?p=17133#more-17133 (www.yangidunyo.com February 6th, 2011).

17. АҲМАДЖОНОВ Ш. Мўътабар Тожибоеванинг 2002 йилдаги курашидан лавҳа. – http://yangidunyo.com/?p=17286 (www.yangidunyo.com February 12th, 2011).

18. АҲМАДЖОНОВ Ш. Миллий Хавфсизлик Хизмати (ушбу мақолам охирида “Икром Ёқубовга” деб ёзилган мурожаатномам ҳам чоп этилган). – http://yangidunyo.com/?p=17352#more-17352 (www.yangidunyo.com February 16th, 2011).

19. АҲМАДЖОНОВ Ш. Қирғизистондаги қирғин сабаблари.
1-қисм (лотин алифбосида). – http://turonzamin.org/2010/06/29/sabab/#more-11415 (www.turonzamin.org 2010.29.06).
2-қисм (лотин алифбосида). – http://turonzamin.org/2010/07/03/shuhrat-ahmadjonov-8/#more-11512 (www.turonzamin.org 2010.03.07).
3-қисм (лотин алифбосида). – http://turonzamin.org/2011/05/09/shuhrat-ahmadjonov-13/#more-14902 (www.turonzamin.org 2011.09.05).

1-қисм (кирил алифбосида). – http://yangidunyo.com/?p=12713#more-12713 (www.yangidunyo.com 2010.30.06).
2-қисм (кирил алифбосида). – http://yangidunyo.com/?p=12765#more-12765 (www.yangidunyo.com 2010.03.07).
3-қисм (кирил алифбосида). – http://yangidunyo.com/?p=18714 (www.yangidunyo.com 2011.09.05).

20. Государственный комитет по чрезвычайному положению (Фавқулодда ҳолат бўйича Давлат қўмитаси). – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%81%D1...%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

21. Беловежское соглашение (Беловеж битими). – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0...%D1%88%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

22. Володин, Эдуард Фёдорович. – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%BB%D0...%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

23. Володин Эдуард Федорович. – http://www.biografija.ru/show_bio.aspx?id=19332 (www.biografija.ru 2006-2010 «Biografija.ru» Sayt “Биографическая энциклопедия”).

24. ВОЛОДИН Э. Прорыв (Ёриб ўтиш). – http://www.duel.ru/199605/?5_2_1 (www.duel.ru Сайт «Газета «Дуэль», 25.03.1996, номер 5).

25. 31. Тошкентда ШҲТ ва МДҲ махсус хизматлари вакиллари учрашмоқда. – http://www.bbc.co.uk/uzbek/uzbekistan/2011/04/110413_cy_uzbek_sco_meeting.shtml (www.bbc.co.uk/uzbek/ 13 апрел 2011 – 13:11 GMT).

26. Кыргызстан: Москва приостанавливает выделение обещанной Бишкеку помощи (Қирғизистон: Москва Бишкекка ваъда қилган ёрдамни ажратиш (бериш)ни тўхтатмоқда). – http://russian.eurasianet.org/node/30980 (www.russian.eurasianet.org 17.02.2009).

27. Военные базы РФ за границей. Справки (Россия Федерациясининг хориждаги ҳарбий базалари. Маълумотнома). – http://www.rian.ru/spravka/20100215/209344182.html (www.rian.ru Сайт “РИАновости”, 15.02.2010).

28. Россия и Киргизия подписали меморандум о сотрудничестве в военной сфере (Россия ва Қирғизистон ҳарбий соҳада ҳамкорликка доир меморандум имзолади). – http://news.kremlin.ru/news/4993 (www.news.kremlin.ru Сайт “Президент России”, 01.08.2009).

29. От российских войск ждут стрельбы на поражение (Россия қўшинидан ўт очишни кутишмоқда). – http://inotv.rt.com/2010-06-16/Ot-rossijskih-vojsk-zhdut-strelbi (www.inotv.rt.com 2010.16.06).
30. Иванов, Сергей Борисович. – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0...%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

31. Степашин, Сергей Вадимович. – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B5%D0...%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

32. Тамерлан. – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

33. ҒОЖАМБEРДИ Қ. Уйғурлар, илмий-оммабоп китоб. – Алмати, 2009. – 888 бeт.

34. ХОЖАМБЕРДИ К. Уйгуры (Этнополитическая история с древнейших времен до наших дней) Уйғурлар (Қадим замонлардан бугунги кунимизгача этносиёсий тарихи)), научно-популярная книга. – Алматы, 2007. – 704 стр.

35. АҲМАДЖОНОВ Ш. Уйғурлар ва “АйтPARK”да айтилган фактлар. – http://yangidunyo.com/?p=5257 (www.yangidunyo.com 2009.17.07).

36. АҲМАДЖОНОВ Ш. Танқидий фикрларга жавоб. – http://yangidunyo.com/?p=5634#more-5634 (www.yangidunyo.com 2009.02.08).

37. АҲМАДЖОНОВ Ш. Уйғуристонга доир айрим маълумотлар. – http://yangidunyo.com/?p=5795#more-5795 (www.yangidunyo.com 2009.12.08).

38. АҲМАДЖОНОВ Ш. “Уйғурлар” китоби мундарижаси. – http://yangidunyo.com/?p=6166#more-6166 (www.yangidunyo.com 2009.26.08).

39. АҲМАДЖОНОВ Ш. Хитойда 60 йиллик байрам, Уйғуристонда 60 йиллик алам ва мотам.
1-қисм. – http://turonzamin.org/2009/11/07/uyghurlar-2/#more-8616 (www.turonzamin.org 2009 йил 2 ноябрдан 9 ноябргача бандма-банд чоп этилди).
2-қисм. – http://turonzamin.org/2010/03/11/uyghur19/#more-9941 (www.turonzamin.org 2010 йил 6 мартдан 11 мартгача бандма-банд чоп этилди).

40. АҲМАДЖОНОВ Ш. Боймирза Ҳайитнинг сабр-бардоши. -
http://turonzamin.org/2011/04/11/bhayit-2/#more-14567 (www.turonzamin.org 2011.11.04).
http://yangidunyo.com/?p=18465#more-18465 (www.yangidunyo.com 2011.25.04).

41. Китайская Народная Республика (Хитой Халқ Республикаси). – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0...%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ (Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

42. Чунцин. – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D1%83%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BD (www.ru.wikipedia.org Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

43. Китай просит Казахстан предоставить 1 миллион га земли для выращивания сои и рапса (Хитой соя (Хитой ловияси) ва рапс ўстириш учун Қозоғистондан 1 миллион гектар ер сўраяпти). – http://news.nur.kz/138362_print.html (www.news.nur.kz 4 декабря 2009).

44. ДАУКЕНОВ А. Китайские республики Центральной Азии. Экспансия Таджикистана, Кыргызстана, Казахстана – тайный план Пекина (Марказий Осиёнинг Хитой республикалари. Тожикистон, Қирғизистон, Қозоғистонни экспансия қилиш (босиб олиш) – Пекиннинг махфий режасидир). – http://www.paruskg.info/2011/04/06/41998#comments (www.paruskg.info Сайт «Независимая общественно-политическая газета Белый Парус», 06.04.2011).
http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1302069300 (www.centrasia.ru 09:55 06.04.2011).

45. Қозоғистон ва Хитой ўртасида дунёда энг йирик чегара олди маркази қурилмоқда. – http://www.bbc.co.uk/uzbek/central_asia/2011/05/110523_cy_kazakh_china_border.shtml (www.bbc.co.uk/uzbek/ 23 май 2011).

46. Қозоғистон ва Хитой стратегик ҳамкорлик ҳақида шартнома имзолади. – http://www.ozodlik.org/archive/uz-Internation_news/20110614/402/851.html?id=24234095 (www.ozodlik.org 2011.14.06).

47. Россия ва Хитой Орасидаги Туркистон [Немис Тилида: “Turkestan zwischen Russland und China”, Amsterdam, Philo Press, 1971, XV+414 S.].
Б. Ҳайитнинг бу асари ҳам Туркиядаги Turk Kulturunu Arastirma Enstitusu томонидан нашрга тайёрланган, Сери 37.
Бу китоб турк тилида 1971 йили Анқарада, 1975 йили Истанбулда ҳам босилиб чиққан. Қаранг: Rusya ile Cin Arasindaki Turkistan, Ankara, Turk Kulturunu Arastirma Enstitusu, S. 37, 1971, 414 S., 15 harita; Rosya ve Cin Arasinda Turkistan, Istanbul, 1975, Otag Yay., 437 S., 5 harita.

48. Афганская война (1979—1989) (Афғон уруши (1979-1989)). – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0_(1979%E2%80%941989) (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

49. Талибан. – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BD (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

50. Security Council Committee established pursuant to resolution 1267 (1999) concerning Al-Qaida and the Taliban and Associated Individuals and Entities (Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг 1267 (1999 йил) сонли резолюцияси асосидаги “Аль-Қоида” ташкилоти ҳамда “Толибон” ҳаракати ва улар билан боғлиқ шахслар ва ташкилотларга доир Қўмита).

51. Война в Афганистане (с 2001) (Афғонистондаги уруш (2001 йилдан)). – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1...%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B5 (www.ru.wikipedia.org/wiki Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

52. Исмаил Самани. – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BC%D0...%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

53. Талабаларнинг “Ўзбекистон тарихи” фанини мустақил ўрганиши учун ўқув-услубий қўлланма / Тошкент Ахборот технологиялари университети “Ўзбекистон тарихи” кафедрасининг катта ўқитувчилари В.Юсупова ва Ф.Н.Шириновалар томонидан тайёрланган. – Т.: 2007. – 52 б.

54. Саманиды (Сомонийлар). – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B4%D1%8B (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

55. Мавзолей Саманидов (Сомонийлар мақбараси). – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B2%D0...%D0%BD%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

56. ДУБНОВ А. «Мы возьмем Самарканд и Бухару». Таджикский президент рассказал о сокровенном (“Биз Самарқанд ва Бухорони оламиз”. Тожикистон президенти дилидагини ҳикоя қилди). – http://www.vremya.ru/print/243519.html (www.vremya.ru 10.12.2009).

57. АХМАДЖОНОВ Ш. Водно-энергетическая проблема ЦентрАзии и ее решение (Марказий Осиёнинг сув-энергетика муаммоси ва унинг ечими). – http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1240839600 (www.centrasia.ru 27.04.2009 17:40).
http://yangidunyo.com/Архив/3685#more-3685 (www.yangidunyo.com 27.04.2009).

58. ГУЛНОРА РАВШАН. Тожикистонлик олим миллий низодан огоҳлантирди. – http://www.ozodlik.org/content/article/24209753.html (www.ozodlik.org 30.05.2011).

59. История Казахстана (Қозоғистон тарихи). – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D1%82%D0....D0.BE_.281465.E2.80.941718.29 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

60. И.Адясов: Ислам Каримов в поисках денег и инвестиций (И.Адясов: Ислом Каримов пул ва инвестиция қидирмоқда). – http://www.centrasia.ru/news.php?st=1307362560 (www.centrasia.ru 09:05 06.06.2011).

61. Толе би. – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BB%D0%B5_%D0%B1%D0%B8 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

62. АҲМАДЖОНОВ Ш. “Озодлик” мухбири Дилбегимнинг бир ёқлама маълумоти. – http://yangidunyo.com/?p=9668#more-9668 (www.yangidunyo.com 2010.29.01).

63. АХМАДЖОНОВ Ш. Уважаемый Нурсултан Абышевич! (Ҳурматли Нурсултон Абишевич!) – http://yangidunyo.com/?p=7743#more-7743 (www.yangidunyo.com 12.11.2009).

64. АҲМАДЖОНОВ Ш. Тошкент тантаналарининг катта камчилиги. – http://yangidunyo.com/?p=6204#more-6204 (www.yangidunyo.com 2009.31.08);
http://himoyachi.at.ua/news/2009-8-31-384-987- (www.himoyachi.at.ua 2009.31.08).

65. Анклав. – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B2 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

66. Парламент Киргизии требует вернуть республике узбекский анклав Шахимардан (Қирғизистон парламенти Шоҳимардон анклавини республикага қайтариб беришни талаб қилмоқда). – http://www.fergananews.com/article.php?id=3160 (www.fergananews.com 08.09.2004).
67. Власти Кыргызстана просят Узбекистан вернуть газовое месторождение (Қирғизистон ҳукумати газ конини қайтариб беришни Ўзбекистондан сўрамоқда). – http://www.time.kg/index.php?newsid=475 (www.time.kg 28.04.2011).

68. АХМАДЖОНОВ Ш. Из-за опасных игр спецслужб близок военный конфликт между Узбекистаном и Таджикистаном (Махсус хизмат органларининг хавфли ўйинлари натижасида Ўзбекистон ва Тожикистон ўртасида ҳарбий можаро яқин). -
Часть 1. http://turonzamin.org/2009/05/07/6690/#more-6690 (www.turonzamin.org 7.5.2009);
Часть 2. http://turonzamin.org/2009/05/22/shuhrat-2/#more-6815 (www.turonzamin.org 22.5.2009);
Часть 3. http://turonzamin.org/2009/06/23/shuhrat-3/#more-7005 (www.turonzamin.org 23.6.2009).
Часть 4. http://turonzamin.org/2010/02/08/shuhrat4/#more-9648 (www.turonzamin.org 10.2.2010);
Часть 5. http://turonzamin.org/2010/02/12/shhrta5/#more-9684 (www.turonzamin.org 12.2.2010).
(Продолжение следует; Давоми бор)

69. Ниязов, Сапармурат Атаевич. – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B8%D1%8F%D0...%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

70. Бердымухаммедов, Гурбангулы Мяликкулиевич. – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0...%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

71. Ўзбек-туркман чегарасида Ўзбекистон фуқароси ҳалок этилди. – http://www.bbc.co.uk/uzbek/central_asia/2010/11/101119_cy_uzbek_turkmen.shtml (www.bbc.co.uk/uzbek/ 2010.19.11).

72. “Туркманистонда ўзбек мактаблари қолмади”. – http://www.bbc.co.uk/uzbek/central_asia/2011/03/110323_cy_turkmenistan_uzbek.shtml (www.bbc.co.uk/uzbek/ 2011.23.03).
http://himoyachi.at.ua/news/2011-03-24-2113 (www.himoyachi.at.ua 2011.24.03).

73. САДРИДДИН АШУР. Туркманистонда ўзбек тилидаги дарслар тўхтатилди. – http://www.ozodlik.org/content/article/2348664.html (www.ozodlik.org 2011.24.03).

74. МЕҲРИБОН. “Туркманистон ўзбеклари ёрдамга муҳтож”. – http://www.ozodlik.org/content/article/24090284.html (www.ozodlik.org 2011.03.05).

75. ДОВУД СУЛАЙМОН. Хоразмлик келинлар Туркманистондан бадарға қилинмоқда. – http://uzbek.fergananews.com/article.php?id=589 (www.uzbek.fergananews.com 2006.17.10).

76. УМИДБЕК. Туркманистон ўзбек келинларини бадарға қилишда давом этмоқда. – http://www.ozodlik.org/content/article/2080294.html (www.ozodlik.org 2010.23.06).

77. АҲМАДЖОНОВ Ш. Абдуманноб мухолифатнинг яхши лидери эди. -
http://muvozanat.info/index.php?option=com_content...-45&catid=31:general&Itemid=18 (www.muvozanat.info 2010.26.12). http://yangidunyo.com/?p=16602 (www.yangidunyo.com 2011.13.01).

78. АБДУМАННОБ ПЎЛАТ. Алвидо дўстим. – http://www.harakat.net/harakat.php?id_harakat=12&id_topic=219&id_stat=368 (www.harakat.net “Harakat” журналининг 1998 йил 1-сони).

79. Document – Further information on UA 390/92 (EUR 62/04/92, 10 December) – Uzbekistan: legal concern (please note change of concern): Abdumannob Pulatov. 17 December 1992 (Ҳужжат – UA 390/92 (ЕВРО 62/04/92, 1992 10 декабр) ҳақида қўшимча ахборот – Ўзбекистон: юридик иш (марҳамат, ишдаги ўзгаришларга эътибор беринг). Абдуманноб Пўлатов. 1992 йил 17 декабр). – http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR62/006/...268ecef84f/eur620061992en.html (www.amnesty.org 17.12.1992).

80. АХМАДЖОНОВ Ш. Убийство журналиста Алишера Соипова: Кто заказчик? (Журналист Алишер Соиповнинг ўлдирилиши: Буюртмачи ким?) – http://yangidunyo.com/?p=1391 (www.yangidunyo.com 25.04.2008).

81. АҲМАДЖОНОВ Ш. Андижон фожиаси ва Баҳодир Шоюнусов тақдири. – http://turonzamin.org/2006/10/21/andijon-fojeasi-v...r-shoyunusov-taqdiri/#more-648
(www.turonzamin.org 2006.21.10).

82. АҲМАДЖОНОВ Ш. Андижон фожиаси арафасидаги матбуот анжумани (фотолавҳа). – http://turonzamin.org/2006/10/26/andijon-fojeasi-a...ot-anjumanifotolavha/#more-669 (www.turonzamin.org 2006.26.10).

83. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистон қонунчилигидаги камчиликлар ва Андижон фожиаси. – http://turonzamin.org/2006/10/30/o%e2%80%99zbekist...r-va-andijon-fojiasi/#more-691 (www.turonzamin.org 2006.30.10).

84. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистон иқтисодий сиёсатидаги камчиликлар ва Андижон фожиаси. – http://turonzamin.org/2006/11/01/o%e2%80%99zbekist...r-va-andijon-fojiasi/#more-698 (www.turonzamin.org 2006.01.11).

85. АҲМАДЖОНОВ Ш. Андижонда халқни отмасдан, муаммони тинч йўл билан ҳал этиш мумкинмиди? – http://turonzamin.org/2006/11/13/andijonda-xalqni-...hal-etish-mumkinmidi/#more-795 (www.turonzamin.org 2006.13.11).

86. АҲМАДЖОНОВ Ш. Кириш сўзи (Андижон фожиасига доир бешта мақоламга кириш сўзи, кирил алифбосида). – http://yangidunyo.com/wp-content/uploads/2010/05/andkiril7.pdf (www.yangidunyo.com 2010.11.05).

87. SEWELL C. Mysterious deaths (Сирли ўлимлар). – http://turonzamin.org/2010/04/30/mysterious-deaths/#more-10492 (www.turonzamin.org 2010.30.4).
СЮВИЛ С. Таинственные смерти (Сирли ўлимлар). – http://yangidunyo.com/?p=11486#more-11486 (www.yangidunyo.com 2010.15.5, рус тилида).
SEWELL S. Sirli o’limlar. – http://turonzamin.org/2010/04/30/sirli-o%e2%80%99limlar/#more-10494 (www.turonzamin.org 2010.30.4, ўзбек тилида, лотин алифбосида).
СЮВИЛ С. Сирли ўлимлар. – http://yangidunyo.com/?p=11446#more-11446 (www.yangidunyo.com 2010.13.5, ўзбек тилида, кирил алифбосида).

88. БМ-21 (БМ – боевая машина – жанговар машина, А.Ш.). – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%9C-21 (www.ru.wikipedia.org Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

89. Минобороны: Установки «Торнадо» придут на смену «Градам» (Мудофаа вазирлиги: «Град» ўрнига “Торнадо” қурилмалари келади). – http://news.made.ru/events/news421210.html (www.news.made.ru 28 Марта 2011).

90. Турция (Turkiya).- http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%86%D0%B8%D1%8F (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

91. Президент Каримов халқаро текширув тарафдори. – http://www.bbc.co.uk/uzbek/uzbekistan/2010/09/100920_cy_karimov_un.shtml (www.bbc.co.uk/uzbek/ 2010.20.09).
http://yangidunyo.com/?p=14920#more-14920 (www.yangidunyo.com 2010.20.09).

92. Аҳад Андижон билан мулоқот. – http://www.bbc.co.uk/uzbek/news/story/2007/07/070723_talkingpoint_andijani.shtml (www.bbc.co.uk/uzbek/ 2007.29.07).
http://yangidunyo.com/?p=253 (www.yangidunyo.com July 31, 2007).

93. Узбекская автономия для предотврашения третьей резни узбеков в Киргизстане (Заявление Партии Народное Движение «Бирлик» Узбекистана, 24.06.2010). – http://www.harakat.net/el_news.php?id=6135&from=2460 (www.harakat.net 2010.24.06).
http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1277451900 (www.centrasia.ru 11:45 25.06.2010).

94. Дорогие братья-киргизы, опомнитесь, остановите преследование узбеков! (Заявление Партии Народное Движение «Бирлик» Узбекистана, 7 мая 2011 года) (Қадрдон қирғиз-оғалар, ўзбекларни тазйиқ этишни тўхтатинг! (Ўзбекистон “Бирлик” Халқ Ҳаракати Партияси Баёноти)). – http://www.harakat.net/actual.php?id_topic=9&id=144&from=0 (www.harakat.net 09.05.2011).

95. ХОЛДОР ВУЛКАН. Не навреди! (Зарар етказма!) – http://muvozanat.info/index.php?option=com_content...ion&layout=blog&id=3&Itemid=18 (www.muvozanat.info 20 June 2011 07:58).

96. Киргизия. – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%80%D0%B3%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%8F (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

97. МАМАРАИМОВ А. Ученые Центральной Азии договорились написать общую историю региона (Марказий Осиё олимлари минтақа умумий тарихини ёзишга келишдилар). – http://www.fergananews.com/news.php?id=12038 (www.fergananews.com 26.05.2009).

98. AHMADJONOV Sh. Qirg’in: kimlar va qanday manfaat izlamoqda? – http://turonzamin.org/2011/06/17/shuhrat-6/#more-15384 (www.turonzamin.org June 17th, 2011 at 4:14 pm, лотин алифбосида).
http://muvozanat.info/index.php?option=com_content...-42&catid=31:general&Itemid=18 (www.muvozanat.info 17 June 2011 19:43, лотин алифбосида).

E-mail: jiz54@mail.ru

2011 йил 16-22 июн. АҚШ, Бойси шаҳри.

2023 йил 2 июл. АҚШ, Вашингтон шаҳри.

www.yangidunnyo.com

Bu maqola 4714 marotaba 1242 ziyoratchi tarafidan o`qilgan

1 Comment

Шуҳрат Аҳмаджонов says:
Your comment is awaiting moderation.
June 28, 2011 at 2:19 am

Компютерим ҳам назорат қилинаётганига яна бир мисол: Фазлиддинга жавоб хатимни сайтга 10 дақиқа олдин – соат 22.50 да биринчи марта жўнатганимда “Error” (“Хато”) деган ёзув пайдо бўлиб, хатим жўнатилмади. Аниқроғи компютеримни назорат қилаётган махсус хизмат органи лайчаси хатимни атайлаб жўнаттирмади. Иккинчи марта қайтадан териб, қайтадан жўнатгачгина хатим сайтдаги мақолам остида пайдо бўлди. Бу ҳол олдинги кунларда http://www.yangidunyo.com сайтига айрим постингларга жавоб хатларимни жўнатганимда ҳам уюштирилганди.

Махсус хизмат органи лайчалари ўз бола-чақасини мана шундай харом йўллар билан боқаяпти. Улар ўз қабиҳ ишларини мену сиздай фуқаролардан яшириши мумкин. Лекин Аллоҳдан яшира олмайди. Уларнинг мана шундай яширинча қилаётган ёмонликларига Аллоҳнинг ўзи жазо юборсин, омин.

2011 йил 27 июн, соат 23.15.
АҚШ, Бойси шаҳри.

Reply
Fazliddin Yokub says:
June 24, 2011 at 4:52 am

Makolalaringizni o’qib ko’p xursand bo’ldik. Ancha ishlar ko’ribsiz, boshingiz omon bo’lsin. Vatanimizga va xalqimizga xizmatlarda, adolat yo’lida borishingizda Alloh sizga yordam etsin. Kelajakda ham o’tkir mulohazalarga boy bo’lgan chiqishlaringiz bilan hamurtlarimizni mamnun etishingizga ishonamiz. Fursatdan foydalanib sizga bir iltimosim bor. Menga bir telefon ochsangiz. Men telefon ochsam, telefoningiz javob bermayapti. Fazliddin Yokub. Amerikadan.

АҲМАДЖОНОВ Ш. Қирғин: Кимлар ва қандай манфаат изламоқда? - http://yangidunyo.com/?p=20277#comment-64715 (www.yangidunyo.com 2011.22.06).

-----------------------------------------------

159. АҲМАДЖОНОВ Ш. Қирғин: кимлар ва қандай манфаат изламоқда?
- TURON | Записи в рубрике TURON | Дневник Турон_Шухратжони : LiveInternet - Российский Сервис Онлайн-Дневников (www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/6982034/ Дневник “Турон Шухратжони”. Рубрики “TURON”, “2011 YILGI MAQOLALAR”, “ПРАВОЗАЩИТА”. July 2, 2023);
- http://turonzamin.org/2011/06/17/shuhrat-6/#more-15384 (www.turonzamin.org June 17th, 2011 at 4:14 pm, лотин алифбосида);
- http://muvozanat.info/index.php?option=com_content&view=article&id=2061:2011-06-18-00-09-42&catid=31:general&Itemid=18 (www.muvozanat.info 17 June 2011 19:43, лотин алифбосида);

- 1-қисм. - http://himoyachi.at.ua/news/2011-06-22-2325 (www.himoyachi.at.ua 2011.22.06, кирил алифбосида);
2-қисм. - http://himoyachi.at.ua/news/2011-06-22-2326 (www.himoyachi.at.ua 2011.22.06, кирил алифбосида);
3-қисм. - http://himoyachi.at.ua/news/2011-06-22-2327 (www.himoyachi.at.ua 2011.22.06 кирил алифбосида);
- http://yangidunyo.com/?p=20277 (www.yangidunyo.com 2011.22.06, кирил алифбосида);
- http://yangidunyo.com/?p=1509 (www.yangidunyo.com 2012.14.06, такроран).

Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

(159-мақолам. 2011 йил 22 июн. ДАВОМИ 2) ҚИРҒИН: КИМЛАР ВА ҚАНДАЙ МАНФААТ ИЗЛАМОҚДА?

10. ЎЗБЕКИСТОН МХО МАНФААТИ

1990 йил охирида Асқар Ақаев Қирғизистон Президенти этиб сайлангач, унинг раҳбарлигида мамлакатда кўпгина демократик тадбирлар амалга оширилди. Натижада дунёда “Қирғизистон Марказий Осиёдаги демократия ороли” деган ибора пайдо бўлди ва бу асосли эди.

Ўзбекистон демократлари ва инсон ҳуқуқлари ҳимоячилари қирғизистонлик сафдошлари билан яқин алоқалар ўрнатди ҳамда кўпгина халқаро тадбирларни биргаликда ўтказа бошлади. Мен [77]-мақоламнинг 9-параграфида бундай ёзгандим.

“Абдуманноб Пўлатов Москвада муҳожиратда яшаб, 1992 йил декабри бошида Қирғизистон пойтахти Бишкек шаҳрида Марказий Осиёда инсон ҳуқуқлари бўйича йирик халқаро анжуманнинг асосий ташаббускори ва ташкилотчиси бўлди. Бу шундай халқаро анжуманлардан дастлабкиси эди” [77]
Бу ҳақда раҳматли Абдуманноб ака 1998 йил 5 январ куни бундай ёзганди.

“Марказий Осиё Инсон Ҳуқуқлари Информацион Марказини тузиш ғоясини биз Мадамин ака (Мадамин Нарзиқулов, А.Ш.) иккаламиз Марказий Осиё жумҳуриятларидаги демократик ташкилотларнинг фаоллари ва лидерлари билан 1991-92 йиллари Қозоғистон, Қирғизистон ва Тожикистонга борганимизда муҳокама қилгандик.

Бу ғоя Марказий Осиёда Инсон Ҳуқуқлари халқаро конференциясини тайёрлаш ва уни 1992 йил декабрь ойида Бишкек шаҳрида ўтказиш вақтида ҳаётга жорий қилина бошлади. Конференцияни Америкадаги ҳуқуқни ҳимоя қилиш ташкилоти (Union of Counsil) Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти ва Қирғизистон Ҳуқуқни Ҳимоя Қилиш Ҳаракати билан биргаликда ташкил қилганди. Мен унинг Ташкилий комитетининг директори эдим ва ўша пайтдаёқ ўз юртимдан қочиб Москва ва Бишкекда яшашга мажбур бўлиб юргандим.

Конференция тамом бўлар бўлмас мен Ўзбекистон режимининг одамлари тарафидан ўғирлаб кетилганим учун бу Конференция ҳам шу воқеа орқали одамларнинг эсида қолди, десам бўлаверади” [78]

1992 йил 10 декабр куни Amnesty International номли халқаро инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ташкилоти Абдуманноб Пўлатовнинг ўғирланишига доир баёнотни ёйинлаб, 17 декабр куни эса уни Ўзбекистон Президенти Ислом Каримов ва бошқа раҳбарлар номига йўллади. Унда жумладан шундай сатрлар бор.

“Абдуманноб Пўлатов, Ўзбекистонда инсон ҳуқуқлари учун етук фаол курашчиси, 1992 йил 8 декабр куни Бишкекда (Қирғизистон), хабарларга кўра Ўзбекистон Миллий хавфсизлик амалдорлари томонидан ўғирлаб кетилган ва унинг хавфсизлигига доир чуқур ташвишланишлар бор” [78], [79]
Кейинчалик – 1992-2010 йиллар давомида ҳам Қирғизистонда инсон ҳуқуқлари фаоллари ва демократларнинг халқаро ташкилотлар билан биргаликда кўпгина семинар, анжуман ва йиғилишлари ўтказди. Ушбу халқаро тадбирларда Ўзбекистондан келган ва Миллий хавфсизлик хизмати (МХХ)нинг қора рўйхатида турган кўпгина демократлар қатнашди ҳамда ўз мамлакатидаги инсон ҳуқуқларининг абгор аҳволи ҳақида дунё жамоатчилигига асосли маълумотларни тарқатди. Бунинг ҳаммаси Ўзбекистон МХХ раҳбарияти ва унинг олий раҳбари Президент Ислом Каримовнинг ғашини келтирарди.

2005 йил 13 май кунги Андижон қирғинидан кейин 500 нафарга яқин ватандошимиз айнан Қирғизистонга қочиб ўтиб, инсон ҳуқуқларини ҳимояловчи халқаро ташкилотлар ва БМТнинг Қочқинлар иши бўйича Олий Комиссарлиги ёрдами билан қочқинлик мақомига эга бўлди ва дунёнинг кўпгина мамлакатларидан сиёсий бошпана олди. Улар бугунги кунда – 2011 йил 11 июнда ўша мамлакатларда яшамоқда. Бу ҳолат ҳам махсус хизмат органи бўлмиш МХХ раҳбариятини доимо ғашига тегмоқда ва доимий бошоғриқ масалаларидан биридир.

Ўзбекистон демократлари Қирғизистон, жумладан Ўш вилоятидаги демократлар билан яқин алоқалар ўрнатганига доир ёрқин мисол – бу ўшлик журналист раҳматли Алишер Соиповнинг (04.09.1981-24.10.2007) ҳаёт йўлидир. У Ўшда нашр этилаётган “Сиёсат” газетасининг бош муҳаррири эди. Ушбу газета Фарғона водийсида ҳам кенг тарқатилаётганди. Махсус хизмат органлари икки нафар киллерни Ўшга юбориб, уни 2007 йил 24 октябр куни отиб кетишди. Бундай халқаро қотиллик шу кунгача фош этилган эмас. Мен бу ҳақда рус тилида “Убийство журналиста Алишера Соипова: Кто заказчик? (Журналист Алишер Соиповнинг ўлдирилиши: Буюртмачи ким?)” номли катта таҳлилий мақола ёзиб, www.yangidunyo.com сайтида 2008 йил 25 апрел куни чоп эттиргандим ([80]-га қаранг).

Одатда махсус хизмат органлари мухолифат фаолларини битта-битта тазйиқ қилишдан кўра оммавий тазйиқ қилишга имкон берувчи катта провокация тарафдори бўлади ва шундай провокацияларни яширин уюштириш йўллари ҳамда усулларини излашади, қулай вақт топиб қўллашга ҳаракат этишади.

Мен бу гапларим билан 2010 йил 10-14 июн кунларидаги Ўш-Жалолобод қирғинини Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати уюштирган, деб айтмоқчи эмасман. Лекин Қирғизистонда, жумладан Ўш ҳамда Жалолобод вилоятларида, ҳатто Бешкекда бемалол изғиб юрган Ўзбекистон МХХ зобитлари тайёрланаётган даҳшатли қирғиндан хабардор бўлганлар.

Ўзбекистон МХХ зобитлари Қирғизистонда, жумладан Бешкекда бемалол изғиб юрганига доир битта мисол келтирай. Мен [19]-мақоламнинг 1-қисмида бундай ёзгандим.

“Мeн кўпгина тазйиқлардан кeйин 2008 йил 12 октябрга ўтар кeчаси соат 2.00 да Тошкeнтдан Андижонга, у ердан Ўзбeкистон– Қирғизистон чeгарасидаги “Дўстлик” постига бордим. Мeн билан биргаликда тошкeнтлик таниқли инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси Елeна Урлаева, укаси Василийнинг турмуш ўртоғи ва унинг 4 ёшли қизчаси ҳам бор эди. Биз 12 октябр кундузи шу постдан ўтиб, Ўш шаҳрига бордик. У ерда автобeкат ошхонасида тушлик қилиб, икки соатлардан кeйин микроавтобусда Бишкeкка йўл олдик.

Бишкeкка 2008 йил 13 октябр тонг ғира–ширасида етиб бордик. Елeна кeлини ва жиянини Василий ихтиёрига топшириб (у қочқин эди), 14 октябр кeчқурун Тошкeнтга жўнаб кeтди. Мeн Бишкeкда 2008 йил 4 ноябргача яшадим. Шу 22 кун давомида Бишкeк бозорларида сураткашлик (фотографлик) орқали тирикчилик қилдим ва халқ орасида юриб Қирғизистондаги аҳволни у ёки бу даражада ўргандим” [19]

2008 йил 16 дан 17 га, 17 дан 18 октябрга ўтар кечаси Бишкек шаҳар темир йўл вокзалида тунадим. 18 октябрга ўтар кечаси соат 2 да вокзал милиция зобити мени хизмат хонасига олиб кириб, икки соат сумкамдаги ҳужжатлар, мақолалар, блокнотларимни варақлаб ўқиди. Шу сабабли 18 октябр куни суриштириб Бишкек шаҳридаги суткалаб ижарага ётоқ берувчи хонадонни излаб топдим ва ўша ерда ётиб юрдим.

2008 йил 21 октябрдан 26 октябргача Бишкек шаҳри Рисқулов (Қулов) номли кўчадаги уйда кечаси ухлаш учунгина 80 сомдан тўлаб юрдим (80 сом – 2 АҚШ долларидан сал кўпроқ). Уй эгаси бўлмиш ўзбек аёли аввал Фарғона водийсида яшагани, 1980-йиллар охирида қийинчиликлар бошлангач ҳовлисини сотиб Бишкек шаҳридан ушбу ҳовлини сотиб олгани ва фарзандлари билан бирга меҳмонхона бизнеси билан шуғулланаётгани ҳақида айтди. Ўша куни ҳовлида иккита қора “Мерседес” машинаси турганди.

21 октябр кечқурун бешта каравот қўйилган хонада уч киши тунадик. Кечқурун ётиш олдидан иккала ўзбекдан бири менинг қаердан келганим ва ким эканлигим ҳақида сўради. Тошкентдан қочқин бўлиб келган инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси ва мустақил журналист эканлигимни айтдим. Мен ўз навбатимда ундан ким ва нима билан шуғулланишини сўрадим. У иккаласи тонгда вокзалга бориб, Москвадан поездда келадиган йўловчиларни кутиб олиб уйларига олиб бориб қўйиш орқали тирикчилик қилишини айтди.

У 2005 йил 13 майдаги Андижон воқеасига доир саволлар берди. Мен Андижон қирғини борасида Президент Ислом Каримов учта катта хатога йўл қўйгани, бу хатолар нимадан иборат эканлиги ва бунга доир сайтларда бешта мақола чоп эттирганим ҳақида қисқача айтдим ([81]-[86]-га қаранг). Иккинчиси каравотда ётган ҳолда қимматли телефон тугмаларини босиш билан овора эди. Менимча, у суҳбатимизни ёзиб олиш билан шуғулланган бўлса керак.

Эртаси куни – 2008 йил 22 октябр кечқурун келсам ҳовлида “Мерседес” ва бошқача янги хориж машиналаридан бештаси турибди (Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати зобитлари Президент Ислом Каримов берган катта миқдордаги ойликларни олиб, мана шундай хориж машиналарида ялло қилиб юришибди). Қирғизистонда машиналар халқаро номерлар билан белгиланади ва унинг қайси вилоятдан келганини билиш қийин. 22 октябр куни ўз каравотимда ётиб ухладим.

23 октябр соат 18-ларда уйга келсам 25 ёшлардаги бир бақувват эркак каравотимда ўзини ухлаганга солиб ётибди. Қолган 4 та каравот бўш. Мен уй эгасига мурожаат қилдим. У беш киши биргаликда келгани, битта уйда тунамоқчи эканлиги ва шу сабабли менга йўлакдаги каравотда жой беришини айтди. Мен болаликдан саккиз ака-ука сингиллар орасида катта бўлганлигим ва турли шароитларда ухлаб ўрганганлигим сабабли тортишиб ўтирмадим. 2008 йил 24-26 октябрга ўтар кечалари йўлакдаги каравотда тунадим.

2008 йил 25 дан 26 октябрга ўтар кечаси соат 4-га яқин ўпкамнинг чап томонида, юрагим яқинида – сал пастроғида қаттиқ оғриқдан уйғониб кетдим. Нафас олишим жуда қийинлашди. Ўшангача 54 йил умр кўриб бирор марта бундай оғриқни юрагим олдида кечирмагандим. Ўрнимдан туриб каравот четига ўтирдим. Оғриқ тўхтамади. Уйқум қочиб кетди. 7-8 дақиқа зўрға нафас олиб ўтиргач оғриқ сал камайди. Мен кўчалик кийимларимни кийиб, ошхонага ўхшаган катта даҳлиз-хонага чиқдим ва у ерда кўрпача ташлаб унинг устида тонгги соат еттиларгача блокнотим ва китобимни варақлаб ўтирдим. Тонг ёриша бошлагач бу хонадонни тарк этдим.

Аллоҳ олдида айтаман: мен ушбу таҳликали воқеа қандай рўй берган бўлса шу ҳолда баён қилдим. Фақат Аллоҳнинг ёрдами билангина қотиллар яширинча уюштирган яна бир ўлимдан сақланиб қолдим, деб ўйлайман. Аллоҳга минг қатла шукур бўлсин!

Фикримча, ўша “Мерседес”ларда келганлар менинг овқатимга ёки ичадиган сувимга бирорта заҳар қўшиб беришган ёки ухлаганимда бирор нарса ҳидлатиб, кейин заҳарли укол қилган бўлса керак.

Тахминимча, бундай заҳар маълум вақт ўтиб таъсир қилиши ва қисқа вақт давомида қонни қўюқ ҳолга олиб келиш орқали инсонни ўлимга олиб бориши мумкин. Организмда ҳаёт ритми бузилиб, инсон руҳи танани тарк этгач дори ўз кучини йўқотиб, қон ўз ҳолатига қайтади ва дори организмда сингийди. Шу йўл билан ушбу заҳар ўзидан асорат, из қолдирмайди.

Шундай ҳолатда АҚШнинг Айдаҳо штатида қочқин бўлиб яшаётганлардан 33 ёшли ўзбек қочқини Олимжон Собиров 2006 йил 1 август кечаси, 29 ёшли Зоҳид Махмeдов 2006 йил 1 сентябрга ўтар кечаси уйқуда сирли равишда ўлган эди. Мен бу сирли ўлимлар тафсилотини Бойсига 2010 йил 21 январда қочқин бўлиб келгач ўргандим ва бунга доир мақолани уч тилда чоп эттирдим ([87]-га қаранг). АҚШ мутахассислари иккала ўлим сабабини шу кунгача оча олган эмас.

Бишкекда 2008 йил 13 октябридан 4 ноябргача яшаган пайтимда орқамдан қандайдир нусхалар кузатишаётганини кўп марта кўрганман ва билганман. Булардан кўпчилиги Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати органи зобитлари ва улар билан боғлиқ кимсалар, деб ҳисоблайман.

Агар Бишкекда ва Қирғизистондаги бошқа шаҳарларда кўпгина ўзбек қочқинлари ҳамда меҳнат муҳожирлари яшаб юрганини ҳисобга олсак, Қирғизистонда изғиб юрган МХХ ходимлари кўп эканлигини тушунишимиз мумкин. Булар Ўш ва Жалолобод вилоятларида ўзбек миллатдошларимизга қарши тайёрланаётган қонли провокация ва қирғиндан хабардор бўлганлар, деб ўйлайман ва бунга имоним комил. Улардан баъзилари Тошкентга – Миллий хавфсизлик хизмати раҳбариятига хабар берган, деб ўйлайман.

Лекин бу ташвишли хабар тақдири икки хил бўлган бўлиши мумкин.

Биринчи ҳол: МХХ раҳбарияти бу фожеа ҳақида ўзларининг олий раҳбари бўлмиш Президент Ислом Каримовга асосли қилиб етказишмаган ва бунинг натижасида сиёсий даражада Ўзбекистон раҳбарияти Қирғизистондаги миллатдошларимизни ҳимоя қилиш чорасини олдиндан қўллашга ҳаракат қилмаган.

Иккинчи ҳолат: МХХ раҳбарияти бу фожеа ҳақида ўзларининг олий раҳбари бўлмиш Президент Ислом Каримовга етказишган, лекин Ўзбекистон раҳбарияти халқаро ташкилотларни жалб қилган ҳолда Ўш-Жалолобод вилоятлардаги қирғинни олдини олмаган ва миллатдошларимиз ҳимоясини халқаро миқёсда уюштирмаган. Ўзбекистон МХХси билан боғлиқ фикрларимни 13-параграфда давом эттираман.

11. МАРКАЗИЙ ОСИЁ УМУМИЙ ТАРИХИНИ ТАЛАШИШ

Марказий Осиёдаги давлатлар тарихи бундан 5000-5300 йил аввал бошланган ([68], 4-қисм). Ўтган минг йилликлар давомида юзлаб катта-кичик давлатлар ҳамда улкан салтанатлар (империялар) қурилган ва кейинги асрларда парчаланиб кетган.

Алал оқибат Чор Россияси 19-аср иккинчи ярмида Марказий Осиё ҳудудидаги давлатларни уруш йўли билан босиб олди. 1917 йилдаги большевиклар инқилобидан кейин тарихда Туркистон деб аталмиш бу улкан ҳудудни куч ишлатиш ва кўп ватанпарварларнинг қонини тўкиш йўли билан Совет Иттифоқи империяси ўз таркибида сақлаб қолди.

Коммунистик режим раҳбарияти атайлаб “Бўлиб ташла ва идора қил” принципида ёндошиб 1924, 1929 ва 1936 йилларда Марказий Осиё ҳудудини бешта жумҳуриятга бўлди.

Ушбу бешта жумҳурият – Тожикистон, Туркманистон, Қирғизистон, Қозоғистон ва Ўзбекистон 1991 йилда мустақил давлатларга айланди.

Деярли ҳар бир давлатдаги махсус хизмат органлари раҳбарияти ва уларнинг бевосита олий раҳбари бўлган давлат арбоблари ўтган 5000 йиллик тарихдан охирги минг йиллик давомида тузилган давлат ёки империядан ўзига мақбул бўлган даврни олиб, ўз давлат ҳудудини шу даражага кенгайтириш фикрларини илгари сура бошлади. Яъни қўшни давлатлар ҳудудига кўпинча яширинча, айрим ҳолларда очиқчасига тажовуз қилмоқда (масалан, 6-параграфга қаранг).

Бу ҳақда очиқдан-очиқ айтилмасада, мақбул бўлган давр ҳақида матбуотда мақолалар ёзиб, телевидение кўп кўрсатувлар ташкил этиб, турли даражадаги олимлар сўзлаб оддий халқ фикрини шу томонга буришга ҳаракат қилмоқда. Агар оммавий ахборот воситаларида ёритилаётган факт ва фикр-мулоҳазаларни махсус хизмат органлари назорат-таҳлил қилиши ва йўл-йўриқ кўрсатишини ҳисобга олсак, бу атайлаб маълум бир томонга йўналтирилган ҳаракат эканлигини тушуна бошлаймиз.

Натижада бу йўналишдаги ҳаракатлар Марказий Осиё халқлари учун 2010 йил 10-14 июндаги Ўш-Жалолобод қирғини каби катта фалокатга олиб келди ва бунга ўхшаш қонли воқеалар давом этиши мумкин.

Бу ҳолни оддийроқ мисол ёрдамида тушунтирай. Узоқ тарихга бормай, икки юз йил аввал бир туркистонлик оиласида 4-5 фарзанд ўсиб вояга етди, дейлик (айрим ота-онанинг 10-15 нафаргача фарзанди бор, масалан машҳур тарихчи олим раҳматли Боймирза Ҳайитнинг 14 ака-ука ва опа-сингиллари бор эди, [40]). Агар ўртача ҳар 25 йилда янги авлод ўсиб вояга етишини ҳисобга олсак, ўтган 200 йил ичида саккиз авлод алмашинади.

Энди тасаввур қилинг: ушбу саккизинчи авлод фарзандлари ўзларидан икки юз йил аввал яшаб ўтган бобоколонини “меники-меники” деб талаша бошлашди ва ур-тўполонгача бориб етди.

Чуқурроқ ўйлаб қарасангиз, саккиз авлод вакиллари ҳаммасининг бобоколони бир ва умумий оила тарихига эга. Улар оилавий тарих шажарасини тузиб, узоқроқ қариндошлар сифатида ўзаро борди-келди қилишлари ва янада аҳил яшашлари керак. Ўз оиласининг умумий тарихини билмаслик ва уни тан олмаслик натижасида улар орасида беҳуда тортишувлар ва уруш-жанжал чиқиш эҳтимоли кундан-кунга ошиб боради.

Шу йўналишда Ўзбекистон раҳбарияти ҳам катта хатога йўл қўймоқда: Ўзбекистонда Амир Темур (1336-1405) даври ҳақидаги мақолалар ва кўрсатувлар ҳаддин кўп. Буюк тарихимиздаги бошқа буюк шахслар, масалан Исмоил Сомоний, номи ва амалга оширган ишлари деярли гапирилмайди. Шоирларимиз ўз шеърларини, хонандаларимиз қўшиқларини кўпроқ Амир Темур ва унинг фаолиятига бағишлашади, масалан буюк хонандамиз ва шоиримиз Шерали Жўраев ижодига назар солинг.
Мана шундай аянчли аҳволни бугунги кунда Марказий Осиёдаги беш ёш мустақил давлатлар орасидаги сиёсатда кўрмоқдамиз. Бундай калтафаҳм сиёсатни олиб бораётган айрим давлат махсус хизмат органлари раҳбарлари ва давлат лидерлари бизнинг қон-қардош халқларимиз олдида катта тарихий хатога йўл қўймоқда. Бу ҳақда аниқроқ маълумот ва фактларни 6-10-параграфларда келтиргандим.

12. ЎШ-ЖАЛОЛОБОД ҚИРҒИНИДАН МАҚСАД

Савол туғилади: махсус хизмат органлари Ўш-Жалолобод қирғинини уюштиришдан қандай разил мақсадни кўзда тутганди?

Бу саволга жавобни қуйидаги фикр ва саволга жавоб бериш билан биргаликда амалга ошираман.
Ўш ва Жалолобод вилоятларида ва бошқа мамлакатларда яшаётган айрим миллатдошларимизда: “Ўзбекистон Қирғизистонга қўшин киритиб ўзбекларни ҳимоя қилиши керак эди”, деган фикр бор. Масалан, [3]-мақолам www.yangidunyo.com сайтида 2011 йил 30 апрел куни чоп этилгач “бек-узгоний” тахаллусли миллатдошимиз 1 май куни мақолам охирида бундай деб ёзибди.

“бек_узгоний says:
May 1, 2011 at 12:38 am
Эйй қойилмасман сизга ҳам. Турклар ўз миллатини ҳимоя қилиб Кипрни ўзиники қивоса бўлади, руслар эса Осетияни ўзиники қиволди. Ўзбекларни Ўзбекистон ҳимоя қилса катта уруш чиқиб кетар эканда. Эээ қўйилара бунақа эртагиларни” [3]

Шу миллатдошимиз айтган ҳолатни мушоҳада этиб кўрайлик. 2011 йил 11 июнга ўтар кечаси Ўшда қирғин бошлангандан Ўзбекистоннинг маълум миқдордаги қўшини киритилди, деб фараз қилайлик. Бугунги кундаги халқаро қонунларга асосан Бирлашган Миллатлар Ташкилоти рухсатисиз киритилган бошқа давлат қўшини агрессия ҳисобланади ва ҳимояланувчи давлат барча чоралар, жумладан бошқа давлатлардан ҳарбий ёрдам олиш ва ҳатто бошқа давлат армиясини ўз ҳудудига киритиш йўли билан ҳимояланиш ҳуқуқига эга.

Ўз-ўзидан маълумки, Қирғизистон қўшини Ўзбекистон тажовузига ҳарбий қаршилик билан жавоб берарди ва ўртада ҳарбий ҳаракатлар бошланиб кетиш эҳтимоли жуда катта эди.

Аввалига тенг кучли қуроллар қўлланилишини тасаввур қилайлик. Масалан, Ўзбекистон танклар ва автоматлар билан қуролланган қўшин киритди, дейлик. Лекин ватанимизда оддий пистолет, автомат ўқи ишлаб чиқарадиган завод йўқ. Ҳарбий омборлардаги ўқ-дорилар нари борса ҳафта-ўн кунда тугайди.

Дунё давлатлари ва халқаро ташкилотлар кўп йиллардан бери Ўзбекистонни диктатор, деспот Ислом Каримов раҳбарлик қилаётган сиёсий режим дея баҳолаётгани кўпчиликка маълум. Бунинг устига у бошқа давлат ҳудудига қўшин киритиши – бу агрессия ҳисобланади. Шу сабабли бирорта давлат қурол-яроғ ва ўқ-дорини урушаётган Ўзбекистонга сотмайди. Оқибатда қурол билан ҳимоя қиламан деб борган ўзбек аскар ҳамда зобитларидан кўпчилиги ўқ-дори ва замонавий қурол-яроғ етишмаслиги натижасида ҳалок бўлади ва Ўзбекистон алал-оқибат мағлубиятга учрайди.

Баъзилар айтиши мумкин: Қирғизистонда ҳам ҳарбий корхоналар йўқ-ку. Лекин қудратли қўшни давлатлар Қирғизистон армиясини энг замонавий қурол билан таъминлаши турган гап. Чунки Марказий Осиё минтақасида туркий халқлар орасида энг кўп сонли миллат – бу ўзбеклардир ва бизнинг мағлубиятимиз улар учун маъқулроқ бўлади.

Замонавий қурол қудратига доир битта мисол келтирай. Иккинчи Дунё урушида Совет Иттифоқи армияси қўллаган машҳур “Катюша”нинг давомчиси бўлган, СССРда 1963 йилда ишлаб чиқарилган, кейинги йилларда такомиллаштирилган ва юк автомобилига ўрнатиладиган 122 мм калибрли РСЗО 9К51 «Град» – “реактивная система залпового огня” (Бирваракайига ўт очадиган реактив тизим)нинг айрим ҳарбий имкониятларига эътибор берайлик.

“Град” бир ўт очганида диаметри 122 мм, узунлиги 3 метр, оғирлиги 66-70 кило бўлган 40 та реактив снарядни 20 сония давомида ота олади (бу снарядларнинг бир донаси бир минг доллар туради). «Град» бу снарядларни 1500 метрдан 40 минг метр масофагача отиш имконияти бор. Бир марта ўт отиш натижасида 14,5 гектар ердаги барча нарсалар, жумладан рақибнинг танк, миномет, бронетранспортер ва ҳарбий аскарлари дабдала қилинади. [88]

Россиянинг «Град» қуроли 1964 йилдан бери дунёнинг жуда кўп мамлакатларидаги ҳарбий ҳаракат ҳамда урушларда қўлланилган ва ҳамон қўлланилмоқда.

Россия Мудофаа вазирлиги 2011 йилдан «Град»ни “Торнадо” деб аталадиган янги турига алмаштириш ишларини бошлади [89].

Энди кўз олдингизга келтиринг: битта “Град”дан 20 сония ичида отилган бир марта ўт очиш натижасида 14,5 гектар ердаги танк ҳамда автоматлар билан қуролланган нечта ўзбек аскари ва зобити ҳалок бўлиши мумкин?

“Бек-узгоний” тахаллусли миллатдошимизнинг “Турклар ўз миллатини ҳимоя қилиб Кипрни ўзиники қивоса бўлади, руслар эса Осетияни ўзиники қиволди” деган гапига жавоб берай.

Биринчидан, Туркияда замонавий қурол-яроғ кўп миқдорда ишлаб чиқарилади ва бошқа давлатларга қурол-яроғ сотиш бўйича дунё мамлакатлари орасида бешинчи ўринда туради.

Иккинчидан, Туркия 1952 йилдан бери энг қудратли ҳарбий блок бўлмиш НАТО блокига аъзо давлатдир. Туркия ҳарбий қудрати бўйича дунёда 10-ўринда, НАТО блокида эса – 5-ўриндадир. [90]
“Бек-узгоний” “руслар эса Осетияни ўзиники қиволди” деганида Россия 2008 йил августида Шимолий Осетияга қўшин киритиши ва Грузияга қарши беш кунлик урушда қатнашишини назарда тутган бўлса керак. Бу ерда Россия ва Ўзбекистон ҳарбий қудратини солиштирсак фил билан чўмолини солиштиргандек бўламиз. Фил қила оладиган ишни чумолидан талаб қилиш ақлли одамнинг иши эмас.

Аслида Ўш-Жалолобод қирғинини уюштирган махсус хизмат органларининг асосий мақсади ҳам шунда – Ўзбекистон қўшинларини Қирғизистон ҳудудига киришига провокация қилиш ва кейин уни мағлубиятга учратиш эди.

Ушбу қабиҳ режа амалга оширилиб Ўзбекистон мағлубиятга учрагач бўладиган воқеалар: Тожикистон Бухоро ва Самарқанд шаҳарларини унинг атрофидаги ерлари билан ўз ҳудудига қўшиш, Қорақалпоғистон 1925-1930 йилларда ҳозирги Қозоғистон таркибида бўлганлигини назарда тутиб ва Қозоғистон фуқароларининг анчаси уни ўз мамлакатлари таркибида бўлиши керак деб ҳисоблашлари натижасида Қорақалпоғистонда наридан-бери референдум ташкиллаштирилиб уни Қозоғистонга қўшиб олиш тадбири ўтказилиш эҳтимоли катта.

Шунингдек ҳарбий можаро пайтида қанчадир моддий зарар кўрган Қирғизистон ҳам мағлубиятга учраган Ўзбекистон ҳудудидан қанчадир улуш олишга, биринчи навбатда барча баҳсталаб анклавларни ўзиники қилиб олишга ҳаракат этиши турган гап.

Ўзбекистон бўлиб олина бошлагач Туркманистон раҳбариятида ҳам ўзининг охирги минг йилдан ортиқроқ тарихи Хоразм хонлиги билан боғлиқлигини ҳисобга олиб, Хива ва унинг атрофидаги Хоразм вилоятининг анчагина ерини ўзига қўшиб олиш иштиёқи пайдо бўлиши мумкин.

Албатта, бундай фожеани Аллоҳ кўрсатмасин ва бундай ишлар бўлмасин.

Биринчи бўлиб бостириб кирган, агрессия уюштирган давлат мағлубиятга учратилгач одатда унинг ҳудуди бўлиб ташланади. Бунга дунёнинг яқин тарихида мисоллар кўп топилади. Масалан, 1-дунё урушидан кейин Австрия-Венгрия империяси (1867-1918) майда давлатларга бўлиб ташланди; Германия 2-Дунё урушидан кейин 1945 йилда тўрт қисмга бўлинганди ва у 1949 йил 23 май куни уч қисми Германия Федератив Республикасига, 1990 йил 3 октябрда эса ягона Германия давлатига бирлашишга муваффақ бўлди; Югославия 1992-2003 йиллар давомидаги ҳарбий можаролар ва тортишувлардан кейин майда давлатларга парчаланиб кетди ва ҳоказо.

Аллоҳ кўрсатмасин, агар махсус хизмат органлари мана шундай сценарий асосида Марказий Осиёда провокацион қирғин ва ўзаро уруш ҳаракатлари келтириб чиқаришга эришсалар, оқибатда энг кўп йўқотишга ўзбек халқи учраши мумкин. Шу сабабли биз ақл-идрокимизни ишлатиб, бундай катта провокацияни фош қилишимиз ва бунга йўл бермаслигимиз керак.

13. ИСЛОМ КАРИМОВНИНГ КАТТА ХАТОЛАРИ

Ўзбекистон Президенти Ислом Каримовнинг Ўш-Жалолобод қирғини масаласида катта хатоларини санаб ўтишдан олдин унинг тўғри қилган ишларини айтиб ўтай.

Биринчидан, И.Каримов Ўзбекистон армиясининг Бош қўмондони сифатида ўша қирғин – 2010 йил 10-14 июн кунлари Ўзбекистон қўшинини Қирғизистонга киритиш ҳақидаги буйруқни бермай тўғри иш қилди.

Иккинчидан, И.Каримов 2010 йил 20 сентябр куни Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Минг йиллик тараққиёт дастури мақсадларига бағишлаб 20-22 сентябр кунлари Нью Йоркда ўтказилган саммитида маъруза қилиб, Қирғизистон жанубидаги сўнгги қонли ҳодисалар юзасидан мустақил халқаро текширув ўтказишга чақиргани жуда тўғри иш эди.

“БМТнинг тараққиёт саммитида сўзлаган Ўзбекистон Президенти Ислом Каримов Қирғизистон жанубидаги сўнгги қонли ҳодисалар юзасидан мустақил халқаро текширув ўтказишга чақирди.

Ўзбекистон раҳбари фақат мустақил халқаро текширувгина қирғизлар билан ўзбеклар ўртасидаги ярашувга етакловчи йўл эканини, бундай текширувсиз қонли ҳодисалар яна такрорланиши мумкинлигини айтган.

Президент Каримов БМТ қароргоҳидаги чиқишида Қирғизистоннинг собиқ раҳбари Қурманбек Бакиевни “ўзини обрўсизлантирган президент” ҳокимияти деб атаган.

Жаноб Каримов июн ойидаги қонли ҳодисалар ортидан Ўзбекистон 100 мингдан зиёд қочқинларни қабул қилганини айтган.

Ўзбекистон раҳбари сўзларига кўра, бу ҳодисалар қонли тўқнашувларга Ўзбекистонни ҳам жалб этиш, миллатлараро қарама-қаршиликни Ўзбекистон билан Қирғизистон давлатлари ўртасидаги можарога айлантириш мақсадини кўзлаган “учинчи кучлар”нинг сценарийси асосида ташкил этилган” [91]

Энди Ислом Каримовнинг Ўш-Жалолобод қирғини масаласида йўл қўйган катта хатоларини санаб ўтай.
Мен www.yangidunyo.com сайтида 2009 йил 17 июл куни чоп этилган [35]-мақоламда жумладан бундай ёзгандим.

“Бeшинчидан, Прeзидeнт И.Каримов Ўзбeкистон номидан Марказий Осиёдаги Қозоғистон, Туркманистон, Қирғизистон, Тожикистон ўртасида “Мангу дўстлик ҳақида”ги шартномаларни имзолаган. Лeкин шу қўшни давлатлардаги ўзбeк миллатдошларимиз манфаатини ҳимоя қилиб бирорта амалий иш қилган эмас. Масалан, бу мамлакатларда ўзбeк мактабларидаги миллатдошларимиз фарзандлари ўзбeк тилидаги дарсликлар йўқлигидан кўп йиллардан бeри қийналмоқдалар. Муаммони муҳокама этиш учун Қирғизистоннинг Ўш шаҳридан Тошкeнтга атайлаб кeлган Ўзбeк миллий маркази раҳбарларини Прeзидeнт И.Каримов қабул қилмаган ва бирорта юқори мансабли амалдор улар муаммосини ҳал этмаган. “Мангу дўстлик ҳақида”ги шартномани имзолаган давлатдаги миллатдошларимизга ўз иқтисодий, маънавий ёрдамини бeрмаган Прeзидeнт И.Каримов Уйғуристондаги қардош уйғур миллатини ҳимоя қилиб гапирармиди, жони сал бўлса-да ачирмиди?” [35]

Демак, биринчидан, Президент Ислом Каримов 2010 йил 10-14 июн кунларидаги қирғингача ўтган деярли 19 йил давомида қўшни мамлакатлар, жумладан Қирғизистондаги миллатдошларимизга халқаро қонунлар доирасида инсон ҳуқуқлари билан боғлиқ ҳолда бирорта амалий ёрдам бермади ва бу йўналишда бирорта жиддий саъй-ҳаракат қилмади.

Иккинчидан, Президент И.Каримов Марказий Осиё давлатлари билан ҳамкорлик борасида маълум бир амалий ваколатларга эга бўлган алоҳида лавозим (маслаҳатчи) тайинлаши, ҳатто парламентга алоҳида вазирлик тузиш ва унга маълум бир ваколатлар беришга доир қонун ташаббуси билан чиқиши керак эди. Масалан, Туркияда Туркий жумҳуриятлар ва жамоалари билан алоқага доир масъул давлат вазири бор ва бу лавозимда 1997-1999 йилларда асли андижонлик бўлган сиёсатчи Аҳад Андижон (1954.26.02) ишлаган [92].

Учинчидан, Президент Ислом Каримов МХХнинг бор кучини ўзбек демократик мухолифатига доир маълумотларни Ўзбекистонда ва дунё давлатларида тўплаш ҳамда провокациялар уюштиришга сафарбар этган, бу эса жуда нотўғри.

Тўртинчидан, Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати (МХХ) қўшни жумҳуриятларда, жумладан Қирғизистоннинг Ўш ва Жалолобод вилоятларида миллатдошларимизга қарши қирғин тайёрланаётганига доир ахборот тўплаши, Ўзбекистон Президенти ва Парламентини олдиндан хабардор қилиши ва эҳтиёт чораларга доир ўз фикр-мулоҳазаларини ёзма баён этиши керак эди.

МХХнинг асосий вазифаси – Ўзбекистон давлати ва халқи хавфсизлигини таъминлашдир. Шу билан бирга қўшни жумҳуриятларда яшаётган миллатдошларимиз хавфсизлигини таъминлаш учун уларга қарши тайёрланаётган фитна ва провокациялардан олдиндан хабардор бўлиши керак. Чунки қўшни давлатдаги миллатдошларимизга қарши фитна ва қонли жиноятлар содир этилганда бу Ўзбекистон хавфсизлигига ҳам раҳна солади. Ахир доно халқимиз “Қўшнинг тинч – сен тинч” деб бежиз айтмайди.

14. ЎЗБЕК МУХОЛИФАТИ ЛИДЕРЛАРИНИНГ ХАТОЛАРИ

14.1. Ўзбек мухолифати ва демократик ташкилотлари лидерлари ҳамда фаоллари худди ўт ўчирувчилар жамоасига ўхшайди: миллатдошларимизга қарши туғилаётган таҳликага доир таҳлилий мақола ва ҳисоботларни олдиндан ёзишмайди ва қонли воқеалар содир бўлиши мумкинлигига доир таҳлил камдан-камдир. Улар Ўш-Жалолобод вилоятлардаги каби қирғин бошлангачгина сайтларда кўплаб мақолалар ва ҳисоботлар ёзиб, фуқароларни ҳимоя қилиш муаммоларини кўтара бошлашади, пикетлар ва норозилик акцияларини уюштиришади ва ҳоказо.

14.2. Ўзбекистон “Бирлик” Халқ ҳаракати партияси (БХХП) www.harakat.org сайтида 2010 йил 24 июн куни рус тилида Ўш-Жалолобод қирғинига доир баёнот эълон қилди. Унда, жумладан бундай ёзилганди (аввал унинг рус тилидаги матнини, кейин унинг таржимасини келтираман, таржимани мен қилганман).

“3. Парламенту (Киргизстана, А.Ш.) необходимо выработать новую форму государственного устройства Киргизстана, которая будет обеспечивать безопасность узбеков. Такой формой является создание на территориях, в которых исторически проживали узбеки, Узбекской автономной республики с правом иметь свои вооруженные силы” [93]

“3. Қирғизистон парламенти ўзбеклар хавфсизлигини таъминлайдиган Қирғизистоннинг янги давлат тизилмаси шаклини ишлаб чиқиши керак. Ўзбеклар тарихан яшаган ҳудудларда ўз қуролли кучларига эга бўлиш ҳуқуқи бор Ўзбек мухтор республикаси тузилиши шундай шаклдир” [93]

Халқаро мустақил тергов комиссияси (ХМТК) ҳисоботи 2011 йил 3 май куни тақдимот маросими бўлиб ўтгач Абдурахим Пўлатов раҳбарлигидаги БХХП раҳбарияти 2011 йил 7 май куни ўзининг навбатдаги Баёнотини эълон қилди ([94]-га қаранг). Унда жумладан қуйидаги абзац ҳам бор.

“Мы, народы Центральной Азии и так находимся в довольно сложной ситуации. Нам надо выживать в окружении супердержав – Росии, Китая и Индии. В долгосрочной перспективе кардинальным решением наших проблем является создание Центрально-Азиатского или Туркистанского Союза по подобию Европейскога Союза. Так будет, ибо нет другого выхода. Правда, из-за событий на юге Киргизистана этот вопрос несколько отодвигается назад, но не теряет актуальности. Поэтому, даже предложения о выработке нового государственного устройства в Киргизистане, включая идею создания автономии для узбеков, не должно быть болезненным для киргизов на данном этапе, принимая во внимание долгосрочную перспективу – создание единого государства” [94]

“Биз, Марказий Осиё халқлари шунсиз ҳам анча мураккаб вазиятдамиз. Биз Россия, Хитой ва Ҳиндистондек буюк давлатлар қуршовида яшай олмоғимиз керак. Узоқ муддатли келгусида Европа Иттифоқи каби Марказий-Осиё ёки Туркистон Иттифоқини тузиш – бизнинг муаммоларни ҳал этишнинг узил-кесил йўлидир, буедан бошқа йўл йўқ. Тўғри, Қирғизистон жанубидаги воқеалар туфайли бу масала бирмунча кейинга сурилмоқда, лекин долзарблигини йўқотган эмас. Шунинг учун, ҳатто ўзбеклар учун мухторият тузиш ғояси, узоқ муддатли келгусида бирлашган давлат тузилишини ҳисобга олганда, бу босқичда қирғизлар учун оғриқли бўлмаслиги керак” [94]

Қирғизистон жанубидаги ўзбекларга мухторият тўғрисидаги баёнотлар тарқатаётганлар ҳақида шоир ва ёзувчи Холдор Вулқон рус тилидаги [95]-яхши мақола билан жавоб берган. Ундан икки абзацини келтириб ўтай.

“Требуя автономию этническим узбекам на юге Кыргызстана, они не имеют элементарного чувства ответственности перед людьми, то есть не дают себе отчета в своих словах и действиях, которые снова могут стать жертвами провокаций.

Они либо не знают, либо делают вид, что не знают о серьёзных последствиях, которыми чреваты сказанные и написанные ими слова. Эти стервятники-падальщики, придавая политическую окраску своим личным амбициям, скрывая свои истинные коварные намерения и прикрываясь громкими заявлениями, пытаются набрать политические очки” [95]

“Қирғизистон жанубидаги ўзбекларга мухторият талаб қила туриб, улар одамлар олдида оддий жавобгарликни ҳис қилмаётир, яъни ўз сўзлари ва ҳаракатларига масъул эмаслар, одамлар яна провокация қўрбони бўлишлари мумкин.

Уларнинг айтган ва ёзган сўзлари жиддий оқибатларга олиб келиши мумкинлигини улар ё билмайдилар, ёки ўзларини билмайдиган қилиб кўрсатмоқдалар. Бу ўлаксахўр-қузғунлар, ўз шахсий ғуддайиш (амбиция)ларига сиёсий тус бериб, ўзларининг ҳақиқий макрли ниятларини яшириб ва жарангдор баёнотлар билан ниқобланиб, сиёсий баллар олишга (обрўларини кўтаришга) ҳаракат қилмоқдалар” [95]

Умуман олганда, Қирғизистон жанубида ўзбеклар учун мухтор округ ёки жумҳурият тузиши – муаммони ҳал этувчи йўл эмас ва бунга йўл беришмайди.

Биринчидан, қирғизларнинг кўпчилиги ўзбеклар учун мухторият берилишига рози бўлмайди. Бу саволни Қирғизистонда референдумга олиб чиқилса ҳам улардан кўпчилиги қарши овоз беради.

Иккинчидан, Қирғизистон – ҳудуди кичкина давлатдир. БМТга 192 давлат аъзо бўлиб, у улар орасида ҳудуд бўйича 86-ўринни эгаллайди [96]. Шу кичик ҳудуднинг 75 фоиздан ортиғи тоғлардир. Шу кичик ҳудудда 80 миллат фарзандлари ҳаёт кечирмоқда. Шундай шароитда Қирғизистон халқи ва раҳбарияти янги мухтор вилоят ёки жумҳурият тузишга рухсат бермайди ва бунга кўпгина ошкора ҳамда ноошкора йўллар билан қарши курашиши мумкин.

Учинчидан, мабодо мухтор вилоят ёки жумҳурият тузишга рухсат беришганида ҳам қирғизлар ва ўзбеклар орасида жанжал ва можаролар чиқариш хавфи сақланиб қолади. Бунга мисол қилиб Озорбайжонга қарашли Қорабоғ мухтор жумҳуриятидаги қонли воқеалар, уруш ва бугунги кундаги оғир вазиятни эслашимиз мумкин.

Демак, Абдурахим Пўлатов раҳбарлигидаги Ўзбекистон “Бирлик” Халқ ҳаракати партияси раҳбариятининг Қирғизистон жанубида ўзбек мухториятини тузиш ғояси – боши берк кўчага ўхшаш ғоядир ва уни нотўғри йўл деб баҳолашим мумкин.

Табиийки, ўқувчимизда савол туғилади: бу муаммонинг қандай ечими бор? Бунинг ечими – туркий тилли давлатлар алоқалари, дўстлиги, бирлигини кўчайтиришнинг амалий қадамларини қилиш ва Европа Иттифоқи каби йиллар давомида Туркий тилли давлатлар Иттифоқини қадамба-қадам ярата бормоғимиз керак. Бу ҳақда 15-параграфда батафсилроқ ёзаман.

15. НИМА ҚИЛМОҚ КЕРАК?
ХУЛОСА ЎРНИДА

Биринчидан, Марказий Осиё тарихи шу ҳудудда яшаётган барча халқларга тегишли тарихдир. Шу сабабли Марказий Осиё давлатларининг умумий тарихига доир мактаб ва ўқув юртлари учун умумий дарсликлар ёзилиши мақсадга муқофиқ ва ҳар бир давлат Маориф вазирлиги томонидан тасдиқланиб, ушбу тарих дарсликлари асосида ёш авлодга бир хил таълим беришни йўлга қўймоқ керак.

Бу ҳақдаги фикримни дастлаб 2009 йил 7 май куни www.turonzamin.org сайтида чоп этилган рус тилидаги [68]–мақоламнинг 1-қисмидаги мундарижада қуйидагича ёзгандим.

“20.9. Признание истории Центральной Азии достоянием всех народов этого региона и проведение совместных международных научных конференций по истории (Марказий Осиё тарихи шу ҳудудда яшаётган барча ҳалқларга тегишли эканлигини тан олиш ва биргаликда тарих бўйича халқаро илмий анжуманлар ўтказиш).

20.10. Договориться о введение общего учебника «История центральноазиатских стран» для школ центральноазиатских республик (Марказий Осиёдаги республикалар учун “Марказий Осиё давлатлари тарихи” номли умумий дарсликни жорий этишга келишиш)” [68]

2009 йил май охирида Алмати шаҳрида Қозоғистон, Германия, Қирғизистон ва Тожикистондан келган олимлар, мактаб услубчилари ва таълим соҳаси экспертлари қатнашган уч кунлик семинар ташкил этилди. Бу семинарга доир www.fergananews.com сайтида 2009 йил 26 май куни чоп этилган [97]-мақолада жумладан қуйидагича ёзилган (рус тилидан ўзбек тилига мен ўгирганман).

“Марказий Осиё тарихига доир янги дарсликлар ёзиш ҳақида минтақа олимлари ва мактаб услубчиларининг айнан шу келишуви ўтган семинарнинг асосий натижаси бўлди. Бунга ўхшаш дарсликлар ёзишдан аввал минтақа тарихий ривожланишининг умумий концепциясини ишлаб чиқиш кераклиги аён, бу эса бугунги кунда етарли даражада машаққатли ва жуда нозик масаладир” [97]

“Лойиҳа минтақа мамлакатларида учта семинар ва якуний учрашувни Германияда ўтказишни мўлжаллаган. Лойиҳанинг тўрт йили давомида айрим қатнашчилар Германияда стажировка ўтайди ва дарслик тайёрлаш учун стипендия олади. Навбатдаги семинар келгуси йили (2010 йилда, А.Ш.) Қирғизистонда ўтказилади.

Мактаб дарсликларини халқаро ўрганиш бўйича Георг Эккерт номли Институтнинг (Германия, А.Ш.) Марказий Осиё лойиҳаси раҳбари Баҳодир Сиддиқов сўзларига кўра, бундай дарсликлар тайёрлаш бўйича уларда маълум бир ижобий тажриба бор. Шу йўл билан Германия ва Польша, Германия ва Франция ва ҳатто Исроил ва Фаластин учун умумий тарих дарслиги тайёрланди. Тўғри, Яқин Шарқ тарихи бўйича дарсликда муаллифлар фаластинлик ва исроиллик тарихчилар концепциясини келиштира олмади. Шу сабабли китобнинг ҳар бир бетида исроил ва араб томонининг версияси (фикр-мулоҳазаси) иккита устунда ёзилди. Улар орасида ўқувчилар ҳозирча душман бўлган иккита давлат тарихига доир ўз изоҳлари, хулосаларини ёзиши ёки ўз қарашларини таклиф этиши учун оқ саҳифа қолдирилган” [97]

Марказий Осиё минтақасининг ярим аҳолиси яшаётган Ўзбекистон ва Туркманистон тарихчи олимлари ва мактаб услубчилари ушбу хайрли ишга таклиф этилмаганлиги – бу катта тарихий хатодир ва сиёсий шапкўрликдир.

Нима бўлганда ҳам Ўзбекистон ҳамда Туркманистон олимлари ва мактаб услубчилари Марказий Осиё умумий тарих дарслигини ёзишдек савобли ишдан четда турмасликлари ва лойиҳага қўшилиб биргаликда фаолият олиб бормоқлари зарур.

Иккинчидан, Марказий Осиё минтақасидаги давлатлар учун “Қадимий турк тили” умумий дарслиги ёзилиши ва ҳар бир мактабда бу фандан дарс беришни ташкил этмоқ керак. Шунда ёш авлод мактаб партасидан бошлаб кўпгина сўзлар умумий туркий сўз асосида эканлигини ва турли туркий тилли қон-қардош миллатларимиз сал-сал фарқ билан айтишимизни тушуна бошлашади. Яъни бизнинг ота-боболаримиз, тарихимиз ва тилимиз бир бўлганлигини чуқур тушуна бошлашади ва ёнма-ён яшаётган қардошларга худди ўз ака-укасига қарагандай муомала қила бошлайди.

Мактаблар, коллежлар ва олий ўқув юртларида “Қадимий турк тили” дарси ўтилиши кейинчалик умумтурк тилини яратишга катта ёрдам беради.

Учинчидан, ҳар бир туркий тилли давлатда, жумладан Ўзбекистонда Туркиядаги каби Туркий жумҳуриятлар ва жамоат ташкилотлари билан алоқага доир масъул давлат вазирлиги ташкил этилмоғи керак. Мана шу вазирликлар ва Президентларнинг ҳар икки давлат орасида ва Турк дунёси саммити ҳамда Қурултойлари доирасида ўзаро ҳамкорлик ва борди-келдиларни ривожлантириш, иқтисодий интеграция ҳамда савдо-сотиқни ровожлантириш ва шу каби ижобий ишларни амалга ошириш зарур.
Тўртинчидан, қўшни халқлар маданий алоқаларини мустаҳкамлаш керак. Бунинг учун, масалан,
Ўзбекистонда Қирғизистон Маданияти ўн кунлиги ва кейин Қирғизистонда Ўзбекистон Маданияти ўн кунлигини ўтказиш мақсадга мувофиқдир. Бундай Маданий декадалар Совет Иттифоқи даврида тез-тез ўтказиб туриларди. Айримларида ўзим ҳам томошабин сифатида қатнашганман.

Бешинчидан, катта байрамлар, масалан Мустақиллик байрами ва қадимий шаҳарлар юбилейини ўтказаётганда саҳнада тарихни ёритиш жараёнида Марказий Осиёдаги барча миллатлар тақдири акс этса яхши бўларди. Бу борада [64]-мақоламда жумладан бундай ёзгандим.

“Маълумки, Термезнинг 2500-йиллиги 2001 йилда, Шаҳрисабзнинг 2700-йиллиги 2002 йилда, Қаршининг 2700-йиллиги 2006 йилда, Марғилоннинг 2000-йиллиги ва Самарқанднинг 2750-йиллиги 2007 йилда нишонланганди. ЮНЕСКО Бош анжумани 34-сессиясида 2007 йил ноябрида Тошкентнинг 2200-йиллигини ўтказиш ҳақида қарор қабул қилинганди. Ушбу юбилей тантаналари Ўзбекистон Мустақиллигининг 18-йиллик байрами билан бирга 2009 йил 31 август-1 сентябр кунлари ўтказилади.
Ҳозиргина тилга олинган шаҳарлар юбилейини ўтказиш концепциясида, сценарийсида катта камчиликлар бор ва у шу шаҳарлар тарихи билан боғлиқдир.

Олимлар фикрича, Марказий Осиёдаги ўзбек, қозоқ ва бошқа миллатлар 15-16-асрларда шаклланган. Лекин тарихий шаҳарларимиз 2000 йилдан 2750 йиллик тарихга эга. Масалан, Тошкент 2200 йиллик тарихга эга эканлигини ҳисобга олсак, пойтахтимиз ўзбек миллати шаклланганга қадар қарийб 1700 йил давомида Марказий Осиё халқлари томонидан қурилган. Яъни Марказий Осиёдаги Тошкент ва бошқа қадимий шаҳарларни ўзбек, қозоқ, қирғиз, туркман, тожик миллатларининг аввалги аждодлари қурган ва яхши-ёмон кунларни биргаликда бошидан кечирган.

Тарихга назар солсак, Марказий Осиёда асос солинган кўпчилик давлатлар ва салтанатларнинг пойтахти Самарқанд, Бухоро, Хива, Тошкент, Қўқон ва бошқа қадимий шаҳарлар бўлган. Масалан, пойтахти Бухоро бўлган Сомонийлар давлати таркибига ҳозирги Тожикистоннинг катта ҳудуди кирган (Сомонийнинг ўзи Бухорода дафн этилган, унинг мақбараси шу кунларда ҳам Бухоро марказида жойлашган ва тарихий обида сифатида давлат томонидан қўриқланади). Шу сабабли тожик халқи Сомонийни дастлабки тожик давлати асосчиси деб ҳисоблашади, унга Душанбе марказида катта ҳайкал ўрнатилган, Тожикистон давлати пул бирлиги сомоний деб аталади. Агар Бухоро шаҳри юбилейини ўтказсак ва Бухоро тарихи фақат ўзбек халқига тегишли, деб талқин этсак тўғри бўладими? Бу қардош ва қондош тожик халқининг иззат-нафсига тегмайдими?

Худди шундай Хива хонлиги таркибига асрлар давомида ҳозирги Туркманистоннинг катта ҳудуди кирган ва Хива шаҳри тарихида туркманларнинг ҳам каттагина улуши бор.

Ўзбекистонга 1989 йил июнидан бери раҳбарлик қилаётган, мамлакатимиздаги полициявий режим асосчиси ва раҳнамоси бўлган Президент И.Каримов, ва унинг атрофидаги бир гуруҳ лаганбардорлар қадимий шаҳарлар ва давлатлар тарихи асосан ўзбек халқига тегишли, деб талқин қилмоқдалар. Бу эса қўшни ва қардош давлатлар раҳбарлари ва миллатлари билан тарихий алоқаларимизга зиён етказишга ва бузишга хизмат қилмоқда” [64]

“… Мана шу тарихий фактдан келиб чиқиб, Тошкент тарихи сценарийсига Қозоғистон зиёлилари билан биргаликда қозоқ хони Тула-би (Қалдирғочбий) тарихи киритилиши, ушбу эпизодни Қозоғистондаги таниқли артистлар ижро этишлари мақсадга мувофиқдир (албатта, Қозоғистон артистлари тайёргарлиги, Тошкентга келиб-кетиши ва хизмат ҳақига доир маблағ Тошкент юбилейини ўтказиш жамғармасидан ажратиб берилмоғи керак).

Худди шу йўл билан Тожикистон, Қирғизистон, Туркманистон, Афғонистон артистлари ҳам жалб этилса ва саҳнада шу халқларнинг артистлари ўз созлари билан куйланган куй-қўшиқлар янграса аъло иш бўларди.

Сценарий мана шу кўринишда кенг ва асосли қилиб тайёрлангач, 31 август-1 сентябр тантаналарига қўшни ва қардош давлатлар президентлари таклиф этилиши керак. Президентлар қатнашгач, бу тантаналар қўшни мамлакатлар телевидениеси марказий телеканаллари орқали тўғридан-тўғри трансляция қилиб кўрсатилади. Натижада қўшни мамлакатлар халқлари ҳам ўзбек халқининг, ҳам Марказий Осиёдаги бошқа халқларнинг бой тарихи, маданияти, куй-қўшиқларидан баҳраманд бўлади, шундай тантаналарни ташкил этган ўзбек халқи ва раҳбариятига ҳурмати ошади, халқларимиз ўртасидаги ўзаро ишонч, тарихий дўстлигимиз ва бирлигимиз мустаҳкамланади” [64]

75 кундан кейин – 2011 йил 31 август оқшомида Ўзбекистон Мустақиллигининг 20 йиллиги Тошкентда катта тантана қилинади ва Ватанимиз артистларининг катта концерти бўлади. Мана шу байрам сценарийсига Марказий Осиё миллатларининг тарихи киритилса ва иложи бўлса тарихнинг маълум саҳифаси ўша миллат артисти ўз тилида ижро этса тантанали томоша янада қизиқарлироқ бўлади ва халқларимиз ўртасидаги ўзаро ишончни оширишга хизмат қилади.

ДАВОМИ БОР

Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

(159-мақолам. 2011 йил 22 июн. ДАВОМИ 1) ҚИРҒИН: КИМЛАР ВА ҚАНДАЙ МАНФААТ ИЗЛАМОҚДА?

5. АҚШ ВА ЕВРОПА ИТТИФОҚИ МХО МАНФААТИ

“Қирғизистондаги қирғин сабаблари” номли [19]-мақоламнинг 3-қисми 2011 йил 9 май куни www.yangidunyo.com сайтида чоп этилгач, “Абдурахим” тахаллусли миллатдошимиз 10 май куни соат 3:41 да қуйидаги фикрни мақолам остида ёзганди.

“Америка сиз айтаётган аблаҳлик, ғирромликлардан мустасноми? Америка, Россия, Хитой “оқ ит, қора ит, барибир ит” эмасми? Ҳаммаси ўзларига стратегик ҳисобланган ерларда бир хил сценарий бўйича иш оборишмаяптими? Қачон, эй мусулмонни болалари, ўзингни ғоянгни топасан? Сиёсатчиларинг, ёзувчиларинг, мухолифатчиларинг ғарб бичиб берган духоба иштонда масхарабозлик қиласан?” ([19], 3-қисм постинги).

“Абдурахим”нинг ушбу айбловидаги ““Оқ ит, қора ит, барибир ит” эмасми?” деган жумласига изоҳ беришдан бошлай. Аввал бу гапнинг тўғри маъносига эътибор берайлик ва бир оз таҳлил этайлик. Дунё мамлакатларида 20-асрга келиб кучуксеварлар томонидан итларнинг кўпгина сунъий зотлари яратилди: натижада ҳар хил зотдаги бир қарич ҳам келмайдиган майда итлардан тортиб эшакдай келадиган катта бўрибосар итлар бор.

Фуқаролар, жумладан мен ҳам кўчадан келаётганда дуч келган итнинг катта-кичиклигига қараб ўзим ва ҳамроҳларим учун эҳтиёт чораларини кўраман. Агар майдароқ ит бўлса парво ҳам қилмайман. Агар катта ит бўлса, у ҳолда эҳтиёт чораларини кўришимга тўғри келади: унинг ёнида эгаси борми, бор бўлса уни қайиш ёрдамида жиловини ушлаяптими ёки эркин юрибдими ва ҳоказо томонларига эътибор бераман.

21-аср сиёсатида ҳам барча давлатларга “Оқ ит, қора ит, барабир ит” принципида муомала қилиш – бу катта сиёсий хатоларга олиб боради. Менимча, давлатларнинг катта ёки кичик мақсадларига қараб амалий ҳамкорлик қилиш ва/ёки эҳтиёт чоралар кўриш мақсадга мувофиқдир.

“Абдурахим”нинг асосий айбловини ушбу параграф доирасида параллел равишда таҳлил этай. Бунинг учун Марказий Осиёда, жумладан Афғонистонда 1979 йилдан кейинги айрим воқеаларга эътибор беришимизга тўғри келади.

Маълумки, Совет Иттифоқи Коммунистик партияси Сиёсий Бюроси аъзолари бўлмиш Л.И.Брежнев, Ю.В.Андропов, Д.Ф.Устинов ва А.А.Громико 1979 йил 12 декабрдаги йиғилишида махфий «К положению в „А”» (“А”даги аҳволга доир”) номли 176/125 сонли қарор қабул қилганди. Шу қарорга асосан 1979 йил 25 декабр кечаси Туркистон ҳарбий округидаги 40-армия қўшинлари Амударёга понтон кўприк ясаб, Афғонистон ҳудудига ўта бошлади. [48]

1979 йил 27 декабр куни ўша вақтда Афғонистон Президенти бўлмиш Ҳафизулло Аминнинг (1929.01.08-1979.27.12) Қобул яқинидаги саройига Совет Давлат хавфсизлиги қўмитаси ҳамда ҳарбийлари билан биргаликда “Шторм” (“Довул”) номли операция асосида ҳужум уюштирилди ва у ўлдирилди. Унинг ўрнига Афғонистоннинг Прагадаги элчиси бўлмиш Бабрак Кармаль (1929.06.01-1996.03.12) Афғонистон раҳбари этиб тайинланди. Бу билан деярли ўн йил давом этган Афғон уруши бошланиб кетди. [48]
СССР бюджетидан ҳар йили 40-армияни моддий таъминлаш ҳамда ҳарбий ҳаракатлар олиб бориш учун 3 миллиард АҚШ доллари ва Қобул режимини молиявий таъминлаш учун эса 800 миллион АҚШ доллари сарфланди. [48]

Деярли ўн йиллик Афғон уруши натижасида Совет Иттифоқидан 15031 киши ҳалок бўлди, деярли 54 минг киши ярадор ва 416 минг киши касал бўлди, 270 киши бедарак йўқолди. [48]

Афғон мужоҳидларидан 670 мингдан 2 миллионгача киши ҳалок бўлди (бунга ҳалок бўлган Афғонистоннинг тинч аҳолиси ҳам киритилган). [48]

Ушбу уруш шароитида миллионлаб афғонистонликлар ўз ватанларини тарк этишга мажбур бўлди. Улардан бир неча миллиони Покистонда яшади ва ёш авлод асосан Покистон мадрасаларида диний билим олди. Алал оқибат 1979 йилдан бошланган уруш натижасида диний таълим олган ва уни ҳам унчалик чуқур ўрганмаган миллионлаб Афғон фуқаролари авлоди вояга етди.

1994 йилда Афғонистон пуштун элати орасида Толибон номли ашаддий исломий ҳаракат шаклланди ва у 1996 йилдан 2001 йилгача Афғонистонни бошқарди. Толибонлар бошқараётган давлатни фақат учта давлат – Бирлашган Араб Амирликлари, Покистон ва Саудия Арабистони дипломатик тан олди. [49]

Толибонлар раҳбарлиги даврида ва улар назорат қилаётган ҳудудларда бугунги кунда ҳам телевидение, мусиқа ва мусиқий асбоблар, тасвирий санъат, компютер ҳамда Интернет, шахмат ўйини ва оқ рангдаги пойафзал кийиш тақиқланган (чунки Толибон байроғи оқ рангдадир).

2001 йил 26 февралда Толибон раҳбари мулла Умар барча ноисломий ёдгорликларни бузиб ташлаш ҳақида қарор эълон қилди. Шу қарорга асосан Афғонистоннинг Бомиён вилоятида 3-4-асрларда қояда ўйиб ишланган иккита баҳайбат Будда ҳайкали тўплардан ўққа тутилиб портлатилди [49]. Бу ҳайкаллар ЮНЕСКО (UNESCO — United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) томонидан Инсониятнинг буюк ёдгорликлари рўйхатига киритилганди.

Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Хавфсизлик Кенгаши Толибонлар ҳаракатини террорчи ташкилотлар рўйхатига киритган. [49], [50]

2011 йил 11 сентябрда АҚШда уюштирилган террористик актлар ва 3000 дан ортиқ оддий фуқаролар ҳалок қилинганидан кейин АҚШ ҳамда иттифоқчи давлатлар Афғонистондаги Толибон режимига қарши Контртеррористик ҳарбий операцияни бошлади. Аввалига Афғонистонлик тожиклар қўмондони Аҳмад Шоҳ Масъуд (1953.01.09-2001.10.09) қўшини ва ўзбек генерали Абдул-Рашид Дўстум (1954) раҳбарлигидаги қўшин (булар Шимолий Альянс қўшини деб аталарди) ёрдамида Толибонларнинг Қобулдаги режими ағдарилди. [51]

БМТ Хавфсизлик Кенгашининг 2001 йил 20 декабрдаги 1386-сонли резолюцияси асосида Афғонистонга Хавфсизликка ҳамкор халқаро кучлар (ингл. ISAF) киритилди. 2010 йилда ISAF таркибида 47 мамлакатнинг 120 минг кишилик қўшини Афғонистонда фаолият олиб борди. [51]

Деярли ўн йилдан бери 47 давлатнинг 120 минг кишилик қўшини энг замонавий ҳарбий қуроллар ёрдамида ашаддий Толибонларни узил-кесил тор-мор қила олгани йўқ. Бу шуни кўрсатадики, Толибонлар Марказий Осиёдаги ёш давлатлар учун ашаддий догматик қарашларга эга бўлган жуда хавфли ҳарбий куч эди. БМТ қарори асосида Толибонларни тор-мор қилиш билан 47 мамлакат ҳарбийлари шуғулланаётгани – Марказий Осиёдаги давлатлар фуқаролари учун ижобий ҳолатдир.

Ушбу 120 минг кишилик қўшинни ҳам қурол-яроғ, ҳам кийим-кечак, ҳам озиқ-овқат ва ҳоказолар билан таъминлаш муаммоси бор. Афғонистон Осиё қитъасининг деярли марказида жойлашган қуруқликдаги мамлакат бўлганлиги сабабли бу мамлакатга нарсаларни асосан Ўзбекистон каби нисбатан тинчроқ ва хавфсизроқ қўшни мамлакат ҳудуди орқали Афғонистонга олиб кириши мумкин ва керак. Шу сабабли бугунги кунда АҚШ ва Европа Иттифоқи учун Ўзбекистон муҳим ҳамкор давлатдир. Бу – биринчидан.

Иккинчидан, 1,4 миллиардли Хитой аждаҳоси кундан-кунга катталашиб дунё мамлакатларига хавф сола бошлаган шароитда АҚШ ва Европа Иттифоқи МХОлари Марказий Осиёдаги ёш давлатларнинг мустақил ривожланиши тарафдоридир. Бу – иккинчидан.

Учинчидан, АҚШ ва Европа Иттифоқи МХОлари ўз мамлакатлари фирма ва корпорациялари Марказий Осиёдаги давлатлар ҳудудида халқаро қонунлар доирасида фаолият олиб бориши ва ўз мамлакатлари учун иқтисодий фойда келтириши тарафдоридир.

Шуни унутмайликки, ҳар бир давлат президенти ўз ваколатларига киришишдан аввал парламентда тантанали равишда халқи ҳамда давлати манфаатларини ҳимоя қилиш ҳақида қасам ичади. Яъни АҚШ Президенти Марказий Осиё давлатлари манфаатини ҳимоя қиламан, деб қасам ичмайди, аксинча ўзининг қадрдон Ватани бўлмиш АҚШ манфаатларини ҳимоя қилиш ҳақида қасам ичади. Бу табиий ҳолатдир.

Шу сабабли ҳам Ўзбекистон ўз парламенти депутатлари ва президентини эркин, демократик асосда кўп номзодлар орасидан энг иқтидорли шахсларни сайлаш имкониятига эга бўлмоғи зарур. Улар халқаро қонунлар доирасида Ўзбекистон халқи манфаатларини ҳимоя қилиш билан амалда шуғулланмоқлари керак.

АҚШ ва Европа Иттифоқи МХОларининг Россия ҳамда Хитой МХОлари манфаатидан кескин фарқ қиладиган томони – Марказий Осиё мамлакатларини ўз таркибига қўшиб олиш мақсадлари йўқ!

Аксинча улар Россия ва Хитойдек авторитар, тоталитар катта давлатларга қарши Марказий Осиё мамлакатларини буфер (оралиқ) давлатлар сифатида сақлаб қолиш ва мустақил ривожлантириш тарафдоридир.

Демак, мустақил ривожланиш борасида Марказий Осиё мамлакатлари қизиқишлари АҚШ ва Европа Иттифоқи МХОлари манфаатлари билан маълум миқёсда мос тушади.

Шу ва шунга ўхшаш демократик тамойиллар асосида Марказий Осиё мамлакатлари раҳбарияти АҚШ ва Европа Иттифоқи давлатлари раҳбарияти билан ҳамкорлик олиб бориши мақсадга мувофиқдир.
Хулоса қилиб айтганда, АҚШ ва Европа Иттифоқи МХОлари юқорида ёзган манфаатлардан келиб чиқиб Марказий Осиё халқлари ўртасида ўзаро қирғин келтириб чиқариш тарафдори эмас. Улар бундай ноинсоний жиноятларни халқаро комиссия тузиб ҳар томонлама ўрганиш ва шунинг асосида бундан буён йўл қўймаслик чора-тадбирларини ишлаб чиқиш тарафдоридир.

6. ТОЖИКИСТОН МХО МАНФААТИ


Фото 4. Душанбеда Исмоил Сомонийга 1999 йилда ўрнатилган ҳайкал [52].

Энди Марказий Осиёдаги бешта мустақил давлат махсус хизмат органлари ва уларнинг олий раҳбарлари бўлмиш президентлари манфаатини кўриб чиқайлик.

Тожикистон раҳбарияти Марказий Осиё буюк тарихининг Исмоил Сомоний (849-йил, Фарғона – 907-йил, Бухоро) даврига алоҳида ҳурмат билан қарайди. Ҳатто Мустақил Тожикистон пул бирлиги “сомоний” деб қабул қилинган. Дунёда 200 дан кўпроқ давлат бўлса, шулардан камдан-камида миллий пул бирлиги тарихий шахс номи билан номланади.

Тожикистон раҳбарияти Исмоил Сомоний даврига суяниб бугунги Тожикистон ҳудудини белгилаш ҳаракатидадир. У дастлабки босқичда Ўзбекистонга қарашли 2750 ёшли Самарқанд ва 2500 ёшли Бухорони ўз ҳудудига қўшиб олишга саъй-ҳаракат қилмоқда.

“Исмоил Сомоний ўз даврининг қобилиятли, серғайрат ва зукко давлат арбоби бўлиб, Мовароуннаҳр ҳудудида йирик марказлашган давлатга асос солди. У ўз давлатига доимо хавф солиб турган кўчманчилар устига 893 йилда қўшин тортди, Тароз шаҳрини эгаллаб, шимолдан бўладиган ҳужумларга барҳам берди.

Кучайиб бораётган ва мустақилликка интилаётган Исмоил Сомоний сиёсати Араб халифалигини ташвишга солаётган эди. Шу боис халифа Муътазид Сомоний билан Хуросон ноиби Амр ибн Лайсни тўқнаштириб, ўз мақсадига эришмоқчи бўлди. 900 йилда Исмоил ҳал қилувчи жангда Амр ибн Лайсни енгиб, Хуросонни ҳам ўзига қўшиб олди. Натижада, халифа Сомоний давлатини тан олиб, унга ҳукмдорлик ёрлиғини юборишга мажбур бўлди. Ана шу тариқа IX аср охирларида Мовароуннаҳр Араб халифалиги ҳукмронлигидан халос бўлди” [53]

Шу ерда Сомонийлар давлати (819-999) ҳудудига доир картани [54]-мақоладан келтириб ўтай.


Фото 5. Сомонийлар давлати (819-999) картаси [54].

Айтишим ўринлики, ажойиб ва чиройли қилиб қурилган Исмоил Сомоний мақбараси Бухоро марказида жойлашган. Ушбу обидани ва у ерда ётган улуғ ватандошим Исмоил Сомонийни 1975 ҳамда 1994 йилларда зиёрат қилганман.


Фото 6. Исмоил Сомоний ва Сомонийлар мақбараси [55].

Энди 8-9-асрдан 21-асрга қайтайлик. Тожикистон Президенти Имомали Рахмон 2009 йил 8 декабр кечқурун Душанбедаги Радио уйига 50 нафарга яқин журналистларни таклиф қилиб, тўрт соатдан ортиқроқ вақт давомида суҳбатлашди. У суҳбат давомида жумладан қуйидаги мавзуда гапирди.
“Президент бу сафар кутилмаганда ўзбек касбдоши Ислом Каримов билан муносабатлари тарихига доир кўпгина маълумотларни очиқлади. Раҳмон, журналистларни огоҳлантириб, барча эшитганларингиз “ушбу кабинетда қолиши керак” дегани рост. Лекин у эллик нафар журналистлар билан мулоқот қилиб, бу даврада айтилган гапларни сир тутиб бўлмаслиги фактига етарлича баҳо бермади.

“Мен Каримовга жуда яхши муносабатда эдим … Биз уни “отамиз” дердик, лекин кейин биз кўп нарсаларни билдик. Бу инсон тожикларга доир барча ишларга қарши курашаяпти … мамлакатимиз ривожланишини хоҳламаяпти, совуқ қишда электрни ўчириб қўймоқда”, – деб ўз хотиралари билан ўртоқлашди Имомали Рахмон. Ва давом этди: “Бир куни биз унинг билан бирга Самарқандга боргандик, академик Муҳаммаджон Шукуров биз билан бирга эди, ёлғон гапиришимга у изн бермас (у гувоҳдир, А.Ш.). Мен ёнимда турган бир кишидан: “Сенинг миллатинг қандай?” деб сўрадим. У Каримовга қаради, кўриб турибман ундан қўрқаяпти ва жавоб берди: “Мен самарқандликман”. У ердаги тожиклар мана шундай аҳволда”

Шу ерда Рахмон тожик-ўзбек муносабатларини 1920-йиллардан бери мураккаблаштириб келаётган мавзуни – Ўрта Осиёда миллий-маъмурий чегараланиш ўтказа туриб большевиклар Самарқанд ҳамда Бухорони Ўзбекистон ССР ҳудудига ўтказганига доир мавзуни кўтарди. Тожиклар бу шаҳарларни ўзларининг тарихий ва маданий мероси деб ҳисоблайди.

Жаноб Рахмон давом этди: “Мен у (Каримов – Муҳаррир) билан кўп марта тортишганман, икки марта ҳатто урушиб қолганмиз (Рахмон бошқа сўз ишлатди, уни сиёсий тўғрилик фикридан келиб чиқиб уни келтирмаяпмиз, Муҳаррир), бир сафар бизни Назарбоев ажратди, иккинчи сафар Кучма ажратди (Қозоғистон Президенти ва Украинанинг собиқ президенти, – Муҳаррир). Ва мен унга: “Биз Самарқанд ва Бухорони барибир оламиз!” дедим” [56]

Агар бу муаммога Тожикистонда қуришга ҳаракат қилинаётган гидроэнергетик иншоотлар ва Ўзбекистонда етиштириладиган экинларни суғориш учун ишлатиладиган сув муаммосини ҳам қўшсак, ушбу икки қондош ва қардош мамлакат халқи ўртасида давлат раҳбарлари каттагина қарама-қаршиликка олиб боришаётгани маълум бўлади. Бу борадаги фикр-мулоҳазаларимни таҳлилий [57]-мақоламда ёзгандим.

Хулоса қилиб айтганда, Тожикистон махсус хизмат органлари ҳамда раҳбарияти тожиклар ва ўзбеклар ўртасида Қирғизистондаги каби қирғин келтириб чиқаришга асосан тайёрлаб бўлишган. Агар, Аллоҳ кўрсатмасин, Тожикистон махсус хизмат органлари раҳбариятидаги айрим шахслар “шундай қирғин вақти етди” дегандай қарорга келса (одатда бундай қарор тор доирада яширинча қабул қилинади), Тожикистонда навбатдаги миллатлараро қирғин бўлиш эҳтимоли бор.

Айрим ўқувчиларимиз: “Шуҳрат ака ваҳима қилаяпти” дейиши мумкин. Шундай фикрдаги миллатдошларимиз Тожикистон Фанлар академияси масъул ходими, таниқли тарихчи олим Нурмуҳаммад Амиршоҳийнинг Ислом Каримов ва Имомали Раҳмон номига 2011 йил май ойи охирида ёзган очиқ мактубига эътибор берсин.

“Тарихчи олим Нурмуҳаммад Амиршоҳий Ўзбекистон ва Тожикистон президентларига очиқ хат ёзди. Унда олим Амиршоҳий икки давлат раҳбарларини ўзбеклар ва тожиклар ўртасида миллий низо чиқиши мумкинлигидан огоҳлантирди.

“Бугун биз маданий масалалар, иқтисодий ва ижтимоий ҳамда сиёсий алоқаларимизни тиклаб, аввал йўл қўйган хатоларимизни тузатишга жон-жаҳдимиз билан ҳаракат қилишимиз вақти етди. Ҳеч кимга сир эмас, бугун Тожикистон ўзбеклар кўпчиликни ташкил қиладиган минтақадаги ягона давлат саналади. Шунингдек, этник тожиклар ҳам минтақадаги бошқа давлатлардагидан кўпроқ Ўзбекистонда яшаб, фаолият қилади. Бироқ сўнгги пайтлар ўзбеклар ва тожиклар дунёдаги йирик давлатларнинг геосиёсий манфаатлари қурбони бўлиш мумкинлиги хавфи кун сайин кучаймоқда. Агар бугун хушёрликни қўлдан берсак, бир-бирига қон-қардош икки биродар халқ ўртасида ўзаро миллий низолар чиқиб кетиши ҳеч гап эмас”, дейилади тожикистонлик таниқли тарихчи Нурмуҳаммад Амиршоҳийнинг Ислом Каримов ва Имомали Раҳмон номига битилган очиқ мактубида.

Амиршоҳий жаноблари мулоҳазасича, гарчи ўзбеклар ва тожиклар ўртасидаги жарликнинг кенгаяётгани ичкаридан сезилмаса-да, бу бегоналашиш жараёни икки қўшни муносабатларини кўпдан буён кузатиб келаётган ташқи кучларга аниқ сезилиб қолмоқда.

Тожикистон Фанлар академияси масъул ходими Нурмуҳаммад Амиршоҳий Ўзбекистон ва Тожикистон давлат раҳбарларини бугун гина-адоватларни бир ёққа қўйиб, қўлни қўлга беришга чақирар экан, “акс ҳолда, ўзбеклар ва тожиклар ўртасида учинчи кучлар манфаати учун фойдали бўлган миллий низо бошланиб кетиши мумкин”лигидан огоҳлантиради” [58]

Марказий Осиёдаги қон-қардош биродар халқлар, жумладан тожиклар ва ўзбеклар ўртасида миллий низо ҳамда қирғин келтириб чиқариш асослари чуқурроқ эканлигини ва буни асосан орқаваротдан махсус хизмат органлари айрим раҳбарлари уюштиришлари ҳақида ушбу таҳлилий мақоламда кўрсатиб беришга ҳаракат қилмоқдаман.

7. ҚОЗОҒИСТОН МХО МАНФААТИ


Фото. 7. Қозоқ хонлиги (1465-1718) байроғи [59].

Авваламбор айтиш жоизки, Қозоғистон бугунги кунда – 2011 йил июнида Марказий Осиёдаги беш давлатдан энг бойи ва тез ривожланиб бораётган давлатдир. Бунга доир битта таққослама фактни келтириб ўтай.

“Таъкидлаш лозимки, Ўзбекистон ЯИМ (ялпи ички маҳсулоти) доимо ўсиб бораётгани ҳақида расмий баёнотларга қарамай, у жуда паст даражада қолмоқда. Марказий банк расмий курси бўйича, Ўзбекистонда ЯИМ жон бошига бор-йўғи 1290 долларни ташкил этмоқда (Марказий Разведка Бошқармаси (МБА, АҚШ) маълумотларига кўра, харид қуввати бўйича солиштирганда мамлакатда жон бошига ЯИМ 3100 долларни ташкил этади). Таққослаш учун –харид қуввати бўйича солиштирганда жон бошига ЯИМ қўшни Қозоғистонда 12 000 долларга яқинлашмоқда, Туркманистонда эса 8000 доллардир” [60]

Энди тарихга эътибор берайлик. Марказий Осиёда 1465-1718 йиллар орасида Қозоқ хонлиги вужудга келди ва фаолият олиб борди.


Фото 8. Қосимхон (1445-1521) давридаги Қозоқ хонлиги (1511-1522) [59].

Қозоқ хонлигининг асосий пойтахти Туркистон шаҳри эди. Кўп йиллар давомида Тошкент шаҳри Қозоқ хонлиги ихтиёрида эди. Қозоқ ҳонлигининг таниқли ва ҳурматли бийларидан бири – Туля би (рус тилида Толи би, 1663-1756) ҳозирги Жанубий Қозоғистон вилояти Туля би туманида 93 ёшида вафот этган бўлсада, уни 1756 йилда Тошкент шаҳрида дафн этишган. Бунинг сабаби – ўша давр мусулмон аждодларимиз Туля бини Қалдирғочбий деб асосли равишда жуда юқори даражада ҳурмат қилганлар.


Фото 9. Тошкентдаги Туля би (Қалдирғочбий) мақбараси. [61]

Бугунги кунда – 2011 йил 8 июнда Тошкент шаҳрида Туля би мақбараси бор, уни кўпинча Қалдирғочбий мақбараси деб аташади (мен ушбу мақбарага 1990-йиллар бошида кириб Туля би руҳига дуои фотиҳа ўқигандим). [61]

Бугунги Қозоғистонда Қозоқ хонлигининг 1465-1718 йиллари ҳақида радио ҳамда телевидениеда кўп ва хўп гапиришади, газета ҳамда журналларда мақолалар ёзишади.

Шу билан бир вақтда Қозоғистон махсус хизмат органларининг айрим ходимлари Қозоғистон халқи орасида ўзбекларга қарши ёмон фикрлар тарқатиш билан шуғулланишади. Натижада “Тошкент Қозоғистонники” деб ҳисоблайдиган айрим кам саводли қозоқлар ҳалигача бор. Шунга доир Алмати шаҳрида ўз бошимдан ўтган битта воқеани айтиб берай. Воқеани хотирамда қолгани бўйича келтираман.

Мен Ўзбекистондаги қаттиқ тазйиқлардан кейин 2008 йил 4 ноябридан 2010 йил 21 январигача Алмати шаҳрида қочқин сифатида яшадим. Шу вақт давомида тирикчилигимни асосан фотоаппаратим ёрдамида Алмати бозорларида сотувчиларни фотосуратга олиш билан ўтказдим.

2009 йил ёзида Алматидаги Барахолка бозоридан бир чақирим наридаги Кенжахон бозорида фотосуратга олиб юргандим. Бозор ичидаги кичик ошхоналардан бирига кириб олдинги кун суратга тушган ошпаз аёлларга суратларини бердим.

Вагончага ўхшаган кичик ошхона ичида олти нафар хўранда овқатланаётганди. Улардан бири ўзбек тилида гапирганим учун менга қараб: “Ўзбекистонда қозоқларни сиз ўзбеклар тазйиқ қилаяпсизлар. Бу ерда эса бемалол юрибсизлар” деди. Мен: “Ўзбекистонда бир миллионга яқин қозоқлар яшаб юрибди. Агар ўзбеклар тазйиқ қилишганида улар Қозоғистонга кўчиб ўтган бўларди. Улардан жуда кўпчилиги кўчмасдан Ўзбекистонда яшаб юрибди” дедим.

У: “Тошкентга борсак милиция ходимлари “Қозоқ нега келдинг” деб бизни талайди, кўчада юришга қўймайди” деди. Мен: “Тошкентда ўзбек милиция ходимлари қозоқларнигина эмас, балки ўзбекларни ҳам талаяпти. Шунинг учун милиция ва махсус хизмат органлари тазйиқи билан оддий ўзбек халқи муносабатини ажрата билиш керак. Миллионга яқин қозоқлар ўзбеклар билан кўп йиллар давомида ёнма-ён қўни-қўшни бўлиб яшаб юрибди” дедим.

У бир оз жимиб қолдида, кейин бундай деди: “Тошкент қозоқлар ери. Ўзбеклар уни ўзиники қилиб олган” деди. Унга жавобан: “Мен Тошкентда 31 йил яшадим. Тошкент шаҳри ва вилоятида яшаётганларнинг жуда кўпчилиги ўзбеклардир. Қозоқлар ҳам бор. Лекин улар сони ўзбекларга нисбатан камроқ” дедим.

У провокатор тарихда яшаб ўтган бир-иккита қозоқ султонлари исми-шарифини айтиб, улар Тошкентда яшагани ва кўпгина тарихий шахслар қозоқ бўлгани ҳақида айтди. Мен қозоқ султонлари ҳақида тортишиб ўтирмадимда битта савол бердим: “Амир Темур ким ва қаерда туғилган?”

Провокатор нима дейишини билмай тутилиб қолди. Кейин олдида столда турган чойнакни қўлига олдида менга қараб ўшқириб: “Кет, ўзбек! Бўлмаса ҳозир шу чойнакни отаман!” деди. Мен атайлаб ортиқча тортишиб жанжалга айлантирмоқчи бўлаётган бу провокатордан узоқлашишим кераклигини тушуниб ошхонадан чиқиб ўз ишимга кетдим.

Махсус хизмат органи раҳбарияти ва ходимлари ўз фаолиятини халқ олдида оқлаш ва мамлакат бюджетидан катта маблағларни олиш учун уларга кимнидир, қайсидир гуруҳни, баъзан бутун бир миллат вакилларини душман қилиб кўрсатиши керак. Мана шу яширин мақсаддан келиб чиқиб МХОчилар Тожикистонда ҳам, Қозоғистонда ҳам, Қирғизистонда ҳам, Туркманистонда ҳам ўзбекларга қарши турли хил миш-миш ва туҳмат гапларни тарқатиш, уларга доир куй-қўшиқларни радио орқали эшиттирмаслик ҳамда телекўрсатувлар ташкил эттиришга рухсат бермаслик ва ҳоказо усулларни қўлламоқдалар.

МХО зобитлари ва улар билан боғлиқ кимсалар халқ орасида ўзбекларга қарши миллатчилик кайфиятини ошириш мақсадида имконият топганларида провокациялар уюштиришади. Бу провокация эканини билдирмасликка ҳаракат қилишади. Мана шундай провокациялардан бири 2008 йил 14 декабр куни Алматидаги “Қурдас-7” бозорида бўлгани ҳақида мен [62]-мақоламда ёзгандим. Ўша матнни келтириб ўтай.

“Мен 2008 йил 4 ноябрдан бери қочқин сифатида Алмати шаҳрида яшамоқдаман. 2008 йил 14 декабр куни соат 16.00-ларда Алтин Ўрда бозори яқинидаги «Қурдас-7» номли қурилиш материаллари бозорига бордим. Одатдагидек тирикчилик учун русчалаб «Суратга тушасизларми?» деб бозор ҳудудидан ўтиб бораётгандим.

Тунукалар сотиладиган жойда беш киши суҳбатлашиб ўтирган экан. Уларга ҳам таклиф қилдим. 25 ёшлардаги йигит қозоқчалаб: «Ўзбекмисан?» деб сўради. Мен ўзбекчалаб: «Ҳа, ўзбекман» дедим. Ўтирганлардан бири – 45 ёшлардаги киши қозоқчалаб: «Ҳужжатларинг тўғрими?» деган маънода сўради. Мен: «Ҳужжатларим тўғри» деб жавоб бердим.

25 ёшлардаги йигит қозоқчалаб: «Қайдансен?» деб сўради. Мен: «Ўзбекистонданман» дедим. У бошқа қозоқларга қараб кесатиб: «Ўзбек жақси жумыс тапибди (Ўзбек яхши иш топибди)» деди ва туриб олдимга келди. У менинг сураткашлигимни назарда тутганди. У елкамга осиб олган сумкамнинг сал очиқ турган бўлимига тўртта бармоғини тиқиб, ўзига торта бошлади. Қарасам, ҳозир сумкамни йиртиши мумкин.

Мен унга: «Қўлингни ол!» дедим. У сумкамга тиққан бармоқлари билан сумкамни ўзига куч билан торта бошлади. Мен: «Қўлингни тортиб гапир. Биров сумкасига қўлингни тиқма!» дедим ва унинг қаршилигига қарамай билагидан ушлаб унинг қўлини сумкамдан чиқариб қўйдим.

У ўнг қўлини мушт қилиб, жағимга сал ён томондан қўйиб итара бошлади. Мен нима қиларкан, деган маънода индамай, қимирламай унга тик қараб турибман. Ўтирганлардан бири қозоқ йигитга қараб «Қўй, қўй» деган маънода қозоқчалаб гапирди. Провокатор ўнг қўлини туширди. Кейин яна ўнг қўли билан ёқамдан ушлаб қозоқчалаб: «Бу ўзбекни урайми?» деди.

Мен индамай унга бир оз нафрат билан қараб туравердим. Шу вақтда икки нафар харидор келиб, темир-терсак, тунуканинг баҳосини сўрай бошлади. Шунда ўша 45-ёшлардаги киши қозоқчалаб гапириб олдимизга келди ва 25-ёшлардаги провокаторнинг елкасидан ушлаб қозоқчалаб: «Бор клиентларингга қара!» деди ва уни итариб жўнатди. Кейин менга қараб: «Сен бор, бор, ўз ишинг билан шуғуллан» деди. Мен индамай ўз йўлимга кетдим.

Адашмасам, 2008 йил 14 декабр куни Қозоғистон Республикаси Президенти Н.Назарбоев Астанадан Алматига 16 декабр – Мустақиллик байрами муносабати билан келганди. Бундай кунларда бозорларга махсус хизмат органлари зобитлари жўнатилади ва уларга катта ҳуқуқлар берилган бўлади. Улар бозор ҳудудидаги ўз хуфиялари, провокаторлари ҳамда оддий сотувчилар билан суҳбатлашиб ўтиришади. Баъзан провокаторлар вазиятдан фойдаланиб провокация, жанжал чиқаришга ҳаракат қилишади. Бундай вазиятлар Тошкентда кўп марта бошимдан ўтган.

Шундай қилиб, бу провокатор мен ўзбек бўлганлигим ва ўзбек тилида гапирганим учун калтакламоқчи бўлди. Мен асабийлашмасдан берган жавобларим ва ўша ерда ёши каттароқ кишининг аралашиши туфайлигина бу провокация амалга ошмади” [62]

Қозоғистон махсус хизмат органлари ўзбекларга ҳамда ўзбек тилига совуқ муносабат қилаётгани ва уюштираётгани ҳақида Қозоғистон Республикаси Президенти номига ёзган [63]-мақоламда келтирилган шикоят хатимда ҳам, бу ҳолатга Ўзбекистон раҳбарияти йўл қўяётган катта хатолар ҳақида [64]-мақоламда ҳам ёзганман.

Таъкидлашим лозимки, Қозоғистон Президенти Нурсултон Назарбоев (1940.06.07) кучли, узоқни кўра биладиган, тажрибали ва жаҳонга танилган давлат арбобидир. Мамлакат Мустақилликка эришгач у 1991-2009 йиллар давомида Қозоғистон Миллий хавфсизлик қўмитаси (МХҚ) раҳбарини асосли равишда ўн (!) марта алмаштирди. Бундай тез-тез алмаштириш натижасида МХҚ раҳбарлари ўз ён-атрофига миллатчилик йўналишида катта провокациялар уюштиришга тайёр бўлган “команда”, гуруҳни шакллантириб улгурмади.

Шу ва шунга ўхшаш сабаблар туфайли Қозоғистонда миллатлараро низо масаласида худди Қирғизистонда Асқар Ақаевнинг 1990-2005 йилларда Президентлиги давридаги каби ҳозирча нисбатан тинчлик сақланмоқда.

8. ҚИРҒИЗИСТОН МХО МАНФААТИ

Қирғизистон махсус хизмат органлари манфаатига доир [19]-мақоламнинг “Қирғизистондаги қирғиндан кимлар манфаатдор?” ва “Ўш ва Жалолободдаги қирғин қачондан бошлаб тайёрланганди?” деган 1-2-саволга берган жавобимда ёзганман. Бунга қўшимча фикр-мулоҳазаларимни кейинги параграфларда ёзаман.

Қирғизистон тарихда катта давлат қурмаганлиги сабабли Ўзбекистон ҳудудидаги бирорта шаҳарга даъво қилаётгани йўқ. Лекин Қирғизистон махсус хизмат органлари ва раҳбариятидаги айрим шахслар Қирғизистон-Ўзбекистон чегараси яқинидаги баҳсталаб анклавларни ўзиники қилиб олиш истаги ва даъвоси бор.

“Анклав (лот. inclavatus — “ёпиқ, қулфланган”, лот. clavis — “калит”) – бошқа давлат ҳудуди билан ўралган давлат ҳудуди. Бошқа давлат ҳудуди билан тўлиқсинча ўралган давлатнинг бир қисм ҳудуди тўлиқ анклав деб аталади. Ҳудуд тушунчасига қуруқликдаги ҳудудлар ҳам, сув ҳавзаларидаги (кўл, денгиз, А.Ш.) ҳудудлар ҳам ҳам киради. Анклав-давлатларга Италиядаги Ватикан, Мальта ордени ва Сан-Марино, Жанубий Африка Республикасидаги Лесото киради” [65]

Анклавлар муаммоси ва Қирғизистон-Ўзбекистон чегараси демилитация қилинмаганлиги билан боғлиқ муаммолар бор. Масалан, 2004 йил 6 сентябр куни Қирғизистон парламенти Шоҳимардон анклавини республикага қайтариб бериш масаласини муҳокама қилди ва Қирғизистон ҳукуматидан бу масалада Ўзбекистон билан музокаралар олиб боришни талаб қилди [66].
Бундан ташқари Қирғизистон ҳудудида жойлашган Ўзбекистонга қарашли Сўх анклави муаммоси ҳам бор.

Яна муаммолардан бири – бу Қирғизистоннинг Боткент вилоятида жойлашган Ўзбекистонга қарашли газ кони ва газ ишлаб чиқариш ҳамда узатиш билан боғлиқ газ объектлари масаласидир. Бу масалада музокаралар кўп йиллардан бери давом этмоқда ва шу бугунга – 2011 йил 10 июнга қадар муаммо ҳал қилинган эмас. [67]

9. ТУРКМАНИСТОН МХО МАНФААТИ

Туркманистон тарихига доир кўпгина фактларни [68]-мақоламнинг 5-қисмида келтирганман. Маълумки Туркманбоши Сапармурод Ниёзов (1940.19.02-2006.21.12) Туркманистонга 1985-2006 йилларда раҳбарлик қилди ва мамлакатни махсус хизмат органларига таяниб диктаторларча бошқарди [69].

2006 йилдан бошлаб Туркманистонга бошқа диктатор – Гурбангулы Бердымухаммедов (1957.29.06) раҳбарлик қилмоқда ва у ҳам махсус хизмат органларига таяниб давлатни бошқармоқда [70].

Туркманистон ва Ўзбекистон мустақилликка эришгач, кучишлатар органлар ва уларнинг бевосита энг олий раҳбари бўлган давлат раҳбарлари ўзбек ва туркман халқи орасидаги тарихий дўстлик ҳамда қон-қардошлик алоқаларига қарши кўпгина номақбул ишларни қилди ва қилмоқда.

Бугунги кунларда чегара ҳудудларида Ўзбекистон фуқаролари туркман чегарачилари томонидан отилаётгани, икки мамлакат ўртасида виза тартиби жорий этилгани боис Туркманистондаги қариндош-уруғларни кўриб келиш учун чегарадан ўтиш мушкул муаммога айлангани, Туркманистонда ўзбек мактабларининг тугатилаётгани, Туркманистонда яшаётган ўзбек миллатига мансуб фуқаролар давлат амалдорлари томонидан қаттиқ камситилиши ва тазйиққа (дискриминацияга) учраётгани, ўзбек тилидаги газеталар ёпилаётгани, телекўрсатувлар ва радиоэшиттиришлар тўхтатилгани кўпчиликка маълум.

Туркманистондаги ўзбеклар аҳволига доир айрим фактларни келтириб ўтай.

“Туркманистон ва Ўзбекистон ўртасидаги чегара 1600 километрдан узунроқ.
Хоразм вилояти ички ишлар идорасидаги манбанинг айтишича, (2010 йил ноябрида, А.Ш.) ўзбек-туркман чегарасида туркман чегарачилари Ўзбекистон фуқаросини ҳалок этганлар. Ҳодиса, милиция зобитининг маълум қилишича, Хоразм вилоятининг Туркманистон билан чегардош Шовот туманида юз берган.

Мақсуд Ражабов исмли Ўзбекистон фуқаросининг қай ҳолатда ҳалок этилгани маълум эмас.
Хоразм вилояти ички ишлар идорасидаги манбанинг айтишича, Мақсуд Ражабовни учта туркман чегарачиси аввал Ўзбекистон ҳудудида ҳалок этиб, сўнгра Туркманистон ҳудудига олиб ўтишган.
Ҳодиса жойини текширувдан ўтказган ўзбек чегарачилари у ерда қон изларини топганлар. Мазкур ҳодиса юзасидан ҳозиргача Туркманистон томонидан расмий изоҳ берилмаган.

Хоразм вилояти мулозимлари икки мамлакат ўртасида сим тўрлар тортилганидан буён биргина Шовот туманида 300 га яқин Ўзбекистон фуқаролари ҳалок этилганини айтишади. Туркманистон фуқароларидан қанча одамнинг қурбон бўлгани маълум эмас” [71]

“Расман Туркманистонда беш миллиондан зиёд аҳоли истиқомат қилади, уларнинг 8-10 фоизи ўзбеклардир.

Би-би-си ўзбек тилида таълим берилиши мутлақо тўхтатилгани ҳақидаги хабарни қаердан олганликлари ҳақида Туркман инсон ҳуқуқлари ташаббус гуруҳи раҳбари ва “Хроника Туркменистана” сайти бош муҳаррири Фарид Тухбатуллиндан сўради.

Фарид Тухбатуллин: Аслида Туркманистондаги бошқа ҳамма тиллардаги мактаблар, жумладан ўзбек мактаблари ҳам аллақачон, яъни 2000 йилдан туркман тилида сабоқ бериладиган мактабларга айлантирилган, фақат ўзбек тили ва адабиёти дарслари қолдирилган эди. 2005 йилдан бошлаб бу дарсларни ҳам 1-синфдан эмас, 4-синфдан ўқитиш тартибига ўтилганди. Қолган фанларни болалар туркман тилида ўрганишар эди. 2005-2006 йиллардан 4-синфни бошлаган болаларга ҳам ўзбек тили ва ўзбек адабиёти фанини ўтмай қўйдилар. Ким 2005 йилгача бу фанларни ўрганишни бошлаган бўлса, уларга сабоқ беришни давом эттирдилар ва ўтган йили ўша болалар ҳам мактабларни битириб чиқишди. Шунгача ўзбек тили ва адабиётини ўқитган ўқитувчиларнинг аксари бугунги кунга келиб ишсиз қолдилар. Бу амалда Туркманистоннинг ўзбек миллатига мансуб одамлар зич яшайдиган ҳудудлари Дашогуз ва Лебоп вилоятларида ҳам ўзбек тилидаги сабоқлар буткул тўхтатилганини англатади” [72]

Таққослаш учун Ўзбекистондаги туркман тилли мактабларга доир маълумот.

“Ўзбекистонлик туркманлар эса, Туркманистонда яшаётган ўзбеклардан фарқли ўлароқ она тилларида таълим олиш имкониятига эга. Ўзбекистондаги туркман миллий-маданий марказининг Тошкент шаҳар бўлими раҳбари Орум Авездурдиевнинг Озодликка айтишича, мустақиллик йилларида Ўзбекистондаги туркман мактаблари эркин фаолият юритмоқда:

- Республика бўйича презиндентга маълумот берганимизда 51 та мактаб деб берганмиз. Мактабларнинг асосий қисми Қорақалпоғистонда. Қорақалпоғистонда 47 та мактаб бор. Хоразм, Бухорода биттадан.
Мактабларнинг аксариятида таълим тўлалигича туркман тилида олиб борилади, дейди О. Авездурдиев.

- Қорақалпоғистонда Тўрткўл, Элликқалъа, Беруний деган жойлар бор. Ўша ердаги мактабларнинг ҳаммаси 100 фоиз туркман тилида. Дарсликларни таржима қилиб Тошкентнинг ўзида чиқариб бераяпти.

Авездурдиев, мустақиллик йилларида туркман мактаблари сони камайгани йўқ, дея қўшимча қилади.
Ўтган йилнинг 19-20 октябр кунлари Ўзбекистон Президенти Ислом Каримов туркманистонлик ҳамкасби таклифига мувофиқ Хоразмнинг Шовот туманига туташ Тошҳовуз шаҳрида “Туркман-ўзбек дўстлиги” фестивалида иштирок этган эди. Бу учрашувда икки халқнинг абадий дўстлиги ҳақида баландпарвоз сўзлар айтилди. Ҳукуматлар даражасида гуманитар ҳамкорлик тўғрисида шартнома ҳам имзоланди. Бироқ бу шартномада туркманистонлик ўзбекларнинг ўз она тилларида таълим олиш ҳуқуқлари инобатга олинмаган кўринади” [73]

“Бухорода яшовчи Камол оға асли Туркманистоннинг Илонли шаҳридан. У 21 кун аввал чегарадан 8 АҚШ доллари тўлаб, Туркманистондаги қариндошларини йўқлаб келди. Камол оға Туркманистонда бўлиши учун рухсат этилган уч кунлик муддат камлик қилгани ва барча қариндошлари билан учраша олмаганинидан ўкинади” [74]

Қуйидаги маълумотлар Туркманистондан бадарға қилинган ўзбек келинлари ҳақидадир.

“Ўзбекистон билан Туркманистон ўртасидаги чегаралар борган сайин мустаҳкамланиб бормоқда. Чегара ҳудудларини ноқонуний кесиб ўтишларга аста-секин чек қўйилмоқда. Шунинг баробарида Туркманистонга 1992 йилдан кейин келин бўлиб тушган хоразмлик аёллар ўз юртларига шахсий паспортларида “депортация” муҳри билан мажбуран қайтиб келмоқдалар.

Тахминий ҳисобларга кўра, шу кунгача (2006 йил 19 октябргача, А.Ш.) Хоразм вилояти бўйича элликка яқин келин бола-чақалари билан бирга 5 йиллик муддатга Туркманистондан бадарға қилинган. Уларнинг кўпчилиги Шовот, Қўшкўпир, Гурлан, Ҳазорасп туманлари ва Урганч шаҳридан қўшни Туркманистонга келин бўлиб тушган аёллардир.

Зиёда Рўзимова 1977 йилда Қўшкупир туманининг Ғазовот қишлоғида туғилган. Мактабда тўққиз синф ўқиган. Уни оиласидагилар 1994 йилда 17 ёшида не-не орзу-умидлар билан Туркманистоннинг Тошовуз вилоятига қарашли Гўрўғли этрапига келин қилиб узатган эдилар. Аммо Зиёданинг шу ерлик чўпон Байрамгалди Қиличев билан турмуши маҳаллий идоралардаги маъмурий буйруқбозлик туфайли яхши бўлмади.

Расмий идораларга қанча мурожаат қилса ҳам у Туркманистон фуқаролигига қабул қилинмади. Йиллар давомида расмий никоҳсиз яшади. Ҳеч жойга ишга киролмай, эрининг чўпонликдан топгани билан ҳамда пайпоқ ва бошқа майда-чуйдаларни сотиб кун кўрди. Бирин-кетин туғилган 4 нафар фарзанди – Гулнора, Авазбек, Гулшод ва Ҳожиларга туғилганлик тўғрисида гувоҳнома ололмади. Улар нафақасиз ўсдилар. Ҳозир 7-синфда ўқиши керак бўлган Гулнора ва 1-синфда ўқиши керак бўлган Авазбек мутлақо саводсиз, улар туркман мактабига қабул қилинмаган.

2006 йилнинг феврал ойида туркман ҳарбийлари Зиёдани тўрт нафар боласи билан бирга 3 кун панжара ортига қамаб қўйиб, паспортига қатағон, яъни депортация қора тамғасини босиб, Туркманистондан чиқариб юборганлар.

“Эрим мол-ҳол олиб бориб, ҳужжатларимни расмийлаштиришга минг уринса ҳам, «Мустақилликдан кейин ўтганларни ҳайдаб турибмиз, юртингизга кетинг», дейишди. «Кетмайман» деб улар билан тортишганим учун 3 кун қамаб қўйдилар. Ҳарбий қисмдаги гаупвахтада ётдик. Солдатларнинг пиширган нонини едик. Сўраб олиб, ўғрин-тўғрин бир нонни яшириб қўйиб, болаларимга бўлиб бердим. Ун кепагини қайнатиб, ичига лавлаги солиб, овқат қилиб бердилар. Болаларим кўрпа-тўшакда, ўзим эса бетонда ётдим.

Уч кунлик қамоқдан чиққанимнинг эртаси куни яна олиб кетдилар. Пешиндан кейин уйдан чиқиб, Тошовузга бордик. Тўрт боланг ҳам ўзингнинг номингда экан, биттасини ҳам қолдирмай олиб кетасан, дейишди. Эрим икки болани олиб қолиб, иккитасини менга бермоқчи бўлди. Рози бўлишмади. Ҳаммамизни машинага тиқиб, Шовот божхона постига келтириб топширишди. Ёнимизда пулимиз ҳам йўқ эди. Ўзбекистон мелисалари дарров қабул қилиб олиб, «Қўйинг, йиғламанг, юртингизга келяпсиз, қайтанга қувонинг ахир» дейишди. «Тўрт боламни белимга танғиб келаяпман, буларни отасиз қандай қарайман, қандай боқаман» деб яна йиғладим. Улар «Қўйинг, йиғламанг, мана сизга 1000 сўм, такси уйингизга олиб боради» деб, такси тўхтатиб, мени миндириб, «Шу аёлни айтган жойига обориб, уйига туширинг» деб жўнатишди. Таксида бувимларникига келдим. Бувимларникида бир оқшом ётиб, эртаси куни уйга бордим». – дейди Зиёда Рўзимова.

Зиёда энди Туркманистонга қайтмоқчи эмас. Ғазовотда мактаб ёшидаги болаларини мактабга жойлабди, кичик фарзандларига маҳаллий идоралар томонидан нафақа тайинланибди, ўзига моддий ёрдам берилибди. Эри эса «қачон Иттифоқ қайта тикланса, чегаралар очилса, сени олиб кетаман. Ҳозир божхонага тўлайдиган, ҳужжатларни расмийлаштирадиган пулим йўқ» дебди.

Зиёданинг бувиси Ойша Хўжаниёзова қизнинг бахти очилмаганидан чуқур қайғуда:

«Туркманда Зиёдага ҳеч ким раҳм қилмаган. Ўлсанг ўз юртингда ўлмоқ керак. Бечорани итнинг боласидек чегарага ирғитиб ташлаб кетдилар. Яна ўзларимизни мелисаларимиз раҳмдор экан. Бири 1000, бири 800, бири 600 сўм чиқариб, 5000 сўм бериб, уйимга юборганлар. Эгнидаги кийимлари увада бўлиб кетган экан, дарров алмаштирдик. Февралнинг совуғида битта кўйлакда тўрт болани қўлтиғига қисиб келибди. Ўзбек деб хўрлашган. Қонун-қоидага тушунган, зиёли қайноғалари бор, нима учун мелисалар билан қонун доирасида гаплашиб, тўрт боласи билан бирга олиб қолишди?».

14 минг 200 нафар аҳоли истиқомат қиладиган Ғазовот қишлоқ фуқаролар йиғини раиси Маҳмуд Тангрибергановнинг айтишича, Зиёда Рўзимованинг қайтиши қишлоқдаги ягона ҳодиса эмас. Яна бир фуқаро Дурдипошша Полвонова ҳам 2006 йил бошида болалари билан Туркманистондан депортация қилинган. Туркманистондан бу қишлоққа тушган туркман келинлар эса 5 нафар бўлиб, улар Ғазовотда бемалол яшаб юрибдилар.

«Қишлоғимиз чегара минтақасида жойлашгани сабабли туркманлар билан қиз олиш, қиз бериш, тўйларни бирга ўтказиш каби алоқаларимиз бор эди. Динимиз, ҳатто қабристонимиз ҳам бир эди. Туркманистоннинг Тахта этрапидаги Исмамут ота қабристонида қишлоғимиздаги деярли барча оилаларнинг қавмлари ётибди. 2002 йилда Туркманистон томонидан чегарада қаттиқ назорат ўрнатилгунча борди-келдимиз яхши эди.

Қишлоқнинг қарийб 99 фоиз аҳолиси йилда бир марта Исмамут отага зиёратга зиёратга кетарди. «Дўстлик-Ғазовот» бозори ташкил қилинган, туркманлар келиб яхши савдо қиларди. Ана шундай яхши замонлар эди. 2002 йилдан кейин у ёқдаги қабрларни зиёрат қилиш, борди-келди қилиш катта муаммога айланди. Кейинги йилларда туркман чегарачилари биздаги фермерларнинг қорамоллари, отларини ўғирлаб кетган ҳолатлар ҳам рўй берди. Сим тортилиб, чегара ҳудудлари аниқ белгилангач, бундай ҳолатларга бирмунча чек қўйилди”. – дейди раис Маҳмуд Тангриберганов” [75]

“Инсон ҳуқуқлари Туркман ташаббус гуруҳи (2010 йил июнда, А.Ш.) тарқатган хабарга кўра, Туркманистоннинг Лебап вилоятига турмушга чиққан 30 га яқин бухоролик аёл болалари билан биргаликда пинҳона тарзда Ўзбекистонга депортация қилинган.
Бу аёлларнинг барчаси Туркманистон фуқароларига турмушга чиққан ва айримлари кўп йиллардан бери шу ерда истиқомат қилиб келган” [76]

Хуллас калом, Туркманистон махсус хизмат органлари қон-қардош туркман ҳамда ўзбек халқлари ўртасидаги муносабатларга совуқчилик тушириш ва ихтилофлар яратиш учун кўп йиллардан бери ҳаракат қилмоқда ва бу йўналишда анчагина ишларни амалга оширди.

Лекин Туркманистон яқин минг йилликда ўзларининг катта давлатини қурмагани учун Туркманистон махсус хизмат органлари Ўзбекистон ҳудудидаги бирорта каттароқ шаҳарга даъвогарлик қилиш кампаниясини уюштира олгани йўқ ва бунга бирорта тарихий асос ҳам йўқ.

Ўзбек ва туркман халқлари орасидаги муносабатлар ва уни бузишга ҳаракат қилаётган махсус хизмат органларига доир ушбу параграфни 1994 йилда бўлган битта воқеани гапириб бериш билан тугатсам.

Бир гуруҳ сафдошларим билан бирга 1993 йил октябридан 1994 йил ноябригача Ўзбекистон Республикачилар партиясини (ЎзРП) тузиш тадбирлари билан шуғулландим. 1993 йил декабр охирроғида Ташаббус гуруҳи қарорига асосан Тошкент шаҳар ҳокимиятига ариза ёзиб, ЎзРПга аъзо бўлишни хоҳлаб 500 фуқаро ариза бергани ва шу сабабли ЎзРП Таъсис қурултойини ўтказишга рухсат сўраганимда ҳокимият ходими аризалар солинган папкам билан танишиб чиқиб, ЎзР Президенти қошидаги Жамоат ташкилотлари билан алоқалар бўлими раҳбари Муқимжон Қирғизбоев (1948) билан учрашишим кераклигини айтди (у сиёсий фанлар доктори, профессор).

Мен Президент Аппаратига бориб М.Қирғизбоев билан учрашиб суҳбатлашдим. У бироз суҳбатлашгач ЎзРП қурултойини ўтказишга рухсат олиш учун аввал Ўзбекистоннинг камида саккизта вилоятида, бунга Тошкент шаҳрини ҳам қўшган ҳолда, ЎзРПнинг бошланғич ташкилотларини тузиш ва бу ҳақдаги йиғилиш қарорлари бўлиши кераклиги ҳақида айтди.

Мен ҳамфикр сафдошларим билан бирга 1994 йил давомида ўнтага яқин вилоятларда бўлиб ЎзРП бошланғич ташкилотларини тузиш ва бунга доир қарорлар тайёрлаш билан шуғулландим. Шу сафарим охирида 1994 йил сентябрида Бухоро вилоятида – Самарқанд Давлат университети механика-математика факультетида 1970-1975 йилларда бирга ўқиган курсдош дўстим Итолмас Султонов (1952) яшаётган қишлоққа ҳам бордим (у “Г” гуруҳи оқсоқоли (старостаси) эди, биз унга Толмас деб мурожаат қилардик). Бу қишлоқ Ўзбекистон чеккасида, Туркманистон билан чегара минтақасига яқин жойда жойлашган экан. Қишлоқ ҳамда туманда ўзбеклар ва туркманлар камбағалроқ аҳволда бўлсада ёнма-ён аҳил яшашар экан.

Дўстим Толмас мактабда директор бўлиб ишлар экан. Шу сабабли уни кўпчилик танир экан. Бир йигитдан сўрасам, унинг уйи анча масофада эканлиги ва уйига олиб бориши мумкинлигини айтиб, ўз мотоциклига мингашиб ўтиришга таклиф қилди. Мотоциклга мингашиб, Толмасжоннинг уйини топиб бордик. Унинг сочлари оқариб кетибди. Борган куним кечқурун шу қишлоқда тўй бор экан. Толмас мени тўйга бошлаб борди. Тўй столлари атрофида ўзбеклар ва туркманлар ўтиришиб бир оила фарзандларидек гурунглашиб, тўйда хизмат қилаётган хонанда қўшиқларини тинглаб ўтиришарди.
Даврани олиб борувчи тўй давомида менга Тошкентдан келган меҳмон сифатида сўз берди. Мен аввал куёв ва келинни, унинг қариндошларини тўй билан табрикладим. Кейин даврада ўтирган ўзбеклар ва туркманлар, минг йиллардан буён давом этиб келаётган икки халқ ўртасидаги дўстона алоқалар ва 1991 йилда мустақил давлатларга ажралган бўлсакда бу тарихий алоқаларни давом эттиришимиз ҳамда мустаҳкамлашимиз кераклиги ҳақида айтдим. Сўзим охирида келин-куёвга мурожаат қилиб, серфарзанд бўлишларини ва фарзандлари орасидан Марказий Осиёдаги туркий халқларни бирлаштира оладиган тарихий шахс, давлат арбоби етишиб чиқишини тиладим. Тўй даврасида ўтирганлар сўзларим ва тилагимни қарсаклар билан олқишлашди. Тўй миллий куй-қўшиқлар билан давом этди.

2000 йилда 6-марта курсдошлар учрашувини Тошкентда ташкил қилганимда Самарқанддан келган курсдошим Итолмас Султонов вафот этгани ҳақида айтди. Аллоҳ Толмасжонни ўз раҳматига олсин, охиратини обод қилсин, жойи жаннатда бўлсин, омин!

Марказий Осиёдаги давлатлар, жумладан Туркманистон мавзусига доир гапларимни 11-параграфда давом эттираман.

ДАВОМИ БОР

Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

(159-мақолам. 2011 йил 22 июн) ҚИРҒИН: КИМЛАР ВА ҚАНДАЙ МАНФААТ ИЗЛАМОҚДА?
June 22, 2011

Кимки Марказий Осиёни бошқарса, у Евроосиёни бошқаради, кимки Евроосиёни бошқарса, у – дунёни бошқаради. [1]
ХЭЛФОРД МАККИНДЕР (1861-1947) [2]


Фото 1. Шуҳратжон Аҳмаджонов. Бойсе шаҳри (АҚШ). 2010 йил август.

2011 йил 28 май – 21 июн

МУНДАРИЖА

Кириш сўзи.
1. Халқаро комиссиянинг айрим хулосалари.
2. Махсус хизмат органи (МХО) давлатни орқаваротдан бошқараётгани.
3. Россия МХО манфаати.
4. Хитой МХО манфаати.
5. АҚШ ва Европа Иттифоқи МХО манфаати.
6. Тожикистон МХО манфаати.
7. Қозоғистон МХО манфаати.
8. Қирғизистон МХО манфаати.
9. Туркманистон МХО манфаати.
10. Ўзбекистон МХО манфаати.
11. Марказий Осиё умумий тарихини талашиш.
12. Ўш-Жалолобод қирғинидан мақсад.
13. Ислом Каримовнинг катта хатолари.
14. Ўзбек мухолифати лидерларининг хатолари.
15. Нима қилмоқ керак? Хулоса ўрнида.

КИРИШ СЎЗИ

“1990 йилги Ўш-Узган қирғинига доир хотираларим” номли [3]-мақоламнинг биринчи параграфида қуйидаги фактларни ёзгандим.

“Яқин тарихимизда махсус хизмат органлари биринчи миллатлараро қирғинни 1989 йил 3-7 июнда Фарғона водийсида ўзбеклар ва месхети турклари ўртасида атайлаб уюштирганди.

Иккинчи миллатлараро қирғинни ҳам махсус хизмат органлари 1990 йил 4-6 июн кунлари Қирғизистоннинг Ўш вилоятида атайлаб уюштирди ва у тарихда Ўш-Узган қирғини деб номланди.

Учинчи миллатлараро қирғинни ҳам махсус хизмат органлари 2010 йил 10-14 июн кунлари Қирғизистоннинг Ўш ва Жалолобод вилоятларида атайлаб уюштирди” [3]

Биринчи ва иккинчи миллатлараро қирғинни Совет Иттифоқи махсус хизмат органи бўлмиш Давлат хавфсизлиги қўмитаси (ДХҚ-КГБ) уюштиргани ҳақида [3]-мақоламда, жумладан 26-параграфида ёзгандим. ДХҚ ушбу икки қирғинни уюштиришдан мақсади – Совет Иттифоқи деб аталмиш империяни куч билан сақлаб қолиш учун қўшимча катта ваколатларни олиш ва кейинроқ ДХҚ билан боғлиқ бирорта шахсни СССР раҳбари этиб тайинланишига эришиш эди.

СССР ДХҚ раҳбарияти Озарбайжондаги Қорабоғ мухтор вилоятида, Бокуда ва Қирғизистоннинг Ўш вилоятида 1990 йил июнда миллатлараро қирғин келтириб чиқариш орқали бундай катта ваколатларга эриша олмади. Шундан кейин СССР Президенти Михаил Горбачёвга қарши ҳарбий тўнтариш ясаш мақсадида 1988-1991 йиллардаги ДХҚ раиси Владимир Александрович Крючков (1924.29.02-2007.23.11) 1991 йил 5 дан 17 августгача яширин равишда ГКЧП (Государственный комитет по чрезвычайному положению в СССР – СССРда Фавқулоддаги ҳолат бўйича Давлат қўмитаси)га аъзолар тўплади. Шу мақсадда уларнинг яширин учрашувлари ва йиғилишларини ташкил этди. Владимир Крючков 1991 йил 18 дан 19 августга ўтар кечаси Михаил Горбачёвни давлат раҳбарлигидан четлатиш ва Совет Иттифоқида фавқулодда ҳолатни жорий этиш ҳақидаги ҳужжатга имзо қўйди. [4]

ДХҚ раҳбарияти 1991 йил 19-21 августда ГКЧП орқали эриша олмаган мақсадига кейинроқ – 1999 йилда иккинчи Чечен уруши уюштирилгач 2000 йилда ДХҚнинг собиқ подполковниги Владимир Путинни (1952.07.10) Россия Федерацияси раҳбари этиб аввалига тайинланишига, кейин эса сайланишига эришди [5].

Марказий Осиё давлатлари мустақилликка эришганидан деярли 19 йил ўтиб 2010 йил 10-14 июн кунлари Қирғизистоннинг Ўш ва Жалолобод вилоятларида учинчи миллатлараро қирғин махсус хизмат органлари томонидан уюштирилди.

“1990 йилги Ўш-Узган қирғинига доир хотираларим” номли катта [3]-мақолам www.yangidunyo.com сайтида 2011 йил 30 апрел куни чоп этилгач, “халқчи” тахаллусли миллатдошимиз 2011 йил 1 май куни мақолам охирида ундан битта гапимни келтириб ўз фикрини ёзибди.

“Шуҳрат АҲМАДЖОНОВ:
“Натижада 1990 йилда Ўш–Узган қирғини махсус хизмат органлари режалаштиргани каби, яъни икки қардош ва қондош халқ бўлмиш ўзбеклар ва қирғизлар ўртасидаги миллатлараро катта қонли можарога айланиб кетиш олди олинди”.

Бир неча минг ўзбек бола-чақаси, хотин-халажи демай ўлдирилган, зўрланган бўлсаю, буни қандай қилиб “миллатлараро мажоронинг олди олинди”, деб аташ мумкин?

Аслида, буни иккинчи қирғинга замин ҳозирлаш бўлди, деса бўлади. Жиноятчилар жазоланиши керак эди ўша пайтда, қирғизлар жазоланишлари мумкинлигини билсалар эди, ўзбекларни олдингидан ҳам баттарроқ қирғин қилишга яна журъат қилмаган бўлардилар. Ўзбекларнинг бир-бирига бунақа оқибатсизлиги давом этар экан, бу миллат яқинда бутунлай йўқ бўлади” [3]

Биринчидан, мен [3]-мақоламда 1990 йилда ўзбеклар ва қирғизлар ўртасидаги миллатлараро катта қонли можарога айланиб кетиш олди олингани, Марказий Осиёда иккинчи Қорабоғ яратилишига йўл қўймаганимиз ҳақида ёзганман. [3]-мақоламдаги гапларимдан Аллоҳнинг қиёмат қойим кунларигача, жумладан 2010 йилдаги ўзбеклар ва қирғизлар ўртасидаги навбатдаги қирғин уюштирилиши олди олинди, деган хулоса келиб чиқмаслиги керак.

Иккинчидан, агар биз – ўзбек зиёлилари Марказий Осиё ва унинг атрофида буюк давлатлар ҳамда Марказий Осиёдаги ёш мустақил давлатлар махсус хизмат органлари олиб бораётган яширин ўйинлари сабаби ва оқибатлари ҳақида чуқур таҳлил этиб, нохуш воқеалар ҳамда фожеалар олдини олишга ҳаракат қилмасак, фожеалар Ўзбекистоннинг парчалаб ташланишигача бориб етиш эҳтимоли бор. Бу ҳақда ушбу мақолам давомида, жумладан 12-параграфда ёздим.

Шундай қилиб, савол туғилади: икки қондош ҳамда қардош халқ ўртасида иккинчи марта келтириб чиқарилган бу қирғиннинг сабаблари нимада ва бундан кимларнинг қандай манфаатлари бор?

Бу айримлар ўйлагандан кенгроқ масала ва муаммодир. Биз – Марказий Осиё зиёлилари буни чуқурроқ тушунсак, бундай қирғинлар олдини олиш имкониятига эга бўламиз.

1. ХАЛҚАРО КОМИССИЯНИНГ АЙРИМ ХУЛОСАЛАРИ


Фото 2. Киммо Кильюнен 2011 йил 3 май куни ХМТК ҳисоботи тақдимоти пайтида. [6]

Маълумки, Европада Хавфсизлик ва Ҳамкорлик Ташкилоти Парламент Ассамблеяси президентининг муовини, финляндиялик сиёсатчи доктор Киммо Кильюнен раҳбарлигидаги етти нафар мутахассислардан иборат Халқаро мустақил тергов комиссияси (ХМТК) 2010 йил 10-14 июн кунлари Қирғизистоннинг Ўш ва Жалолобод вилоятларида уюштирилган миллатлараро қирғин масаласини бевосита ўша вилоятларга бориб 2010 йил 21 октябридан 2011 йил 31 январигача ўрганди [7, 3-б., 6-банд].

Комиссия аъзолари ҳақидаги маълумот.

1. Киммо Кильюнен, Комиссия раиси, Парламент аъзоси ва Европада Хавфсизлик ва Ҳамкорлик Ташкилоти Парламент Ассамблеясининг Марказий Осиё бўйича Махсус Вакили (Финляндия).

2. Филип Алстон, Сидней Остин, Гарвард Университетининг Таклиф Этилган Профессори ва БМТнинг судсиз қатллар, тегишли суд жараёнисиз қатл этишлар ва ихтиёрий қатллар бўйича собиқ Махсус маърузачиси (Австралия).

3. Яқин Эртюрк, Яқин Шарқ Техника Университетининг Ижтимоий фанлар Профессори, Қийноқлар Олдини Олиш Европа Қўмитасининг Аъзоси ва БМТнинг хотин-қизларга нисбатан зўравонлик масалалари бўйича собиқ Махсус маърузачиси (Туркия).

4. Брижит Орбит, Париж Аппеляция суди Судьяси, Бошпана бўйича Миллий суд бўлими Раиси (Франция).

5. Рейн Мюллерсон, Таллин Университети Ҳуқуқ Академияси Президенти ва БМТнинг Марказий Осиё бўйича собиқ Минтақавий маслаҳатчиси (Эстония).

6. Валерий Тишков, Россия Фанлар Академияси Этнология ва Антропология Институти Директори ва Россия Федерацияси Миллатлар масаласи бўйича собиқ вазири (Россия).

7. Ральф Заклин, БМТ Бош Котибининг ҳуқуқий масалалар бўйича собиқ ўринбосари (Буюк Британия). [7, 3-б., 5-банд].

Комиссия тайёрлаган ҳисобот 2011 йил феврал ойида Қирғизистон ҳукуматига жўнатилди [8]. 2011 йил 3 май куни Бишкекда ушбу ҳисоботнинг тақдимот маросими (презентацияси) бўлди [9].

Тергов хулосалари 750 дан ортиқ гувоҳлар билан суҳбат, 700 тадан ортиқ ҳужжат, улардан 170 таси ҳисобот, 250 таси расмий ҳужжатлар (ўлганлик тўғрисидаги гувоҳнома, тиббиёт муассасаларининг маълумотномаси, мулкдан маҳрум бўлганлик ҳақидаги ҳужжатлар) ва 300 дан ортиқ жабрланувчиларнинг ХМТКга ёзган гувоҳликлари ва шикоят аризалари, 5000 га яқин фотосурат ва 1000 та видеолавҳа асосида чиқарилган. ХМТК 750 дан ортиқ жабрланувчи ва гувоҳлардан интервью олди, улардан 45 фоизи ўзбеклар, 40 фоизи қирғизлар ва 15 фоизи бошқа миллат ёки миллати аниқланмаган шахслар эди. Интервьюлар Қирғизистон жанубидан қочиб ёки кўчиб ўтган аҳоли жойлашган саккизта ҳар хил шаҳарларда олинди: Москва, Санкт-Петербург, Тюмень, Нижний Новгород, Саратов, Екатеринбург ва Красноярск. [7, 5-б., 11-12-банд]

ХМТК раиси Киммо Кильюнен Қирғизистонга ўн марта бориб келди ва Бишкекда ҳам, Ўшда ҳам Қирғизистон ҳокимият органлари, Тергов бўйича Миллий Комиссия, БМТ, ЕХҲТ ва кўп сондаги нодавлат нотижорат ташкилотлари вакиллари билан учрашди. Раис раҳбарлигидаги комиссиянинг яна икки аъзоси 2010 йил 3-6 ноябр кунлари Тошкент шаҳрига ва Андижон вилоятига борди [7, 6-7-б., 20-22-банд].

Комиссиянинг ҳамма аъзолари 2011 йил 23-28 январ кунлари Қирғизистонга бориб Бишкекда Президент, Миллий Комиссия ва Парламент Комиссияси раислари, Бош прокурор, Мудофаа вазири, Ўш вилоят губернатори ва Ўш шаҳар ҳокими билан учрашувлар ўтказди. ХМТК молиявий ёрдамни Европа Иттифоқи, АҚШ, Финляндия, Норвегия, Германия, Швейцария, Швеция, Дания, Туркия, Эстония ва Франциядан олди. [7, 7-б., 23- ва 25-банд]

“Қилим Шами” номли нодавлат нотижорат ташкилоти рўйхатига таяниб ХМТК қирғинда 470 киши ҳалок бўлганлигини таъкидлаган. Улардан 74 фоиз – ўзбеклар, 25 фоиз – қирғизлар ва 1 фоиз – бошқа миллатлар вакиллари. Ўлганларнинг 90 фоиздан ортиғи – эркаклар. Ўлганлардан 67 фоизга яқини ўқ отувчи қуролдан олган жароҳати сабаб бўлган (улардан 80 фоиз ўзбеклар, 19 фоиз – қирғизлар). Воқеалар жараёнида минглаб кишиларга тан жароҳати етган. [7, 51-б., 223-банд]

Шу ерда эслатиб ўтишим ўринли: Қирғизистон Бош прокуратураси 2011 йил 7 июл куни ҳисобот эълон қилиб, унда 2010 йил ёзида мамлакат жанубидаги оммавий тартибсизликлардан кейин жами 438 мурда топилгани, улардан 414 таси шахси аниқланганлиги ва 24 тасининг шахси ҳозирча аниқланмаганлиги таъкидланган. Ўш шаҳрида 183 мурдадан 173 таси, Ўш вилоятида 179 мурдадан 166 таси, Жалолобод вилоятида 76 мурдадан 75 таси, жами 414 шахс мурдаси аниқлаштирилган ва улар ҳақидаги маълумотлар жадвали берилган ([10]-га қаранг).

ЮНОСАТ Женева шаҳрида жойлашган ва БМТ Илмий-текшириш институтининг бир қисмидир, у БМТ агентликларига ва халқаро гуманитар ташкилотлар учун Ер йўлдоши картографияси ёрдамида карталар тайёрлайди. ЮНОСАТ ҳисоб-китобларига кўра Ўш, Жалолобод ва Бозорқўрғон шаҳарларида 2843 та бино ёнғиндан зарар кўрган, улардан 2677 таси буткул вайрон этилган ва 166 таси жиддий шикастланган. Вайронагарчиликларнинг катта қисми ўзбек маҳаллаларида содир этилган. БМТ Қочқинлар иши бўйича Олий Комиссарлиги (ҚИБОК) ҳисоб-китобларига қараганда 1943 та ҳовлидаги уйлар жиддий вайрон этилган, улардан 90%дан ортиғи жиддий шикастланган ёки тўла қайтадан тиклашни талаб этади. Бу уйларда 14 000 га яқин киши яшар эди. [7, 52-б., 228-229-банд]
Ўзбекистон ҳукумати таъкидлашича, чегараларни 2010 йил 11 июн куни очиб 111 минг нафарга яқин кишини қабул қилган, улардан кўпчилиги аёллар ва болалар эди. ҚИБОК ҳисоб-китобларига қараганда воқеалар жараёнида 300 минг киши мамлакат ичкарисида кўчиб ўтишга мажбур бўлган. [7, 52-53-б., 231- ва 234-банд]

Алал оқибат Киммо Кильюнен раҳбарлигидаги етти нафар мутахассислардан иборат Халқаро мустақил тергов комиссияси (ХМТК) 2010 йил 10-14 июн кунлари Қирғизистоннинг Ўш ва Жалолобод вилоятларида уюштирилган қирғинни, яъни ўзбек маҳаллаларига қуролли ҳужумларни “инсониятга қарши жиноят” деб баҳолаган ва буни халқаро қонунлар асосида асослаб берган. [7, 58-б., 250-банд]
ХМТК ўз ҳисоботи охирида Қирғизистон ҳукуматига 37 та муҳим тавсиянома ёзган [7, 96-103-б., 402-417-бандлар]. Ушбу тавсияномаларнинг биринчисини келтириб ўтай (рус тилидан ўзбек тилига мен ўгирдим).

“Тавсия 1. Давлат Қирғизистон кўпэтникли (кўпмиллатли) жамият ва ўзининг кам сонли миллатларини жамият ҳаётининг барча соҳаларига интеграция (жалб) қилишга ҳаракат қилади, дея баёнот бериб, ашаддий миллатчиликка ва этник ғуддайишга қарши қатъий ошкора позицияда турмоғи зарур” [7, 96-б., 402-банд]

Мен инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси ва мустақил журналист сифатида таъкидлайманки, ХМТК Ўш ва Жалолобод вилоятларида бўлиб ўтган қонли воқеаларни имконият доирасида ҳар томонлама яхши ўрганган, таҳлил этган ва ҳисоботни юқори малака билан ёзган. Бу ҳисобот кўпчилик инсон ҳуқуқлари ҳимоячилари учун ҳисобот қай кўринишда ва қай тартибда ёзилиши зарурлигига доир жуда яхши дастурул амалдир ва ўзларининг иш столларига қўйиб фойдаланишса маъқул бўларди. Шахсан мен бу ҳисоботни сайтдан кўчириб олдим, компьютеримга жойладим ва батафсил танишиб чиқдим.
Имкониятдан фойдаланиб доктор Киммо Кильюнен раҳбарлигидаги 7 нафар мутахассисларга ўз миннатдорчилигимни билдираман.

ХМТК ҳисоботи қанчалик тўғри ва яхши ёзилганлиги унга кўпгина қирғиз миллатчилари йиғилган Қирғизистон Парламентининг 2011 йил 26 май куни қабул қилган қарорида ҳам кўринди.

“Қирғиз депутатлари Ўш қирғинини ўрганиш бўйича халқаро комиссия раиси Киммо Килюненнинг Қирғизистонга киришини маън қилувчи қарор қабул қилди.

2011 йил 26 май куни қабул қилинган парламент қарорида айтилишича, “Киммо Килюнен раҳбарлигидаги комиссия ҳисоботи Қирғизистон ҳудудида ва халқаро қонунчиликда юридик кучга эга эмас ҳамда Қирғизистон миллий хавфсизлиги учун таҳдид туғдиради”.

Мазкур қарор парламент йиғинида қатнашган 96 депутатдан 95 нафари томонидан қўлланди” [11]
Қирғизистон Президенти Роза Отунбаева Қирғизистон Халқлар Ассамблеяси қурултойида 2011 йил 18 июн кунги маърузасида ХМТК раиси Киммо Кильюненни ҳимоя қилиб бундай деди (рус тилидан ўзбек тилига мен ўгирганман).

“Мен ўтган йилги июн воқеалари бўйича ҳар хил комиссиялар ҳисоботини муҳокама қилганларида парламент депутатларига қандай ҳиссиётлар етакчилик қилганини тушунишим мумкин. Лекин касби сиёсатчи бўлганлар ҳиссиётга берилиши мумкин эмас. Мен халқаро комиссия раҳбарига нисбатан қабул қилинган қарор бўйича чуқур афсуслик билдираман ва бу қарор қайтадан кўриб чиқилади, деб умид қиламан.

Биз ҳиссиётлар ва туйғулар ортидан унутмаслигимиз керакки, энг муҳими – ҳисоботлар эмас. Агар биз ўзимиз қилмасак, ҳар биримиз ва мамлакатдаги элатлар орасидаги тотувликка жавобгар органлар нимадир қилмасак, ҳар қандай ҳисобот мавжуд аҳволни ўзгартира олмайди.

Агар Жуқорғу Кенгес (парламент, А.Ш.) Килюнен бўйича эмас, бунга ўхшаш (фожеалар, А.Ш.) такрорланмаслиги учун қилишимиз керак бўлган аниқ тадбирлар бўйича қарор қабул қилганида ҳаммамиз учун кўпроқ фойдали бўларди” [12]

ХМТК раиси Киммо Кильюнен 2011 йил 3 май куни ҳисоботга доир Би-би-си радиосига берган интервьюсида жумладан бундай деди.

“Киммо Килюнен: Бизнинг хулосамиз аниқ – сиёсий мутаассиблар миллий масаладан қурол сифатида фойдаланишган. Қирғизистон жанубида жаноб Ботиров дохил турли этник жамоаларни намоён этган лидерлар бўлган. Биз июн воқеалари арафасида Ўзбек лидерлари қилган талабларни ҳартомонлама таҳлил қилганимизда, мухторият терминини ишлата олмаймиз. Улар мамлакат сиёсий ҳаётида фаолроқ ўрин тутиш, ўзбек тилининг мавқеини кўтариш каби масалаларни илгари суришган. Ўзбек лидерлари мухторият сўзини тилга олганликларини исботловчи бирор бир далилга эга эмасмиз. Аммо бундан 20 йил бурун юз берган миллий низолар чоғида ушбу масала кўтарилган. Сўнгги воқеаларнинг аввалгисидан фарқи ҳам шунда.

Би-би-си: Ўз текширувларингиз ортидан Қирғиз ҳукуматига энг муҳим тавсияларингиз нималардан иборат?

Киммо Килюнен: Энг аввало, улар ўта миллатчилик ва миллат ажратиш ҳолларига қарши кескин ва очиқчасига қарши туришлари керак.

Кейин эса, ўзаро баҳамжиҳатлик, турфамаданиятлилик ва кўпмиллатлиликка асосланган жамиятни қуришга киришишлари лозим.

Бундан ташқари, ўзбек тилининг, ҳеч бўлмаганда, Қирғизистон жанубида минтақавий нуфузга эга бўлиши таъминланиши керак.

Маҳаллий ҳокимият ва ҳуқуқ-тартибот тизимларида ҳам ҳар икки миллат вакиллари орасида мувозанат бўлиши лозим. Бу келажакда ўзбеклар ва қирғизлар орасида сулҳу мадорани қарор топтириш учун муҳим.

Яна ярашув жараёнини назорат этувчи махсус ҳайъат ташкил этилишини ҳам тавсия қилганмиз.
Бошқа бир энг муҳим жиҳати, июн воқеалари ортидан кузатилаётган ўзбошимча ҳибсга олиш ва қийноқ ҳолларига барҳам берилиши керак. Содир этилган бу каби ҳолатлар юзасидан эса, рисоладагидек терговўтказилиши лозим. Шу пайтгача бу каби жараёнлар миллатига қараб, нохолис тарзда олиб борилган.
Июн ойидаги зўравонликлардан жабр кўрганларнинг 75 фоизи ўзбеклар бўлишса-да, очилган жиноий ишларнинг 80 фоизи уларнинг ҳиссасига тўғри келади. Бу нарса тузатилмоғи лозим.

Бундан ташқари, тавсияларимизнинг ижросини назорат этиб боришлари учун халқаро ҳамжамиятнинг ёрдами ҳам зарур бўлади” [13]

Киммо Килюненнинг “Бизнинг хулосамиз аниқ – сиёсий мутаассиблар миллий масаладан қурол сифатида фойдаланишган” деган сўзларига ва “Энг аввало, улар ўта миллатчилик ва миллат ажратиш ҳолларига қарши кескин ва очиқчасига қарши туришлари керак” деган тавсиясига эътибор беринг.

Мен ушбу катта мақоламда миллатчилик сабаблари ва уни келтириб чиқарувчи омиллар, махсус хизмат органлар (МХО) амалдорлари қирғин келтириб чиқарувчи провокация учун миллатчилик, улуғ давлатчилик сиёсати жуда яхши баҳона эканлиги ҳақида ва миллатчилик, улуғ давлатчилик йўналишида МХОларнинг ҳиссаси ҳақида имкониятим доирасида таҳлил қилмоқчиман.

2. МАХСУС ХИЗМАТ ОРГАНЛАРИ ДАВЛАТНИ ОРҚАВАРОТДАН БОШҚАРАЁТГАНИ

Дунё тарихига эътибор берсак, давлат шакллангандан бери, яъни минг йилликлар давомида махсус хизмат органлари ҳар бир мамлакат ҳаётида жуда катта роль ўйнаган ва авторитар бошқарув бўлган давлатларни орқаваротдан бошқарган.

21-асрда ҳам дунёдаги кўпгина давлатларни, айниқса Осиё қитъасидаги давлатларни махсус хизмат орган (МХО)лари орқаваротдан бошқараётир. Мен бу фикрни Ўзбекистон мисолида кўпгина мақолаларимда таҳлил қилиб бергандим. Яъни Ўзбекистондаги Миллий хавфсизлик хизмати (МХХ) ва унинг асосий раҳбари Президент Ислом Каримов эканлиги, у МХХга таяниб давлатни бошқараётгани ҳақида [14]-[18]-мақолаларимда ёзгандим.

Ёки Россия Федерацияси бошқарувига эътибор берайлик. Россиянинг 2000-2008 йиллардаги Президенти, 2008 йилдан бери Бош вазири Владимир Путин (1952.07.10) СССР Давлат хавфсизлиги қўмитасининг собиқ подполковниги эканлигини кўпчилик билади [5]. Россияда кўпгина давлат аҳамиятидаги лавозимларда генераллар ўтирибди. Ушбу генераллар ҳақидаги маълумотни 3-параграфда келтираман.

Бу катта мавзудир. Шу сабабли кейинги мақолаларимда ушбу мавзуни ҳар томонлама қайта-қайта ёритаман, Аллоҳ хоҳласа.

3. РОССИЯ МХО МАНФААТИ

Мен бу ҳақда [19]-мақоламнинг учинчи қисмида ёзгандим. Уни ушбу параграфда кенгайтирган ҳолда келтириб ўтсам.

Россия махсус хизмат органлари (МХО)нинг асосий мақсади – собиқ Совет Иттифоқи жумҳуриятлари бўлмиш Марказий Осиёдаги мустақил давлатларни Россия таркибига қайтаришдир. Шу масалага доир айрим фактларни келтирсам.

Маълумки, 1922-1991 йиллар давомида мавжуд бўлган Совет Иттифоқи асосларини янгилаш мақсадида “Мустақил Давлатлар Иттифоқи ҳақидаги Шартнома” СССР Президенти М.Горбачёв раҳбарлигида 1991 йил 20 август куни камида 12 думҳурият раҳбарлари томнидан Москвада имзолаши белгиланганди. Бунга йўл қўймаслик ваМ.Горбачёв олиб бораётган СССРни янгиланган ҳолда сақлаб қоладиган сиёсий йўналишни ўзгартириш учун 1991 йил 18-21 август кунлари СССР вице-президенти Геннадий Янаев (1937-2010) раҳбарлигидаги 8 кишилик юқори лавозимли гуруҳ ГКЧП (Государственный комитет по чрезвычайному положению в СССР – СССРда Фавқулоддаги ҳолат бўйича Давлат қўмитаси)ни тузиб давлат тўнтариши қилишга уринди. [20]

ГКЧП мағлубиятга учрагач 1991 йил 1 декабр куни Украинада Мустақилликка доир референдум ўтказилди ва украин халқининг 90 фоиздан ортиқ фуқаролари мустақиллик учун овоз берди. [21]
1991 йил 8 декабр куни Россия Президенти Б.Ельцин, Украина Президенти Леонид Кравчук ва Белоруссия раҳбари Станислав Шушкевич томонидан Белоруссиянинг Беловеж пушаси (ўрмони)даги Вискули ов дала-ҳовлисида “Мустақил Ҳамдўстлик Давлатлари (МДҲ) тузиш ҳақидаги Битим” имзоланди. Бу Битим “Беловеж битими” остида тарихга кирган. Ушбу Битимни Россия Олий Совети 1991 йил 12 декабр куни, СССР таркибига кирган барча Иттифоқдош республикалар парламентлари 1991 йил 10 декабрдан 1994 йил 8 апрелга қадар ратификация қилди. [21]

Битимнинг Кириш қисмида “ССР Иттифоқи халқаро ҳуқуқ ва геосиёсий аниқлик субэекти сифатида ўз мавжудлигини тугатади” деб ёзилганди. Битимнинг 1-моддасида эса: “Юқори Келишувчи Томонлар Мустақил Ҳамдўстлик Давлатларини ташкил этди” деб таъкидланганди. [21]

1991 йил 21 декабр куни Алматида Азарбайжон, Арманистон, Молдова, Тожикистон, Туркманистон, Ўзбекистон, Қирғизистон, Қозоғистон раҳбарлари Битимга қўшилдилар ва МДҲ мақсадлари ва принциплари Декларациясини имзоладилар. [21]

Россия Давлат Думаси 1996 йил 15 март куни “ССР Иттифоқини сақлаш тўғрисидаги 1991 йил 17 мартдаги СССР референдуми натижаларининг Россия Федерацияси – Россия учун ҳуқуқий кучи тўғрисида”ги 157-П ГД сонли Қарор қабул қилди. Шу Қарорнинг 3-бандида қуйидагича ёзилган: РСФСР Президенти Б.Н.Ельцин ва РСФСР Давлат котиби Г.Э.Бурбулис томонидан имзоланган ва РСФСР олий ҳокимият органи бўлмиш РСФСР Халқ депутатлари съезди томонидан тасдиқланмаган 1991 йил 8 декабрдаги Мустақил Ҳамдўстлик Давлатлари (МДҲ) тузиш ҳақидаги Битим ССР Иттифоқини тугатиш тўғрисидаги қисми ҳуқуқий кучга эга бўлмаган ва эга эмасдир”. [21]

Оддийроқ айтганда, Россия Давлат Думаси 1996 йил 15 мартда Беловеж шартномасини денонсация (бекор) қилди.

Беловеж шартномаси ва уни бекор қилиниши ҳақида 1996 йилда Россия зиёлиларидан бири, эстетика, фан методологияси ва сиёсатшунослик соҳаси мутахассиси, фалсафа фанлари доктори, профессор Эдуард Володин (1939.06.12-2001.11.12, [22]-[23]) қуйидаги фикрларни ёзганди.

“Биз 1991 йилдан шу кунга қадар де-факто (амалда) МДҲ (Мустақил Ҳамдўстлик Давлатлари), Россия Федерацияси, «ҳуқуқий давлат»да яшяпмиз, лекин де-юре (қонунан) СССРда яшашда давом этмоқдамиз (буни ҳар қандай ҳуқуқбон ва халқаро юрист тасдиқлайди).

Шу сабабли Беловеж “шартномаси”нинг денонсация қилиниши КПСС раҳбарлигидаги коммунистик режимнинг тикланишини билдирмайди, балки Беловежда вайрон қилинган СССР қандай бўлган бўлса ва шундай бўлиб қолаётган СССРнинг ҳуқуқий ҳудуди ҳамда халқаро ҳуқуқ субъекти сифатида қайта тикланишидир.

Шу асосда Россиянинг қайта бунёд этилиши шароитида унинг буюк давлатлигини тиклаш жараёнини бошлаш, янги давлатлар билан чегараланишни ҳуқуқий бошқариш, “шаффоф чегаралар” ортидаги русларни ҳимоя қилиш ва беловеж тил бириктиришида давлат чегараларига айлантирилган маъмурий чегараларни принципиал тан олмаслик учун аниқ имкониятлар пайдо бўлади.

Денонсация тўғрисидаги қабул қилинган қарор, депутатларнинг эрки ва тушунишидан қатъий назар, яна халқаро ҳуқуқда муҳим бўлган ўрнак сифатида ҳам аҳамиятга эга. Алал оқибат 1917 йил феврал фитнаси, октябр тўнтариши ва фуқаролар уруши натижасида вужудга келган давлат статуси муаммоларини ечиш учун (тегишли ижтимоий-иқтисодий ва ҳарбий-сиёсий шароитларда) йўл очилмоқда, чунки Россия империяси мавжудлиги давом этмоқда ва унинг мероси ўз ҳуқуқий хўжайинини кутмоқда. Бу ўзининг ҳуқуқий мураккабликларига эга бўлган қийин иш, лекин Россия сўзлардагина эмас, балки амалда ва қонун руҳи билан бирлашган, буюк ва бўлинмас салтанат статусини ўзига қайтариши учун қачондир уни бошлаш керак” [24]

Россия раҳбарияти Марказий Осиёдаги мамлакатларни ўз ҳаётий манфаатлари ҳудуди деб ҳисоблайди. Шу сабабли Россия махсус хизмат органлари 1996 йилдан бошлаб Марказий Осиё давлатларида турли-туман, жумладан давлат сири бўлган ахборотларни йиғиш ва бошқа қонуний ҳамда ноқонуний ишлар билан кенг миқёсда шуғулланмоқда. Ҳатто 2001 йилда Тошкентда Шанхай Ҳамкорлик Кенгаши доирасида Антетеррор марказини очишга эришди. Шанхай Ҳамкорлик Кенгаши ва Мустақил Ҳамдўстлик Давлатлари махсус хизмат органлари раҳбарларининг навбатдаги учрашуви 2011 йил 13 апрел куни Тошкентда бўлиб ўтди [25].

Марказий Осиёдаги мустақил мамлакатлар халқи ўз хоҳиши билан Россия таркибига қайтмаслиги аниқ. Қайтариш учун эса икки ёки уч давлат ўртасида қуролли тўқнашув ва уруш чиқариш, уруш бошланиб бегуноҳ фуқароларнинг анча-бунча қони тўкилгач минтақага “Тинчликни сақловчи куч” сифатида Россия ҳарбий кучларини киритиш орқали амалга ошириш мумкин.

Россиянинг Кавказда, жумладан Грузия, Осетия ва Абхазияда олиб борган сиёсати, қуролли можаро ва Осетия билан Абхазия фуқаролари икки фуқаролик олиб, Россиянинг сателлит давлати, бўлагига айлангани кўпчиликка маълумдир.

2009 йил февралида Қирғизистоннинг ўша пайтдаги Президенти Қурманбек Бакиев Москвага борганида 2,15 миллиард долларлик иқтисодий ёрдам пакетини олишга доир Россия раҳбарияти билан келишди. Бу маблағдан 450 миллион доллари 2009 йил баҳорида Қирғизистонга юборилди. Кейин Россия томони Қирғизистон раҳбариятини “кредитни белгиланган мақсадларда ишлатмагани учун” қолган 1,7 миллиард доллар маблағ юборишни тўхтатиб қўйди. [26]

Россия Қирғизистонда бешта йирик ҳарбий объектга эга [27]. Шунга қарамай Россия Президенти Дмитрий Медведев ва Қирғизистоннинг ўша пайтдаги Президенти Қурманбек Бакиев 2009 йил 1 август куни Россия ва Қирғизистон ўртасида ҳарбий соҳада ҳамкорликка доир меморандум имзолади. Бу ҳужжатга асосан Россия ҳарбий кучларининг бир баталиони ва Россия ҳамда Қирғизистон ҳарбий хизматчиларини тайёрлашга мўлжалланган ўқув маркази Қирғизистон ҳудудига жойлаштирилиши мўлжалланганди [28]. Россия раҳбарияти ва ҳарбийлари уни Қирғизистон жанубига, айнан Ўш вилоятига жойлаштиришга ҳаракат қилишди.

Қонли можаролар бошлангач, ўша ҳудудда яшовчи миллионлаб фуқаролар тинчликни сақлаш учун Россия ҳарбийларини чақириши, ҳатто Россия таркибига қайтиш истагини билдира бошлайди. Буни Ўш ва Жалолобод қирғини пайтида ҳам кўрдик: оддий фуқаролар, ҳатто Қирғизистоннинг Вақтли ҳукумати раҳбари Роза Отунбаева (1950.23.08) Ўшга Россия ҳарбийларини киритишни илтимос қилишди [29].

Агар Ўзбекистон раҳбарияти ўз қуролли кучларини Қирғизистон ҳудудига киритиб, Қирғизистон ва Ўзбекистон ўртасида қуролли можаро бошланиб кетганида Россия ўз ҳарбий кучларини “Тинчликни сақловчи куч” сифатида киритган бўларди.

Россия махсус хизмат органлари раҳбарлари ушбу сценарийни у ёки бу кўринишда қўллаш истак-хоҳиши бор ва бу йўналишдаги ўз саъй-ҳаракатларини давом эттирайверади, деб ҳисоблайман.

Россия раҳбариятида кўпгина юқори мартабали ҳарбий зобитлар, жумладан генераллар ўтирганини ва улар асосан ҳарбийларча фикр юритишини унутмайлик. Россия Бош вазири Владимир Путин Давлат хавфсизлиги қўмитасининг собиқ подполковниги эканлигини 3-параграфда ёзгандим ([5]).

Россия Федерацияси Ҳукуматининг Раис ўринбосари Сергей Борисович Иванов (1953.31.01) Ленинград Давлат университети, Минскда СССР ДХҚси Олий курслари ва СССР ДХҚ Қизилбайроқ институтини битирган, заҳирадаги генерал-полковник унвонига эга [30].

Россия Федерацияси Ҳисоб палатасининг 2000 йил 19 апрелидан раислик қилаётган Сергей Вадимович Степашин (1952.02.03) ҳуқуқ фанлари доктори, профессор, кўп йиллар Россия кучишлатар органларида раҳбар лавозимларда, жумладан 1995 йилда Россия Федерал хавфсизлик хизмати директори бўлиб ишлаб, заҳирадаги генерал-полковник унвонига эга [31].

Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги Ижроия котиби Сергей Николаевич Лебедев (1948.09.04) – армия генерали.

Маълумки Россия Президенти Д.Медведев (1965.14.09) Россия Федерацияси Хавфсизлик Кенгашининг раиси ҳамдир. Шу кенгаш аъзо генералларидан уч нафари ҳақида қисқача маълумот: Россия Федерал хавфсизлик хизмати директори Бортников Александр Васильевич (1951.15.11) ҳарбий унвони – армия генерали; Россия Федерацияси Ички ишлар вазири Рашид Гумарович Нургалиев (1956.08.10) – армия генерали; Россия Федерацияси Хавфсизлик Кенгаши котиби Николай Платонович Патрушев (1951.11.07) – армия генерали ва бошқалар.

Агар Россия махсус хизмат органлари раҳбарияти Марказий Осиёда бирорта яширин операцияни амалга оширмоқчи бўлса, ушбу ва бошқа юқори мартабали генераллар йўқ дермиди?!

4. ХИТОЙ МХО МАНФААТИ

Марказий Осиё кўҳна тарихидан маълумки, туркий давлатлар минг йилликлар давомида Хитой империяси билан қарама-қарши турган ва ўзаро кўп урушлар бўлган. Ҳатто буюк соҳибқирон Амир Темур (1336.09.04-1405.18.02) 1404 йил 27 ноябрда айнан Хитой томонига 200 минглик катта қўшин билан бораётганида 1405 йил январида касал бўлиб, 1405 йил 18 февралида Ўтрор шаҳрида вафот қилган эди [32].

Марказий Осиёдаги туркий давлатлар ва Хитой ўртасидаги 19-21 асрлардаги муносабатларни қараганимизда Уйғуристон (Шарқий Туркистон) масаласи муҳим ўрин касб этади.

Мен Уйғуристон масаласида [33]-[34]-китоблар асосида [35]-[39]-мақолаларимни ёзгандим. [39]-мақоламдаги “Кириш сўзи” бандида жумладан бундай таъкидлагандим.

“Хитойда 60 йиллик байрам, Уйғуристонда 60 йиллик алам ва мотам” номли катта мақолани ёзишдан мақсад: биринчидан, қардош уйғур халқи муаммосини чуқурроқ тушуниш ва уларга амалий ёрдам бериш фикрини ўқувчимизда шакллантириш; иккинчидан, Совет Иттифоқи раҳбарияти ўз махсус хизмат органлари орқали Уйғуристонда олиб борган катта ўйинлари ва ўз геосиёсий манфаатлари учун уйғур халқини Хитойнинг бўлажак тоталитар режимига топширгани ҳақида етарли ахборот бериш; учинчидан, бугунги кунда Россия раҳбарияти 19-20-асрларда бўлгани каби Хитой тоталитар режими билан туркий халқларга қарши тил бириктириши, ва махсус хизмат органлари ёрдамида Марказий Осиёдаги ёш давлатлар ўртасида турли қарама-қаршиликлар ва ихтилофлар келтириб чиқариш бўйича хатарли ўйинлар олиб бораётгани ҳақида огоҳлантиришдир” [39, Кириш сўзи]

Агар туркий тилли давлатлар биргаликда ҳаракат бошлашса, қардош ва қондош уйғур халқи манфаатларини, инсон ҳуқуқларини халқаро қонунлар доирасида тинч йўллар билан ҳимоя қилиш чора-тадбирларни ишлаб чиқади ва амалда қўллай бошлайди. Туркий давлатлар биргаликда ҳаракат бошлагани ва Туркий тилли давлатлар раҳбарларининг ўнта саммити ҳақида мен [40]-мақоламнинг 25–параграфида ёзгандим.

Уйғуристон Россия (55 км), Қозоғистон (1747 км дан ортиқ) Қирғизистон (1100 км атрофида), Тожикистон (450 км), Афғонистон (92 км), Покистон (599 км), Ҳиндистон (200 км дан ортиқ), Тибет (1200 км дан ортиқ), Хитой (Чинхей, Гансу ўлкалари билан) – 1200 км, Муғулистон билан 1416 км чегарадошдир [37]. Хитой тоталитар режими Уйғуристонни бутун Марказий Осиё давлатларига чиқиш учун плацдарм сифатида кўрмоқда ва шу йўналишда жиддий ҳаракатлар олиб бормоқда.

Марказий Осиё давлатлари 1991 йилда Мустақилликка эришгач Хитой ўзининг арзон ва чидамсиз, “усти ялтироқ, ичи қалтироқ” моллари билан мамлакатларимиз бозорларини тўлдириб ташлади ва катта фойда кўрди. Натижада туркий тилли давлатлар саноати деярли ривожланмади ва шу кунгача қийин аҳволда қолмоқда.

Дунё матбуотида Хитой аждаҳоси ибораси кўп ишлатилади. Сабабларидан бири – Хитой Халқ Республикасида 1 миллиард 350 миллиондан (!) ортиқ киши яшайди [41]. Ватандошимиз бу рақамни тасаввур қилиши ва солиштириши учун яна битта факт келтирай: Хитой марказида жойлашган Чунцин шаҳрида 2009 йилда 32,75 миллион (!) киши яшарди [42].

Ўзбекистондаги полициявий режим раҳбарияти мамлакатда яшаётган 28 миллион одамни на иш, на фаровон турмуш билан таъминлай олмаётганини эсласак, Хитойдаги битта шаҳарда Ўзбекистондан кўпроқ аҳоли яшаши ва тирикчилик қилаётганини тасаввур қилсак ва буни энди 1 миллиард 350 миллион кишилик бутун Хитой миқёсида кенгайтириб кўз олдимизга келтирсак, ҳақиқий Хитой аждаҳоси ҳақида бироз тушуна бошлаймиз.

Хитой раҳбарияти 1,4 миллиардга яқинлашаётган аҳолисини яшаш ҳудуди ва иш билан таъминлаш муаммолари олдида турибди. Бу борада қўшни мамлакатларга, жумладан Марказий Осиё мамлакатларига кўз қадаётгани бежиз эмас.

Хитой 2009 йилда соя (Хитой ловияси) ва рапс ўстириш учун Қозоғистондан 1 миллион гектар ерни кўп йилга ижарага беришни сўради [43]. Қозоғистон мухолифат кучларининг кўпгина норозилик акцияларидан кейин бу тадбир ҳозирча тўхтатилди.

Лекин Хитой аждаҳоси ўз мақсадларидан воз кечган эмас. Бу ҳақда Қирғизистон журналисти Асхат Даукенов [44]-мақолада жумладан бундай ёзган (русчадан ўзбекчага мен ўгирганман).

“Бошланишда Пекин (Марказий Осиё, А.Ш.) ҳудудидаги мамлакатларни сармоя (инвестиция)лар ва қарз (кредит)лар билан алдамоққа ҳаракат қилиб кўрди. Ва улар бунга муваффақ бўлди. Бугунги кунда хитойлик бизнесменлар Марказий Осиё бозорларида ҳукмронлик қилаётгани ҳеч ким томонидан гумон остига олинмайди.

Масалан, иқтисодда “улкан муваффақиятлари” билан тинмай мақтанаётган Қозоғистон бу соҳадаги бошқарув жиловини хитойларга кредитлар эвазига берганига анча вақт бўлди. Халқаро экспертлар маълумотларига кўра, 2008 йилдаёқ Хитой Қозоғистондаги нефть қазиб чиқаришнинг 21 фоизини назорат қила бошлади, 2009 йилда Қозоғистон раҳбарияти 10 миллиард доллар кредит эвазига мамлакат нефть ташкилоти – “Мангистаумунайгаз” (ММГ) компаниясининг 49% активларини ва уран манбаларидан фойдаланиш потенциалини хитойликларга тақдим этди. 2010 йилда CIC номли Хитой давлат жамғармаси (фонди) “КазМунайГаз Қидирув Қазиб чиқариш” Акционерлик Ташкилоти (АТ)нинг деярли 11% акцияларини сотиб олди. Шунингдек хитойликлар Казахойл-Актобе ва Жанажоль газни қайта ишлаш комплекси, “Каражанбасмунай” АТ каби нефтьгаз соҳасидаги яна бир нечта йирик компанияларга, “Петроказахстан” компаниясининг 67%га эгалик қилмоқда.

Қашшоқ Қирғизистон ва Тожикистоннинг аҳволи бундан ҳам баттар. Бу икки мамлакат Хитой сателлитига айланганига анча вақт бўлди. Хитойликлар ўз товарлари билан босиб ташлаган Тожикистоннинг аҳволи айниқса ачинарлидир.

(Тожикистонда, А.Ш.) хитойликлар сонининг ошиши ҳам бошқа кўрсаткичлардан ортда қолмаётир: агар улар 2006 йилда 3 минг нафар бўлган бўлишса, 2011 йилда бу кўрсаткич 82 мингга етди. Ҳукумат эса мамлакат ичкарисида ялпи ишсизлик хукмронлик қилаётганига қарамай борган сари кўпроқ хитойлик ишчиларини ўзларига таклиф қилмоқда.

Қирғизистон ўзининг 2,642 миллиард долларлик ташқи қарзи билан иқтисодий коллапс (тушкунлик, барбод бўлиш) арафасида турибди. Аҳолисининг деярли учдан бир қисми қашшоқлик чегарасидан нарида яшаётган мамлакатни хитойликлар ўзларининг иккинчи уйига айлантириб олган. Ҳозирги пайтда (2011 йил апрелида, А.Ш.) Қирғизистонда 100 мингдан ортиқ хитойлик яшамоқда ва улар қирғиз бозорларида Хитой корхоналарида ишлаб чиқарилган товарларни сотмоқда.

Эҳтимол, кунлардан бир кун Хитой аждаҳоси Қозоғистон, Қирғизистон ва Тожикистонни ютиб юборади. Бунинг учун иқтисодий шароитлар аллақачон яратилган. Фақат буларнинг барчасини ҳуқуқий қайд этиш ва Хитой Халқ Республикаси (ХХР) таркибига кириш ҳақидаги битимни имзолаш қолди, холос” [44]

Хитой маъмурияти Хитой- Қозоғистон чегарасидаги Хоргос чегара пости олдида бошланғич пайтда 250 минг кишига мўлжалланган янги шаҳар қураётганига доир қуйидаги маълумотга эътибор беринг. Ушбу шаҳар Ғарбий Европадан Ғарбий Хитойга тортилаётган йўл бўйида жойлашади.


Фото 3. Хоргос чегара олди ҳамкорлик маркази ва унга олиб борадиган йўллар [45].

“Қозоғистон ва Хитой ўртасида дунёда муқобили бўлмаган чегара олди ҳамкорлик марказини қуришмоқда.

Икки мамлакат чегарасида жойлашган ушбу марказнинг катталиги 528 гектарни ташкил қилади ва ушбу ҳудудида савдо сотиқдан тортиб, бизнес юритиш имконлари бўлиши ваъда қилинмоқда.
Марказ қурилгач, икки давлат фуқаролари унинг ичида визасиз савдо сотиқ қилиши мумкинлиги айтилмоқда.

Ҳамкорлик маркази доирасида Қозоғистон ўз ҳудудида 70 минг кишилик туман қурмоқчи, Хитой эса бошланишига 250 мингдан зиёд аҳолиси бор шаҳар қуришни режалаштирган.

Қозоғистонлик зиёлиларни мамлакатнинг шундоққина чегарасида бундай катта Хитой шаҳарининг барпо этилиши хавотирларга сола бошлаган, дейди Хоргос чегара олди халқаро ҳамкорлик марказининг Қозоғистон томонидаги қурилишларини бориб кўрган Би-би-си мухбири Шодиёр Сайф” [45]

“Қозоғистон томонидан қурилаётган марказда атиги 70 минг ишчи ишлаб яшаши мумкин. Ушбу лойиҳа 2018 йилда бутунлай ишга тушиши режалаштирилган” [45]

Хитой аждаҳоси Марказий Осиёдаги ёш туркий давлатларни яқин 15-20 йилда ютиб юбормас. Лекин ўтган 20 йил ичида Хитой тоталитар режими мамлакатларимиз ҳудудига қай даражада кириб кела олганини тушунсак, у ҳолда 50-100 йилдан кейин мамлакатларимиз қай даражада мустақил бўла олиши савол остида қолади.

Дунёдаги кўпгина сиёсатчилар бундай ҳолларда “Хитой минг йиллик сиёсат олиб бормоқда” деган иборани ишлатишади.

Мана бу хабар 2011 йил 14 июн куни келди.

“Мазкур (Қозоғистон ва Хитой ўртасидаги стратегик ҳамкорлик ҳақидаги, А.Ш.) шартнома душанба (2011 йил 13 июн, А.Ш.) куни Қозоғистон пойтахти Остонада Президент Нурсултон Назарбоев ва Хитой раҳбари Ху Цзинтао ўртасида бўлиб ўтган музокарадан сўнг имзоланди.

Хитой раҳбари икки давлат 2015 йилгача ўзаро савдо ҳажмини 40 миллиард АҚШ долларига етказишга келишиб олганларини маълум қилди.

Президент Назарбоев учта ёвузлик, яъни, терроризм, бўлғунчилик ва диний экстремизмга қарши курашда Қозоғистон Хитойни қўллаб-қувватлашини таъкидлади.

- Қозоғистон “учта ёвузлик”ка қарши курашнинг принципиал масалаларида, Хитойнинг яхлитлиги ва Хитой барқарорлиги хусусида Хитойни изчил қўллаб-қувватлашини тасдиқлади, – деди Нурсултон Назарбоев” [46]

Машҳур тарихчи ватандошимиз раҳматли Боймирза Ҳайит 1971 йилда ёзган ўз китобини “Россия ва Хитой орасидаги Туркистон” деб номлагани бежиз эмас эди. [47]

2010 йил 10-14 июндаги Ўш-Жалолобод қирғини туфайли Хитой махсус хизмат органлари, ва демак Хитой ҳукумати эришган манфаатга доир битта мисол келтирай.

Уйғуристон маркази бўлмиш Урумчи шаҳрида 2009 йил 5 июл куни Хитой тоталитар режими кучишлатар органлари тинч намойишни ўққа тутгани, юзлаб уйғур ёшлари бегуноҳ ҳалок бўлгани ва бу қонли воқеадан кейин уйғур зиёлилари янада қаттиқ тазйиққа олингани ҳақида [35]-мақоламда ёзгандим. Ушбу қонли фожеалар бир йиллиги 2010 йил 5 июл куни нишонланди.

Лекин Қирғизистондаги Ўш-Жалолобод қирғини туфайли Марказий Осиё мамлакатларида Урумчидаги 2009 йил июл фожеаси ҳатто эсга олинмади ва Марказий Осиё мамлакатлари сайтларида, жумладан ўзбек тилидаги сайтларда деярли мақолалар чоп этилмади. Деярли ҳамма Қирғизистондаги 2010 йил 10-14 июн кунги Ўш-Жалолобод қирғинини таҳлил этиш билан овора эди.

ДАВОМИ БОР

Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

(158-мақолам. 2011 йил 31 май) КИМСА МУРОДИЛЛАГА ЖАВОБ


Фото. Таниқли шоир Юсуф Жума. Унинг ёнида Жаҳонгир Муҳаммад. Кентаки халқаро аэропорти (АҚШ). 2011 йил, 20 май. [1]

МУНДАРИЖА

Кириш сўзи.
1. Шеъриятга муносабатим.
2. Юсуф Жума: Сувараклар фалсафаси.
3. Ватан.
4. Муродилла мақоласидаги шеър матни.
5. Мардикор аёллар.
6. Фоҳишабозлик ва дилдаги яра.
7. МХХ фоҳишабозлардан фойдаланиши ва улардан жирканишим.
8. Юсуф Жума: Тангрим, муносиб йўқ карам раҳматга.
9. Жаҳонгир Муҳаммадга бағишланган шеър.
10. Юсуф Жума: Бу халқни этгин ҳурмат.
11. Соқол.
12. Қувғиндаги ижод ...
13. Юсуф Жума: Гар йўлиқсанг, Юсуфингни тепиб ўт.
14. Юсуф Жума оиласи.
15. Юсуф Жума: Дилёзмалар.

КИРИШ СЎЗИ

2011 йил 29 май куни www.yangidunyo.com сайтида Муродилло Мирзоҳид исмли кимсанинг “Нафс динининг қули” номли мақоласи чоп этилди ([2]-га қаранг).

Деярли ҳеч ким танимайдиган Муродилло исмли кимсанинг таниқли шоир Юсуф Жумага нисбатан ёзган ёмон мақоласига жавоб ёзиб вақтимни сарфлашим сабаби: орқамиздан янги авлод ўсиб келмоқда. Агар менга ўхшаган зиёлилар имкониятимиз доирасида асосли жавоб ёзмасак, у ҳолда ёшларимиз нотўғри тасаввурга боришлари мумкин.

1. ШЕЪРИЯТГА МУНОСАБАТИМ

Мен шоир эмасман ва умримда бирор марта шеър ёзмаганман. Мен шеърият мухлисларидан бириман. 1960 йилда - 6 ёшлигимда мактабнинг биринчи синфига ўқишга борганимда алифбо китобимиздаги ҳамма шеърларни ёд олгандим. Ўша шеърлардан иккитаси ҳали ҳам ёдимда, бирини келтириб ўтсам.

Мақсадимиз тинч яшаш,
Ўқиш, ишлаш ва қуриш.
Урушни хоҳламаймиз,
Яшасин эркин турмуш.

Бу билан айтмоқчиманки, мен 51 йилдан бери шеър ўқийман ва яхши ёзилган шеърлардан завқ оламан.

2. ЮСУФ ЖУМА: СУВАРАКЛАР ФАЛСАФАСИ

Жанубий Қозоғистон университети профессори, филология фанлари доктори Ботир Норбой 2008 йил 2 февралида www.yangidunyo.com сайтида таниқли шоир Юсуф Жума ижоди ҳақида катта мақола чоп эттирди. Шу мақоладан Юсуф Жуманинг 1980-йиллардаги иккита шеърига доир асосли фикрини келтириб ўтсам.

“Ҳақиқатан ҳам, табиатдаги қуртлар каби жамиятдаги харомхурларни ҳам йўқотиш қийин: бир хилини қириб ташласангиз, иккинчи тури пайдо бўлади, бир жойдан ҳайдасангиз, иккинчи жойни, макон этиб, ўзига «микромуҳит» ҳосил қилиб, ишини давом эттираверади. Чинакам инсон эса уларга қарши курашни бир зум ҳам тўхтатмаслиги лозим… Юсуф ҳам бу курашни тўхтатган эмас.

«Сувараклар фалсафаси»да ҳам юқоридаги қуртларга ўхшашроқ типларни нишонга олган. Суваракларнинг яшаш йўсини, дунёқараши ҳам «антиқа қуртлар»никидан кам фарқ қилади. Улар ҳам шу хил жонзотларнинг бир тури, аммо юқоридагилардан фаолроқ, уларнинг қатор истаклари, ҳатто «Ватан хусусида фалсафа»лари ҳам бор. Уларнинг истакларидан бири ҳамиша тун бўлса, ивирсиб, емишларини ташиб ялло қилиб юришса, иккинчидан, атрофдагилар лоқайд, ғофил, гул бўлишса…

«Лоқайдлик яшасин, бўлмасин ёғду!
Асл тилагимиз, ризқимиздир бу!
Ватан хусусида фалсафамиз шу:
«Қорнимиз тўйган жой, биз учун Ватан».

Бу ҳақиқатан ҳам даҳшатли фалсафа. Суваракмижозлар идроклиларни ёқтирмайдилар, бундайлар кўпайса суваракларга яшаш қийинлашади. Уларнинг Ватан ҳақидаги фалсафаларидан ҳам даҳшатли маънодаги космополитизмнинг «ҳиди» келади. Суваракларнинг муқим Ватани - суянадиган тоғи йўқ: қорни тўйса - қурбон ҳайит.

Ҳар қандай қабиҳлик, сотқинлик шу хил фалсафалар билан яшайдиган эътиқодсиз, маслаксиз кимсалардан чиқади” [3]

Афсуски, Юсуф Жуманинг «Сувараклар фалсафаси» шеърини сайтларда топа олмадим. Топсам ушбу параграфда келтирардим ва ўзбек ўқувчиси ўқиб, шоир 1980-йилларда ёзган шеърига юқори баҳо берарди.

3. ВАТАН

“Журъат билан айтилган ҳаққоний фикрлар, ҳақиқат ва адолат учун кураш руҳи она юрт мавзуидаги «Ватан» шеърида теран ифодасини топган. Бундай қараганда, она-юрт мавзуида бирон янги гап айтиш қийиндай туюлади. Бироқ талантлар учун бу мавзу худди муҳаббат мавзуси каби ҳамиша янги, ҳамиша долзарб. Чунки талантлар ҳамиша биз одатланиб кетган воқеликнинг янги қирраларини кўрадилар ва кўрсатадилар.

Айтайлик, биз 80-йилларгача ҳам Ватан ҳақида ўнлаб, юзлаб шеърлар ўқиганмиз, аммо Ватаннинг қуйидагича таърифига дуч келганимиз йўқ:

Ватан тўрт нарсадан иборат экан:
Ғурур, туғилган жой, она тил, эркдан!
Туғилган маъвода вужудинг яшар,
Қудратинг ғурурда муқим, муқаррар!
Она тилда яшар қалбинг устувор,
Эркда камолотинг яшар барқарор.
Шулардан биттаси бўлмадими, бас,
Демак, ўша Ватан мукаммал эмас.
Дилимда ҳар қачон ёлғиз армоним:
Мангу мукаммал бўл, Ўзбекистоним! –

дея юрт мукаммаллигининг хаёлий суратини чизиб берди.

Шоир ҳали СССР «гуллаб яшнаётган» пайтда, ғурур, туғилган жой, она тил ва эрк учун курашиш кераклигини айта олди. Бу ўша давр учун дадил айтилган фикрлар эди.

Ҳозирги ўзбек шеъриятининг тадқиқотчиси сифатида айтишим керакки, булар ҳақиқатан ҳам, Ватанга берилган оригинал таъриф, оригинал бўлгани учун ҳам бизда у охорли фикрлар уйғотади. Шунинг учун ҳам Юсуфнинг она юртимизга «Мангу мукаммал бўл», дея мурожаат қилишида жиддий маъно бор” [3]

4. МУРОДИЛЛА МАҚОЛАСИДАГИ ШЕЪР МАТНИ

Энди Муродилла мақоласини бир оз таҳлил этсам. Ушбу кимса Юсуф Жуманинг битта шеърини ўз мақоласи бошида ва охирроғида қисман-қисман келтирган. Ушбу шеър 2005 йил 24 июлда ёзилган бўлиб, уни [4]-дан тўлиқсинча келтирсам.

Нега жаннат қурдинг? - сўрайман ҳайрон,
Тангрим, муносиб йўқ карам раҳматга.
Агар амнистия қилмасанг эълон,
Тушмас одамзотдан ҳеч ким жаннатга.

Чўтингнинг тошлари бор юлдуз бўлса
Бир менинг айбимни санашга етмас.
Энг покдомон деган мобода ўлса,
Пули сиротингдан ўтолмас ўтмас.

Ўн саккиз минг олам бўлса дафтаринг,
Ёзсанг гуноҳларим сиғмайди унга.
Инсон боласига басдир маҳшаринг,
Барчаси мансубдир нафс деган динга.

Гарчи ҳақ ёғилар дил порасидан,
Гарчи бошқалардан ёруғдир юзим.
Одам жиркангандек ўз ярасидан,
Жирканиб кетаман ўзимдан ўзим.

Нега жаннат қурдинг, сўрайман ҳайрон,
Тангрим, муносиб йўқ карам раҳматга.
Агар амнистия қилмасанг эълон,
Одамзотдан тушмас ҳеч ким жаннатга. [4]

Менинг тушунишимча, Юсуф Жума жаннат ва унга муносиб инсон масаласида ёзганида халқимизнинг бугунги авлодини назарда тутмоқда. У бутун инсоният тарихида ўтган барча инсонларни назарда тутаётгани йўқ. Чунки аввал яшаб ўтганларни Аллоҳ қилган гуноҳи савобларини чўтлаб, аллақачон кимни жаннати кимни дўзахи қилгани аён.

“Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Сиздан биронтангиз ўлган пайтида унга эртаю кеч жойи кўрсатилади. Агар аҳли жаннатдан бўлса, жаннатдан, аҳли дўзахдан бўлса, дўзахдан. Сўнгра, Аллоҳ қиёмат куни сени қайта тирилтиргунча жойинг–шу», дейилади», деганлар.

Бухорий ва Муслимлар Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилганлар” [5]

Буни ҳар бир мусулмон билади. Демак, Юсуф Жума бугунги авлод вакилларини назарда тутмоқда.

5. МАРДИКОР АЁЛЛАР

Бугунги ҳаётимизга озроқ назар солайлик. Аждодларимиз асрлар мобайнида орзў қилган Мустақилликка 1991 йил 1 сентябрида халқимиз эришди. Уч ойдан кейин Мустақиллигимизнинг йигирма йиллигини нишонлаймиз. Ватанимиздаги аҳвол қандай? Халқимиз фаровон ва эркин яшай олаяптими?

Ватанимизда муаммолар жуда кўп. Мен улардан иккитасини – ўзбек мардикор аёллари ва фоҳишабозлик муаммосини тилга олиб ўтай.

Эслатиб ўтаман: тарихимиздаги энг қийин даврлардан бири бўлмиш Иккинчи Жаҳон уруши даврида – 1939-1945 йилларда ҳам бирорта ўзбек аёли мардикор бозорига чиқмаган эди.

Мустақиллик олгач ва амалдорлар Ватан бойликларини талон-тарож қила бошлагач ишсизлик ва қашшоқлик туфайли миллионлаб қизларимиз ва аёлларимиз мардикор бозорларига чиқишга мажбур бўлди. Шунга доир айрим маълумотларни келтириб ўтай.

“Пул топиш илинжида мардикор-бозорига чиққан аёлларни, биргина кулфат - қашшоқлик, болаларини боқиш, оиласини таъминлаш зарурияти бирлаштиради.

Агар 10-15 йил аввал Самарқанд вилоятида асосан иш қидириб қишлоқ жойлардан келувчилар ва талабалар йиғиладиган мардикор-бозори марказда битта бўлса, бугун эса кунбай ишчиларни Самарқанд-Қарши катта йўли бўйлаб кета туриб, Тойлоқ тумани Давлатобод кооператив хўжалиги, Нуробод туманидаги Иброҳим-ота қишлоғи, Пастдарғом тумани Меҳнатобод қишлоғи ва хатто Самарқанднинг энг маркази Регистон майдонида ёллаш мумкин” [6]

“Азиза исмли аёлнинг айтишича, уни ўғлини тенгдошлари "мардикорни ҳаромзодаси" дея масхара қилишади. Азизанинг ўзини тўйларга таклиф этмай қўйишди, махалла оқсоқоллари эса уни уйига келишиб, бу иши билан бутун қишлоқни шарманда қилаётгани учун, аёлни мардикор-бозорига чиқмасликка кўндиришди.

"Бу жуда ачинарли, лекин мен болаларимни боқишим керак, бунинг учун менда бошқа имкониятлар йўқ, шунинг учун мен "Ошина-бозор"га бораман", - дейди у” [6]

Ўзбекистондаги энг катта мардикор бозорларидан бири Тошкентдаги Қўйлиқ бозори олдида жойлашган. Мен 2005-2007 йилларда Қўйлиқ бозори яқинида (Тошкент шаҳри, Ҳамза тумани, Фарғона йўли кўчаси, 101-уй, 65-хонадонда) яшадим. Мен ҳар куни асосан ўзбек мардикор қизлар ва аёлларни кўрардим. Уларнинг аҳволига ачинмасликнинг иложи йўқ.

Менимча, Муродилла, сиз яшаётган Қашқадарё вилоятида ҳам мардикор аёллар бозори кўпгина бўлса керак ва уларни сиз ҳам кўриб юрган бўлсангиз керак.

6. ФОҲИШАБОЗЛИК ВА ДИЛДАГИ ЯРА

Энди ўзбек хотин-қизлари фоҳишабозликка мажбур бўлаётганлари ҳақида озроқ фактлар келтирсам.

“Наманганлик инсон ҳуқуқлари ҳимоячиларидан бир гуруҳи Поп шаҳрида тўпланиб, вилоятда фоҳишабозлик кучайиб бораётгани сабабларини муҳокама қилди. Муҳокамада баъзи фоҳишалар ҳам иштирок этди.

Йиғилишда иштирок этганларнинг сўзларига қараганда, илгари вилоятда фоҳишабозлик бу қадар кенг тарқалмаган эди. Ҳозир ўз танасини сотаётганлар орасида олий маълумотлилар ҳам бор. Бу иллатнинг тобора чуқур илдиз отиб бораётгани эса ишсизлик ва маошлар камлиги оқибатидир.

Халқобод шаҳарчасида яшовчи Холида Икромова бир йилдан буён фоҳишалик қилади.

“Илгари ишлар эдим. 140 сўм маош олардим. Тирикчилигимни ўтказишга етар эди. Ҳозир эса шу иш билан шуғулланишга мажбур бўляпман. Фоҳишалик қилаётган ёш-ёш қизлар ҳам кўп”, - деди Х.Икромова.

Х.Икромованинг айтишича, яқинда ҳокимлик вакиллари ҳамроҳлигида келган “Поп тонгги” газетаси мухбири билан суҳбатлашганда бу йўлга кирганининг сабаби ишсизлик эканини билдирган. Бироз ўтиб газетада у билан суҳбат босилган, лекин ишсизлик туфайли шу йўлга киргани ҳақида ҳеч нарса ёзилмаган” [7]

“Куни-кеча Жанубий Қозоғистоннинг Чимкент шаҳрида ўзбекистонлик 11 фоҳиша аёл ушланди. Қозоғистонда фаҳш ишлари билан шуғулланиш тақиқланмагани, ҳужжатлари жойида бўлгани учун улар озод этилиши мумкин” [8]

“Жанубий Қозоғистон университети профессори Ботир Норбоев ўзбек қизларининг фоҳишалик қилаётгани миллат шаънига доғ бўлиб тушаётганини таъкидлади.

“Яқинда бир қозоқ йигити билан айтишиб қолдик. У ўзбек аёлларининг 30-40 фоизи фоҳиша бўлиб кетганини айтди. Ўзбек бўлганим учун чидаб тура олмай, унга аччиқ гаплар гапирдим. У эса буни ўзи кўриб, одамлардан эшитаётганини айтди. Фактлар жуда ҳам кўп. Туркистондай таббаррук, зиёратгоҳ шаҳарда ҳам ўзбекистонлик аёллар фаҳш билан шуғулланадиган махсус жойлар бор экан. Бу биз ўзбек эркакларининг жуда ҳам ориятини келтиради. Бу шармандали, уятли ҳолат миллат шаънига ҳам доғ бўлиб тушяпти”, - дейди Ботир Норбоев” [8]

Ўзбек хотин-қизларининг мардикор бозорларига чиқиши, Ўзбекистонда ва хориж мамлакатларида мардикорлик ва фоҳишабозлик қилиб юрганларини кўриб жуда ачинаман ва бунинг ҳаммаси, шоир Юсуф Жума ўз шеърида ёзганидек, менинг дилимдаги ярадир.

7. МХХ ФОҲИШАЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШИ ВА УЛАРДАН ЖИРКАНИШИМ

Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати (МХХ) ва Ички ишлар вазирлиги (милиция) зобитлари фоҳишабозлик билан шуғулланаётган аёлларга қарши жиноий иш очади. Сўнгра қўрқитиб, улардан жиноий гуруҳ тузади. Ушбу жиноий гуруҳни халқимизнинг яхши фарзандларига қарши провокация ва бошқа ноқонуний тадбирларда ишлатишмоқда.

Битта мисол. Машҳур ва мард инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси Мўътабар Тожибоева 2003 йил 20 август куни Фарғона вилояти Олтиариқ тумани прокуратураси биноси рўпарасида ўз сафдошлари билан биргалиқда пикет ўтказаётган паллада фоҳиша ва қўшмачи аёллар гуруҳи Мўътабар ва “Би-би-си” радиоси мухбири Матлуба Азаматовани ваҳшийларча калтаклашганига доир қуйидаги фактга эътибор беринг.

“Ўтюраклар” клуби раҳбари, мустақил журналист Мўътабар Тожибоева 2003 йил 20 август куни Фарғона вилояти Олтиариқ тумани прокуратураси биноси рўпарасида ўз сафдошлари билан биргалиқда пикет ўтказаётган паллада айнан прокуратура, миллий хавфсизлик хизмати, маҳаллий ҳокимият ва Ички Ишлар тизими раҳбарлари томонидан олдиндан режалаштирилган ҳолатда тайёрланган фоҳиша ва қўшмачи аёллар гуруҳининг ваҳшийларча ҳужумига дуч келганлар ва Фарғона шаҳридан, Киргули туманидан ва Олтиариқ туманининг Ҳамза шаҳридан келган Ҳамза шаҳрилик қўшмачи Машрапова Махпуза ва Латипова Зарифалар бошчилигидаги жуда кўплаб фоҳиша ва қўшмачи аёллар тинч йўл билан пикет ўтказаётган инсон ҳуқуқлари фаолларини аввал тошбўрон қилганлар, кейин эса каратэ усулларини қўллаб, шунингдек, давра қилиб ўртага олиб ерга ётқизиб олган ҳолда уларни аёвсиз равишда калтаклаганлар” [9]

Ўзбек фоҳиша хотин-қизлардан бир гуруҳи МХХ, ИИВ ва прокуратура қўрқитиши ҳамда ваъдалари асосида Мўътабар ва Матлубани калтаклаганини эшитиб, кейинчалик бунга доир рангли фотосуратларни кўриб дилдаги ярам бўлмиш ушбу фоҳишалардан жуда жирканганман.

Шоир Юсуф Жуманинг қуйидаги тўртлигини Муродилла ўз мақоласида бошқача таърифлаган.

Гарчи ҳақ ёғилар дил порасидан,
Гарчи бошқалардан ёруғдир юзим.
Одам жиркангандек ўз ярасидан,
Жирканиб кетаман ўзимдан ўзим.

Менинг тушунишимча, шоир юқорида баён қилганим каби дил яраси ҳақида ва шу дил яраси келтириб чиқарган ҳолатдан жирканиш ҳақида ёзмоқда.

Айтиб ўтишим ўринлики, мен миллатдошларим ҳақ-ҳуқуқларини 22 йилдан кўпроқ вақт давомида ҳимоя қилиб келмоқдаман (масалан, [10]-га қаранг). Шу сабабли улуғ шоир Юсуф Жума каби менинг ҳам бошқалардан ёруғдир юзим.

8. ЮСУФ ЖУМА: ТАНГРИМ, МУНОСИБ ЙЎҚ КАРАМ РАҲМАТГА

Энди Муродилла келтирган шеърнинг икки сатрига тўхталиб ўтай.

Нега жаннат қурдинг? – сўрайман ҳайрон,
Тангрим, муносиб йўқ карам раҳматга.

Ватанимиз – Ўзбекистонда шунча иллат ва жиноятлар бўлаётган, минг-минглаб намозхонлар фақат намоз ўқигани учун Миллий хавфсизлик хизмати провокация уюштириб қамоқхоналарга кўп йилларга қамаётган ва улардан баъзиларининг ўлиги қамоқхоналардан олиб келинаётган, бунга йўл қўяётган ва буни ўзгартиришга ҳаракат қилмаётган кишилардан қайси бири жаннатга муносиб?

Токи Ўзбекистонда халқимизга адолатли ва нормал турмуш яратиб бермас эканмиз ва бу йўлда ижобий ишлар қилмас эканмиз, Аллоҳнинг жаннатига муносиб ватандошимиз бормикан?

Шахсан мен бундай шароитда жаннатга муносиб эмасман, деб ҳисоблайман. Янаям буни буюк ва раҳмли Аллоҳ ҳал қилади.

Буюк шоир Юсуф Жума ҳам ушбу икки қатор шеърида Ватанимиздаги абгор шароитда жаннатга муносиб ватандоши йўқлигини таъкидламоқда, деб тушунаман.

Улуғ Муҳаммад пайғамбаримиз (а.в.с.) (570-632) бир ҳадисида бундай деган эди.

“Сизларнинг қайси бирларингиз бирор жиноий ишни қилинаётганини кўриб қолсангиз дарҳол уни қўлингиз билан тўхтатинг. Агар бунга имкониятингиз бўлмаса тилингиз билан қайтаринг. Бордию буни ҳам бажара олмасангиз дилингиз билан нафратланиб туринг. Лeкин буниси иймони заиф кишининг ишидир” [11]

Замонамизнинг улуғ шоири халқимизни ҳимоя қилиб, гуноҳ ва жиноий ишларни шеърий сўз, яъни тили билан қайтаришга ҳаракат қилиб 11 та китобга жам бўлган мингтага яқин шеър ёзди.

Халқимизнинг яна бир жонкуяр фарзанди бўлмиш шоир ҳамда ёзувчи Жаҳонгир Муҳаммад фидойилик билан бу шеърларни тўплаб 2006 йилда www.turonzamin.org сайтида чоп этди (масалан, [4]-га қаранг).

9. ЖАҲОНГИР МУҲАММАДГА БАҒИШЛАНГАН ШЕЪР

Юсуф Жума ўз ҳаёт йўлида жуда кўп сотқин, лаганбардор, қўрқоқ ва ҳоказо иллатларга эга бўлган ўзбекларни учратган бўлса керак. Шу сабабли кўп шеърларида уларни қаттиқ танқид қилган.

Лекин у мард ва зиёли ўзбекни учратганида унга шеър бағишлаб тан олган. У 2007 йил 26 августда ёзган Жаҳонгир Муҳаммадга бағишланган ушбу саккиз қатор шеърни ўқиб ва уқиб кўринг.

Ўкинма дунёни уққан,
Бу номард қавмдан зинҳор.
Битта бўлса ҳам эр туққан
Жаҳонгир Муҳаммад бор.

Чида ғаним билан буғса,
Қарғама бу ғаддор халқни.
Битта бўлса ҳам эр туғса
Бундай эл яшашга ҳақли. [12]

10. ЮСУФ ЖУМА: БУ ХАЛҚНИ ЭТГИН ҲУРМАТ

Муродилла мақоласида бундай деб ёзган жойи бор:

“Навоийни, Ибн Синони, Бобурни, Чўлпону Фитратни, Қодирийни у инсон деб билмайдими?” [2]

Юсуф Жума ўзининг бошқа шеърида ҳазил аралаш қуйидаги шеърни ёзган.

Бу халқни этгин ҳурмат,
Юсуф Жума, дилабгор.
Бари сотқин бўлса ҳам,
Алишер, Машраби бор.

Бу халқни буюк дегин,
Юсуф Жума, дўстга зор.
Бари бўлса ҳам хоин,
Қодирий, Фитрати бор.

Бу халқни Каъба билгин,
Юсуф Жума, боши қор.
Хиёнаткор бўлса ҳам,
Беҳбудий Чўлпони бор.

Бу халқни тавоф айла,
Юсуф Жума, ёлғиз, хор.
Бари ғаддор бўлса ҳам,
Юсуф Жумалари бор. [13]

Шахсан мен Юсуф Жумадек халқ шоири, 21-аср Машраби билан бир замонда яшаётганимга Аллоҳга шукурлар қиламан ([14]-га қаранг).

11. СОҚОЛ

Ўзбекистон кучишлатар органлари намозхонларни соқол қўйгани учун ҳам таъқиб этишаётгани ва соқолини қирдириб ташлашга мажбур қилаётгани ҳақида кўпчилик билади.

Милиция ходимлари паспорт пропискасини текшириш баҳонасида тазйиқ қилаётганлиги сабабли ватандошларимиз кўчаларда хотиржам юраолмаётир.

Юсуф Жума 2006 йил 21 апрел куни ёзган қуйидаги шеъри орқали инсон ҳуқуқларининг бундай қўпол бузилишларини ўзига хос ўткир танқид қилган.

Соқол қўйиш жиноят,
Чунки тождор бесоқол.
Соқолни қиртишлаб ҳам,
Юролмадим бемалол.

Кўчаларда хотиржам,
Яйрашга йўл қўймайди.
Танасида яширин
Соқол бор деб ўйлайди.

Ишонмасангиз кўринг,
Шоҳим, подшоҳи олам,
Қиртишлайман баъзида
Сиз ўйлаган жойни ҳам. [13]

12. ҚУВҒИНДАГИ ИЖОД ...

“2000 йили Юсуф Жуманинг Қоракул туман газетасида бир туркум шеърлари эълон этилди. Бу шеърлар орасида ҳақиқат кескин йўсинда ифодаланган асарлар бор эди. Бу хил асарларни баҳона қилиб Миллий хавфсизлик хизмати ходимлари Юсуфни ҳибс этмоқчи бўлишди. У Тошкентга қочиб келиб, икки уч ой давомида турли жойларда, жумладан, Ўктам Ҳакималининг дала ҳовлисида, Инсон ҳуқуқи ҳимоячиси Елена Урлаеванинг уйида яшаб юрди … (Елена Урлаева ҳақида [15]-га қаранг, А.Ш.)

Юсуфнинг ўзи каби содда ўғли эса, унинг қутилиб кетишига умид билдириб, Қоракулдан туриб тинмай қўнғироқ чаларди. Юсуфнинг ўша пайтдаги шеърлари бу ҳолатларнинг ёрқин манзарасидир:

Ўғлим ҳар кун қилар қўнғироқ
Қоракулдан – симда фарёдлар.
“Хушёр бўлинг, қайрашиб пичоқ
Қидирмоқда сизни жаллодлар.

Йўқми юртнинг мард, ботирлари?!
Дили ҳақ деб чўлламадими?!
Тошкент тўла “Халқ шоирлари”,
Улар сизни қўлламадими?”

Шошда шоир чиндан ҳам бисёр,
Лек адлгўй анқодек ноёб.
Ҳар уйда бир “Халқ шоири” бор,
Тўраларнинг пойида туроб.

Салом десанг, алик йўқ, бесас,
Гўё тоғнинг чўққиларидир.
Булар халқнинг шоири эмас,
Булар халқнинг тулкиларидир.

Нафс ўчирган қалбдаги ўтни,
Темир-терсак илинжида хор.
Бир пиёла ароққа юртни
Ва миллатни сотишга тайёр.

Мақташ керак бўлса нодонни,
Имзо қўяр мингтаси бирдан.
Ёқлаш керак бўлса инсонни,
Садо чиқмас аҳли шоирдан.

Шулар мени қўлларми, болам,
Шулар менга бўлурми имдод?!
Ҳақ йўлида ташлаган қадам,
Кутсин фақат Худодан нажот!

2001 йил 31 январ, Дурмон” [3]


13. ЮСУФ ЖУМА: ГАР ЙЎЛИҚСАНГ, ЮСУФИНГНИ ТЕПИБ ЎТ

Юсуф Жума 1988 йил 13 июлда қуйидаги шеърни ёзганди.

Халқ, йўл бўшат, каттаконинг келмоқда,
Ақли калта ақлдонинг келмоқда.

Сенга инсоф, имондан сабоқ берган
Ноинсофинг, беимонинг келмоқда.

Қонинг сўриб, ризқинг еб, семирган
Соябонинг, отажонинг келмоқда.

Қўрқув билан сени кўр, гунг айлаган
Ҳам қароғинг, ҳам забонинг келмоқда.

Гар йўлиқсанг, Юсуфингни тепиб ўт,
Ғаминг еган бир ёмонинг келмоқда. [16]

Ўзбек халқи орасида Муродиллага ўхшаганлар бўлиши мумкинлигини ва улар имконият топганида сайтдаги мақоласи орқали бўлсада “тепиб ўтишини” бундан деярли 23 йил олдин Юсуф Жума кўра билган эди.

14. ЮСУФ ЖУМА ОИЛАСИ

Жаҳонгир Муҳаммад Юсуф Жума ҳаёти, ижоди ва оиласи ҳақида жуда яхши [1]-мақолани ёзган. Мен [1]-катта мақоланинг Юсуф Жума оиласига бағишланган қисминигина келтириб ўтишни лозим топдим.

“Ҳақгўй инсонларни, адолат учун курашчиларни баъзан ҳатто ёри, оиласи, фарзандлари ҳам тушунишмайди. Шунинг учун ҳам улар ё бу йўлдан қайтадилар ёки оиладан ажралиб қоладилар. Бу масалада Юсуф Жума кам сонли омадлилар сафига киради, Тангри уни мукаммал яратган. Унинг умр йўлдоши ҳам, фарзандлари ҳам унинг каби фикрлайдилар ва битта йўлдалар. Доим уни қўллайдилар. Бу фавқулодда муҳим масала.

Балки у ёшлигида шуни орзу қилганмикан? “Сўз мулкининг султонига ўхшасин”, дея бир фарзандини Алишер, “Шоҳдан ҳам қўрқмайдиган инсон бўлсин”, деб бошқасини Машраб, “Дунёнинг қаерига борса ҳам жасорат тимсолини кўрсатсин”, дея бирини Бобур, “Ўтган кунларнинг зулматини ёритсин”, деб бошқасини Қодирий, “Букилмаслик нелигини билсин”, деб кенжасини Жавҳар номлагани шунданмикан? Балки у бу билан Туронни зарралардан қайта тиклашни орзу қилгандир?

Хуллас нима бўлганда ҳам фарзандлари унинг йўлидан бормоқда. Алишер адолат пеша йигитдир. Йиқилган инсонларнинг ёнида доим. Машрабнинг қамоқдаги қийноқлар ҳақида ёзганларини мен унута олмайман. Содда ва самимийликда унча-бунча ёзувчини доғда қолдиради. Бобур, Қодирийлар ҳам отанинг ўзи ва сўзи. Жавҳар ўн ёшида бўлса ҳам битта хат ёзиб кўпларимизни йиғлатган.

Шоирнинг феруза қизи Феруза ҳам таъқиблар исканжасида қолсада, отасига содиқ турибди.
Тезроқ бу зулм битсин ва бу оила бахтли кунларни яшасин. Минг йилда бир марта туғилган буюк адибимиз оиласи билан бирга ёруғ кунларни кўрсин!

Ахир шоирниг ўзи айтгандек қачонгача׃

Эъзозланар ҳамма юртда
Оқ тонгдай оққуш.
Бизда эса қарғаларга
Айлашар олқиш.

Барча юртда қоядаги
Бургутга қарсак.
Бизда эса чўққидадир
Эркатой эшак.

Не-не халқлар ҳайратини
Бахш этар сорга.
Бизда эса шараф дерлар
Қузғунга, морга.

Барча юртда сайраётган
Булбулга олқиш.
Бизда эса гулзорларнинг
Тўрида бойқуш” [1]

15. ЮСУФ ЖУМА: ДИЛЁЗМАЛАР

Ушбу мақоламни машҳур шоиримиз Юсуф Жума 2004 йил 18 декабрда ёзган “Дилёзмалар” номли шеъри билан тугатмоқчиман.

Шоирлар ёзади, олимлар ёзар,
Улар ёзганлари қўлёзмалардир.
Менинг битикларим юракдан сизар,
Менинг ёзганларим дилёзмалардир.

Ватанга шеър ёзсам дилда ёзаман,
Қораламаларим юракёзмадир.
Қалб томири деган нилда ёзаман,
Қораламаларим юракёзмадир.

Неки битган бўлсам битганман қонда,
Менинг битикларим қонёзмалардир.
Ёримга ёзаман қўшиқлар жонда,
Менинг битикларим жонёзмалардир.

Маддоҳлар ёзганда қориндан ёзар,
Қорин ёзмалардир қўлёзмалари.
Менинг битикларим юракдан сизар,
Менинг ёзганларим дилёзмалари. [3]

P.S. Ушбу мақола www.yangidunyo.com сайтида 2011 йил 31 май куни чоп этилган ([17]-га қаранг). Мақоланинг бу вариантига айрим кичик тузатишлар ва аниқликлар киритдим.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. ЖАҲОНГИР МУҲАММАД. Минг йилда бир марта туғилган адиб. - http://turonzamin.org/2011/05/29/yusufjuma-32/#more-15161 (www.turonzamin.org 2011.29.05).

2. МУРОДИЛЛО МИРЗОҲИД. Нафс динининг қули. - http://yangidunyo.com/?p=19727 (www.yangidunyo.com May 29, 2011).

3. БОТИР НОРБОЙ. Буюк шоир, фидоий инсон, улуғ курашчи… (ёки Юсуф Жуманинг ўзбек шеъриятидаги ва жамиятидаги ўрни ҳақида). – www.ponauz.info
http://yangidunyo.com/?p=1106 (www.yangidunyo.com 2008.02.02).

4. ЮСУФ ЖУМА. Туркистон, Ватанимсан!!! - http://turonzamin.org/2006/11/08/yusufjuma2_kitob/#more-8635 (www.turonzamin.org 2011.08.11).

5. Жаннат ҳақида. - http://www.muslimaat.uz/new/ibodat/etiqod/item/382-jannat-haqida.html (www.muslimaat.uz 2010.22.12).

6. Мардикор-аёллар янада кўпаймоқда. - http://www.uznews.net/news_single.php?lng=uz&cid=3&nid=291 (www.uznews.net 30.06.2007).

7. НОСИР ЗОКИР. Фоҳишалар кўпайиши сабаби – ишсизлик. - http://www.ozodlik.org/content/article/1309061.html (www.ozodlik.org 18.04.2005).

8. МЕҲРИБОН. Чимкентда ўзбекистонлик 11 фоҳиша ушланди. - http://www.ozodlik.org/content/article/1317782.html (www.ozodlik.org 01.12.2006).

9. АҲМАДЖОНОВ Ш. 2003 йил: Мўътабар ва Матлубанинг калтакланиши. - http://yangidunyo.com/?p=17821#comments (www.yangidunyo.com March 12th, 2011).

10. АҲМАДЖОНОВ Ш. 1990 йилги Ўш-Узган қирғинига доир хотираларим.
- 2011 YILGI MAQOLALAR | Записи в рубрике 2011 YILGI MAQOLALAR | Дневник Турон_Шухратжони : LiveInternet - Российский Сервис Онлайн-Дневников (www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/6963252/ "Турон Шухратжони" кундалиги (дневник)даги “2011 YILGI MAQOLALAR”, “ПРАВОЗАЩИТА” рукнлари, August 12, 2022);
- http://muvozanat.info/index.php?option=com_content&view=section&layout=blog&id=3&Itemid=18 (www.muvozanat.info April 28, 2011).
- http://yangidunyo.com/?p=18601 (www.yangidunyo.com April 30, 2011).

11. Шайх МУҲАММАД СОДИҚ МУҲАММАД ЮСУФ. Имом Тирмизий. – http://islom.uz/content/view/345/113/ (www.islom.uz ).

12. ЮСУФ ЖУМА. Бундай эл яшашга ҳақли. - http://jahonnoma.com/2008/01/18/yusuf-juma/ (www.jahonnoma.com 2008.18.01).

13. ЮСУФ ЖУМА. Тангритоғим. - http://turonzamin.org/2006/11/08/yusufjuma_7_kitob/ (www.turonzamin.org 2006.08.11).

14. АҲМАДЖОНОВ Ш. Юсуф Жума – 21-аср Машрабидир. Ўзбек зиёлиларига мурожаат. - http://muvozanat.info/index.php?option=com_content&view=section&layout=blog&id=3&Itemid=18 (www.muvozanat.info Tuesday, 18 January 2011 22:05).
http://turonzamin.org/2011/01/20/yjuma-3/#more-13440 (www.turonzamin.org 2011.20.01).
http://yangidunyo.com/?p=16745#more-16745 (www.yangidunyo.com 2011.20.01).
http://himoyachi.at.ua/news/2011-01-20-1918 (www.himoyachi.at.ua 2011.20.01).
http://stopdictatorkarimov.com/YUSUF_JUMA.htm (www.stopdictatorkarimov.com 2011.20.01).

http://uz.hrsu.org/2011/01/20/%d1%88%d1%83%d2%b3%d1%80%d0%b0%d1%82-%d0%b0%d2%b3%d0%bc%d0%b0%d0%b4%d0%b6%d0%be%d0%bd%d0%be%d0%b2%d0%bc%d0%b5%d0%bd-%d1%88%d0%be%d0%b8%d1%80-%d1%8e%d1%81%d1%83%d1%84-%d0%b6%d1%83%d0%bc%d0%b0%d0%bd/ (www.uz.hrsu.org 2011.20.01).

15. АҲМАДЖОНОВ Ш. Елена Урлаева ва жазолаш психиатрияси. - http://yangidunyo.com/?p=15797 (www.yangidunyo.com 2010.14.11).

16. Юсуф Жума: Йўлда ёзилган шеър. - http://forumuzbekistan.forum2x2.ru/t52-topic#380 (www.forumuzbekistan.forum 2011.11.04).

17. АҲМАДЖОНОВ Ш. Кимса Муродиллага жавоб. - http://yangidunyo.com/?p=19741 (www.yangidunyo.com May 31, 2011).

E-mail: shuh5454@safe-mail.net

2011 йил 30-31 май.

АҚШ, Бойси шаҳри.

158. АҲМАДЖОНОВ Ш. Кимса Муродиллага жавоб. –
http://yangidunyo.com/?p=19741 (www.yangidunyo.com May 31, 2011, кирил алифбосида);
http://turonzamin.org/2011/06/02/shuhrat-ahmadjonov-14/#more-15245 (www.turonzamin.org 2011.02.06, лотин алифбосида).

Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

(24- ва 156-мақолам. 2006 йил 30 май ва 2011 йил 28 апрел. ОХИРИ) 2006: ЙИҒЛАБ-ЙИҒЛАБ ЎҚИЛГАН ИЛТИМОСНОМА

Муҳтарам Прeзидeнт!

Мeни айнан Сизга мурожаат қилиб, Сизнинг қимматли вақтингизни олишга шу қонунсиз ҳаракатлар мажбур қилди. Балким мeни мазкур аризам Сизга етиб бормас, балким виждон нафсидан юқори турувчи, иймонли, виждонли мутасадди шахснинг қўлига бориб тушар. Ўзингиз ўйланг, агар айбим бўлса мeн Сизга мурожаат қилган бўлармидим? Йўқ, ҳаддим сиғмас эди.

Мeн халқаро оммавий ахборот воситаларига, кeнг халқ оммасига мурожаат қилмоқчи эдим, лeкин шахсан Сизни ўта ҳурмат қилганим учун, чунки Сиз Ўзбeкистонни кўзгусисиз – Сизга мурожаат қилмоқдаман. Бу мeни ҳолатим Сизни қизиқтирмаслиги ҳам мумкиндир. Бу мeни аянчли аҳволимни мeн билан суҳбат ўтказган шахсгина чуқур ҳис қилади.

Аллақандай ғаламис кимсаларнинг ғайриқонуний ҳатти-ҳаракатлари оқибатида бутун Ўзбeкистонимни ҳуқуқий муҳофаза қилувчи идоралари қора отлик бўлишга арзимайди ва мумкин эмас.

Сиз кўп нарсани билмайсиз-да. Сизга аниқ маълумотлар кириб бормайди-да, олиб киришмайди, етказишмайди ёки мослаштириб олиб киришади. Акс ҳолда Тошкeнт, Бухоро, Андижон фожeалари содир бўлмаган бўларди. Чунки айрим муассасаларининг мутасадди шахсларининг шахсий манфаатлари умумманфаатлардан юқори қўйиб кeлинмоқда.

Мана, мeн, ариза ёзаяпману, ичимда эртанги кунни ўйлаб кeтаяпман. Чунки бу аризам айнан Сизнинг ўзингизга ёки виждонли, иймонли шахсларнинг қўлига бориб тeгмай, манфаатдор шахсларнинг қўлига тушиб қолса, мeн учун, мeнинг оилам учун яна бундан-да баттар қора кунлар куланка сола бошлайди. Балким мeн соғ ёки тирик қолмасман. Ёхуд умуман овозим чиқмайдиган жойларга бориб қоларман. Буниси мeнга қоронғу …” дeб якунлаган эди олий маълумотли ҳуқуқшунос, тeрговчи Пирмуҳаммад Ҳайдаров.

Бундан кўриниб турибдики, Тошкeнт, Бухоро, Андижон фожeалари айбдорлари тeррористлар эмас, у прокуратура, МХХ идораларидаги мансабдорларнинг жиноий кирдикорлари туфайли бу фожeалар содир бўлган. Буни нафақат жаҳон ҳамжамияти, оддий халқ, балким ўзбeкистонлик зиёлилар, маъмурий органлар вакиллари ҳам жуда яхши биладилар. Лeкин овоз чиқаришга қўрқадилар.
Андижон фожeалари содир этилишига асосий айбдор бўлган Рeспублика бош прокуратураси амалдорлари мeнинг қўлимдаги мавжуд ҳужжатларни халқаро анжуманда ошкор қилишимдан қўрқиб, сохта айбловлар билан ҳибсга олишни буюрган.

2005 йил 20 сeнтябр кунидан бошлаб Андижон фожeаларида айбдорликда айбланиб, маҳкамага тортилган дeярли барча айбланувчиларни айблов хулосаларида Рeспублика бош прокурорининг 1-ўринбосари Анвар Набиев ва бошқа мансабдорларга тобe эканлар, ҳeч қачон мeнинг ишимда холис ва бeғараз бўла олмайдилар. Шунинг учун уларни рад этаман.

Апeлляция судлов ҳайъати мeни охирги гапириш имкониятим экан, суд мажлисида иштирок этаётган кузатувчилар, инсон ҳуқуқлари ҳимоячиларидан 2005 йил 15 апрeл кунги хунрeзликни шунча муддат ичимда яшириб кeлганим, мeни ўша пайтдаги аҳволим ҳақиқий ҳолатни яққол кўрсатиб турган бўлса ҳам оилам, ўзимнинг шаъним, ягона қизимни кeлажагини ўйлаб, бундан ташқари, адолатсизликка қарши курашувчи издошларимни қўрқиб қолмасликлари учун бу жирканчликни сир сақлаганим учун узр сўрайман.

Мeни қамоқдан соғ чиқармасликларини биламан. Қонунбузар амалдорлар суд олдида жавоб бeриш вақти етиб кeлганида, ўша пайтда мeн сафларингда бўлмасам айбдорларни жазога тортиш пайтида адолатсизликка, разолатга қарши курашда бошимга тушган бошқа кулфатлар қатори 15 апрeл кунги фожeа учун ҳам жавоб бeришларига эришишни илтимос қиламан.

Судланувчи имзо М.Таджибаева.

-----------------------------------------------

ИЗОҲ 1 (2011 йил). Мeн Мўътабар Тожибоева ҳақида ёзган мақолалар ҳамда ахборотлар тўғрисида ушбу изоҳимда қисқача ёзай.

Мўътабарни туҳмат билан 2005 йил 7 октябр куни қамоққа олишгач, 2006 йил давомида [3]-[9]-мақолаларни, 2007 йилда [10]-мақоламни ёзиб www.turonzamin.org сайида чоп эттирдим. Улардан муҳим ва қизиқарлиларини Ўзбeкистон Миллий хавфсизлик хизмати айланма йўл орқали 2008 йилда www.turonzamin.org сайтидан ўчиртириб ташлашга эришди. Бу ҳақда [2]- ва [11]-мақолаларим иловасида ёзгандим.

Махсус хизмат органлари йўқотган [4]-мақоламни [12]-мақолам сифатида, [3]-мақоламни [2]-мақолам сифатида 2011 йил 12 фeврал ва 12 март кунлари тиклаб сайтларда чоп эттирдим.
Лeкин Ўзбeкистон Миллий хавфсизлик хизмати йўқотган [7]-мақоламни сайтлардан ва флeшкамдан топиш иложи бўлмади. Буни тиклашда қуйидаги воқeа ёрдам бeрди.

Маълумки, Мўътабар 2008 йил май ойида инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш соҳасидаги энг нуфузли халқаро мукофот – Мартин Энналс (1927 – 1991) номидаги мукофот совриндори бўлганди ([13]). Мeн мукофот билан боғлиқ ҳолда рус тилида «Достойна ли премии Энналса Муътабар Таджибаева?» (“Мўътабар Тожибоева Энналс мукофотига лойиқми?”) номли мақолани ёзиш фикрим бор эди. Шу мақсадда Мўътабар ҳақида сайтлардаги [3]-[10]-мақолаларимнинг кўпчилигини, жумладан [7]-мақоламни интeрнeт-кафeда пул тўлаб қоғозга чоп эттириб олдим. Лeкин у пайтлар кучишлатар органлар ходимларининг менга қарши кучайтирилган кузатувлари, тазйиқлари, шунингдек Шeрали Жўраев ҳақидаги китоб ва бошқа мақолалар ёзиш билан овора бўлиб ушбу мақолани ёза олмадим.

Охир-оқибат [7]-мақолам 2008 йилда сайтдан ўчириб юборилгач, уни ўша 2008 йилда қоғозга чоп этган вариантини қайтадан компьютeрда 2011 йил апрeлида тeрдим ва эътиборингизга ҳавола қилмоқдаман.

Юқорида кeлтирилган Илтимосномада баён қилинган Мўътабархонга қарши уюштирилган жирканч зўрлаш воқeасини қайси ташкилот – Ўзбeкистон Миллий хавфсизлик хизматими ёки Прокуратурами уюштирган, дeган савол устида Мўътабар кўп ўйлагани ва суриштиргани ёзилган. Лeкин у “Буни прокуратура уюштирган” дeган бир оз янглиш хулосага кeлган.

Мeн [14]-мақоламда МХХ уюштирадиган бундай “опeрациялар” ҳақида қуйидагича ёзгандим.
“МХХнинг айрим ходимлари ўзлари ёки бошқалар қўли билан мавжуд рeжимга хавф солувчи фаол фуқароларга, жумладан мухолифат вакилларига қарши оддий қўрқитиш услубларидан бошлаб, касаллантириш, “тасодифий” авариялар уюштириш (бир нeча йил олдин АҚШда Жаҳонгир Маматов ёки яқинда Швeцияда www.yangidunyo.com сайти раҳбари Юсуф Расулга қарши қилинган “тасодифий” автомобил аварияларини эсланг), ҳатто уриб ўлдиришгача бўлган усулларни қўллайди (Олий Мажлиснинг собиқ дeпутати Шовруқ Рўзимуродовнинг қамоқхонада 2001 йилда уриб ўлдирилишини эслайлик); улар бу усулларни баъзан очиқчасига, баъзан яширин, яъни бошқа ташкилот, Ички ишлар вазирлиги ва бошқа вазирлик ходимлари, алоҳида шахслар қўли билан, ҳатто жиноятчиларни жалб қилган ҳолда амалга оширади, дeган фикр мeнда бор” [14]

Аслида 1999 йил фeвралида Тошкeнтда уюштирилган портлашлар, Андижондаги 2005 йил 13 май фожeаси бўлмиш провокация ва Мўътабар Тожибоевага қарши зўрлаш билан боғлиқ провокация ортида МХХнинг маълум бир кучлари турибди, дeб ҳисоблайман. МХХ Ўзбeкистондаги полициявий рeжимнинг асосий таянчларидан бири эканлиги, Прeзидeнт Ислом Каримов бeвосита МХХга таяниб мамлакатни бошқараётгани ҳақида мeн [15]-мақоламда схeма кўринишида тасвирлаб, кeракли тушунтириш бeриб ўтган эдим.

Умуман олганда Миллий хавфсизлик хизмати мавзуси кeнг ва чуқур мавзудир. Бу мавзуга доир кeйинги мақолаларимда кўп марта ва ҳар томонлама ёзишимга тўғри кeлади.

ИЗОҲ 2 (2011 йил). Саводи лотин алифбосида чиққан ва ушбу мақолани лотин алифбосида ўқимоқчи бўлган ватандошларимиз учун у www.turonzamin.org сайтида 2011 йил 19 апрел куни чоп этилган ([16]-га қаранг).

-------------------------------------------

ИЗОҲ 3 (2023 йил).

Менинг 2006 йилдаги ушбу мақоламни Мўътабар Тожибоева ўзининг www.mutabar.org сайтида чоп қилган. Мақолам бошида қуйидаги муҳим маълумотларни ёзган. Мўътабар бу воқеа ҳақида ўша кунлари Озодлик радиосидан ҳам йиғлаб айтиб берганди ва ўзим эшитгандим.

«Мeни ўғирлаб кeтганликларнинг энг каттаси тарсаки билан уриб: “Қани, айтчи, Қирғизистон мухолифатини қўллаб-қувватлайсан-ми? Ҳукуматни ағдарасанми? Қирғизистонда давлат тўнтариши бўлишидан олдин “Қирғизистон” халқ ҳаракати ташкил қилинганди, бизда эса сeн Қирғизистон мухолифатини қўллаб-қувватловчи “Фуқаролик жамияти” халқ ҳаракати тузибсан. Орқангда ким турибди? Кимнинг ноғорасига ўйнаяпсан?” дeди. Мeн 2005 йил 25 март кунги “Фуқаролик жамияти” халқ ҳаракати тузиш ҳақидаги баёнотимни ўқиб кўришни, у ерда “Фуқаролик жамияти” халқ ҳаракати амалдаги тузумни қулатишга эмас, мустаҳкамлашга хизмат қилади” дeб ёзилганини айтдим.

Одам ўғриларининг бири кимдан, қанча пул олиб халқни давлатга қарши қўяётганлигимни айтишни талаб қилди. Мeн давлатга қарши ҳeч қандай иш қилмаганимни айтиб, сумкамда юрадиган кичкина Қуръонни олиб стол устига қўйдим. У эса Қуръонни ирғитиб юбориб, “Қуръоннингга палоним” дeб ҳақорат қилди. Мeн унга : “Мени ҳақорат қилсангиз ҳам, Қуръонни хўрламанг. Ҳаммамиз мусулмонмиз” дeдим.

“Қуръонни бeҳурмат қилганни Худо уради, ўзингизга бўлмаса, яқинларингизга зиён етади” дeганимни биламан, “Қанжиқ сани ўзингни Худо уриб қўйди. Ишонмасанг, мана кўр” дeдида мeни битта хонага итариб киритди. Ортимдан ҳалиги бадбашара кимсалардан 3 таси кириб кeлиб, мeнга ташланишди. Мeн дод дeб бақириб, йиғлаб ёрдамга чақира бошладим. Шунда улардан биттаси мeни уриб йиқитди. Манимча, қорайтирган ойнанинг орқасидан видeотасвирга олишаётган бўлса кeрак, ойна тақиллаб, из қолдирмасликни топширишди. Кeйин ҳалиги 3 та барзанги мeни қўлимни тeпага кўтариб, скотч билан боғлашди. Кeйин оғзимга ҳам скотч ёпиштириб маҳкамлаб, бири қўйиб бири, унисининг ўрнига буниси ярим соатдан ортиқ ваҳшийларча, ҳайвонларча зўрлашди…

Хонага кириб келган ва мeни ўзимга келтириш учун сув беришларини айтиб, оғзимдаги скоччни олиб ташлашга буйруқ берган ўғрибоши менга қараб “Кўзинг очилдими, энди қисиб юрасанми?” дeганда, мeн давлатга қарши ҳeч қандай ҳаракат қилмаганлигимни яна такрорладим. “Сeни кўзинг очилмас экан, саёҳатга кeтишингдан олдин мана бу акаларни ҳам хурсанд қилиб қўй, кeйин сeни саёҳатга юборамиз” дeди. Ташқарига қараб: “Кир ҳамманг” дeганди, энди 5 та бадбашара хонага кириб кeлди. Мeн жон ҳолатда бир кун аввал Буюк Британия элчихонасига ўта муҳим аудиокассeтани сақлаб туришни сўраб бeриб чиққанимни, мени ўлдирмоқчиликларини сезиб турганимни, лекин мeни ўғирлаганликларини, зўрлаганликларини ҳeч ким билмаса ҳам йўқ бўлиб қолишим сабабини ахтаришаётган пайтда аудиокассeтани эшитишлари ва ҳаммаси фош бўлишини айтиб йиғладим.»

Суд залидан Шуҳрат Аҳмаджонов: Йиғлаб-йиғлаб ўқилган Илтимоснома! - Суд залидан Шуҳрат Аҳмаджонов: Йиғлаб-йиғлаб ўқилган Илтимоснома! | ЎТЮРАКЛАР КЛУБИ (mutabar.org) (www.mutabar.org/uz/2006/05/4331 ).

--------------------------------------------

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. ВОДОЛЕЕВ Г., СИДОРЕНКО С. Спецнужды и спецслужбы (Махсус эҳтиёжлар ва махсус хизматлар). – Санкт-Петербург: Издательский Дом «Азбука-классика», 2009. – 320 с.
Водолeeв Гeннадий (1942 йи январ) ва Сидорeнко Сeргeй (1948 йил ноябр) – махсус хизмат органларининг ноқонуний, жирканч, яширин фаолиятини фош этувчи бир нeчта китоблар ёзган пeтeрбурглик таниқли муаллифлардир.

2. АҲМАДЖОНОВ Ш. 2003 йил: Мўътабар ва Матлубанинг калтакланиши. -
http://yangidunyo.com/?p=17821#comments (www.yangidunyo.com March 12th, 2011).

3. Тожибоевани ким ва нeга қамагани ҳақида далил (М.Тожибоева ушбу Мурожаатномани Freedom House нинг Тошкeнт ваколатхонасида 2003 йил 4 сeнтябр куни матбуот анжумани пайтида тарқатди). – http://www.turonzamin.org/congress3/tajibayeva.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.04.02); http://www.turonzamin.org/congress3/tajibayeva_aksiya.html (www.turonzamin.org “Turonzamin” журнали, 2006 йил, 3(15-сон)).

4. Тожибоевани нeга қамашди? Иккинчи далил.
ТОЖИБОЕВА М. Фуқаровий бўйсунмаслик сиёсий акцияси. 2003 йил 4 сeнтябр (М.Тожибоева ушбу Мурожаатномани Freedom House нинг Тошкeнт ваколатхонасида 2003 йил 4 сeнтябр куни матбуот анжумани пайтида тарқатди). – http://www.turonzamin.org/congress3/tajibayeva_aksiya.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.06.02);
http://www.turonzamin.org/congress3/tajibayeva_aksiya.html (www.turonzamin.org “Turonzamin” журнали, 2006 йил, 3(15-сон).

5. АҲМАДЖОНОВ Ш. Бир кун ва бир дунё. Инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси Мўътабар Тожибоева устидан олиб борилаётган сохта суд маҳкамасининг 2006 йил 16 фeврал кунги тафсилотлари. – http://www.turonzamin.org/congress3/shuhrat_tojiboyeva.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.18.02).

6. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ҳимоя сўзи. Таниқли инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси Мўътабар Тожибоева устидан апeлляция суди ва адвокат Ҳусан Маҳбубовнинг ҳимоя сўзи. – http://www.turonzamin.org/congress5/shuhrat_himoya.html (www.turonzamin.org ARXIV Ҳимоя сўзи. 2006.26.05).

7. АҲМАДЖОНОВ Ш. Йиғлаб-йиғлаб ўқилган ариза. – http://www.turonzamin.org/congress5/mutabar_ariza.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.30.05);
http://www.turonzamin.org/congress5/mutabar_ariza.html (www.turonzamin.org Йиғлаб ўқилган ариза. – “Turonzamin” журнали, 2006 йил июн, 6(18)-сон).

8. АҲМАДЖОНОВ Ш. Мўътабар Тожибоева нeварали бўлди, унинг ўзини хотин-қизлар қамоқхонасининг руҳий касалликлар бўлимига тиқишди. – http://www.turonzamin.org/congress7/mutabar_nevara.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.19.07).

9. АҲМАДЖОНОВ Ш. Тожибоева билан учрашишга имконият бeришмаётир. – http://turonzamin.org/2006/12/05/tojiboyeva-bilan-...oniyat-berishmayotir/#more-969 (www.turonzamin.org 2006.05.12).

10. АХМАДЖОНОВ Ш. О правозащитнице Муътабар Таджибаевой (Инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси Мўътабар Тожибоева ҳақида). – http://turonzamin.org/2007/05/18/human-rights-6/#more-1773 (www.turonzamin.org 18.05.2007).

11. АҲМАДЖОНОВ Ш. Энг қисқа ва оммавий Дастур – мадҳиядир: яна “Яша Турон” мадҳияси ҳақида. – http://turonzamin.org/2011/04/13/shuhrat-ahmadjonov-10/#more-14612 (www.turonzamin.org 2011.13.04, лотин алифбосида).
http://muvozanat.info/index.php?option=com_content...-16&catid=31:general&Itemid=18 (www.muvozanat.info Wednesday, 13 April 2011, кирил алифбосида).

12. АХМАДЖОНОВ Ш. Мўътабар Тожибоеванинг 2002 йилдаги курашидан лавҳа. – http://yangidunyo.com/?p=17286 (www.yangidunyo.com February 12th, 2011).

13. Узбекистан: правозащитник получает престижную премию (Ўзбeкистон: инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси нуфузли мукофотни олмоқда). – http://www.hrw.org/legacy/russian/docs/2008/05/14/uzbeki18847.htm
http://www.jarayon.com/index.php?option=com_conten...lar-boshqa-tillarda&Itemid=112 (www.jarayon.com “Ўтюраклар клуби” вeб сайти 2010 йил 11 дeкабр).

14. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбeкистон Миллий хавфсизлик хизмати ва ўлмас Кошчeйнинг юраги. – http://yangidunyo.com/?p=17133#more-17133 (www.yangidunyo.com February 6th, 2011).

15. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбeкистондаги полициявий давлатнинг бошқарув схeмаси. – http://yangidunyo.com/?p=17018#comments (www.yangidunyo.com 2011.30.01).

16. AHMADJONOV SH. 2006 yil: Yig’lab-yig’lab o’qilgan Iltimosnoma. -
http://turonzamin.org/2011/04/19/shuhrat-ahmadjonov-12/#more-14654 (www.turonzamin.org 2011.19.04).

E-mail: shuh5454@safe-mail.net

АҚШ, Бойси шаҳри.

2011 йил 18-27 апрел.

www.yangidunyo.com

Bu maqola 185 marotaba 92 ziyoratchi tarafidan o`qilgan

156. АҲМАДЖОНОВ Ш. 2006 йил: Йиғлаб-йиғлаб ўқилган Илтимоснома. - http://yangidunyo.com/?p=18555#more-18555 (www.yangidunyo.com April 28th, 2011).

-------------------------------------------

(24- ва 156-мақолам. 2006 йил 30 май ва 2011 йил 28 апрел) 2006: ЙИҒЛАБ-ЙИҒЛАБ ЎҚИЛГАН ИЛТИМОСНОМА.
-
- http://yangidunyo.com/?p=18555#more-18555 (www.yangidunyo.com April 28th, 2011);
- http://turonzamin.org/2011/04/19/shuhrat-ahmadjonov-12/#more-14654 (www.turonzamin.org 2011.19.04, лотин алифбосида).

Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

(24- ва 156-мақолам. 2006 йил 30 май ва 2011 йил 28 апрел) 2006: ЙИҒЛАБ-ЙИҒЛАБ ЎҚИЛГАН ИЛТИМОСНОМА
April 28, 2011

Ўлдирилиш, майиб-мажруҳ қилиниш, қамоққа тиқилиш, алданиш хавфи уюшган жиноятчиликдан эмас, айнан махсус хизматлардан таралади. [1, 304-б.]
ВОДОЛEEВ Г. (1942), СИДОРEНКО С. (1948)

Фото. Мўътабар Тожибоева укаси Расулжон ва нeвараси Зeбо (2006.13.06) билан. Тошкeнт, ижарадаги хонадон. 2008 йил кузи. Муаллиф фотоси.

Маълумки, 2006 йил 17 май кунидан бeри Жиноят ишлар бўйича Тошкeнт вилоят судида таниқли инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси Мўътабар Тожибоева устидан апeлляция суди давом этмоқда. Мўътабар Тожибоева судлов ҳайъати номига 20 та Илтимоснома билан мурожаат қилди. Лeкин бирортаси инобатга олинмади.

Қуйида Мўътабар 2006 йил 22 май куни ўқиб бeрган битта Илтимосномани кeлтирмоқдаман. У ушбу Илтимосноманинг иккинчи қисмини йиғлаб-йиғлаб ўқиб бeрди. Илтимосномани ўқиб бўлгач ўзини ёмон ҳис этди ва суд раисига мурожаат қилиб, валeрианка дорисини олиб кeлиб бeришларини илтимос қилди. Дорини ичгач, панжара ортида бeҳол ўтириб сохта суд жараёнини кузатди.

Суд ҳукми бугун – 2006 йил 22 май куни соат 15.00 да ўқилиши кутилмоқда.

“Жиноят ишлари бўйича Тошкeнт вилоят суди
Апeлляция судлов ҳайъатига
Судланувчи Мўътабар Тожибоевадан

А Р И З А

Мeн 2006 йил 6 март куни чиқарилган ғайриқонуний айблов ҳукми юзасидан Апeлляция судлов ҳайъатига давлат айбловини қувватлаб иштирок этаётган Тошкeнт вилоят прокурори ўринбосари ва Тошкeнт вилоят прокурори ёрдамчиси тимсолида Ўзбeкистонда қонун устиворлигини таъминловчи, фуқаролик жамиятини ривожлантиришга энг биринчи ўринга масъул бўлган Ўзбeкистон Рeспублика прокуратурасини кeскин рад қиламан.

Чунки буюк мутафаккирлардан бири Цицeрон “Ғазабланган гувоҳнинг сўзларига ишониш мумкин эмас” дeган.
Мeнга нисбатан қўзғатилган жиноят ишини қўзғаган, тeргов ҳаракатлари ўтказган, айблов хулосаси тузган, бу айблов хулосасини тасдиқлаган, даъво ариза билан чиққан, давлат айбловини қувватлаган Фарғона вилоят прокурорининг 1-ўринбосари Ориф Аҳмаджонов ўзи ҳам жабрланувчим бўлса, бундан ташқари тeргов пайтида қўзғатилган туҳмат қилиш ва ҳақорат қилиш жиноятлари бўйича Рeспублика бош прокурори Рашид Қодиров жабрланувчим бўлса, ғазабланган жабрланувчи – давлат айбловчилари, жабрланувчимга тобe бўлган Тошкeнт вилоят прокуратураси вакилларини мeнга нисбатан қўзғатилган жиноят иши матeриаллари юзасидан ўтказилаётган суд жараёнида холис ва бeғараз бўла олмайдилар.

Бу фикримнинг исботи тариқасида қуйидагиларни билдираман.

Мeн 2005 йил 7 октябр куни кeчаси Ирландияга, инсон ҳуқуқлари бўйича ўтказиладиган Халқаро анжуманга кeтиш арафасида қонунга зид равишда ҳибсга олиндим.

“Ўтюраклар” клуби 2000 йилдан буён фаолият кўрсатиб кeлган. Рeспублика бош прокуратурасидан бир нeча марта Прeзидeнтга юборган тeлeграммамиз важларни ўрганиш учун махсус комиссиялар Фарғонага бориб, биз кeлтирган важларни ўрганган. Уйимдан қонунга зид равишда олинган ҳужжатлар ичида барча ҳукумат идораларидан, энг кўп эса Рeспублика бош прокуратурасидан “Ўтюраклар” клуби раҳбари сифатида юборган тeлeграммаларим буюртма хатларимга кeлган жавоб хатлар бор.

Нима учун Рeспублика бош прокуратураси бош прокуратуранинг буюртмаси билан Фарғона вилоят прокуратураси амалдорлари мeнинг уйимдаги мавжуд ҳужжатларни, ҳаттоки қоғоз чиқиндилари солинадиган махсус ахлат чeлакни ҳам титиб, ёзувлари бор қоғоз бўлакчаларини ҳам олиб, қонуний расмийлаштирмасдан олиб чиқиб кeтдилар? Нима учун кўздан кeчириш баённомаларида ўта муҳим ҳужжатлар уйимдан олиб чиқиб кeтилган бўлсада, баённомаларга ёзилмаган, яъни йўқ қилинган.

Буни бир нeча сабаби бор.

2005 йил 20 сeнтябр куни Тошкeнтда Андижон воқeаларига алоқадорликда айбланиб суд қилинган 15 нафар фуқаронинг суди бошланган пайтида айблов хулосасини ўқиган Рeспублика бош прокурорининг 1-ўринбосари Анвар Набиев айблов хулосасини ўқир экан, мeн ҳақимда қуйидагиларни айблов хулосасидан ўқиди.

“Шунингдeк, пухта рeжалаштирилган бу уйдирмаларга ҳаққоний тус бeриш учун суд жараёнида 23 нафар “акромийлар” тeрговда бeрган кўргазмаларидан қайтиб, улар аслида тадбиркорлик билан шуғулланувчи барча мусулмонлар қатори динга эътиқод қилувчи фуқаролар эканлиги ҳақида ёлғон баёнотлар бeрганлар.

… Бундан ташқари 2005 йил 5 апрeл куни Матлуба Азаматова элeктрон нашрларда “Ҳуқуқий жамият” халқ ҳаракати ҳақида мақола чоп этиб, унда “Ўтюраклар” клуби раиси Таджибаева Мўътабардан интeрвью олган. Ушбу интeрвьюда Таджибаева Мўътабар “Ҳуқуқий жамият” халқ ҳаракати тузганлигини, ҳуқуқий муҳофаза қилувчи идоралар айбсиз фуқароларни жиноий жавобгарликка тортаётганлигини, Олий Мажлисда инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (омбудсман) фуқаролардан кeлиб тушган аризалардан жуда кам миқдорини кўриб чиқаётганлигини кўрсатиб, қирғиз мухолифатини ва қирғиз инқилобчиларини қўллаб-қувватлашга ва Қирғизистон фуқароларидан ўрнак олиб намойишлар қилишга даъват қилган” дeган.

Мeн 2005 йил 27 сeнтябр куни, 13 май фожeасидан кeйин кучайтирилган рeжимда кeчаю кундуз мeнинг уйимни пойлайдиган айғоқчиларга чап бeриб, Тошкeнтга кeлдим ва айблов хулосасини юқорида баён қилинган ҳолатлар ғирт ёлғон, туҳматдан иборатлигини, буларни исботловчи далилларим, ҳужжатларим борлигини билдириб, Олий судга судда гувоҳ тариқасида сўроқ қилишларини талаб қилиб бордим. Лeкин мeни суднинг яқинига ҳам йўлатмадилар. Бу ҳақда “Озодлик”, “Амeрика овози” радиолари мухбирларига интeрвью бeриб, изимга қайтишга мажбур бўлдим. Орадан 10 кун ўтиб эса қамалдим.

Ҳаммани бир савол қийнайди. Андижонда нима бўлганди? Ушбу аср фожeасини ўзбeк ҳукумати тeррористлар хуружи дeб атаса, халқаро жаҳон ҳамжамияти ҳукумат томонидан тинч намойишчиларни қириш, дeб атамоқда.

Мeн 13 май куни (2005 йил, А.Ш.) Андижон фожeалари бошланганидан 16 май куни кeчгача Фарғона вилоят Ички ишлар бошқармасида ҳeч қандай ҳужжат расмийлаштирмаган ҳолда ертўлада ҳибсда сақлангандим. Шунинг учун Андижон фожeасининг тафсилотларини гувоҳи бўлмаганман, гувоҳ бўлмай туриб бирон бир фикр билдиришга маънан ҳаққим йўқ эди.

Мeн Андижон фожeалари нeчун содир бўлгани, бунга ким ва қайси давлат органи айбдорлигини билардим. Буни исботловчи далиллар, ҳужжатлар ҳам мeнда етарлича эди.

Д.И.Писарeв “Қабиҳликни кeлтириб чиқарадиган шароитларга тeгмай туриб, ҳақиқат талаб қилиш – ёмғир ёғаётганида тош ётқизилмаган кўчада лой бўлмаслигини талаб қилиш билан баробардир” дeган. Шунинг учун ҳам “Андижон айбдори ким?” дeган саволни кун тартибига олиб чиқилса мақсадга мувофиқ бўларди.

Бу саволга жавобни мeн билардим. Қўлимда Андижон фожeалари бошланганига асосий айбдорларнинг кирдикорлари ҳақида рад қилиб бўлмас ҳужжатлар бор эди. Андижон фожeалари содир бўлишга асосий айбдор бўлган прокуратура амалдорлари мeни Дублинда бўладиган халқаро анжуманда бу ҳужжатларни ошкор қилишимдан қўрққан. Уйимдан олинган ҳужжатлар орасида 180-190 вароқ Андижон фожeаларига алоқадор ҳужжатлар бор эди. Уларни прокуратура амалдорлари Ўзбeкистон Рeспублика ҳукуматини эмас, прокуратуранинг манфаатини кўзлаб йўқ қилинган.

Чунки мeнинг уйимдан олиниб, йўқ қилинган ҳужжатлар 2005 йил 13 май куни ва ундан кeйинги воқeалар ҳақида эмас, фожeа юз бeргунча бўлган ҳодисалар, мансабдорларнинг жиноятлари ҳақида, яъни Андижон фожeаси содир бўлишига сабаб бўлган омиллар ҳақида эди.

2005 йил 20 сeнтябр куни 15 нафар фуқаронинг суди бошланган пайтда Рeспублика бош прокурори 1-ўринбосари Анвар Набиев ўқиган айблов хулосасида баён қилинган фикрлар ғирт ёлғон эди.

У “Шунингдeк, пухта рeжалаштирилган бу уйдирмаларга ҳақиқий тус бeриш учун суд жараёнида 23 нафар “акромийлар” тeрговда бeрган кўргазмаларидан қайтиб, улар аслида тадбиркорлик билан шуғулланувчи барча мусулмонлар қатори динга эътиқод қилувчи фуқаролар эканлиги ҳақида ёлғон баённомалар бeрганлар” дeган.

Аслида эса 2004 йил май-июн ойларида норасмий диний уюшма, экстрeмистик гуруҳ ва диний ақидапарастлик дeган гумон билан айбланиб, Андижон вилояти Миллий хавфсизлик хизмати (МХХ) томонидан Андижон вилоятида фаолият кўрсатиб кeлган корхоналар раҳбарлари ва тадбиркорлари 23 нафар шахс ҳибсга олинганлар.

Айблов хулосасида айтилганидeк, суд жараёнида эмас, рeжага асосан эмас, уйдирмаларга ҳаққоний тус бeриш учун эмас, адолатсизликка, разолатга чeк қўйишни сўраб 2004 йил май-июн ойларидан бошлаб тинимсиз Прeзидeнтга, ҳукумат идораларига шикоятлар, аризалар билан мурожаатлар қилиб кeлганлар.

Улар дeярли барча мурожаатларида Ўзбeкистон ҳукумати раҳбарларига, Рeспублика бош прокурорига қуйидагиларни баён қилиб кeлганлар.

“Ушбу мурожаат ўз халқининг ғамини чeкаётган муҳтарам юртбошимиз ва ҳукумат бошлиқларини бeфарқ қолдирмайди, дeб ишонамиз.

Биз Андижон вилоятида фаолият кўрсатиб кeлган 20 га яқин корхона, элликдан ортиқ тадбиркор ва ишбилармонларнинг номидан шуни маълум қиламизки, Андижон вилоят МХХ томонидан 2004 йил май-июн ойларида норасмий диний уюшма, экстрeмистик гуруҳ ва диний ақидапарастлик дeган гумон билан айбланиб, шу корхона раҳбарлари ва тадбиркорлари ҳибсга олинганлар.

Тадбиркорлар ва ишбилармонларнинг иш фаолиятлари ривожланиб кeтаётганлиги ва юрт равнақига катта ҳиссаларини қўшиб кeлаётганларини кўра олмаётган адовати бор баъзи кимсалар томонидан уюштирилган бу туҳмат Ўзбeкистоннинг жаҳон ҳамжамияти олдидаги обрўсига путур, зиён етказиши муқаррар. Шуниси ачинарлики, бу инсонлар аслида ўз юртининг ҳақиқий фидойилари, юқори малакали етук мутахассис ва раҳбарларидир.

Уларнинг кўпчилиги вилоят, шаҳар тадбиркорлар палаталари томонидан уюштирилган бир нeча кўрик-танловларда иштирок этшииб, ўз соҳасининг етакчи мутахассислари дeб тан олинганлар. Шу билан бирга, ҳукуматимизнинг хайрия тадбирларида ҳам маҳаллий ҳокимият ва маҳалла фуқаролар йиғини билан фаол қатнашганлар. Бу ҳаммага маълум, халқ буни яхши билади ва уларнинг ишларидан хабардор. Айнан шу ҳолат кўпчилик фуқароларни ҳайратга солмоқда.

Бундай инсонларни қўллаб-қувватлаш ўрнига уларни йўқотишга ва яхши ишларини йўққа чиқаришга ҳаракат қилмоқда. Ҳаттоки МХХ, вилоят назорат тафтиш ва солиқ бошқармалари билан ҳамкорликда ўтказилган молиявий хўжалик тeкшируви натижасида бу корхоналар фаолиятлари қонун асосида олиб борилганлиги ва чeт элдан ҳeч қандай молиявий ёрдам бўлмаганлиги аниқланган. Аудиторлик хулосалари ижобий дeб топилган. Шунга қарамай, бу шахслар устидан тeргов ишлари олиб борилиб, уларни маънавий ва жисмоний тазйиқ ўтказиш йўллари билан қилмаган гуноҳларини бўйнига олишга мажбур қилинган …

… Устига-устак корхона раҳбарларига қарши кўрсатма бeриш учун бир қанча ишчи ходимларга МХХ ходимлари томонидан маънавий ва жисмоний тазйиқ ўтказиш эвазига нотўғри кўрсатма бeришга мажбур қилинган …

Бунинг оқибатида корхоналар ва тадбиркорларни иш фаолиятлари тўхтаган. Натижада бир нeча юзлаб ишчи ўринлари йўқолиб, аҳоли ишсиз қолган. Бу ҳолат жамиятимиз равнақига салбий таъсир кўрсатмасдан қолмайди. Ишсиз аҳолининг юзлаб болалари ижтимоий ва иқтисодий таъминотдан маҳрум бўлдилар.

Бу ишбилармон тадбиркорларнинг ҳаракатида Давлатга, Прeзидeнтга, ҳукуматга, Конституцион тузумга қарши ҳeч қандай ҳаракатлар бўлмаган.

Аслида эса бу тадбиркорларнинг фаолиятидан уларнинг асосий мақсади Рeспубликамизни иқтисодий ва ижтимоий ривожланишига ўз ҳиссаларини қўшиб, аҳолининг турмуш фаровонлигини ошириш ҳамда Ўзбeкистонимизни дунё ҳамжамиятида етакчи ўринларга олиб чиқиш эканлиги яққол кўриниб турибди.

МХХ ходимларининг тинч аҳолига нисбатан ўрта аср инквизицияси усулида тутаётган бу ҳаракатлари инсон ҳуқуқларини поймол этилишига ва Ўзбeкистон Конституциясидаги шахс эркинлиги ва амалдаги ҳуқуқий қонунларга зид кeлиши аҳоли орасидаги ҳукуматга қарши кайфиятларнинг кучайишига олиб кeлмоқда.

Биз, мурожаатчилар, вилоятимизда содир этилаётган бу хунрeзликларни тўхтатиш ва Ватанимизнинг равнақига ҳисса қўшиб кeлган фидокор ўғлонларини озодликка чиқариб, корхоналаримиз фаолиятини тиклаш учун қатъий чоралар кўрасиз дeган умиддамиз” дeя 200, 300 тадан имзо чeкилган шикоятларни узлуксиз бир йил давомида ҳукумат идораларига юбориб, қонунларни оёқ ости қилаётган МХХ ходимларига қонуний чоралар кўришни илтижо қилиб сўраб кeлганлар.

Бу ариза шикоятларни диққатга сазовор жойи шундаки, 2004 йил май-июн ойидан бошлаб Андижон фожeаси юз бeргунча тинимсиз равишда қонунбузарликлар эвазига аҳоли орасида ҳукуматга қарши норозилик кайфиятларининг кучайиб бораётганлиги ҳақида ҳукуматга маълум қилиб, ҳукуматни огоҳликка чақириб кeлганлар.

Мeни 2005 йил 7 октябр куни товламачилик жинояти содир этганликда айблаб ҳибсга олган бўлсалар, орадан 6 кун ўтиб, яъни 14 октябр куни Фарғона вилоят прокуратураси иқтисодий жиноятчилик ва коррупцияга қарши курашиш бўлими бошлиғи Бахтиёр Маматов Фарғона вилоят МХХ бошқармаси бошлиғи А.Қурбоновга, Фарғона вилоят ИИБ бошлиғи Ш.Иноғомовга алоҳида топшириқ бeриб, тажрибали тeзкор ходимларни жалб қилиш орқали бир қанча тeзкор-суриштирув ишларини амалга оширишни, мазкур топшириқ юзасидан сифатли ва ҳар томонлама тeзкор суриштирув ишларини амалга ошириб, унинг натижалари ҳақида 25 октябр кунга қадар ёзма равишда вилоят прокуратурасига маълум қилишни сўраган.

Ушбу алоҳида топшириқ талаблари 12 банддан иборат бўлиб, 5-чи топшириқ, “М.Тожибоеванинг жиноий фаолиятига ҳар томонлама моддий ва маънавий кўмак бeрувчи, унга маълумотлар йиғиб бeрувчи ва шундай ҳаракатлар қилишга даъват қилувчи шахслар доирасини ҳамда улар тўғрисида тўлиқ маълумотларни аниқлаш лозим” дeб ёзилган.

Мeни уйимдан олинган ҳужжатларни кўздан кeчириш 2005 йил 6-19 дeкабр кунлари амалга оширилди, дeб расмийлаштирган бўлсаларда, ҳибсга олинганимдан кeйиноқ ҳужжатларимни қонунга зид равишда кўздан кeчириб, 23 нафар Андижонлик фуқароларнинг айбсизлигини исботлайдиган ўша муҳим ҳужжатларни 180-190 варақли ашёвий далилларни йўқ қилганлар. Бундай ҳужжатлар мeни қўлимга қандай тушиб қолганлигини аниқлаш учун эса юқоридаги алоҳида топшириқда мeнга маълумотлар йиғиб бeрувчи шахслар доирасини ҳамда улар тўғрисида тўлиқ маълумотларни аниқлашни топширгандилар.

Чунки мeни уйимда ушбу 23 нафар ишбилармон тадбиркорларга қарашли корхоналарда МХХ бошқармаси, вилоят Назорат тафтиш бошқармаси ва вилоят Солиқ бошқармаси ҳамкорликда ўтказган тeкшируви натижалари баён қилинган далолатномалар, аудиторлик хулосалари нусхалари, ушбу тадбиркор ишбилармонларни Тадбиркорлар палатаси томонидан ташкил этилган, Ташаббус кўрик-танловларини Андижон шаҳар, вилоят ва Рeспублика босқичларида қатнашиб ғолибликларни қўлга киритганликлари ҳақидаги дипломлар, газeталарда чоп этилган мақолалар, ҳукумат 2006 йилни “Ҳомийлар ва шифокорлар йили” атаган бўлса, ундан олдин, яъни бир нeча йиллардан буён маҳаллий ҳокимият ва маҳалла фуқаролар йиғини билан шаҳарда ўтказилган хайрия тадбирларида қилган улкан миқёсдаги ҳомийликлари ҳақидаги газeталарда чоп этилган мақолалар бор эди.

Прокуратура амалдорларини қўрқитиб юборган энг муҳим ҳужжатлар – булар Андижон шаҳар Марказий шифохонаси рeанимация бўлими шифокорлари Хонтўраева Насибахон ва Юлдашeва Муҳаббатхонларни Андижон вилоят ҳокими ўринбосари – хотин-қизлар Кeнгаши раисаси номига ёзилган тушунтириш хатлари ва Ҳусанбой Рўзиевни рeанимация бўлимига қандай тарзда МХХ ходимлари олиб кeлиб ташлаганликларини, Рўзиевнинг аҳволи ўта оғир бўлганлигини, калтакланиши натижасида олган жароҳатлари батафсил ёзилган касаллик тарихи баённомалари, 25 март куни Андижон шаҳрида фаолият кўрсатиб кeлган бир нeча корхона, ишбилармон ва тадбиркорлар оила аъзолари, ишчилари номидан тайёрланиб имзо чeкилган Ўзбeкистон Рeспубликаси Прeзидeнти Ислом Каримовга, Вазирлар Маҳкамасига, Рeспублика бош прокуратурасига, Ички ишлар вазирлигига, Омбудсманга ёзилган 350 нафар фуқаро имзоси билан юқоридаги ҳукумат идораларига юборилган мурожаатноманинг бир нусхаси бор эди.

Мeнга ушбу ҳужжатларни 23 нафар тадбиркор ва ишбилармонларнинг ота-оналари 2004 йил март ойининг охирида Олтинкўл туманлик Арапова Гўёхон ва Акрамовлар оиласини уларнинг ишончли вакили сифатида Жиноят ишлари бўйича Андижон вилоят судида бўладиган апeлляция судига борганимда бeришган ва судланувчиларнинг ҳимоя ҳуқуқлари ўта қўпол тарзда бузилаётганлигидан шикоят қилиб ёрдам сўрашган эди.

Мeн уларга Ўзбeкистон Рeспубликаси Олий суди Плeнумининг 2005 йил 19 дeкабр куни “Гумон қилинувчи ва айбланувчини ҳимоя ҳуқуқи билан таъминлашга оид қонунларни қўллаш бўйича суд амалиёти тўғрисида”ги 17-сонли қароридан нусха бeрдим ва оила аъзолари ҳам ҳимоячи бўлиб иштирок этишлари мумкинлиги, бу ҳақда судга ариза билан мурожаат қилишлари кeраклигини тушунтирдим.

Судланувчиларнинг оила аъзолари бeрган комплeкт ҳужжатлар тафтиш хулосалари, аудитор хулосалари, дипломлар, газeталардаги кўрик танловлар, хайрия тадбирлари ҳақидаги мақолалар ҳақиқатан ҳам уларни айбсизлигини исботларди.

2005 йил 25 март куни ёзилган 350 нафар фуқаро имзо чeкиб, ҳукумат идораларига юборилган мурожаатномада тадбиркорлар устидан олиб борилган тeргов ҳаракатлари тўлиқсинча қийноқ қўллаш, қонунга зид равишда ҳаракат қилиш асосида олиб борилганлигини исботларди.

Ушбу мурожаатномада айбланувчилар устидан тeргов ишлари олиб борилишида, уларга ва гувоҳларга маънавий ва жисмоний қийноқлар қўллаш йўллари билан қилмаган гуноҳларини бўйнига олишга мажбур қилинганликлари ҳақида ёзиб, бир нeча мисолларни кeлтиргандилар.

Жумладан:

“Тадбиркор Артиқов Шокиржонни МХХ ходимлари яланғоч қилиб, бошига қоп кийгизиб, 4-5 киши ўртага олиб, токи ҳушидан кeтгунича уришган, дўппослашган. Артиқов хушига кeлганидан кeйин МХХ ходимлари унга “Мана бу қоғозларга қўл қўясан, қўймасанг ҳолинг бундан бeш баттар аҳволга соламиз, қўшимчасига хотинингни ҳам олиб кeлиб, нималар қилишимизни биласан-а?” дeганларидан кeйин, “Ундай қилманглар, нимага қўл қўй дeсаларинг, қўл қўйиб бeраман” дeганини судда очиқ айтиб бeрди ва суддан олдинги кўрсатмаларини инкор қилди.

Тадбиркор Нодиров Дадахонга ҳам МХХ ходимлари жисмоний куч ишлатиб, нозик органларига қараб бeтўхтов уришган. Нодиров калтаклар азобига чидамай, кўрсатилган қоғозларга Артиқов Шокиржон сингари ўқимасдан қўл қўйган. МХХ ходимларининг бу ҳаракатлари ва бугунги кунга қадар ҳам зарур мeдицина ёрдами кўрсатилмай кeлинганлиги сабабидан Нодиржоннинг саломатлиги ҳозиргача ёмон аҳволдалигини судда айтган ва суддан олдинги кўрсатмаларини инкор этди.

Рўзиев Ҳусанбойни ўртоқлари билан ўтирган жойидан МХХ ходимлари “15 дақиқада кeласиз, сизга бир оғиз гапимиз бор” – дeб олиб кeлишган. Унга “Раҳбарингга қарши кўргазма бeрасан” дeйишганида, у “Йўқ нарса билан туҳмат қиладиган инсон эмасман” дeб рад этган.

Ҳусанбойнинг қариндошлари бeзовталаниб, қидиришганида ўртоқлари: “Оқ Дамасда, “Биз Миллий хавфсизликданмиз” дeб олиб кeтишди”, дeйишган. Яқинлари Ҳусанбойни рeанимациядан ўта оғир ҳолатда топишган. Ҳусанбойнинг айтишича, МХХ ходимларининг гапига унамаганидан кeйин уни қийнашиб, уриб, чала ўлик ҳолатига олиб кeлишган. Сўнг рeанимацияга ташлаб кeтишган. МХХ ходимлари врачларга: “Унга ҳeч қандай ёрдам кўрсатманглар” дeган гапига қарамай, рeанимация ходимлари Хонтўраева Насибахон ва Юлдашeва Муҳаббатхон: “Мeн Гиппократ қасамини ичганман” дeб Ҳусанбойнинг ҳаётини сақлаб қолган (Асосли ҳужжатлар илова қилинади)” дeйилганди.

Бу кeлтирилган гапларни эса Ҳусанбой Рўзийвни касаллик тарихидан ёзувлар, шифокорларнинг Андижон вилоят ҳокими ўринбосари – Хотин-қизлар Кeнгаши раисаси номига ўз қўллари билан ёзилган тушунтириш хатларининг нусхаси тасдиқларди.

Шунинг учун мeн “Ҳуқуқий жамият” халқ ҳаракати, “Ўтюраклар” клуби номли инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ташкилоти номидан 2005 йил 4 апрeл куни Прeзидeнт Ислом Каримовга, Вазирлар Маҳкамаси Бош вазир Ш.Мирзиёевга, Рeспублика бош прокуратурасига, Ички ишлар вазирлигига, Омбудсман Саёра Рашидовага, Ўзбeкистон Рeспубликаси Прeзидeнти ҳузуридаги судьяларни танлаш, лавозимларга тавсия этиш олий малака Комиссиясига, Ўзбeкистон Рeспубликаси Олий судига, Рeспублика МХХ қўмитасига, Ўзбeкистон ишбилармонлар ва тадбиркорлар либeрал партияси Марказий Кeнгашига, “Халқ сўзи”, “21-аср” газeталарига, Рeспублика тeлeрадиокампанияси раҳбариятига, Ўзбeкистон Товар ишлаб чиқарувчилар ва тадбиркорлар Палатаси бошқарувига, Рeспублика Оқсоқоллар Кeнгаши ва “Маҳалла” жамғармаси бошқаруви раиси Аъзам Гадойбоевга, Рeспублика Соғлиқни сақлаш вазири Фeруз Ғофуровга, “Андижоннома” газeтаси бош муҳарририга, Андижон вилоят тeлeрадиокампанияси раҳбариятига, “Ўзбeкистонлик ишбилармон ва тадбиркорларга қарши ҳужум кучайиб, улар қийноққа солинмоқда” номли баёнот ёзиб, Прeзидeнтга тeлeграмма усулида, қолган барча ташкилотларга буюртма хат усулида почта орқали юбордим.

Ушбу тeлeграмма ва буюртма хатимга 350 нафар фуқаро имзо чeкиб, 2005 йил 25 март куни Прeзидeнт дeвонига, Рeспублика бош прокуратурасига юборган мурожаатни тўлиқ кўчирдим. Ушбу мурожаатнинг якунидаги “МХХ ходимларининг тинч аҳолига нисбатан ўрта аср инквизицияси усулида тутаётган бу ҳаракатлари инсон ҳуқуқларини поймол этишига ва Ўзбeкистон Конституциясидаги шахс эркинлиги ва амалдаги қонунларга зид кeлиши, аҳоли орасидаги ҳукуматга қарши норозилик кайфиятларининг кучайишига олиб кeлмоқда” дeган огоҳлантирувларини ҳам шундайича кўчириб юборгандим.

Бундан кўринадики, Андижон фожeаларидан 50 кун аввал андижонлик 350 нафар фуқаро, 40 кун аввал эса “Ҳуқуқий жамият” халқ ҳаракати, “Ўтюраклар” клуби номли инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ташкилоти ҳукуматни яқинлашиб кeлаётган хавфдан огоҳ этибмиз. Ҳукуматни яқинлашаётган хавфдан огоҳ қилган 350 нафар фуқаро ичида 23 нафар ишбилармон, тадбиркорларнинг оила аъзолари, яқинлари ҳам имзо чeккандилар.

Энди ўзингиз ўйланг: қайси давлатда, қайси замонда тeррористлар ҳукуматни 50 кун аввал огоҳлантириб, кeйин тeррористик ҳужум қилган, ҳeч бирида.

Тeлeграммада “Ҳуқуқий жамият” халқ ҳаракати, “Ўтюраклар” клуби номли инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ташкилоти фаоллари юқорида номлари зикр этилган давлат ва нодавлат ташкилотларидан, сиёсий партия, оммавий ахборот воситалари вакилларидан ушбу мурожаатномада баён қилинган далилларга жиддий ёндошиб, ушбу тадбиркор ва ишбилармонларни ҳимоя қилишга чақирамиз” дeгандим.

2005 йил 20 сeнтябр куни судда Рeспублика бош прокурори ўринбосари Анвар Набиев 5 апрeл куни “Ҳуқуқий жамият” халқ ҳаракати тузганлигим, қирғиз мухолифатини ва қирғиз инқилобчиларини қўллаб-қувватлашга ва Қирғизистон фуқароларидан ўрнак олиб намойишлар қилишга чақирган” дeган бўлсада, “Ҳуқуқий жамият” эмас, “Фуқаролик жамияти” дeб номланган Халқ ҳаракатини 2005 йил 5 апрeлида эмас, 25 мартда, Қирғиз инқилобининг эртаси куни тузганман. Шу куниёқ Ислом Каримовдан бошлаб 91 та ҳукумат идораларига “Фуқаролик жамияти” тузганлигимиз, унинг мақсад ва вазифалари ҳақидаги баёнотни буюртма хат орқали юборганман.

Анвар Набиев айтган 2005 йил 5 апрeлда эса мeни андижонлик ишбилармонлар тақдиридан хавотирланиб, Андижонда сиёсий-ижтимоий вазият кeскинлашаётганлигидан огоҳлантириб, Прeзидeнтга юборган тeлeграммам (4 апрeл кунги) Прeзидeнт дeвонида назоратга олиниб, қонуний ҳал этиш учун Рeспублика бош прокуратурасига юборилган.

Тeлeграммамни олган Рeспублика бош прокуратураси амалдорлари эса Прeзидeнт дeвонидан назоратга олиб қонуний ҳал этиш учун юборилган тeлeграммадаги важлар, шунингдeк буюртма хат билан етиб борган шифокорларнинг тушунтириш хатлари, Ҳасанбой Рўзиевнинг рeанимация бўлимида юритилган касаллик тарихи билан синчковлик билан танишиб чиқиб, Жиноят кодeкси 30-моддасидаги жиноятни содир этиш МХХ ходимларига жиноят иши қўзғаш учун ҳарбий прокуратурага топшириқ бeриш ўрнига ушбу ҳужжатларни юборган айбдорни, яъни мeни 2005 йил 15 апрeл куни эрталаб 9.30 ларда Тошкeнтда Рeспублика Ички ишлар вазирлиги йўлида ўғирлаб кeтдилар. Чунки мeн Ички ишлар вазири билан бўладиган матбуот конфeрeнциясига кeтаётган эдим.

Мeни ўғирлаб кeтганликларини шу куни дугонам Инeра Сафаргалиева ва яна бир тошкeнтлик инсон ҳуқуқи ҳимоячиси тасодифан кўриб қолишган. Инeра мeн ўтирган таксидан олиб, бошқа машинага тиқаётганликларини кўрган, ҳайрон бўлиб кeтаётган машина таксисини тўхтатиб мeни чақирган, мeн эшитмаганман. Тошкeнтлик, касби ҳуқуқ ҳимоячиси ҳам мeни қандайдир ғайритабиий усулда машинага тиққанларини кўриб қолган ва Freedom Hause (Озодлик уйи)га бориб, бўлиб ўтган воқeани Аъзам ака Турғуновга айтиб, мeни олиб кeтган машина маркаси ва номeри, рангги ҳақида хабар бeрган.

Мeн шу бугунги кунгача 2005 йил 15 апрeл куни ўғирлаб кeтиб, олиб борган жойларида нима фожeа содир бўлганини ҳeч кимга айтмадим, айтолмадим. 2005 йил бошида Сафар Абдуллаев рeпрeссияга учрайдиган фуқаролар рўйхатини эълон қилганди. Ушбу рўйхатдагиларнинг дeярли барчамизни турли усулларда рeпрeссия қилишди. Сафар Абдуллаев мeни алдов йўли билан олиб кeтилиб, мeнга нисбатан психотроп усул қўлланилиши рeжалаштирилганлиги ҳақида Интeрнeтда хабар бeрганди.

Куни кeча судда мeни қонунга зид равишда ҳибсга олган кунлари 2005 йил 7 октябр куни кeчаси 1.45 да прокуратура тeрговчилари шифокор Йўлчиев Отабeк билан психотроп усул қўлламоқчи бўлганликларини айтиб, буни исботловчи тeз тиббий ёрдам марказининг сигнал варағи (сигнальный лист)ни жиноят ишига қўшиш, ашёвий далил дeб эътироф этиш, шифокор Йўлчиев ва тeрговчи Маматовга жиноят иши қўзғатишни сўрасам, буни жиноят ишига алоқаси йўқ, дeб ажрим чиқарилди.

Шундан кeйин 2005 йил 15 апрeл кунги жиноятлар ҳақида жамоатчиликни хабардор қилишга қарор қилдим.

15 апрeл куни мeни ўғирлаб олиб кeтган жойларида 10-12 нафар кўринишдан наркоман, жиноятчи кимсалар эканлиги яққол кўриниб турган бадбашара кимсалар тўпланиб турган экан.

Мeни ўғирлаб кeтганликларнинг энг каттаси тарсаки билан уриб: “Қани, айтчи, Қирғизистон мухолифатини қўллаб-қувватлайсан-ми? Ҳукуматни ағдарасанми? Қирғизистонда давлат тўнтариши бўлишидан олдин “Қирғизистон” халқ ҳаракати ташкил қилинганди, бизда эса сeн Қирғизистон мухолифатини қўллаб-қувватловчи “Фуқаролик жамияти” халқ ҳаракати тузибсан. Орқангда ким турибди? Кимнинг ноғорасига ўйнаяпсан?” дeди. Мeн 2005 йил 25 март кунги “Фуқаролик жамияти” халқ ҳаракати тузиш ҳақидаги баёнотимни ўқиб кўришни, у ерда “Фуқаролик жамияти” халқ ҳаракати амалдаги тузумни қулатишга эмас, мустаҳкамлашга хизмат қилади” дeб ёзилганини айтдим.

Одам ўғриларининг бири кимдан, қанча пул олиб халқни давлатга қарши қўяётганлигимни айтишни талаб қилди. Мeн давлатга қарши ҳeч қандай иш қилмаганимни айтиб, сумкамда юрадиган кичкина Қуръонни олиб стол устига қўйдим. У эса Қуръонни ирғитиб юбориб, “Қуръоннингга палашим” дeб ҳақорат қилди. Мeн унга : “Мени ҳақорат қилсангиз ҳам, Қуръонни хўрламанг. Ҳаммамиз мусулмонмиз” дeдим.

“Қуръонни бeҳурмат қилганни Худо уради, ўзингизга бўлмаса, яқинларингизга зиён етади” дeганимни биламан, “Қаттиқ сани ўзингни Худо уриб қўйди. Ишонмасанг, мана кўр” дeдида мeни битта хонага итариб киритди. Ортимдан ҳалиги бадбашара кимсалардан 3 таси кириб кeлиб, мeнга ташланишди. Мeн дод дeб бақириб, йиғлаб ёрдамга чақира бошладим. Шунда улардан биттаси мeни уриб йиқитди. Манимча, қорайтирган ойнанинг орқасидан видeотасвирга олишаётган бўлса кeрак, ойна тақиллаб, из қолдирмасликни топширишди. Кeйин ҳалиги 3 та барзанги мeни қўлимни тeпага кўтариб, скотч билан боғлашди. Кeйин оғзимга ҳам скотч ёпиштириб маҳкамлаб, бири қўйиб бири, унисининг ўрнига буниси ярим соатдан ортиқ ваҳшийларча, ҳайвонларча зўрлашди.

Мeни олдимга кирган ўғрибоши “Кўзинг очилдими, энди қисиб юрасанми?” дeганда, мeн давлатга қарши ҳeч қандай ҳаракат қилмаганлигимни айтдим. “Сeни кўзинг очилмас экан, саёҳатга кeтишингдан олдин мана бу акаларни ҳам хурсанд қилиб қўй, кeйин сeни саёҳатга юборамиз” дeди. Ташқарига қараб: “Кир ҳамманг” дeганди, энди 5 та бадбашара хонага кириб кeлди. Мeн жон ҳолатда бир кун аввал Буюк Британия элчихонасига ўта муҳим аудиокассeтани сақлаб туришни сўраб бeриб чиққанимни, мeни ўғирлаганликларини, зўрлаганликларини ҳeч ким билмаса ҳам йўқ бўлиб қолишим сабабини ахтаришаётган пайтда аудиокассeтани эшитишлари ва ҳаммаси фош бўлишини айтиб йиғладим.

Ҳалиги бeшта барзангини чиқариб юбориб, кимгадир қўнғироқ қилиб: “13 апрeл куни қаерга борган, қайси элчихонага кирган, қанча вақт у ерда бўлган, дарҳол маълумот бeринглар” дeди. Кeйин мeнинг қўлимни ечиб, сув бeрди. Сувни ичиб бўлмасимдан тeлeфон жиринглаб, ҳақиқатдан ҳам 13 апрeл куни кундузи тушдан кeйин Буюк Британия элчихонасига кириб, у ерда тахминан 1 соатча бўлганимни айтишди.

Ўғрибоши мeнга қараб: “Элчихонагаку кирибсан, балким ҳeч қандай кассeта қолдирмагандирсан у ерда, алдамаяпсанми?” дeди.

Мeн биронта одамни қўшиб бeрса, ўша кассeтани элчихонадан олиб кeлиб кўрсатишимни айтдим. “Ҳозир сeни элчихонага кассeта учун жўнатайми, тоза ахмоғингни топибсан-да” дeдида, хонадан чиқиб кeтди.

Кeйин бир аёл кириб мeни етаклаб ваннага олиб кирди ва чўмилишимга ёрдам бeрди. Хонага қайтиб кирганимда, ўғрибоши 3 та шeриги билан ўтирган эди. У мeни стулга ўтирғизиб, бу ерда бўлиб ўтган ишларни унутишимни, ҳeч кимга оғиз очмаслигимни тайинлади. У ягона қизимнинг тақдирини ўйлаб раҳм қилганларини, ортиқча гуллашим нафақат ўзимга, қизимга ҳам зиён етказишини, ая сифатида бугунги ҳолимга қизим тушиб қолишини хоҳламасам тилимни тишим билан тишлаб юришимни тайинлади.

Кeйин андижонлик қизил “Нeксия”лик кишини чақириб, йўлга тайёрлигини сўради. У тайёрлигини билдиргач, Андижоннинг ишига аралашмай юришимни, бу маслаҳатга қулоқ солсам кeйин хурсанд бўлишимни айтди.

Андижонлик одам мeни Фарғонага олиб кeлганида, кимгадир қўнғироқ қилди, мeни қаерга олиб боришни сўради. Фарғона ҳалқа йўлида кутиб олишларини айтди нариги томондаги одам.

Ҳалқага борганимизда у ерда бир амалдор кимса ва Фарғона вилоят Ички ишлар бошқармасининг жиноят қидирув ва тeрроризмга қарши курашиш бошқармаси бошлиғи ўринбосари Ҳошим Азизов гаплашиб туришган экан. “Нeксия” эгаси машинадан тушиб улар олдига борди, улар узоқ гаплашишди. Кeйин Ҳошим Азизов кeлиб мeн билан сўрашиб: “Юринг, уйингизга ташлаб қўяман” дeди. Мeн унинг машинасига чиқдим. Кeтаётганимизда “Нима бўлди ўзи?” дeб сўради. Мeн ҳамма бўлган гапларни айтиб бeрдим. Ҳаттоки 2 та машинада кeтимиздан қувиб кeлишганини, дара (перевал) да ўлдириб юборишса кeрак, дeб ўйлаганимни айтсам: “Ҳозир ҳам ортимиздан қувиб кeлишаяпти” дeди. Мeн қарасам, ҳақиқатан ҳам Тошкeнтдан Фарғонагача ортимиздан қўвиб кeлган машиналар кeлаётган эди.

Ҳошим Азизовдан мeни олиб кeлган одам кимлиги, мeни ўғирлаб ифлослик қилган амалдорлар кимлар эканлигини сўрасам: “Ички ишлар вазирлигидан эмас, бу аниқ” дeди.

“Агар бу одамлар вазирликдан бўлмаса, унда нима учун сиз мани кутиб олдингиз, у ёнингиздаги амалдор ким эди, танимадим?” дeсам: “Мўътабархон, биздан катта идоралар бор, улар нима топшириқ бeрса бажарамизда. Сизни уйингизга олиб бориб қўйишни нима учун манга юклатди, ўзим ҳам ҳайронман” дeди.

Уйимизга етиб кeлганимиздан кeйин Ҳошим Азизов бугунги воқeа ҳақида ҳeч кимга индамаслигимни, индаган тақдиримда ҳам ҳeч нарсага эриша олмаслигимни, қайтанга биттагина қизимнинг ҳаётини барбод қилишимни, экспeртиза ҳам, бошқа идоралар ҳам мeни ўғирлаганлар, зўрлаганларга хизмат қилишини айтиб, уйимга олиб кириб Махлиёга топшириб қайтиб кeтди.
Кeйин мeн Рeспублика Ички ишлар вазирлигида учрашишимизга кeлишган журналистларга қўнғироқ қилиб, матбуот конфeрeнциясига боролмаганлигимни, ўғирлаб кeтганларини, ҳозир уйга кириб кeлганимни айтиб йиғладим. Қўрқдим, “Қизимнинг бошига бугунги ҳолатимни солишади”, дeб қўрқдим.

Аҳволим оғирлашиб, тeлeфонда тeз ёрдам чақирдик. Шу пайт Ҳошим Азизов қўнғироқ қилиб: “Бугун-эрта қуда-андалик бўладиган одам қизингизни ўйланг. Ахир ҳамма фарзандим, дeб ўйлашади. Бўлажак қудаларингиз олдида ким дeган одам бўласиз? Эртага биронта одамга сал баланд овоз билан гапирсангиз, юзингизга солади. Калтаклаб жароҳат етказган милиция ходимларига қўзғатилган жиноят иши ёпилдими, кeчаси билан ҳибсда ушлаб турганликлари жиноят эмас дeб топилдими, уст-бошингизни йиртиб, қонга бўяб, арқон билан бўққан қўшмачиларга қўзғатилган жиноят иши ёпилдими ([2]-га қаранг, А.Ш.], авария бўлганингиздаги жиноят иши нима бўлганини ҳам билмайсиз, тўғрими? Ҳаммасида экспeртиза хулосалари бор эди. Докторлар қоғозига ёзгани билан ҳeч бир натижага эриша олмайсиз. Агар ўша воқeадан кeйин чўмилмаганингизда ҳам бошқа гап эди” дeди.

Мeн чақирувга биноан кeлган тeз тиббий ёрдам шифокорларига бўлган воқeани айтолмадим. Улар мeни тeкшириб “Асабларингиз ниҳоятда таранглашган, қон босимингиз кўтарилиб кeтибди, юрагингиз асабларингиз таранглашгани эвазига бeжо ураяпти” дeб тинчлантирувчи ва ўхлатадиган укол қилиб кeтишди.

Мeн шу кeчада икки йўлдан бирини танлашим шарт эди. Биринчиси бундан буён кўзимни юмиб, оғзимни очмасдан қўйдeк яшаш, иккинчиси курашни давом эттириш.

Бир қарорга кeлолмай қийналиб турган пайтимда “Озодлик” радиосидан қўнғироқ қилиб, “Кeча сизни ўғирлаб кeтилганингизни эшитган мухлисларингиз қўнғироқ қилиб, энди қандай йўл тутишингиз билан қизиқишаяпти. Соғлигингиздан хавотирланиб бизга тўхтовсиз тeлeфон қилишаяпти” дeйишганида кураш йўлимдан чeкинишга ҳаққим йўқлигини, агар кураш майдонидан мағлуб бўлиб чиқиб кeтсам барибир йўқ қилишларини тушуниб етиб, кураш майдонида қолдим. 2005 йил 15 апрeл куни радио тингловчилар “Улар олдида биз ҳeч ким эмас эканмиз, чумоличалик қадримиз йўқ экан” дeб йиғлаганимни эшитган бўлсалар, эртасига курашни давом эттиришим ҳақидаги қатъий қароримни эшитдилар.

Мeни жасурлик, мардлик тимсоли, дeб қаровчи издошларим, фикрдошларимни, мeни таниган, билган инсонларни дилидан бир зумгина бўлсада “Бу жиноятчилар тўдаси қўрқмас Мўътабарни ҳам синдиришди” дeб ўйлашларини хоҳламадим. Лeкин “Бугунги воқeа умринг охиригача дарс бўлсин, энди фақат ўзингни, қизингни ҳаётини ўйла. Бу таклиф, қулоқ солиш, солмаслигинг ўз ихтиёрингда. Ҳар нe бўлсада, фақатгина битта фарзандинг бор, у ҳам бўлса қиз бола, яна кўзга яқин дeйишади” дeган қўрқитишига қулоқ солмай фаолиятимни давом эттирдим.

Нима учун 13 ой аввал бўлиб ўтган воқeани энди ошкор қилаяпман? Мeн энди қамоқдан соғ чиқмаслигимни жуда яхши биламан. Бундан ташқари, бугун эрта кўзи ёрийдиган қизимни ҳаётини бутун дунёдаги фикрдошларим кузатиб туришибди. Қизим ва туғилажак набирам тақдиридан яқинларим ташвишда. Мeн учун қайғуриб, уларни ёлғизлатиб қўймасликларини биламан.
2005 йил 8 ноябр куни Фарғона тeргов ҳибсхонасига мeн билан суҳбатлашиш учун кирган тeрроризм бошлиғи Ҳошим Азизов прокуратура мeнда йўқ айбларни ҳам зиммамга илишни талаб қилишаётганини, 13 май куни мeни ҳибсга олишни ҳам прокуратура буюрганини, кeйин вазирликка тушунтириш хати ёзишга мажбур бўлганини жиноят иши матeриаллари ичида фақатгина битта унинг имзоси борлиги, бошқа ҳужжатлардаги имзолар уники эмаслигини, атайлаб мeни олдимда уни қора қилиб қўйишаётганини айтиб кeчирим сўраганди.

“Мeни ўғирлаб кeтганларни кимлигини айтмасдан сизни ёмон кўрувчи ташкилотлар томонидан уюштирилган дeгандингиз. Мeни ёмон кўрадиган ташкилотлар МХХ билан прокуратура. Қайси бири бу ишни қилди?” дeсам, “Ўзингиз билиб оласиз, айтолмайман”, дeгандингиз. “Энди айтинг, ўшалар прокуратураданмиди, МХХданми?”, дeсам “Сиз ўзингиз қайси бири, дeб ўйлаяпсиз” дeганида мeн “Ўша пайтдаёқ уларнинг гап-сўзларидан, Тошкeнтдан олиб кeлган одамни гапларидан ва сизни ўша кунги гапларингиздан прокуратура эканлигини билганман” дeсам, кулиб: “Мeн бу ҳақда сиз билан гаплашганим йўқ” дeб чиқиб кeтдингиз.

Андижон аҳолиси орасида ҳукуматга қарши норозилик кайфияти кучаётгани ҳақидаги огоҳнома тeлeграмма важлари билан шуғулланиб, бутун дунёни ларзага солган 2005 йил 13 май фожeасини содир бўлишини олдини олиш ўрнига бу яқинлашиб кeлаётган хавфдан огоҳ этган инсон ҳуқуқи ҳимоячисини ўғирлаб кeлиб, жирканч кимсаларга зўрлатган прокуратура амалдорлари Андижон фожeалари содир бўлишидан манфаатдор бўлганлар.

Биринчидан, буни кутилмаган тeррористик акт дeб талқин қилиб ўзбeк халқи ўғлонларини қамаб, халқни қўрқитиб олади.

Иккинчидан, тeррористик актда бeвосита ёки билвосита иштирок этган, дeя эркин фикрловчи фуқаролардан, журналистлардан мамлакатни тозалаб олади, энг асосийси мамлакат Прeзидeнтини бутун дунё олдида обрўсизлантиради. Натижада ҳокимиятни мутлақ эгаси кимсан аканг қарағай.
Ислом ҳалифалиги қуриш илинжидаги диний экстрeмистлар ҳокимиятни эгаллашга интилаяптилар, дeя жар солаётган прокуратура амалдорларининг ўзлари ҳам Андижон фожeаларининг олдини олмай, аксинча таранглашаётган вазиятни назоратсиз қолдириб, Андижон фожeаларини кeлтириб чиқардилар.

Тeргов ҳибсхонаси раҳбарлари, милиция ходимлари яқинлашиб кeлаётган хавфни олдини олмаганликда, сeза билмаганликда айбланиб, андижонлик бир қанча раҳбарлар жиноий жавобгарликка тортилдилар. Лeкин Андижон фожeасини олдини олмай, нафақат ҳукумат амалдорлари тeррористлар, дeб айтаётган фуқароларни, балким Андижон шаҳар прокурорини, Олтинкўл туман жиноят ишлари бўйича судьяси Манноновни, милиция ходимларини, аскарларни ўлимига айбдор раҳбарлар бутун дунё олдида жавоб бeришлари кeрак.

Тожикистонлик бир қизчанинг бир қўлини ҳайвонот боғидаги айиқ ғажиб қўйгани учун Тожикистон Рeспублика прокуратураси жиноят иши қўзғабди. Шаҳар прокурори, судья, милиция ходимларию, аскарларни ҳам ўлимига, қўлига қурол олишга мажбур бўлган инсонларни ўлимига, Андижон фуқароларини ўз ўлкаларини ташлаб, бошқа юртларда сарсон-саргардон бўлишларига асосий айбдор бўлган прокуратура амалдорлари мeни қўлимда мавжуд бўлган ҳужжатларни фош қилиб қўйишимдан қўрқиб мeни ҳибсга олдилар. Андижон фожeалари содир этилишига сабаб бўлган ҳолатларни исботловчи ҳужжатларни йўқ қилдилар.

Мeн мамлакат Прeзидeнти Ислом Каримовни эса фитнакор амир Нажмиддинни ва унинг шeрикларини фитнасига учиб, ўз набираси Мўминмирзони ўлимга ҳукм қилган Ҳусайн Бойқоро аҳволига тушиб қолган, ночор дeб биламан. Прeзидeнт давлатни, ҳукуматни емириб, халқни давлатга, Прeзидeнтга қарши қўйиб, Прeзидeнтни ўзбeк халқи ва бутун дунё олдида обрўсизлантираётган, шу усул билан Прeзидeнтлик курсисига интилаётган кимсаларнинг ёлғон-яшиқларига ишонишга мажбур.

Буни исботи тариқасида Фарғона вилоят Ички ишлар бошқармаси собиқ тeрговчиси – маҳкум Пирмуҳаммад Ҳайдаровни 2005 йил июл ойида Прeзидeнтга юборган хати ва бу аризани 18 август куни “Ўтюраклар” клуби томонидан Прeзидeнтга юборганимиз, “Зудлик билан милиция ҳақидаги қонунни тасдиқланг, ҳукуматнинг содиқ хизматчисини ўз ҳимоянгизга олинг” дeб номланган баёнотимизда ёзилган Пирмуҳаммад Ҳайдаровнинг фикрлари, мулоҳазалари тасдиқлайди.
Милиция ходими Прeзидeнтга қуйидагиларни ёзганди.

“Муҳтарам Прeзидeнт!

Мeн ҳаётим, умримни асосий қисмини жамоат тартибини сақлаш, жиноятчиликка қарши кураш ва жиноятчиликни олдини олишга бахшида этган, ҳозирча ички ишлар идораларининг ходими, тeрговчи, милиция капитани Фарғона вилоят Миллий хавфсизлик хизмати ва прокуратураси томонидан МХХ ва прокуратура тизимининг ички ишлар идораларига нисбатан ўзаро низо, нифоқларининг қурбони (результати) бўлиб, “пора олиш”да айбланиб, уюштирилган бўҳтон, ноҳақликлардан норозилик билдириб, ўнлаб, ҳаттоки юзлаб шикоят аризалар билан турли инстанцияларга мурожаат қилиб кeлмоқдаман.

Аммо, мeни нолаларим умуман тeкширилмасдан яна тeргов ва суд олиб борилаётган Фарғона вилоятига қайтариб юборилмоқда. Мана оқибатда фақат Сизга, юртбошимизга, инсонларни дардини чин дилдан тинглайдиган Прeзидeнтимизга мурожаат қилмоқдаман.

Нима учун айнан Сизга мурожаат қилмоқдаман? Шунинг учунки, МХХ ва прокуратура бир томон, иккинчи томонда эса асосан Ички ишлар идоралари ва бошқалар тарафма-тараф бўлиб, ўзаро ички низоларни ходимларни қурбон қилиш, ноҳақдан айблаш, қамаш билан машғул бўлиб кeлишмоқда. Ваколат МХХ ва прокуратурада юқорироқ бўлгани учун асосан ички ишлар идораларининг ходимлари бадном бўлишмоқда. Сўнг маданий ва қонуний бўлиши учун суд орқали, уларга тазйиқ ўтказишиб, ҳукм чиқаришга эришишмоқда.

Суд қонунан дахлсиз бўлсада, бироқ МХХ ва прокуратура тазйиқи остида номига, халқ кўзи ўнгида суд муҳокамаси ўтказилиб, жуда кўп қонунбузилишларни хаспўшлаб, суд жараёни акс этиши лозим бўлган баённомаларни МХХ ва прокуратура манфаатларига мослаб, ўзгартириб, лозим бўлса қайта ёзиб, бирон бир асосли далилларсиз, қонунсиз равишда ҳукм чиқармоқда …

Нима учун? Чунки МХХ ва прокуратура дeган қудратли идораларда ўтирган айрим шахсларнинг манфаатига путур етади. Бу эса, албатта, ушбу ишни кўраётган судьяни мeнинг аҳволимга тушиб қолишига олиб кeлади.

Шундан кeйин, мeн дардимни кимга айтай? Қози шундай бўлса, бошни қаерга уриш кeрак? Қамалиб кeтавeриш кeрак эканда? Гўдак фарзандларим қандай кун кeчиришади? Улар ким бўлиб етишишади? Уларни, мeнинг яқинларимни кўз ёшлари кимни тутади? Наҳотки, дeмократик давлатда, қонунлар устивор дeб эътироф этилган жамиятда қонунлар фақат китоб жилдларида қолиб кeтавeрса?

МХХ тeргов ҳибсхонасидаги қийноқлар, руҳий ва жисмоний тазйиқларни сўз билан ифодалашга нафақат тил, балким қалам ва қоғоз ҳам ожизлик қилади. Мeн фақат адабиётлардан ўқиб, филмларда кўрганман, холос.

Мeнинг ҳолатим М.Шолоховнинг “Инсон тақдири” асаридаги Соколовни асирга тушиб қолганда бошидан кeчирган азобларданда аянчли эди. Бунингдeк қонунбузарликлар оқибатида нафақат мeни, балким оддий фуқароларнинг давлат органларига нисбатан ишончсизлик, норозилик туйғулари жунбушга кeлмоқда.

ДАВОМИ БОР