-Рубрики

 -Поиск по дневнику

Поиск сообщений в Турон_Шухратжони

 -Подписка по e-mail

 

 -Постоянные читатели

 -Статистика

Статистика LiveInternet.ru: показано количество хитов и посетителей
Создан: 06.02.2012
Записей: 483
Комментариев: 9
Написано: 524





«БИРЛИК»ЧИЛАР (китоб давоми 2)

Среда, 02 Января 2019 г. 19:27 + в цитатник
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

«БИРЛИК»ЧИЛАР (китоб давоми 2)

1.2.6. АБДУМАННОБ ПЎЛАТОВ (1951.16.12-2010.21.11)

101122090559_abdumannob_pulat_512x288_nocredit (512x288, 61Kb)

Фото 5. Абдуманноб Пўлатов [33]

Абдуманноб аканинг қисқача таржимаи ҳолини [34]-[35]-мақолалардан келтираман. Унга доир қўшимча маълумотларни китобим давомида ёзаман.

“Тошкент яқинидаги Ғишткўприк (собиқ Черняевка, А.Ш.) қишлоғида туғилган ва катта бўлган, 9-10 синфни қўшни қишлоқда ўқиган ва у ердаги ўрта мактабни “олтин медаль” билан тугатган.

Тошкент Давлат университети (физика факультети, 1974)ни тугатган, шунингдек Ленинград университети (физика факультети, 1969-1973)да ҳам ўқиган.

Москва Давлат университети аспиранти (1974 дан 1979 йилгача, Совет Армиясида хизмат: 1977-1978).

Физика-математика фанлари номзоди (МДУ, 1979).

Математика соҳасида Москва Давлат университети докторанти (1991 дан 1993 йилгача).
Тошкент Давлат университети (Математика факультети)нинг катта ўқитувчиси, доценти (1981 дан 1991 йилгача).

Ўзбекистон Фанлар академияси Математика Институтининг илмий ходими ва бир вақтнинг ўзида ТошДУ Амалий Математика ва Механика факультетида сабоқ берган (1979 дан 1981 йилгача).

1991 йил декабридан 2001 йил ёзигача Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти (ЎИҲЖ)нинг раиси.
Ўзбекистон «Бирлик» халқ ҳаракати асосчиларидан бири (1988 йил 11 ноябр). 1996 йилгача «Бирлик» ва унинг Марказий Кенгашининг энг фаол аъзоларидан бири бўлган.

1992-2001 йилларда Вашингтон ҳамда Москвада кичик идоралари ва Ўзбекистонда 3-8 нафар мухбирлари бўлган Марказий Осиёда Инсон Ҳуқуқлари бўйича Ахборот Марказини ташкил этган ва раҳбарлик қилган.

1992 йил декабрида, ўзининг биринчи марта сиёсий муҳожират (эммиграция)да бўлган даврида, Бишкек шаҳрида Марказий Осиёда инсон ҳуқуқлари бўйича йирик халқаро анжуманнинг асосий ташкилотчиси бўлган. Уни анжумандан кейин Тошкент шаҳар Ички ишлар Бош бошқармаси (ИИББ) ходимлари ўғрилаб олиб кетишган.

Ўзбекистон қамоқхоналарида деярли икки ой тутиб турилгач, «Ўзбекистон Президенти шаъни ва қадр-қимматини таҳқирлаганлик»да айбланиб 3 йилга озодликдан маҳрум қилиш ҳақида Олий Суд ҳукми ўқилган, лекин Амнистия (Ўзбекистон Республикаси Мустақиллигининг бир йиллиги муносабати билан 1991 йил августида эълон қилинган Амнистия ҳақидаги Президент фармони, А.Ш.) га асосан Олий Суд залидан озод қилинган.

Президент Ислом Каримов таклифидан кейин 1996 дан 1998 йилгача Ўзбекистонга уч марта борган (ўшанда мамлакатда жами 6 ойга яқин бўлган), лекин ўшандан бери Ўзбекистондаги ҳокимият унга виза беришни рад этмоқда.

1993 йилдан бери АҚШда (Виржиния штатидаги Спрингфилд шаҳарчасида, Вашингтон шаҳри яқинида, А.Ш.) яшамоқда ва Ўзбекистон ҳукуматига нисбатан марказий, конструктив, ўртамиёна мухолиф позициясидадир.

2001 йилда АҚШ фуқаролигини қабул қилди.

АҚШ Конгрессидаги тинглашларда (1993 йилда) маъруза қилган биринчи Ўзбекдир.

Ўзбекистондаги сиёсат ва инсон ҳуқуқлари ҳақида 75 та мақола ва эссе (жумладан китоблардаги 3 та боб) муаллифи. Улар асосан инглиз тилида АҚШдаги махсус нашрларда чоп этилган. Шунингдек математика соҳасидаги 35 та мақола ва монографиядаги битта боб муаллифидир.

Уйланган, уч нафар фарзанди (уч нафар невараси, А.Ш.) бор.

2010 йил 21 ноябр куни вафот қилди” [34]

Абдуманноб Пўлатов 2010 йил 21 ноябрда вафот этгач мен у ҳақда 2010 йил декабрда [36]-катта мақолани ёзиб сайтларда чоп эттирдим. Раҳматли Абдуманноб аканинг “Бирлик” ҳақидаги хотиралари ёзилган мақолалардан иқтибослар келтираман.

«Ўша пайтларда Муҳаммад Солиҳ (бундан кейин, баъзан – М.С.) билан халқ жабҳаси тузиш масаласини 2-3 марта муҳокама қилганмиз. Ёзувчилар уюшмасида, унинг хонасида. М.С. фақат мен билан эмас, яна бошқа бир неча кишилар билан ҳам бу ҳақда фикр алмашаётганини мен билар эдим. Ҳаракатнинг биринчи дастур лойиҳасини ўша пайтда "Муштум" журналида ишловчи Фахриддин Худойқулов ва унинг бир неча дўстлари, ҳамфикрлари тайёрлаган.

М.С.нинг тавсияси билан мен бир неча маротаба Фахриддин билан учрашиб, дастур лойиҳасини муҳокама қилганмиз. Ноябрнинг бошларида М.С. менга "яқин орада йиғиламиз, Рауф ака Сизга хабар қилади" деган эди” [37, 1-қисм]

“Мендаги ёзувлар йўқолган, лекин бир неча марта бу йиғилиш иштирокчилари хақидаги хотираларимни текширишга интилганман. Жумладан, Дадахон акамиз "Бирлик"нинг бир йиллигидаги (2-Қурултойида, 1989-йил 11-12 ноябр) ўз рўйхатларини ўқиб берганларида мен ҳам ёзиб олган эдим. Хуршид Даврон, Абдуқодир Эргашев, Ғуломқодир Турсунов, Ҳусниддин Зуҳриддиновлар бу йиғинда бўлганини эслай олмайман. Лекин Юрий Ласкин деган одамни, назаримда, фикримча, ҳеч қачон кўрмаганман. Бу исмни ҳам Шухрат А.-нинг мақоласида биринчи марта эшитдим шекилли. Агар бу киши ўзбек тилини яхши билса ва ташқи кўриниши маҳаллий миллат вакилига ўхшаб кетса, бу ҳолда йиғилишнинг бу қатнашчисига эьтибор қилмаган бўлишим мумкин. Чунки бу куни фақат ўзбек тилида сўзлашганимиз аниқ ёдимда. Агар орамизда ўзбек тилини билмайдиган киши бўлса, табиийки суҳбатимизнинг камида бир қисми рус тилида бўларди. Ва мен буни, табиийки, эслаб қолган бўлардим. Ўша куни орамизда кўриниши маҳаллий бўлмаган одам аниқ йўқ эди.

Дадахон акамизнинг рўйхатларига асосланиб Шуҳрат А. келтирган рўйхатда Бахтиёр (ака) Каримовнинг номи негадир йўқ. Эслашимча, бу киши мажлисда бўлган ва унда фаол қатнашган.

Қолаверса, 1988-89 йилларда Бахтиёр ака Каримов Муҳаммад Солиҳнинг (бундан кейин, баъзан - М.С.) энг яқин ва ишончли сафдошларидан бири, маслаҳатчиси ва бир қанча муҳим ҳужжатлар лойиҳасининг муаллифи эди. Мисол учун, Бахтиёр Каримов тайёрлаган қисқа мактуб "Бирлик" тузилишидан 1 ҳафтача олдин, унинг ҳали шаклланмаган ташаббус гуруҳимиз номидан Москвага юборилган. Бу мактуб юборилганда уни Мухаммад Солиҳ менга кўрсатгани ёдимда.

Яна бир муҳим гап: 1988-йил 11-ноябрдаги йиғилишимизда иштирок этмаган, лекин "Бирлик"нинг илк қадамларида жуда катта хизмат қилган, фаол бўлган кишиларнинг бир қисмини эслатиб ўтай (рўйхат тўлиқ эмас!):

- раҳматли Шовриқ Рўзимуродов, Ўзбекистон Халқ Депутати – у “Бирлик”да бироз кечроқ (1990-йилнинг бошидан) фаол бўлган.
- раҳматли Олим ака Каримов (1989-йил бошидан).

- Академик олим Бек ака Тошмуҳамедов - “Бирлик”нинг 1988-йил 11-ноябрдаги биринчи йиғилишида иштирок этмаган, лекин ундан олдин бу ғоя тарафдори бўлган ва унинг муҳокамасида иштирок этган.
- Зоҳид ака Ҳақназаров – 1989-йил баҳоридан.
- Шуҳрат ака Исматуллаев – “Бирлик”нинг 1988-йил 11-ноябрдаги биринчи йиғилишида иштирок этмаган, лекин ундан олдин бу ғоя тарафдори ва унинг муҳокамасида иштирокчи бўлган. 1988-93-йилларда “Бирлик”нинг энг муҳим раҳбарлари ва фаоллари, фидойиларидан.
- Гулчеҳра опа Нурулло қизи – 1989-йил бошлари ё баҳоридан.
- Васила Иноят қизи – 1989-йил баҳори ё ёзидан.

- Хурматли ёзувчимиз Шукрулло ака – 1988-йилнинг охири ё 1989-йил бошидан.
- Маъмура опа Усмонова – 1989-йил баҳоридан.
- Гавҳар Норматова – 1988-йил ноябридан, то “Бирлик” бўлинишигача.
- Абдулла ака Комилов – 1989-йил декабридан, 1992 йил охирларигача.
- Лутфи опа Йўлдошева – 1988-йил декабридан.
- Сафар Бекжон – 1989-йил баҳори ё ёзидан, “Бирлик” бўлинишигача.
- Жума Тошматов, Асқар Абдуллаев, Шавқиддин Жўраев, Қудрат Бобожон ва яна бир қанча (ўша вақтдаги) талаба ёшларнинг раҳбарлари ва фаоллари - улар “Бирлик”нинг 1988-йил 11-ноябрдаги биринчи йиғилишида иштирок этишмаган, лекин ундан олдин бу ғоя тарафдори бўлишган.

- Вилоятларда Иномжон Турсунов (Фарғона), Алибой ака Йўляхшиев ва Сулаймон ака Муродов (Самарқанд), Шуҳрат Бобожон (Хоразм), Лочинбек Турсунхўжаев ва Фазлиддин (Ёқубов, А.Ш., Андижон), Хайрулло Қосим (Наманган) ва яна бир қанча фаолларимиз - “Бирлик”нинг биринчи кунларидан ҳаракатнинг вилоят бўлимлари ва гуруҳларини ташкил этишда фидойилик қилишган.

- Ботир ака Норбоев, Толиб ака Ёқубов, раҳматли Мадамин ака Нарзиқулов, Абдулазиз ака Маҳмудов, Маҳмуд ака Иноқов, Сайёра опа Худойберганова, Зиёвиддин ака Зиёмов, Саидолим (фамилияси ҳозир ёдимга тушмади, узр), Темир ака Валиев, Анвар ака Усмонов, Абдурашид ака Шариф, Абдураҳмон ака Пирмуҳамедов, Мўътабар опа Аҳмедова, Исмоил ака Одилов, Миролим Одилов (1989-йил кузидан бошлаб), Дилором Исхоқова, Юсуф Жума, Мирзо Кенжабек, Ёдгор (ака) Обид, Норбой ака Худойберганов, Эркин Воҳидов (қисман), Исмат Хушев (қисқа вақтга), …

Агар 1990-йилдан кейинги даврни ҳам оладиган бўлсак, бу рўйхат янада кенгаяди.

Буларнинг ҳар бири "Бирлик"нинг биринчи йиғилишида қатнашиб, унинг фаолиятида деярли иштирок этмаган баьзи (5-6) асосчилардан кўра "Бирлик"нинг биринчи йиллари ҳаракат учун МИНГ марта кўп жон куйдирган ва ишлаган миллатсевар кишилардир. Бу рўйхатга мен асосан “Бирлик”нинг биринчи йилги фаолиятида иштирок этган фидойиларни киритдим.

Ю. Р. (Ш. А.): "Бирлик" Ташаббус гуруҳига аъзо бўлишга фақат 10 киши рози бўлган: Дадахон Ҳасан, Рауф Парфи, Каримов Тоҳир, Аҳмад Аъзам, Худойқулов Фахриддин, Зоҳир Аълам, Пўлатов Абдураҳим, Турсунов Ғуломқодир, Азимов Усмон, Хуршид Даврон. Сиз Абдуманноб Пўлатов ҳам, Муҳаммад Солиҳ ҳам ташаббус гуруҳига аъзо бўлишга рози бўлмагансизлар! Йиғилганлар ўша 10 кишилик рўйхатга биринчи бўлиб Дадахон Ҳасан исму шарифини ёздиришган эди!"

А. П.: Ташаббус гуруҳига киришга "рози бўлиш ё бўлмаслик" деган гап умуман бўлмаган. Абдураҳим акамларнинг таклифларига биноан, Фахриддин Худойқулов раҳбарлигида тайёрланган низом-дастур лойиҳасини ҳозирча қабул қилмаслик , унинг ўрнига қисқароқ "Халққа мурожаат" тайёрлаш ҳақида келишилди – бунда лойиҳа анча "хом” эканлиги, ҳамда биринчи қадам сифатида бундай 8 варақлик “узун” дастур-низом эмас, 1-ярим варақлик мурожаат тарқатиш, унда ҳаракатнинг асосий мақсадларини баён этиш, ишхона ва маҳаллаларда “Бирлик”нинг таянч гуруҳларини тузиш ва ўзаро боғланишга чақириш ҳақида келишилди. Яъни, ушбу чақириқ “Бирлик”нинг асосий мақсадлари ва ҳаракатни тузишга қаратилган ташкилий қадамларини белгилаши керак эди. Мурожаатнинг асосий нуқталарини Абдураҳим акамлар таклиф этдилар, улар қисқа ва оғзаки муҳокама қилинди.

Кейин Муҳаммад Солиҳ ташаббус гуруҳи рўйхатини туза бошлади, шунда кимдир ака-ука (Пўлатов)лардан бирини ёзинг деди. Мен индамадим. "Ташаббус гуруҳи"га бирор киши "мен кирмайман" дегани йўқ, жумладан мен ҳам. Лекин негадир, Муҳаммад Солиҳ ўз номини ҳам киритмаган экан. Бу масала умуман муҳокама қилинмади.

Мана шу мажлис иштирокчилари рўйхати ҳақида турли, бир-биридан фарқ қиладиган маьлумотлар келтирилишининг сабабларидан бири, назаримда қуйидагидан иборат.

11-ноябрдан бир неча кун ўтгач, Ёзувчилар уюшмасида ташаббус гуруҳининг йиғилиши бўлган. Унда 11-ноябрда бўлмаган бир неча фаолларимиз қатнашган. Кимлардир мана шу икки йиғилишни – бунда ғараз мақсад йўқлигига ишонаман – адаштириб чалкаштираяпди, шекилли.

Мана шу иккинчи мажлисда (мен унда бўлмаганман) Абдураҳим акамларни ташаббус гуруҳи (Маркази) раиси этиб сайлашган.

12-ноябр куни (1988-йил) тушга яқин Абдураҳим акамлар бир кун олдинги ваьдаларига биноан, "Бирлик" халқ ҳаракати тузиш чақириғи билан ёзилган Мурожатни Муҳаммад Солиҳга олиб келганлар. М.С. зудлик билан менга телефон қилиб, тезда келишимни сўради.

Мен борганимда М.С. нинг котибаси мурожаатни “машинкалаётган” экан (у қўлёзма шаклида эди). Мен текстни ўқиб, бир неча кичик таклиф ва қўшимчалар айтдим. М.С., "қўшиламан, лекин қайтадан ёзиб, муҳокама қилиб, ишни чўзмайлик” деди. Мен рози бўлдим ва уни ўзбек тилига таржима қилиш учун уйимга олиб кетдим.

Тарихнинг ажабланарли қирраси: умумдемократик руҳда ва ўзбек тили давлат тили бўлиши, ўзбек маданияти, тарихига ҳурмат ва эътибор кучайишига чақирилган, Ўзбекистоннинг иқтисодий ва сиёсий ҳуқуқлари кенгайтирилиш (ва кейинги қадам сифатида мустақиллиги) талаби билан ёзилган мурожаат олдин рус тилида битилган эди.

Эртаси куни чақириқнинг ўзбек тилига таржимасини машинкаланган ҳолда М.С.га олиб келиб бердим ва мен ҳам, жуда кўп бошқа фаолларимиз ҳам, иккала тилда бу мурожаатни тарқата бошладик” [37, 2-қисм]

« Ю. Р. (Ш. А.): 1988 йил 11 ноябрдаги йиғилиш ҳақида Сизга ва Абдураҳим акага ким ва қай йўсинда (телефон орқали ёки бошқача) хабар қилган эди?

А. П.: - Юқорида тилга олдим. Бу масалани бир неча марта муҳокама қилганимиздан кейин, М.С. "яқин орада йиғиламиз, Рауф ака Сизга хабар беради" деган деди. Ростдан ҳам, 11-ноябр кунги йиғилишимиз ҳақида менга ажойиб шоиримиз, раҳматли Рауф Парпи телефон қилган. У киши ўша пайтда Ёзувчилар уюшмасида ишлар эди (Шеърият комиссиясининг котибими, бошқа вазифадами, ёдимда эмас). Кўп йиғинлар ҳақида у киши телефонда хабар тарқатар эдилар. Абдурахим акамларга ким хабар берганини билмайман. Билишни истаганлар ўзларидан сўраши мумкин. Лекин бу саволнинг аҳамиятини мен иккинчи даражали деб биламан

Ю. Р. (Ш. А.): 2) Соат нечиларда, кимлар билан ва қайси автомашинада Дадахон аканикига етиб келган эдингиз?

А. П.: - Соат 5-6 лар атрофида Ёзувчилар уюшмасига келдим - аниғи ёдимда йўқ. Бироз ўтиб қайсидир машина-аравада (балки М.С.нинг хизмат машинаси “Волга” - ГАЗ-24 миди, аниқ ёдимда эмас) Дадахон акамизнинг уйига кетдик - 4-5 киши бўлиб. Мен ўша пайтда Дадахон ака билан шахсан таниш эмас эдим, у кишининг уйи қаердалигини ҳам билмасдим.

Ю. Р. (Ш. А.): 3) Сиз келганингизда, Дадахон аканинг уйида кимлар бор эди ва қолганлар қай тартибда етиб боришди?

А. П.: - Бундай, иккинчи даражали маьлумотлар ва "деталлар", табиийки, аниқ ёдимда эмас. Лекин биздан олдинроқ келган 3-4 киши бор эди шекилли, қолганлар биздан кейин келишди.

Ю. Р. (Ш. А.): 4) Абдураҳим ака Дадахон аканинг уйига сизлар ўтирган хонага киргач "Арақ қани?" дегани тўғрими? (Дадахон аканинг таваллуд топган куни эди, бу гапни ўша даврада қатнашган Ғуломқодир Турсунов айтди).

А. П.: - Акамлар биз ўтирган хонага кириб келганларида мен ўша ерда эдим. У киши бироз кеч келдилар. Фақат одатий саломлашиш бўлган, ароқ ҳақида гап бўлмаган. Менимча, навбатдаги ёлғон бўлса керак. Қолаверса, менимча Ғуломқодир Т. га кўпам ишонавермаслик керак. У ишончли манба эмас.

Ю. Р. (Ш. А.): 5) Суҳбат қандай давом этди, яна кимлар нималар деди?

А. П.: - Муҳим гапларни юқорида айтиб ўтдим. Бу гапларга қўшимча сифатида жуда қисқа ўзаро танишиш (йиғилганларнинг анча қисми бир-бирини танимас эди), кейин умумий гаплар-суҳбатни тилга олишим мумкин. Қайтараман: аҳамиятсиз, иккинчи даражали гапларнинг кўпи, табиийки, ёдимда қолган эмас.

Ю. Р. (Ш. А.): 6) Охири йиғилиш вазифаларни қандай тақсимлади, яъни кимларга қандай вазифалар берилди?

А. П.: - Абдураҳим акамлар Мурожаат-чақириқ лойиҳасини тайёрлашни таклиф қилдилар ва бу ташаббусни амалга оширишни ўз зиммаларига олдилар. Бошқа ҳеч қандай вазифа тақсимлаш бўлмади” [37, 2-қисм]


1.2.7. АБДУРАХИМ ПЎЛАТОВ

ABDURAXIM1013880673 (90x120, 5Kb)

Фото 6. Абдураҳим Пўлат. [38]

А.Пўлатовнинг таржимаи ҳолидан маълумотлар 1995 йилда Анқарада нашр этилган «Абдурахим Пўлат озодликда» номли китобдан келтираман.

«Абдурахим Пўлат 1945 йил 7 ноябрь куни Тошкент вилоятининг Ғишткўприк қишлоғида туғилди. Отаси – Қаюм Пўлат ўғли (1992 йили вафот этган). Онаси – Сабура Фозил қизи (шу кунда Тошкент шаҳрида яшамоқда) (Абдурахим Пўлатнинг онаси – Сабура Фозил қизи, адашмасам, 1999 йилда Тошкентда вафот этди, Ш.А.).

Абдурахим Пўлат 1962 йили Ғишткўприкдаги ўрта мактабни, 1968 йили Москва Энергетика институтини тамомлаб, компьютерлар инженери дипломини олди.

Шу вақтдан 1991 йилнинг июль ойигача Тошкентда Ўзбекистон Фанлар Академиясининг Кибернетика институтида ишлади. 1973 йилда кандидатлик, 1984 йилда докторлик диссертациясини ёқлади. 1977 йилдан лаборатория мудири, 1990 йилдан профессор.

Бошқариш назарияси, сунъий интеллект ва интеллектуал роботлар соҳасида юзга яқин илмий мақолалар, 2 китоб нашр қилди. «Адаптив ва интеллектуал роботлар» деб номланган яна бир китобининг чоп этилиши сиёсий фаолияти сабабли коммунистлар томонидан 1990 йилда тўхтатиб қўйилган. 1991 йилнинг июль ойида ўзини тўла сиёсий фаолиятга бағишлаш мақсадида Кибернетика институтидаги ишдан кетди.

1988 йил 11 ноябрьда бир гуруҳ ёзувчи ва олимлар билан Ўзбекистон «Бирлик» халқ ҳаракатига асос солди. 1988 йил 1 декабрьда «Бирлик» Ташаббус гуруҳининг, 1989 йил 28 майда Ҳаракат Марказий кенгашининг раислигига сайланди. 1989 йилнинг 19 март куни биринчи марта сиёсий лидер сифатида Тошкентдаги кўп минг кишилик митингда халқ олдига чиқди.

1989 йил 16 октябрьда антикоммунистик фаолияти учун 1980 йилдан бери аъзоси бўлган Ўзбекистон Коммунистик партиясидан (ҳозирги Халқ демократик партиясидан) ўчирилди. (3-изоҳга қаранг, Ш.А.)

1989 йил 11 ноябр да «Бирлик»нинг бўлинишини олдини олиш учун раисликдан истеъфо берди. 1990 йил 27 майдан бери «Бирлик»нинг раисдошларидан бири.

1990 йил 20 июньда номи кейинчалик «Бирлик» партияси деб ўзгартирилган Ўзбекистон демократик партиясининг таъсис қурултойида партиянинг раиси этиб сайланди. Ҳозир ҳам унинг раиси.

1990 йил 1-3 сентябрь кунлари Ленинградда халқаро «Инсон ҳуқуқлари» конференциясида Фарғона ва Ўшдаги воқеаларнинг асл сабабчиси Москванинг мустамлакачилик ва «айир-буюр» сиёсати эканлигини кўрсатувчи доклад билан қатнашди.

1990 йил ноябрь ойида «Ўзбекистон мустақил диктатура бўсағасида» мақоласини ёзди. Қозоғистон мухолифатининг «Азат» ва «Бирлик» партиясининг «Демократик Ўзбекистон» газеталарида эълон қилинган бу мақолада Ўзбекистон бу кундаги диктаторлик тузумга қараб кетаётгани аввалдан кўрсатиб берилганди.

1990 йил 7 декабрьда Қирғизистон Президенти Асқар Ақаев билан учрашиб, Ўш-Ўзгандаги каби воқеаларнинг қайтарилмаслиги учун қилиниши керак бўлган ишларни маслаҳатлашди.

1991 йил 25 майда тузилган Ўрта Осиё ва Қозоғистон жумҳуриятлари демократик кучлари Форумининг асосчиларидан бўлди.

1991 йил 2-9 августда сафдоши Пўлат Охун билан илк дафъа Туркияда бўлди. Тўғри йўл партиясининг раиси Сулаймон Демирэл билан суҳбат ўтказилди.

«Бирлик» халқ ҳаракати ва «Бирлик» партияси 1991 йил августдаги коммунистик фитнага қарши чиққани учун Абдураҳим Пўлат сафдошлари Шуҳрат Исматулла, Анвар Усмон, Миролим Одил ва бошқалар билан милиция томонидан тутиқланди.

1991 йил декабрь ойида 60 минг кишининг имзоси билан Ўзбекистон Президентлигига номзод қилиб кўрсатилди. Лекин очиқ рақобатдан қўрққан Ислом Каримов уни номзод сифатида рўйхатдан ўтказтирмади. (4-изоҳга қаранг, Ш.А.)

1992 йил 16 февральда Тошкентда АҚШ Давлат котиби Жеймс Бейкер билан учрашди.

1992 йил 4-7 июль кунлари Нью-Йоркда Америка Турк жамиятлари ассоциацияси уюштирган «Дунё турклари» конференциясида Ўзбекистондаги тузумнинг диктаторлик моҳиятини очиб берувчи доклад билан қатнашди.

1992 йил 29 июньда Абдураҳим Пўлатга Тошкентда суиқасд уюштирилди, бош суяги ёрилди. Тошкентда ўтказилган операциядан сўнг даволанишни Боку ва Истамбулда давом эттирди.

1992 йил 12 августда Бокуда Озарбайжон жумҳурияти Президенти Абулфайз Элчибей билан кўришди. Туркияга келгандан сўнг 1992 йил 25 августда Анқарада Она Ватан партиясининг раиси Маъсуд Йилмаз, 1992 йил 30 августда Истанбулда Миллиётчи Ҳаракат партияси раиси Алпарслон Туркиш билан учрашди.

1992 йил 7-9 ноябрь кунлари Таиланднинг пойтахти Бангкокда «Осиё ва Тинч океани регионида озодлик ва демократия» лигасининг конференциясида қатнашди ва Ўзбекистондаги сиёсий вазият тўғрисида доклад қилди.

1992 йил 18 октябрда Тошкентда унга яна бир ҳужум уюштирилди. Ҳужумчиларнинг бири ушлаб милицияга келтирилганида, у КГБ (13-изоҳга қаранг, Ш.А.) хизматчиси эканлиги аниқланди.

1992 йил 2-3 декабрьда Озарбайжон халқ фронтининг 2-Фавқулодда Қурултойида меҳмон сифатида қатнашди.

1992 йил 18 декабрь куни Ўзбекистонда мухолифатга қарши репрессиялар янада кучайгандан сўнг юртини тарк этишга мажбур бўлди.

1993 йил 21-23 мартда Анталяда Турк дунёси қурултойида қатнашди ва сўнгра Туркияда қолди.

1993 йил 15-18 апрель кунлари АҚШнинг Мэдисон шаҳридаги Висконсин Университетида ўтказилган «Ўрта Осиёда демократия» конференциясида «Ўзбеклар демократияга тайёрми?», деган мавзуда доклад билан қатнашди.

1993 йил 3-4 декабрда Америка Турк жамиятлари ассоциациясининг Вашингтонда ўтказилган қурултойида қатнашди. Турк дунёсининг келажаги тўғрисидаги фикр ва мулоҳазаларини ўртага қўйди.

Абдураҳим Пўлат оилали, бир ўғил ва бир қизи бор.» [39, 60-62-б.]

А.Пўлатов 1998 йилда Туркиядан АҚШга кўчиб ўтди. У бугунги кунда – 2018 йил ноябрида оила аъзолари билан бирга Колорада штати (АҚШ)да яшамоқда ва www.harakat.net сайтида мақолалар чоп этиб туради.


1.2.8. РАУФ ПАРФИ (1943.27.09-2005, март)

RAUFparfi1FOTOd180d0b0d183d184-d0b0d0bad0b0 (300x225, 21Kb)

Фото 7. Рауф Парфи [40]

“Рауф Парфи (тахаллуси; асл исм-шарифи Турсунали Парфиев; 1943.27.9, Тошкент вилояти Шўралисой қишлоғи — 2005) — шоир ва таржимон. Ўзбекистон халқ шоири (1999).

ТошДУнинг филология факултетини тугатган (1960—65). Турли йилларда Кинематография давлат қўмитаси, «Ойдин» газетаси, Faфур Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат ҳамда «Ёзувчи» нашриётларида муҳаррир бўлиб ишлаган.

Биринчи шеъри 1957 йилда эълон қилинган. «Карвон йўли» (1968), «Акс-садо» (1970), «Тасвир» (1973), «Хотирот» (1974), «Кўзлар» (1976), «Қайтиш» (1981), «Сабр дарахти» (1986), «Сукунат» (1991), «Тавба» (2001) шеърий тўпламлари бор.

Рауф Парфи лирик қаҳрамон руҳий оламининг нозик эврилишларини маҳорат билан тасвир этувчи шеърлари билан танилган. Шоир сўзнинг ранг ва оҳангларидан, шеърий тасвир воситаларидан ўзига хос услубда фойдаланади. Шеърлари бир неча хорижий тилларга таржима килинган.

Рауф Парфи Байроннинг «Манфред», Нозим Ҳикматнинг «Инсон манзаралари», Карло Каладзенинг «Денгиз хаёли» ва бошқа жаҳон шеърияти классикларининг шеърларини ўзбек тилига таржима қилган.” [41]

Рауф ака билан 1988 йил ноябр-декабрда учрашганим ҳақида 1.4-параграфда ёзаман.

Рауф Парфи 2003 йил сентябрда 60 ёшга тўлганди. Ўша кунлари Фридом Хаус (Озодлик Уйи) халқаро ташкилотининг Тошкентдаги ваколатхонасида Рауф ака билан учрашув ташкил этилди. Учрашувга ваколатхона ходимлари, ваколатхонага келиб-кетувчи инсон ҳуқуқи ҳимоячилари, Тошкент Давлат университети филология факултети талабалари, таклиф этилган меҳмонлар ва бошқа кишилар тўпланишди. Рауф ака учрашувга ўзининг катта қизи билан келди.

Рауф ака йиғилганларга ўз шеърларидан айтиб берди. Учрашув қизиқарли савол-жавоб кўринишида ўтди. Мен рангли сурат оладиган сураткаш сифатида тирикчилик қилардим. Шу сабабли фотоапппаратимга учрашув пайти ва учрашув тугагач Рауф ака билан суратга тушушни истаганларни суратга олдим. Талабалар Рауф акани ўртага олиб бир неча марта суратга тушишди.

RaufP1 003 (700x448, 52Kb)

Фото 8. Рауф Парфи ва унинг шеърияти мухлислари. Тошкент, Freedom House (Озодлик Уйи) ваколатхонасида. 2003 йил кузи. Муаллиф фотоси.

Рауф Парфи умрининг охирги йилларида Тошкент четидаги қайсидир завод ётоқхонасида яшади. Дадахон Хасан ва Рауф Парфи курсдош дўстлар бўлишган. Шу сабабли Дадахон ака унинг манзилини биларди. Мен Дадахон акадан Рауф ака уй манзилини олиб ўша ётоқхонага 3-4 марта борганман ва Рауф ака билан суҳбат қурганмиз. Рауф ака иккинчи турмуш ўртоғи билан бирга яшарди (иккинчи турмушидан фарзанди йўқ эди). Рауф акани ўша ётоқхонага прописка қилмагани боис уни милиция ходимлари таъқиб ҳам қилишарди. Рауф ака менга ўзининг шеърий тўпламини кўрсатиб китоб кўринишида чоп эттира олмаётганини айтганди.

Мен Рауф акани қўллаб-қувватлаш ва доимий алоқада бўлиб туриш ниятида уни ҳамда унинг турмуш ўртоғини гап-гаштак кўринишида ўзим ташкил этаётган “Демократлар давраси” номли нодавлат-нотижорат ташкилотига таклиф қилдим. Улар иккаласи таклифимга рози бўлиб имзо ҳам қўйишди. Лекин “Демократлар давраси” йиғилиши бўладиган куни учрашувга келишган жойга келишмади. Бир неча кундан кейин учрашганимда сўрадим. Рауф ака айтишича, Янгийўлдаги таниши таклиф қилган ва у Янгийўлга маишат бор жойга кетган. Кўпчиликка маълумки, Рауф ака алкогол ичимлик ичишни хуш кўрарди. Худди шу сабабли биринчи турмуш ўртоғи бўлмиш Дилором Исхоқова билан ажрашиб кетишганди.

Рауф ака яна қўшимча равишда “Мен бирорта ташкилотга қўшилиш ниятим йўқ” деган маънода айтди. Шу сабабли мен бошқа ишларим билан, жумладан “Демократлар давраси”ни ташкил этиш ишлари билан банд бўлиб Рауф ака ётоқхонасига кам бордим.

Рауф Парфи 2005 йил март ойида Тошкент шаҳрида муҳтожликда вафот этди ...

Аллоҳ Рауф ака гуноҳларини маҳфират қилиб жойини жаннатдан қилсин, омин!

ДАВОМИ БОР

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

33. Мухолиф фикрловчилар доимо бўлган… (Суҳбатнинг тўлиқ матни. Сайт муҳаррири Юсуф Расулнинг Абдуманноб Пўлатов билан суҳбати). - http://yangidunyo.com/?p=5614 (www.yangidunyo.com July 31st, 2009).

34. ПУЛАТОВ Абдуманноб Каюмович [16.12.1951 - 21.11.2010]. – http://www.centrasia.ru/person.php (www.centrasia.ru Раздел «Персоны»).

35. Скончался Абдуманноб Пулат (Абдуманноб Пўлат вафот қилди). – http://www.ferghana.ru/article.php?id=6805 (www.ferghana.ru 22.11.2010 17:21 msk).
http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1290491460 (www.centrasia.ru 08:51 23.11.2010).

36. АҲМАДЖОНОВ Ш. Абдуманноб мухолифатнинг яхши лидери эди. -
http://www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/6801766/ (www.liveinternet.ru “Турон_Шухратжони” кундалиги (Дневник), 2018.16.11);
http://muvozanat.info/index.php?option=com_content&view=article&id=1544:2010-12-27-02-07-45&catid=31:general&Itemid=18 (www.muvozanat.info 2010.26.12);
http://yangidunyo.com/?p=16602 (www.yangidunyo.com 2011.13.01);
http://yangidunyo.com/?p=439#more-439 (www.yangidunyo.com 2012.11.01).

37. Абдуманноб Пўлатов. “Бирлик”нинг тузилиши, илк қадамлари ва бўлиниши: баъзи маълумот ва фикрлар.
1-қисм. - http://isyonkor.ucoz.ru/news/2006-05-07-276 (www.isyonkor.ucoz.ru 2006.07.05);
2-қисм. - http://isyonkor.ucoz.ru/news/2006-5-9-284-0- (www.isyonkor.ucoz.ru 2006.09.05).

38. Абдураҳим Пўлат. Фото. - http://www.harakat.net/faces/?id=3 (www.harakat.net Harakat Mustaqil Axborot Agentligi).

39. Абдураҳим Пўлат озодликда. /Нашрга тайёрлаган: Халил Очиқкўз. – Истанбул, 1995. – 174 б.

40. НАЗАР ЭШОНҚУЛ. Рауф Парфи нигоҳи. - https://ziyouz.uz/ilm-va-fan/adabiyot/nazar-eshonqul-rauf-parfi-nigohi/ (www.ziyouz.uz/ozbek-ziyolilari/ 2017.02.05).

41. Рауф Парфи (1943-2005). - https://ziyouz.uz/ozbek-ziyolilari/rauf-parfi-1943-2005/ (www.ziyouz.uz/ozbek-ziyolilari/ 2016.30.03).

E-mail: jiz54@mail.ru

2018 йил 17 ноябр

АҚШ, Вашингтон шаҳри

Рубрики:  КНИГИ 2018 года
КИТОБ: "БИРЛИК"ЧИЛАР

ИНСОН ҲУҚУҚИ ҲИМОЯЧИСИНИНГ ЙЎЛИ

Суббота, 22 Декабря 2018 г. 18:20 + в цитатник
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ИНСОН ҲУҚУҚИ ҲИМОЯЧИСИНИНГ ЙЎЛИ

Инсон ҳуқуқи умумжаҳон декларацияси қабул қилинганининг 70 йиллигига бағишлайман.
МУАЛЛИФ

Инсон ҳар гал идеални ҳимоя этишга сафарбар бўлганда ёки ўзгаларнинг тақдирини яхшилашга бел боғлаганида ёки адолатсизликка қарши курашганида, у, умиднинг жимир-жимир мавжини авж олдиради. Қудрат ва жасурликнинг миллион турли марказларидан бир-бирини кесиб ўтувчи мазкур мавжлар шундай оқимни вужудга келтирадики, у зулмкорлик ва қаршиликнинг энг қудратли тўсиқларини ҳам синдириб ташлашга қодир бўлади. [1, 36-б.]
РОБЕРТ Ф. КЕННЕДИ (1925-1968)

МУНДАРИЖА

Ш.Жўраев: “Эй, дўст” номли қўшиқ.
“Эй, дўст” номли шеър.
Кириш сўзи.
1. Ўзбекистондаги воқеалар.
1.1. 1974: Университетда бўлган воқеа.
1.2. 2001: Китобим учун қилинган тазйиқлар.
1.3. 2005-2017: Жамшид Каримов тақдири.
2. Қирғизистондаги воқеалар.
3. Қозоғистондаги воқеалар.
4. АҚШдаги воқеалар.
4.1. АҚШда тазйиқларнинг бошланиши.
4.2. Мени ноқонунан уч марта ишдан ҳайдашди.
4.3. Фазлиддин Ёқубов тақдири.
4.4. Улуғбек Қодиров тақдири.
4.5. АҚШдаги сохта суд жараёнлари.
4.6. Барак Обамага жўнатган таклифларим.
4.7. Чақалоқ Мишелни тортиб олишлари.
4.8. Фазлиддин Қурбонов тақдири.
4. 9. Жамшид Мухторов тақдири.
Сўнгги сўз ўрнида
Фойдаланилган адабиётлар

----------------------------------------------------------



Шерали Жўраев ижросидаги “Эй, дўст” номли қўшиқ [2]

ЭЙ, ДЎСТ

Эй дўст, анча йўлни юриб қўйдик биз,
Яхшию ёмонни кўриб қўйдик биз.
Кeлиб бу дунёда нe қилдинг дeса,
Одамга одамлик қилиб қўйдик биз.

Ҳалолу покликдан йироқлаб баъзан,
Эзма эҳтиросга тўлиб ётдик биз.
Туманлар ичинда тeнтираб, охир,
Имон эшигини кeлиб очдик биз.

Кимдир йўлимизга ғов бўлмоқ бўлди,
Кимдир жонимизга чанг солмоқ бўлди.
Таваккал Аллоҳ дeб туриб қўйдик биз,
Таваккал Аллоҳ дeб туриб қўйдик биз.

Яхшилик йиғлаб, сўнг кулганин кўрдик,
Ёмонлик жавобин олганин кўрдик.
Сотқиннинг шармисор бўлганин кўрдик,
Ҳақнинг ҳақлигини билиб қўйдик биз.

Эй дўст, бу дунёнинг поёни йўқдир,
Ким шоҳу, ким гадо, ким очу, ким тўқдир.
Бунда кeлганнинг ҳeч кeтгиси йўқдир,
Ажиб бир дунёга кeлиб қолдик биз.

Ҳотамтойларни Аллоҳ ҳам сeвар,
Мардлик ҳам номардлик ёнма-ён юрар.
Ғирром ҳам ғолиблик даъвосин қилар,
Бунга истeҳзоли кулиб қўйдик биз.

Оламни яратган қодирий қудрат,
Кимга қилич бeрмиш, кимларга ҳикмат.
Ният шу, тирикмиз баҳоли қудрат,
Яратганга қуллик қилмоқ бўлдик биз.

Эй дўст, анча йўлни юриб қўйдик биз,
Ёмону яхшини кўриб қўйдик биз. [2]

Шерали Жўраев шеъри ва мусиқаси

----------------------------------------

КИРИШ СЎЗИ

Ер юзида ҳар бир инсон туғилганида унга Аллоҳ яшаш ҳуқуқи каби бир неча муҳим ҳуқуқни беради. Инсон ҳуқуқи турлари Инсон ҳуқуқи бутунжаҳон декларациясининг 30 та моддасида батафсил келтирилган ([3]-га қаранг).

Мен каби инсон ҳуқуқини ҳимоя қилувчилар инсонларга Аллоҳ томонидан берилган ҳуқуқни таъминлаш ва ҳимоя қилиш билан шуғулланамиз. Эслатиб ўтаман: “ҳуқуқ” сўзи араб тилидан олинган бўлиб, “ҳақ” сўзининг кўплик шаклидир. Шу сабабли “инсон ҳуқуқи” иборасини “инсон ҳақлари” деб тушуниш мумкин.

Ҳар бир инсонга Аллоҳ томонидан берилган энг олий қадрият – бу яшаш ҳуқуқидир. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ)нинг «Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакти»нинг 6-моддаси 1-бандида қуйидагича ёзилган: «Яшаш ҳуқуқи ҳар бир инсоннинг унинг ажралмас ҳуқуқидир. Бу ҳуқуқ қонун билан ҳимояланади. Ҳеч ким ўзбошимчалик билан инсонни яшашдан маҳрум қила олмайди» [3, 39-б.]

Таъкидлашим лозимки, фаолиятимнинг бош йўналиши – бу инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш ва Ватанимизда демократик, фуқаролик жамиятини қуришдир.

Демократия ва адолат инсон ҳуқуқини ҳимоя қилишдан бошланади. Шу сабабли инсон ҳуқуқини ҳурмат қилиш ғояси инсоният тарихида қандай амалга оша борганига қисқача назар ташлайлик.

Маълумки инсонни улуғлаш ва инсон ҳуқуқини ҳурмат қилиш ғояси тўртта муқаддас китобларда, яъни пайғамбарлар Мусога юборилган Таврот (Таро)да, Исога юборилган Инжил (Библия)да, Довудга юборилган Забур (Псалтир)да ва Муҳаммадга юборилган Қуръони каримда, шунингдек Марказий Осиё халқларининг қадимий дини бўлмиш зардуштийликнинг муқаддас китоби – Авестода ўз ифодасини топган.

Инсон ҳуқуқлари тўғрисида бугунги кундаги халқаро ҳужжатларнинг шаклланишида 1689 йили Англияда ва 1789-1791 йилларда Америка Қўшма Штатларида қабул қилинган «Инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги Билль (қонуни)», шунингдек 1789 йили Франциядаги «Инсон ва фуқароларнинг ҳуқуқлари тўғрисида»ги миллий ҳужжатлар муҳим роль ўйнади.

Америка Қўшма Штатларининг 3-президенти (1801-1809), АҚШ Мустақиллик декларацияси лойиҳасининг муаллифи Томас Жефферсон (1743-1826) 1776 йилда шундай унутилмас сатрларни ёзган эди: «Барча инсонлар тенг қилиб яратилган, улар Яратувчи томонидан муайян дахлсиз ҳуқуқлар ва шулар жумласидан ҳаёт, озодлик ва бахтга интилиш билан таъминланганини биз асл ҳақиқат деб тан оламиз. Айнан шу ҳуқуқларни ҳимоялаш учун инсонлар орасида ҳукуматлар ташкил топган ва улар ўз қудратини ўзлари бошқараётганлар розилигидан олади.» [4, 8-б.]

Инсон ҳуқуқи БМТнинг тўртта асосий ҳуқуқий ҳужжатларида – «Инсон ҳуқуқлари Умумжаҳон декларацияси» (1948 йил 10 декабрь), «Иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт» (1966 йил 16 декабрь), «Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт» (1966 йил 16 декабрь) ва «Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пактга Факультатив протокол» (1966 йил 16 декабрь)да белгиланган ва кафолат берилган. Ушбу халқаро ҳужжатлардан биринчисига қўшилиш ҳақида ЎзР парламенти 1991 йил 30 сентябрда, қолган учала халқаро ҳужжатга қўшилиш ҳақида 1995 йил 31 августда қарор қабул қилинган эди [3].

Совет империяси даврида юқорида ёзилган тўртала халқаро ҳужжатдан фақат «Инсон ҳуқуқлари Умумжаҳон декларацияси» ҳақидагина Ўзбек Совет Энциклопедиясининг 2-жилд 263-бетида қисқача ёзилган эди. Шахсан мен ушбу ҳужжатлардан бехабар ҳолда ўзимнинг ҳаёт тажрибаларим ва имкониятларимдан келиб чиқиб инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш билан 1974 йилдан шуғуллана бошлаганман.

Таъкидлаш лозимки, Ўзбекистонда маҳаллий фуқаролар ташаббуси билан ташкил этилган ва инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш билан шуғулланган дастлабки нодавлат нотижорат ташкилоти – бу филология фанлари доктори, профессор Пирмат Шермуҳамедов раҳбарлигида 1986 йилда тузилган «Оролни асраш қўмитаси»дир. Ушбу Қўмитанинг тузилиш тарихи, унинг Устави ва фаолияти ҳақида, шунингдек Орол денгизининг 2007 йилдаги муҳим муаммолари ҳақида баъзи бир маълумотлар [5]-да келтирилган.

Ўзбекистон Республикаси 1991 йил 1 сентябрда Мустақилликка эришгач 1992 йил 2 февралда Абдуманноб Пўлатов раҳбарлигидаги Ўзбекистон Инсон ҳуқуқлари жамияти (ЎИҲЖ)нинг таъсис қурултойи бўлди. 1997 йилдан бошлаб 2006 йилгача бу жамиятга Толиб Ёқубов (1941.15.05) раҳбар бўлди. ЎИҲЖга 2006 йилдан шу кун – 2018 йил 22 декабрга қадар Абдужалил Бойматов раҳбарлик қилмоқда.

Марат Зоҳидов (1940.18.07) раҳбарлигидаги Шахс ҳуқуқларини ҳимояловчи қўмита 1996 йил апрелида тузилиб, 1996 йил 14 июнда ЎзР Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтди.

Михаил Ардзинов раҳбарлигидаги Ўзбекистон Инсон ҳуқуқлари мустақил ташкилоти 1997 йил 2 августда тузилиб, 2002 йил 4 мартда ЎзР Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтган (гувоҳнома рақами 510). У анча йилдан бери Россия Федерацияси, Шимолий Осетия Республикаси маркази бўлмиш Владикавказ шаҳрида яшамоқда ([6]).

Васила Иноятова (1956.26.04-2018.19.05) раҳбарлигидаги Эзгулик номли инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш ташкилоти 2002 йил 17 февралда тузилиб, 2003 йил 19 март куни ЎзР Адлия вазирлигида рўйхатга олинган.

2000 йил 17 январь куни Муътабар Тожибоева (1962.25.08) раҳбарлигида Марғилон шаҳрида «Ўтюраклар» номли, 2000 йил 15 октябрда Тамара Чикунова (1948.02.06) бошчилигида «Оналар ўлим жазосига ва қийноқларга қарши қўмитаси» номли, 2000 йил ноябрида Искандар Худойберганов раҳбарлигида «Демократик ташаббуслар маркази» номли, 2001 йил ноябрида Атаназар Арифов (1938.16.03) ташаббуси билан Аъзам Турғунов (1952.01.01) ижрочи директорлигида «Мазлум» номли, 2002 йил февралида Суръат Икромов (1945.11.04) раҳбарлигида «Мустақил инсон ҳуқуқлари ташаббус гуруҳи» номли, 2003 йил 28 апрелида Шуҳратжон Аҳмаджонов (китоб муаллифи, 1954.20.01) раҳбарлигида «Демократлар давраси» номли, 2003 йил 5 июлда Николай Кунгуров раҳбарлигида «Демократия ва ҳуқуқ» номли ва бошқа инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш ташкилотлари тузилди.

Шунингдек, инсон ҳуқуқини ҳимоя қилувчи давлат ташкилотлари ҳам тузилди. Дастлаб 1992 йил 12 февралда профессор Анвар Аъзамхўжаев (1928.17.02-1994.19.06) раҳбарлигида Ўзбекистон Республикаси Инсон ҳуқуқлари бўйича Миллий комитети тузилди ва бу ташкилот тез кунларда ЎзР Адлия вазирлигида рўйхатга олинди. ЎзР Олий Мажлисининг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (омбудсман) дастлаб 1995 йил 23 февралида сайланган эди. 1995 йил 29 августда «Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (омбудсман) тўғрисидаги Низом», 1997 йил 24 апрелда «Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (омбудсман) тўғрисида»ги қонуни қабул қилинди. Бу вазифага1995 йилда Сайёра Рашидова (1943.02.08) сайланганди. У 1999 йил декабрда, 2000 йил 11 февралда ва 2015 йил 15 майда Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (омбудсман) этиб қайтадан сайланган.

ЎзР Президенти И.Каримовнинг 1996 йил 31 октябрда «Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий Марказини тузиш тўғрисида»ги ПФ № 1611 фармонига асосан Инсон ҳуқуқлари бўйича ЎзР Миллий маркази тузилди ва ПФ № 1612 фармонига асосан унга директор этиб Акмал Саидов (1958) тайинланди.

Ўзбекистон Президенти Ш.Мирзиёев (1957.24.07) 2018 йил 12 декабр куни “Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий маркази фаолиятини такомиллаштириш тўғрисида”ги Президент қарорини имзолади. Қарорда жумладан бундай ёзилган.

“Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий маркази фаолияти самарадорлигини ошириш, инсон ҳуқуқлари соҳасидаги Ўзбекистон Республикасининг халқаро мажбуриятларини бажаришнинг таъсирчан тизимини яратиш мақсадида, шунингдек, 2017–2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси вазифаларига мувофиқ:

1. Белгилансинки:

Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий маркази (кейинги ўринларда – Марказ) инсон ҳуқуқлари соҳасидаги Ўзбекистон Республикасининг халқаро мажбуриятларини бажариш бўйича давлат органлари ва бошқа ташкилотларнинг ўзаро ҳамкорлигини, миллий маърузалар тайёрланишини, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича халқаро ташкилотлар билан ҳамкорликни кенгайтиришни таъминловчи давлат органи ҳисобланади;

Марказ ўз ваколатларини барча давлат органлари ва ташкилотлар, уларнинг мансабдор шахсларидан мустақил равишда амалга оширади;

Марказ ҳар йили Ўзбекистон Республикаси Президенти, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталари, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига инсон ҳуқуқлари соҳасидаги Ўзбекистон Республикасининг халқаро мажбуриятларига риоя этилиши ҳолати тўғрисида ахборот тақдим этади;

Марказ давлат органлари, фуқаролик жамияти институтлари, таълим, илмий-тадқиқот ва бошқа ташкилотларнинг фаолиятига инсон ҳуқуқлари соҳасидаги Ўзбекистон Республикасининг халқаро мажбуриятларини бажариш масалалари бўйича кўмаклашади;

Марказ Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети маблағлари, халқаро ташкилотлар ва бошқа институтлар, хорижий ташкилотларнинг грантлари ҳамда қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа манбалар ҳисобидан молиялаштирилади.

2. Қуйидагилар Марказнинг асосий вазифалари этиб белгилансин:

инсон ҳуқуқлари соҳасидаги давлат сиёсатининг самарали амалга оширилишига, ушбу соҳадаги Ўзбекистон Республикаси халқаро мажбуриятларининг бажарилиши бўйича давлат органлари фаолиятига кўмаклашиш;

инсон ҳуқуқлари ва эркинликларига риоя қилиш ҳолатини ўрганиш, таҳлил қилиш ва умумлаштириш, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича халқаро ва минтақавий тузилмаларнинг тавсиялари бажарилишини мониторинг қилиш;

Ўзбекистон Республикасида инсон ҳуқуқларига риоя этиш ва уларни ҳимоя қилиш бўйича миллий маърузалар тайёрлаш, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича халқаро ва минтақавий тузилмаларнинг тавсияларини амалга ошириш бўйича миллий ҳаракат режаларини (“йўл хариталари”ни) ишлаб чиқиш;

норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни такомиллаштириш, инсон ҳуқуқлари соҳасидаги Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномаларини миллий қонунчиликка ва ҳуқуқни қўллаш амалиётига имплементация қилишни таъминлаш бўйича таклифлар тайёрлаш;

инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва амалга ошириш масалалари бўйича давлат органлари, фуқаролик жамияти институтлари ва бошқа ташкилотларга маслаҳат бериш функциясини амалга ошириш ва уларга амалий кўмаклашиш;

инсон ҳуқуқлари соҳасида аҳолининг ҳуқуқий саводхонлигини оширишга кўмаклашиш, инсон ҳуқуқларига риоя қилиш масалалари бўйича илмий тадқиқотларни ташкил этиш ва ўтказиш, шунингдек, ноширлик фаолиятини амалга ошириш;

инсон ҳуқуқлари соҳасида халқаро ва минтақавий ташкилотлар ҳамда тузилмалар, хорижий мамлакатлар миллий институтлари билан ҳамкорликни амалга ошириш» [7]

Марказ директори этиб Акмал Саидов тайинланди. Акмал Саидовнинг мақоми вазирга тенглаштирилди. Сўзсиз, бу ижобий қарордир.

Бирор соҳада, жумладан инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш соҳасида ижобий натижаларга эришиш учун Марказ ва шунга ўхшаш ташкилотларга етарлича ваколатлар берилмоғи керак. Раҳматли диктатор президент Ислом Каримов даврида ташкил этилган Омбудсмен ва Марказ раҳбари лавозимларида тегишли ваколатлар йўқ эди. Шу сабабли уларнинг фаолияти самараси жуда кам бўлди.

Марказ директори бўлмиш Акмал Саидовнинг мақоми вазирга тенглаштирилиши ва тегишли ваколатлар берилиши инсон ҳуқуқини Ўзбекистонда ҳимоя қилиш чора-тадбирлари яхшиланиши томон ижобий силжишдир.

Энди ватандошларим ҳуқуқини ҳимоя қилганимга доир айрим воқеалар баёнига ўтаман.

------------------------------------------------

1. ЎЗБЕКИСТОНДАГИ АЙРИМ ВОҚЕАЛАР

Мен Ўзбекистонда туғилиб, 1954-2008 йилларда яшадим ва инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишга 1974 йилдан бери ҳаракат қилдим. Бу йиллар давомида жуда кўп воқеалар, тазйиқлар, провокациялар, судларни кўрдим ва кўпгина ватандошларимиз тақдири билан шуғулландим. Бунга доир 4 та китобда ва 300 дан ортиқ мақолаларимда ёздим. Қуйида Ўзбекистонда бўлиб ўтган воқеалардан учтаси ҳақида ёзмоқдаман. Китобимнинг кейинги нашрларида Ўзбекистондаги воқеаларга доир янги параграфларда ёзарман, иншааллоҳ.

1.1. 1974: УНИВЕРСИТЕТДА БЎЛГАН ВОҚЕА

dilbar2 (700x466, 77Kb)

Фото 1. Ўртада “Дифференциал тенгламалар” фани домулласи (исми шарифи ёдимга келмади) ва 6 нафар босқичдошларим. Самарқанд. СамДУ биносининг 2-қаватга кўтарилиш зинапоясида олган суратим. 1975 йил баҳор (оқ-қора суратдан 2008 йилда рангли сурат қилиб тайёрлатганман).

Мен инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш билан 1974 йил сентябрдан бери, яъни 44 йилдан бери шуғулланмоқдаман. 1974 йилдаги воқеаларни сал батафсил ёзмасам, босқичдош талабалар ҳуқуқининг бузилиш сабабини ўқувчим тушунмаслиги мумкин.

Мен Самарқанд Давлат университети (СамДУ) механика-математика факултетининг кундузги бўлимида 1970-1975 йилларда таълим олдим. Шу беш йил давомида Самарқанд шаҳри, Қўқон кўчаси 45-уйда жойлашган икки қаватли талабалар ётоқхонасида яшадим. СамДУ 1927 йилда ташкил этилган бўлиб, унинг Қўқон кўчасидаги ётоқонаси ҳам ўша йилларда қурилган эди. Шу сабабли хоналари катта бўлиб, ҳар бир хонасида 8 нафаргача талаба яшарди.

Мен 1970 йилда 1- босқич талабаси бўлгач, ётоқхона раҳбари менга 13-хонадан жой берди. Ушбу хонада 8 нафар 1- босқич талабалари 9 ой ўқиш давомида бирга яшадик. Маълумки, Ўзбекистоннинг 1959-1983 йиллардаги машҳур раҳбари, 2-Дунё уруши қатнашчиси раҳматли Шароф Рашидов (1917-1983) СамДУнинг ўзбек тили ва адабиёти факултетида 1937-1941 йилларда таълим олган. Юқори босқич талабаларининг таъкидлашича, ушбу 13-хонада ўша йиллари Ўзбекистон раҳбари раҳматли Шароф Рашидов (1917-1983) талабалик йилларида яшаган. Бу маълумот йилдан-йилга юқори босқич талабалари қуйи босқич талабаларига айтиши сабабли ётоқхона тарихига кирган гап эди. Кечки овқатланиш пайти талабалар ўзаро суҳбатлашар ва шунда ётоқхона тарихи ҳам тилга олинарди.

Ушбу параграфда баён қилаётган воқеалар 1973-74 йилларда бўлиб ўтди. Биз 1973-1974 ўқув йилида 4- босқич талабалари эдик. Мен ва 7 нафар курсдош дўстларим ётоқхонанинг 1-қаватидаги 18-хонада жойлашдик ва 9 ой давомида бирга яшадик. Хонамизда М. исмли зоминлик босқичдошим ҳам бор эди. Айрим босқичдошларим, жумладан М. 1- босқичдаги талаба қизлар хоналарига бориб математик анализ фанидаги мисол ва масалаларни ечишда ёрдам беришарди. Ўзим ҳам 1- босқичдалигимда анчагина мисолларни ечиш йўлини бқори босқич талабаларидан сўраб ўргангандим.

Мана шу ёрдам сабабли босқичдошим М. ва жиззахлик 1-босқич талабаси бўлмиш Қ. исмли талаба қиз ўртасида яқин муносабатлар, аниқроқ айтганда севги-муҳаббат уйғонди. Айрим ёш талабалар ўртасидаги бундай ўзаро муносабатлар янгилик эмасди. Лекин М. ва Қ. муносабатлари чуқурлашиб, алал-оқибат М. бўйида бўлиб қолган. Билишимча, босқичдошим М. ҳам бундан бехабар бўлган. Қ. ўзи тўладан келган чиройли қиз бўлгани ва қорнини қалин латта билан боғлаб юргани учун ён-атрофдаги кўпчилик талабалар бехабар бўлишган. 1974 йил баҳорида Қ. ётоқхонадаги хонасида эрталаб фарзандли бўлган ва қандайдир сабаб билан фарзанд ўлган. Фарзандни Қ. ўлдирганми ё бошқа сабаб бўлганми фарзанд ўлган. Бу масала жуда нозик масала, ҳатто суд жавобгарлиги билан боғлиқ бўлиши мумкинлиги сабабли биз ўша пайтлар кўп сўраб-суриштирмадик. Курсдошим ва хонадошим бухоролик Қаландаров Сайфиддин курсдшимиз М. билан бирга ўлган ўғил фарзандни қабристонга кўмиб келгач бу ҳақда Сайфиддин менга айтди.

Албатта, фавқулодда рўй берган бу воқеа факултет ва университет раҳбариятида муҳокама қилинган ҳамда механика-математика факултети хотин-қизлар қўмитаси раҳбари бўлмиш аёл домуллага кўпгина дашном берилган. Лекин буни шов-шув қилмасликка ҳаракат қилишди. Бу икки ёшнинг тўйини қилиш чора-тадбирлари кўрилаётгани ҳақида ҳам айтилган.

Сайфиддин Қ.нинг ота-онаси уйига бориб совчилик қиладиган бўлди. Мен жиззахлик бўлганим сабабли Сайфиддин 1974 йил баҳори охирида мен билан бирга Жиззахга борди ва бизникида бир кеча тунади. У Қ.нинг ота-онаси билан гаплашиб тўй ўтказишга розилик олди. Бу воқеалар ҳақида М.нинг ота-оналари ҳам хабардор бўлгани сабабли қудалар ўзаро борди-келди қилиб тўйни 1974 йил ноябр ойида ўтказишга келишишди.

Университетда ҳарбий кафедра бўлиб, 2-курсдан бошлаб ҳарбий соҳада ҳам билим ва малака беришарди. 4-босқич тугагач ёзда 2 ойлик ҳарбий ўқув машғулотлари ўтказиларди ва бу Самарқанд яқинидаги Далний лагер (Узоқдаги лагер) номли жойдаги ҳарбий қисм ҳамда казармаларда ўтказиларди. 2 ойлик ҳарбий ўқув машғулотлари тугагач талабалар ҳарбий фанлардан имтиҳон топширарди. Шу натижаларга қараб талабалар ҳужжатлари Москвага Мудофаа вазирлигига жўнатиларди. Натижада Совет Иттифоқи Мудофаа вазири буйруғи билан талабаларга биринчи ҳарбий унвон бўлмиш лейтенант унвони бериларди.

Икки ойлик ҳарбий ўқувдан 1974 йил август охирида қайтиб келдик ва 5-курсда ўқишни давом эттиришга тайёрлана бошладик. Бунинг учун биринчи навбатда ётоқхонадан жой олиш керак эди.

У йиллар спортнинг бирор соҳасида факултет шаънини ҳимоя қилган талабалар жисмоний тарбия дарсидан озод қилинар ва ётоқхона ордери навбатдан ташқари бериларди. Мен 1-тоифали (разрядли) шахматчи бўлганим ва ҳар йили механико-математика факултети шаънини СамДУ биринчилигида муваффақиятли ҳимоя қилганим учун менга ётоқхонадан жой учун ордерни биринчилар қаторида беришарди.

Ётоқхонага ордер олиш учун борсак деканлик вазифасини вақтинча бажараётган домулла Абдуҳамидов “5-босқич талабаларига бу йил ётоқхонадан жой берилмайди” деди. Абдуҳамидов менга ҳам ётоқхонадан жой берилмаслиги ҳақида айтди. Сабабини сўрасам “Ўтган ўқув йилида 5-босқич талабалари ётоқхонада ёмон яшашди. Шу сабабли барча 5-босқич талабаларига ётоқхонадан жой берилмайди” деди.

У пайтлар имтиҳонларни ўз пақтида топширган талабаларга ҳар ой 40 рубл стипендия бериларди. Айрим талабалар 3-4 нафар бўлиб битта хонани ижарага олар ва уй эгасига ҳар бири 15-20 рублдан тўларди. Бундай ижарада яшаш ҳамда тўлаш имконияти менда ва кўпчилик талабаларда йўқ эди. Бунинг устига 5-босқичда диплом иши қилишимиз ва ушбу диплом ишига ҳам анчагина харажат талаб қилинарди.

Хуллас калом, 1,5 бетлик шикоят хатини ёздим ва мен ҳамда 21 нафар курсдошларим имзо қўйдик. Мен шикоят хатини ёзиб бўлиб имзо қўйгач босқичдош талабалар мендан кейин 1, 2, 3, ... , 21 рақамини ёзиб имзо чекишди. Хатни ёзган ёзувимдан ҳам, рақамланган имзоларга қараб ҳам шикоят хати муаллифини, яъни мени аниқлаштириш осон эди.

Ушбу шикоят хатни Тошкентга Ўзбекистон Олий ва махсус таълим вазирлигига буюртмали хат қилиб жўнатиб юбордим. Хатим университет ректоратига, сўнгра деканатига қайтиб келди. Ўша кунлари бир иш билан 2-қаватдаги домлалар хонаси эшигини очиб ичкарига қарасам домуллалардан бири ўртада стулда ўтириб хатимни ўқиб бераётир, хонада 8-9 нафар домулла тингламоқда. Шикоят хатимни икки варақли дафтар варағига кўндаланг қилиб ёзгандим. Хатни ўқиётган домулла ҳам варақни кўндаланг ушлаб ўқиётганини кўрдим ва бу менинг хатим эканлигини тушундим. Мени кўриб ўқишдан тўхтаб, саволимга қулоқ солишди ва домуллалардан бири жавоб берди. Мен хатга доир ҳеч нарсани билмагандек “раҳмат” деб кетдим.

Хатим қизиқарли ва асосли ёзилгани сабабли ётоқхонада яшаш истагини билдирган барча босқичдошларга, жумладан менга ётоқхонадан жой беришди.

5-босқичда “Дифференциал тенгламалар” фани ҳам ўтилади. Бу фанда машҳур физика олими, физика соҳасидаги Нобел мукофотининг 1938 йилдаги соҳиби, АҚШ атом бомбаси “ота”ларидан бири Энрико Ферми (1901-1954) исботлаган ва иккита 45 дақиқалик дарс давомида исботланадиган жуда чиройли теорема бор. Бу 5 йил университетда ўқиш давомидаги энг давомли исботланадиган теорема эди. Аллоҳ кўнглимга солган бўлгандирки, мен шу фандан имтиҳонни сессиядан олдин топшириш учун аввалдан тайёрланиб юргандим ва бу теоремани яхшилаб ўрганиб олгандим. Бу теорема шунчалик чиройли мантиқ билан исботланардики мен уни мусиқа соҳасидаги машҳур немис композитори Людвиг ван Бетховеннинг (1770-1827) Ой сонатасига тенглаштирардим.

Шу фандан лекция ўтадиган аёл домулла аудиторияга кириб келиб мен ўтирган парта олдида тўхтади ва менга “Сиз доскага чиқинг” деди (фото 1 га қаранг). Мен чиқдим. Домулла теорема номини айтиб, “Теорема таърифини айтинг” деди. Айтдим. У “Исботланг” деди. Формулаларни айтиб-айтиб ёзиб исботлай бошладим. Университет аудиториясидаги катта доска формулалар билан тўлди. Тўлгач сўрадим: “Домулла, давом этайми?” дедим. У “Давом этинг” деди. Доска яна бир марта тўлди. Учинчи марта доскани тўлдириб ёза бошлагач танаффус қўнғироғи жиринглади. “Давом эттирайми?” деб сўрасам домулла “Давом эттиринг” деди. Аудиторияда 40 нафар атрофида “Д” ва “Е” гуруҳи талабалари бор. Улардан баъзилари танаффусда у ёқ-бу ёққа, жумладан ҳожжатхонага боришлари керак. Мен давом эттира бошлагач айрим талабалар танаффусга чиқишлари кераклигини айта бошлашди ва аудиторияда шовқин-сурон бошланди. Шунда домулла мени тўхтатиб “Жойингизга ўтиринг” деди. Мен партамга келиб ўтираётганимда домулла менга шикоят хатимни эслатиб бир гап айтди. Аудиториядаги шовқин-сурон шароитида домулла гапини тўлиқ эшита олмай қолдим.

Домулланинг лекция ўтмай кутилмаганда 45 дақиқалик синови мен учун хавфли синов эди. Агар мен теоремани исботлай олмаганимда, бунга 40 нафар босқичдошлар гувоҳ бўларди. Ва домулла шу фан имтиҳонида менга икки баҳо қўйиб қайтариши мумкин бўларди. Бу босқичдош талабалар ҳуқуқини ҳимоя қилиб ёзган шикоят хатим учун жазо бўларди. Қарабсизки, университетни битиришим ва диплом олишим ҳам хавф остида қоларди. Аллоҳнинг ёрдами ва олий математика соҳасидаги яхши билимларим сабабли 1974 йил кузида фавқулоддаги хавфли синовдан муваффақиятли ўтдим. Инсон ҳуқуқи соҳасидаги дастлабки фаолиятим мана шундай хавфли синов билан тугаганди.


Халқимга қадрингни бил десам агар,
Кураш, ҳақни ошкор қил десам агар,
Бу қутқу аталса давлатга зарар
Қанча азоб бўлса тортганим бўлсин. [8, 3-ж., 102-б.]
ЭРКИН ВОҲИДОВ (1936-2016)

1.2. 2001: КИТОБИМ УЧУН ҚИЛИНГАН ТАЗЙИҚЛАР

Мен «Қарз балосидан огоҳ бўлгин, халқим!» номли китобни ёзиб, 2000 йил май ойида 72 бетлик, июль ойида 76 бетлик қилиб компютерда тердим. Сўнгра уни компютерда китобча кўринишида чоп этиб, таниш-билишларимга, журналистларга, ЎзР Олий Мажлисининг айрим депутатларига бердим. Шу китобимга доир ўқувчимда маълум бир тушунча ҳосил бўлиши учун унинг мундарижасини келтириб ўтаман.

«Муаллиф ҳақида . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1. Ўзбекистоннинг ташқи қарзи қанча? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2. Халқаро кредит ва унинг фоизлари . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
3. Кредит – ҳозирги замон судхўрлиги . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
4. Ўзбекистондаги банклар фаолиятига доир битта таклиф 13
5. Олинаётган қарзларнинг ишлатилиши . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
6. Қарзлар ва қишлоқ хўжалиги . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
7. Жаҳон мамлакатларининг иқтисодий аҳволи . . . . . . . . . . . 32
8. Жаҳон тарихига бир назар . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
9. Судхўрлик натижасида жаҳон мамлакатларида вужудга келган аҳвол … 46
10. Халқаро банклар ва уларнинг қарз беришларига доир баъзи бир маълумотлар ... 50
11. Ўзбекистоннинг ташқи қарзи кескин ошиши мумкинлиги 54
12. Қарзлар ва «янги уй» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
13. Қарзлар, сайловлар ва ошкоралик . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
14. Сотилаётган табиий бойликларимиз ва корхоналаримиз 63
15. Қарз балосидан огоҳ бўлайлик . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Илова. Атоқли демократ шоир Юсуф Жуманинг «Қарзинг бормиш» шеъри … 66
Фойдаланилган адабиётлар . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Мундарижа . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

Мен «Қарз балосидан огоҳ бўлгин, халқим!» китобимни дастлаб 14 банддан иборат (72 бетлик) қилиб ёздим. Китобнинг шу варианти «Бирлик» Халқ Ҳаракати нашри бўлмиш «Ҳаракат» журналининг 2000 йил 5-6-сонларида чоп этилди ([9]). Бу китобга «Ўзбекистонда банклар фаолиятига доир битта таклиф» бандини мен 2000 йил 28 июль куни ёздим ва китобга 4-банд сифатида қўшиб, 15 бандли қилдим ва китобчам 76 бетгача кенгайди.

«Қарз балосидан огоҳ бўлгин, халқим!» китобини 2000 йилда айрим зиёлиларимизга, жумладан ЎзР Олий Мажлисининг бир неча атоқли депутатларига ҳам бердим (1-изоҳга қаранг). Шундан 1,5 йил ўтиб, 2001 йил 30 октябрь куни мени милиция ходимлари Тошкентдаги Паркент бозори ҳудудида қамоққа олишди. Менинг сумкамда «Қарз балосидан огоҳ бўлгин, халқим!» китобчаси ва «Гап-гаштакдан – Жадидчилик ҳаракатига!» номли китобимнинг 250 бетлик қўлёзмаси бўлиб, уларда бир неча ҳадисларни ҳам ёзган эдим.

Ҳур фикрли инсонларни Ўзбекистондаги авторитар сиёсий тизимнинг куч ишлатувчи органлари қандай қилиб тазйиқ қилишларини бир озгина ёритиш мақсадида шу Иш юзасидан баъзи бир маълумотларни келтириб ўтай.

Мени 2001 йил 30 октябрь куни Тошкент шаҳар Ҳамза туман Ички ишлар бошқармаси (ИИБ)нинг жиноий қидирув ва терроризмга қарши кураш бўлими катта терговчиси, милиция капитани Н.Зокиров ва катта лейтенант Н.Эшмуродов сўроққа тутишди ҳамда баённома ёзишди. (Биз бир гуруҳ инсон ҳуқуқи ҳимоячилари ва фуқаролар биргаликда 2004 йил май ойида Тошкентда Президент маҳкамаси яқинида пикет ўтказа бошлаганимиздан Тошкент шаҳар Ички ишлар бош бошқармасидан бир неча зобитлар етиб келишди. Улар сафида Н.Зокиров ҳам бор эди.)

Н.Эшмуродов ва бир милиция ходими билан бирга 2001 йил 31 октябрь куни мени Ҳамза туман прокурор ўринбосари Ашир Мустафоевич Каракетов кабинетига олиб боришди. У мени Тошкент шаҳар Ички ишлар бош бошқармасига қарашли Тақсимлаш ҳибсхонасига (русча «приемник-распределитель») жўнатишга санкция берди. Шунингдек «Қарз балосидан огоҳ бўлгин, халқим!» китобчаси ва «Гап-гаштакдан – Жадидчилик ҳаракатига!» китоб қўлёзмасини Адабиётшунослик экспертизасига бериш кераклигини айтди (балким мана шундай хизматлари учун А.Каракетовни 2005 йилда Тошкент шаҳар прокуратурасидаги лавозимга ўтказишди). Шу сабабли Ҳамза туман ИИБ терговчиси, милиция катта лейтенанти Г.Аҳмедов 2001 йил 31 октябрда китобларимга доир Судга оид Адабиётшунослик экспертизасини тайинлаш ҳақида қарор чиқарди. Уни Ҳамза туман ИИБ бошлиғи, милиция полковниги Э.Эркаев тасдиқлаб, 2001 йил 1 ноябрь куни ЎзР Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита раиси раҳматли Фозилқори Собировга (1951-2009.19.09) жўнатиб юборди.

Терговчи Г.Аҳмедов қарорда жумладан шундай ёзган.

«Аҳмаджонов Шуҳратжондан ашёвий далил сифатида олинган варақа ва китобчаларни таҳлил қилиш мақсадида адабиётшунослик экспертизасини ўтказишни мақсадга мувофиқ, ЎзРес ЖПКси (Жиноят процессуал кодекси, Ш.Ю.А.) 172, 173, 176, 180, 182 моддаларини қўллаб

Қ А Р О Р Қ И Л Д И М.

1. Ушбу жиноят ишлар юзасидан судга оид Адабиётшунослик экспертизаси тайинлансин. Экспертиза ўтказиш Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги давлат дин қўмитаси экспертлари ихтиёрига топширилсин.

Экспертлар ҳал қилиш учун қуйидаги саволлар қўйилсин.

А). Тақдим қилинаётган, яъни фуқаро Аҳмаджонов Шуҳратдан олинган варақалар ва китобчалар, қўлёзмаларда Ўзбекистон Республикасида миллий низоларни келтириб чиқаришга қаратилган ғоялар борми?

Б). Тақдим қилинган, яъни фуқаро Аҳмаджонов Шуҳратдан олинган варақалар ва китобчалар, қўлёзмаларда Ўзбекистон Республикаси Президентини обрўсизлантириш, унга туҳмат қилиш ва ҳақоратлашлар борми?

В).Ўзбекистон Республикасининг амалдаги давлат тузумини ўзгартириш ва ҳокимият вакилларини ҳокимиятдан четлаштириш ва миллий ҳудудий яхлитликни бузишга қаратилган даъватлар борми?

Г) Тақдим этилган варақалар, китобчалар фаолияти тақиқланган диний ташкилотларга тегишлими?

Д) Тақдим этилган варақалар ва китобчалар диний экстремизм, сепаратизм ва ақидапарастлик ғоялари билан йўрғалинганми, аҳоли орасида ваҳима чиқаришга қаратилган маълумотлар борми?

Экспертлар ихтиёрига Аҳмаджонов Шуҳратжондан олинган варақалар, китобчалар ва компьютер 3 дона дискета тақдим этилсин.» [10, 20-б.]

Эксперт Н.Абулхасан 2001 йил 1 ноябрдаги ХХ1-134 рақамли экспертлик хулосасида қуйидагича ёзган.

«1) Тақдим этилган материалларда Ўзбекистон Республикасида миллий низоларни келтириб чиқаришга қаратилган ғоялар мавжуд эмас;

2) Тақдим этилган материалларда ЎзР Президентини обрўсизлантириш, унга туҳмат қилиш ва ҳақоратлашлар мавжуд эмас;

3) Тақдим этилган материалларда ЎзРсининг амалдаги давлат тузумини ўзгартириш ва миллий ҳудудий ялитликни бузишга қаратилган очиқ даъватлар мавжуд бўлмасада, уларнинг мазмун-моҳияти мавжуд тузумдан нолишга, ижтимоий ҳаётни ўзгартиришга қаратилган;

4) Тақдим этилган материаллар «Бирлик» ташкилотига тегишли;

5) Тақдим этилган материаллар аҳоли орасида ваҳима чиқаришга хизмат қилиши мумкин.

Изоҳ. Дин ишлари бўйича қўмита экспертлик гуруҳи диний мазмундаги адабиётлар учун адабиётшунослик хулосаларини тайёрлайди. Тақдим этилган материаллар мазмун-моҳиятига кўра кўпроқ сиёсий мавзуга яқинроқ бўлиб, асосан, «Бирлик» Халқ Ҳаракати нашрлари ва унинг аъзоси бўлган шахснинг шу ҳаракат фаолияти билан боғлиқ ёзишмаларидан иборат.» [10, 7-8-б.]

Ушбу экспертлик хулосаси Дин ишлари бўйича қўмитанинг ўша пайтдаги раиси Фозил қори Собировнинг имзоси қўйилган 954 рақамли хати билан бирга Ҳамза туман ИИБ бошлиғи, милиция полковниги Э.Эркаевга 2001 йил 7 ноябрда жўнатиб юборилганди. [10, 6-б.]

Натижада мени фақат ЎзР Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги кодексининг 184-моддаси (Жамоат хавфсизлиги ва жамоат тартибига таҳдид соладиган материалларни тайёрлаш ёки тарқатиш мақсадида сақлаш) билан айблаб, 15 сутка муддатга маъмурий қамоқ жазосини тайинлаш ва Аҳмаджонов Шуҳратдан 7717 сўм 50 тийин Тошкент шаҳар Ички ишлар бош бошқармасининг махсус тақсимлаш хонаси фойдасига ундириш ҳақидаги Тошкент шаҳар Ҳамза туман судининг судьяси Н.Тожибоеванинг 2001 йил 19 ноябрдаги қарори билан чегараланишди [10, 25-б.].

Мен бу жаримани ўшанда ҳам, кейинчалик ҳам тўламадим.

Фозил қори Собиров эса 2002 йил августда “соғлиги ёмонлашганлиги туфайли ўз аризасига кўра" ишдан бўшатилди. [11]

Шундай қилиб, мен [9]-китобчам учун 2001 йил 30 октябрдан 4 декабргача, яъни 36 кун қамоқда бўлдим. Мен бу суд иши юзасидан жиноий ишлар бўйича Ҳамза туман, сўнгра Тошкент шаҳар ва кейин ЎзР Олий судига ёзма мурожаат қилганман. Лекин ҳар сафар қуруқ расмиятчилик учун ёзилган жавоб хатларини олдим. ЎзР Олий судидан яна Тошкент шаҳар судига жўнатишди.

Мен Тошкент шаҳар суди раисидан жавоб хатини олдим. Мен яна бир марта ЎзР Олий судига ёзма мурожаат этиб, сўнгра Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ)нинг Инсон ҳуқуқлари бўйича комиссиясига мурожаат этиш ниятим бор эди. Лекин тазйиқлар ва инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишга доир бошқа ишлар кўпайиб кетиб, бу ишни БМТга ёзиб бериш иложи бўлмади.

Ўқувчи дўстим! Мен шеърият мухлисларидан биридирман. Киши кўнгли тўридаги ҳис-туйғулар ва фикрларни шоир баъзи бир ажойиб шеърда лўнда, аниқ-ихчам, чиройли қилиб ёзиб қўяди. Уни ўқигач: «Эҳ, қойил-э! Жуда боплаб ёзибди!» дейсиз ва бундай камёб шеърлардан завқ-шавқ оласиз. Шу сабабли китобимда бир нечта шеърларни ҳам келтирдим.

Менга 1989 йилдан бери маъқул келган ва ёдимда қолган шеърлардан бири – машҳур замондош шоиримиз Эркин Воҳидовнинг “Изтироб” номли шеъридир [8, 3-ж., 102-б.]. Масалан, шу шеърнинг 1-тўртлигидаги «бетабфиқ» сўзига эътибор берайлик ва унинг маъносини «Ўзбек тилининг имло луғати»дан келтириб ўтай.

« Б е т а б ф и қ [форс-тожикча + арабча] – 1. Динга, диний ақидаларга, Худога ишонмайдиган, табфиқи, имони йўқ; мункир, муртад. Калима келтир, бетабфиқ! Ойбек, Қутлуғ қон.
2. кўчма Беҳаё, шармсиз; уятсиз, виждонсиз» [12, 1-ж., 106-б.]

Эркин ака шеърида ишлатилган биттагина сўзнинг маъноси мана шу даражада кенг ва чуқурдир, биттагина сўз билан баъзи бир раҳбарларнинг бутун ички дунёсини очиб бера олган. Мен инсон ҳуқуқи ва демократия учун курашим давомида турли амалларда ўтирган раҳбарлар билан муносабатда бўлишимга тўғри келган. Бу шеърни ўқиб сиз ҳам завқ олинг.

ЭРКИН ВОҲИДОВ

И З Т И Р О Б

Бетабфиқ раҳбарни сўкканим учун
Уч йил ётар бўлсам ётганим бўлсин,
Унинг йўқ обрўсини тўкканим учун
Тўлов берсам борим сотганим бўлсин.

Халқимга қадрингни бил десам агар,
Кураш, ҳақни ошкор қил десам агар,
Бу қутқу аталса давлатга зарар
Қанча азоб бўлса тортганим бўлсин.

Амалдор дер эса, тузум – мен ўзим,
Фармон фармонимдир, сўз менинг сўзим,
Мен бундай тузумдан ўгириб юзим
Тамом жиноятга ботганим бўлсин.

Тифлисда* халқ узра танк юборган зот
Шаънин қилар бўлса қонун эҳтиёт,
Ўша зот коммунист бўлса, мен, ҳайҳот,
Фирқа дафтаримни отганим бўлсин…

1989 йил [8, 3-ж., 102-б.]
________________________________
* Грузия Республикаси пойтахти бўлмиш Тбилиси (1936 йилгача русча транскрипцияда – Тифлис) шаҳрида 1989 йилда меҳнаткашларнинг тинч митингги бўлганди. Ушбу қуролсиз халқни бостириш ва тарқатиш мақсадида Тбилисига Совет Империяси раҳбарияти ҳарбий бўлинмалар ва танкларни киритганди, улар кечаси майдондаги халқни қонга ботириш орқали тарқатишга эришишди.

ДАВОМИ БОР

---------------------------------------------------

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. Инсон ҳуқуқлари. Кириш. /Ижроия муҳаррир: Жорж Клак. Таржимон: профессор Ҳамидулла Кароматов. Produced by USIA Regional Program Office, Vienna. PRO9610-007 Uzbek (Introduction to Human Right), 2000. – 49 б.
Роберт Ф.Кеннеди (1925-1968) – Америка Қўшма Штатларининг собиқ Адлия вазири.

2, Ш.Жўраев ижросидаги “Эй, дўст” номли қўшиқ.
“Эй, дўст” номли шеър.

3. Инсон ҳуқуқлари: Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси. Иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар тўғрисида халқаро пакт. Фуқаролик ҳуқуқлари ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисида халқаро пакт ва Факультатив протокол. – Т.: Адолат, 1992. – 64 б.

4. ХУАРД СИНКОТА. Демократия нима дегани? (Whot is Democracy? Муаллиф: Howard Cincotta. Washington, D.C.: United States Information Agency, 1991.) (Таржимон: Ҳамидулла Кароматов. Дизайн: Барбара Морган. Иллюстрациялар: Роберт Бэнкс. Суратлар: Шери Жонсон.) – Америка Қўшма штатлари Ахборот бўлими, 1993. – 32 б.

5. АҲМАДЖОНОВ Ш. «Бирлик»чилар, аскарлар тобутлари ва Орол денгизи муаммолари. - http://www.turonzamin.org/ddkitob/birlik.html (Китобнинг 1-нашрини компютерда териб китобча кўринишида 2004 йилда чоп этгандим. 2-нашри бўлмиш ушбу китоб www.turonzamin.org сайтининг “ДЎК китоблари” рукнида 2007 йил сентябрида чоп этилганди. Бир неча ойдан кейин 2007 йилнинг ўзида сайт раҳбари Жаҳонгир Маматов китобни сайтдан ўчириб ташлади. Бу номаъқул ишни махсус хизматлар қилди, деб айтганди. У 2012 йил феврал охирида www.turonzamin.org сайтидан 100 тага яқин мақолаларимни ўчириб ташлагач китобларимни ҳам унинг ўзи ўчирганини тушундим.)

6. САЛБИЕВ А. Пикетчик (Пикетчи). - http://region15.ru/blogs/salbiev/2012/09/19/piketchik/ (www.region15.ru Блог Алана Салбиева, 19.09.2012).

7. Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий маркази фаолиятини такомиллаштириш тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори. - http://www.uza.uz/oz/documents/inson-u-u-lari-b-yicha-zbekiston-respublikasi-milliy-markazi-10-12-2018 (www.uza.uz/oz/ 2018.12.10)

8. ВОҲИДОВ Э. Сайланма: 4 жилдли /Сўзбоши муаллифи: И.Ғафуров. – Т.: «Шарқ», 2000.

9. ШУҲРАТ ЮСУФ АҲМАДЖОН ўғли. Қарз балосидан огоҳ бўлгин, халқим! – www.harakat.net «Harakat» журнали, 2000 йил 5 (26)-сон, 39-47-б., 6 (27)-сон, 36-46-б.

10. Ўзбекистон Республикаси Маъмурий ҳуқуқбузарлик кодексининг 184-моддаси бўйича фуқаро Аҳмаджонов Шуҳратжон устидан тўпланган ҳужжатлар йиғма жилди. – Жиноят ишлар бўйича Тошкент шаҳар Ҳамза туман суди архивида 2001 йил 19 ноябрдаги ҳукмидан кейин сақланаётган 3600/01-сонли иш.

11. Фозил қори ишдан олинди. - http://archive.muslimuzbekistan.com/uzb/uznews/2002_08/uznews15082002.html (www.archive.muslimuzbekistan.com/uzb/ 2002 йил 15 август).

12. Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 2 жилдли /С.Ф.Акобиров ва бошқ.; З.М.Маъруфов таҳрири остида. – М.: «Рус тили» нашриёти, 1981.

E-mail: jiz54@mail.ru

2018 йил 15-22 декабр

АҚШ, Вашингтон шаҳри
Рубрики:  ПРАВОЗАЩИТА
KITOB: INSON HUQUQI HIMOYACHISINING YO'LI

АБДУМАННОБ МУХОЛИФАТНИНГ ЯХШИ ЛИДЕРИ ЭДИ (охири)

Пятница, 16 Ноября 2018 г. 02:06 + в цитатник
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

АБДУМАННОБ МУХОЛИФАТНИНГ ЯХШИ ЛИДЕРИ ЭДИ (охири)

16. АБДУМАННОБ АКАНИНГ ОЛИС ЙЎЛЛАРИ

Ростини айтсам, 2010 йил 21 январида АҚШга келаётиб, бу 308,7 миллион киши яшаётган мамлакатда мен ишонадиган икки киши борлигини ўйладим: улардан бири Жаҳонгир Маматов, иккинчиси Абдуманноб Пўлатов эди. Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва демократияга доир айрим ишларни Абдуманноб ака билан бирга-бирга амалга ошириш ниятим бор эди. Насиб қилмаган экан.

Бугунги кунга келиб Ўзбекистонда ва унинг ташқарисида ўзини инсон ҳуқуқлари ҳимоячисиман, деган фуқаролар сони худди ёмғирдан кейин ўсиб чиққан қўзиқоринлардек кўпайиб қолган. Уларнинг ҳар бирига фаолият олиб борган йиллари ва аниқ амалга оширган ишларига қараб баҳо бериш ўринлидир.

Ўзбекистонлик инсон ҳуқуқлари ҳимоячилари орасида энг кучлиси қайсиси, деган саволга мен “Абдуманноб Пўлатов” деб жавоб берган бўлардим.

Биринчидан, Абдуманноб Пўлатов Ўзбекистондагина эмас, адашмасам Марказий Осиёда биринчи инсон ҳуқуқларини ҳимояси билан шуғулланадиган мустақил ташкилот – Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти (ЎИҲЖ)га 1991 йил 10 декабр ва 1992 йил 2 феврал куни асос солди ҳамда унга 1992-2001 йиллар давомида раҳбарлик қилди.

Иккинчидан, у Марказий Осиё Инсон Хукуклари Информацион Марказини ташкил этди ва унинг битта офисини Вашингтонда, иккинчисини эса Москвада очди. Натижада унинг раҳбарлигида ушбу халқаро ташкилот фаолият олиб борди ва Марказий Осиё Инсон Хукуклари Информацион Маркази бюллитенини мунтазам нашр этди.

Учинчидан, мен 12–параграфда ёзганимдек, Абдуманноб Пўлатов 1993 йил мартидан бошлаб охирги 17 йиллик умрини АҚШда ўтказди, яшади ва ишлади. Шундан 15-16 йили давомида Америка иммиграция идоралари ва судларида бошпана масаласи бўйича таржимонлик қилди ва ўнлаб бошпана сўралган ишларни мутахассис-эксперт сифатида ўрганди ҳамда таҳлил этди. У иммиграция юристлари ва бошпана сўровчилар, иммиграция идораси ва судларига бу ишлар ҳақида эксперт хулосалари (“экспертиза”) тайёрлади, ўнлаб ишларда иммиграция судларида эксперт сифатида иштирок этди ([13]-га қаранг).

Энди савол берай: АҚШдек энг қудратли ва буюк мамлакатда бошпана масаласи бўйича таржимонлик қилиш ва ўнлаб бошпана сўралган ишларни мутахассис-эксперт сифатида ўрганиш ҳамда таҳлил этиш, иммиграция юристлари ва бошпана сўровчилар, иммиграция идораси ва судларига бу ишлар ҳақида эксперт хулосалари (“экспертиза”) тайёрлаш, ўнлаб ишларда иммиграция судларида эксперт сифатида иштирок этиш даражасидаги фаолият билан 15 йил давомида қайси ўзбекистонлик инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси шуғулланганини айта олади? Агар бу идоралардаги фаолият инглиз тилида олиб борилганини ҳисобга олсак, у инглиз тилини ва АҚШ ҳамда халқаро қонунларни мукаммал ўрганганига ҳам амин бўламиз.

Ватанимизда Президент Ислом Каримов раҳбарлигидаги Миллий хавфсизлик хизмати бошқараётган ва кучишлатар органлар шафқатсизлигига таянган полициявий режим барҳам топиб, эркин ва демократик жамият қура бошлаганимиздан мактаб, коллеж, институт ва университетларда бериладиган фанлар қаторига Инсон ҳуқуқлари дарси ҳам киритилиши зарурдир. Токи фарзандларимиз бошланғич синфдан бошлаб Инсон ҳуқуқлари, жумладан Болалар ҳуқуқлари билан танишсинлар ва билсинлар. Шунда ўз-ўзидан мактаб ўқувчилари ва талабаларни баҳорда ғўзани чопиқ ҳамда ягона қилиш, кузда пахта йиғим-теримига мажбуран жалб қилиш инсон ҳуқуқларига зид ва ноқонуний эканлигини билишади. Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш соҳасидаги билимлар уларнинг кейинги ҳаётида ҳам жуда асқотади ва Ўзбекистонда ҳамда Марказий Осиёда демократик фуқаролик жамияти қуришимизда катта ёрдам беради.

Ушбу дарсликда инсон ҳуқуқлари тарихи, Исломда инсон ҳуқуқлари, Туркия султони қошида фуқаролар ҳуқуқини ҳимоя қилиш билан шуғулланувчи махсус мансабдор тайинлангани, буни 1709 йилдаги Швеция-Россия қўшинлари жанггида мағлубиятга учраган Швеция қироли Туркия султони ҳузурига бориб яшаган йиллари кўриб ўргангани, кейинчалик – 1809 йилда Швеция Риксдаги (парламенти) янги Конституция билан бир пайтда “Парламент омбудсманти” мансабини жорий этиши, замонамизнинг машҳур инсон ҳуқуқлари ҳимоячилари бўлмиш, Тинчлик соҳасидаги халқаро Нобель мукофоти соҳиблари Мартин Лютер Кинг (1929.15.01-1968.04.04; 1964 йилги Нобель мукофоти соҳиби), Андрей Дмитриевич Сахаров (1921-1989; 1975 йилги Нобель мукофоти соҳиби), Нельсон Манделла (1918-; 1993 йилги Нобель мукофоти соҳиби) ва бошқалар фаолияти ўрганилади.

Шулар қаторида ўзбекистонлик таниқли инсон ҳуқуқлари ҳимоячилари Абдуманноб Пўлатов, Муътабар Тожибоева, Тамара Чикунова, Елена Урлаева, Умида Ниёзова ҳамда бошқалар фаолияти ва амалга оширган ишлари ўрганилади ва таҳлил берилади.

Мақолани ёзишим давомида машҳур ҳофизимиз Шерали Жўраевнинг “Олис йўллар” қўшиғини кўп марта тингладим ва қўшиқ сўзларини Абдуманноб ака ҳаёти билан таққосладим.

Абдуманноб акани 1991 йил 8 декабрида Бишкекдан ўғирлаб келиб, сохта суд қилишиб, “Ўзбекистон Президенти Ислом Каримов шаъни ва қадр-қимматини таҳқирлаганлик»да айблаб 3 йилга озодликдан маҳрум қилиш ҳақида Олий Суд ҳукми ўқилгач ва Амнистия ҳақидаги фармонга асосан озод қилингач у 1992 йил мартида АҚШдек мамлакат сари олис йўлга чиқди.

У дадил қадам қўйиб, АҚШ Конгрессидаги тинглашларда (1993 йилда) Ўзбекистондаги ҳақиқий аҳвол ҳақида маъруза қилган биринчи Ўзбек фуқароси бўлди.

Абдуманноб Пўлатов АҚШда 17 йилдан ортиқроқ яшаб, бу йўлда топгани ҳалоли бўлди.

Улуғ ҳофизимиз ўз қўшиғининг учинчи тўртлигида “Бу йўлда имонин асраган ким бор” деб савол берган. Бу саволга “Бу йўлда имонин асраган раҳматли Абдуманноб Пўлатов бор” деб жавоб берган бўлардим.

Абдуманноб ака кафтин очиб келганларга кўкси очилган, қалби муруввату меҳрга тўлган зиёли инсон эди. У ўз ҳаёти давомида нафақат Ўзбекистон фуқароларини, балки Марказий Осиё давлатлари ҳудудида яшаётган фуқароларни ҳимоя қилиш ва у ёки бу даражада ёрдам бериш иложини топа билди.

Абдуманноб ака АҚШ сари кафтини очиб, бошпана излаб келган жаҳоннинг турли мамлакатлар фуқароларига бошпана масаласи бўйича таржимонлик қилиш ва ўнлаб бошпана сўралган ишларни мутахассис-эксперт сифатида ўрганиш ҳамда таҳлил этиш, иммиграция юристлари ва бошпана сўровчилар, иммиграция идораси ва судларига бу ишлар ҳақида эксперт хулосалари (“экспертиза”) тайёрлаш, ўнлаб ишларда иммиграция судларида эксперт сифатида иштирок этиш даражасидаги фаолият билан 15 йил давомида шуғулланди.

Бир сўз билан айтганда, Абдуманноб ака бу йўлларда меҳру имонини омон сақлай олган кам сонли ўзбек зиёлиларидан биридир.

Улуғ ҳофизимиз Шерали Жўраев “Олис йўллар” қўшиғининг охирги бандида “Йўллар олис, олис йўллар, олис маконинг” деб куйлаган сатри бор. Абдуманноб ака ҳам олис йўл босиб, Ўзбекистондан олис маконга – АҚШ пойтахти Вашингтон яқинида, Виржиния штатидаги Спрингфилд шаҳарчасидаги мусулмонлар қабристонига 2010 йил 21 ноябр куни дафн этилди.

Ўлим барча инсонлар, ҳатто авлиёлар ва пайғамбарлар бошида бор. Абдуманноб аканинг бу дунёдаги савобли ишлари учун унга Аллоҳнинг раҳмати ёғилсин, Аллоҳ ўз раҳматига олсин, охиратини обод қилсин, омин.

Мақолам охирида машҳур ҳофиз ва шоиримиз Шерали Жўраевнинг “Олис йўллар” қўшиқ матнини келтиришим ўринлидир.

Бахту толеини қидирган одам,
Олис йўлга чиққан эй юртдошим, оғам,
Бардам бўл, ҳорима, дадил қўй қадам,
Бардам бўл, ҳорима, дадил қўй қадам,
Илойим, илойим, илойим йўлларинг бехатар бўлсин.

Олис Ипак йўлнинг тарамлари кўп,
Чин-у, Фаранг, Ҳинднинг санамлари кўп,
Турку Форснинг қоши қаламлари кўп,
Бу йўлда топганинг ҳалолинг бўлсин.
Бу йўлда топганинг ҳалолинг бўлсин.

Олам бозор ўлмиш барча харидор,
Ҳар ким не илинса сотишга тайёр,
Кимдир дўстин сотар, ким ташна, ким зор,
Бу йўлда имонин асраган ким бор.
Бу йўлда имонин асраган ким бор.

Тириклик бозори бошима тушди,
Эр, аёл, кекса-ю ёшига тушди,
Бургут ҳам ризқ тилаб қошига тушди.
Кафтин очиб келса, кўксинг очилсин-эй,
Қалбинг муруввату меҳрга тўлсин.

Қалбинг муруввату меҳрга тўлсин.
Йўллар олис, олис йўллар, олис маконинг,
Бу йўлларда омон ўлсун меҳру имонинг.
Бу йўлларда омон ўлсун меҳру имонинг.

P.S. 1. Ушбу мақолам ўзбек халқининг таниқли шоири ва ёзувчиси Холдор Вулқоннинг www.muvozanat.info сайтида 2010 йил 26 декабр куни чоп этилганди. www.yangidunyo.com сайтига ўзим юбораяпман.

2. Мақолам 26 декабр куни www.muvozanat.info сайтида чоп этилгач, махсус хизмат органлари мени 28 декабр куни “мукофотлашди”. 28 декабр (сешанба) куни Бойси шаҳар марказидаги кутубхонада компютердан фойдаланиб бўлиб, велосипедимни ҳайдаб бориб, соат 18.20 да 7-йўналишдаги охирги автобусга ўтирдим (АҚШ автобусининг олдида велосипедни маҳкамлайдиган мослама ўрнатилган). Бойсида арзонроқ нархда озиқ-овқат маҳсулотлари сотадиган супермаркет (магазин) – бу WinCo Food. Мен баъзан шу магазинга бориб, нон ва бошқа нарсалар олиб уйга қайтаман.

Магазин бекатида тушиб велосипедимни олсам, унинг олдига ўрнатган сингализациям – қизил чироқча липилаб ёниб-ўчиб ишлаб турибди. Велосипедга ўтириб ҳайдай бошласам, олдинги ғилдираги тақиллай бошлади. Тўхтаб қарасам, олдинги ғилдирак камерасининг дами йўқ.

Номард махсус хизмат органининг лайчаси велосипедимни олдинги ғилдирагини бигизга ўхшаган нарса билан тешиб, сигнализация тугмачасини атайлаб босиб ёқиб кетибди. Ушбу велосипед покришкаси қалин ва тишлари баланд бўлиб, ёз ва кузда бирорта чақиртиканак теша олмаганди. Магазиндан у-бу нарса харид қилиб уйгача бир соатдан ортиқроқ пиёда юриб келишимга тўғри келди.

Бу номардликни қилаётган ким, деган саволга қисқача жавобим. Бойси шаҳрида 2006 йил ёзидан бошлаб 100 нафарга яқин Андижон қочқини яшай бошлаганди. Бу шаҳарда Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати ходимлари ҳам келиб ўрнашиб фаолият олиб бора бошлаган, деган фикрим бор.

2006 йил 1 августи ва 1 сентябрида икки ўзбек қочқини сирли равишда уйқуда ўлгани/ўлдирилганидан кейин анчагина андижонликлар, улардан аксари хотин-қизлар Ўзбекистонга қайтиб кетишганди ([20]-га қаранг). Мен Бойсига келиб, андижонликлар билан 2010 йил 20 мартдан алоқа қила бошлагач, июн-август ойларида 52 нафар андижонлик қочқинга Бойсидан 2700 километр наридаги Чикаго шаҳрига кўчиб кетишига имконият яратилди. Бу ерда қолган махсус хизмат органлари зобитлари мен билан бевосита ва билвосита шуғулланишаяпти, деб ҳисоблайман. Улар бу ишга бошқа одамларни жалб қилиб амалга ошираяпти, деб ўйлайман. Албатта, бундай ноқонуний ишни АҚШда ҳеч ким текинга қилмайди …

Бойсида 2010 йил апрелида велосипед ҳайдай бошлаганимдан бери камерасини юз мартага яқин тешишди. Айримлар сўраши мумкин: “Полицияга мурожаат қилмадингизми?” 2011 йил 7 январ кечқурун WinCo Food магазинига кириб, нарсалар харид қилиб келиб қарасам, яна велосипедимни тешиб кетишибди. Бу сафар полицияга телефон қилиб чақирдим. Келишди ва кўришди. Бу ҳақда яқин-орада алоҳида мақола ёзиш ниятим бор, Аллоҳ хоҳласа. (2011 йил 12 январ)

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. От А до Я: 300 лeт амeриканского афоризма (А дан Я гача: Амeрика афоризмига 300 йил) /Состав., прeдисл., пeр. с англ. А.Ливeрганта. – М.: ТEРРА Книжний клуб, 1998. – 208 с.
Уильямс, Теннесси (1911-1983) – Америка драматурги, ёзувчиси.

2. АҲМАДЖОНОВ Ш. «Бирлик»чилар, аскарлар тобутлари ва Орол денгизи муаммолари. – http://www.turonzamin.org/ddkitob/birlik.html (Китоб www.turonzamin.org сайтининг “ДЎК китоблари” рукнида 2007 йил сентябрида чоп этилган).

3. ПУЛАТОВ Абдуманноб Каюмович [16.12.1951 - 21.11.2010]. – http://www.centrasia.ru/person.php (www.centrasia.ru Раздел «Персоны»).

4. Скончался Абдуманноб Пулат (Абдуманноб Пўлат вафот қилди). – http://www.ferghana.ru/article.php?id=6805 (www.ferghana.ru 22.11.2010 17:21 msk).
http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1290491460 (www.centrasia.ru 08:51 23.11.2010).

5. АБДУМАННОБ ПЎЛАТ. Алвидо дўстим. – http://www.harakat.net/harakat.php?id_harakat=12&id_topic=219&id_stat=368 (www.harakat.net “Harakat” журналининг 1998 йил 1-сони).

6. Би-би-си меҳмони – ‘Бирлик’ ҳаракати асосчиларидан Фахриддин Худойқулов. – http://www.bbc.co.uk/uzbek/uzbekistan/2010/10/1010...point_faxriddin_xudoyqul.shtml (www.bbc.co.uk/uzbek/ 16 октябр 2010 – 20:46 GMT).

7. МУСИН А. Изгой, или как меня выдавили из России (Дарбадар ёки мени қандай қилиб Россиядан кетишга мажбур қилишди). – http://turkmeny.h1.ru/memuar/m3.html (www.turkmeny.h1.ru 1.05.2002). Сайт: «ТУРКМЕНИСТАН исторический словарь».

8. ХУДОЙҚУЛОВ Ф. “Бирлик” тарихи: Ёзилмаган ҳақиқатлар. – http://yangidunyo.com/?p=364 (www.yangidunyo.com August 20th, 2007).

9. Таниқли ўзбек сиёсий арбоби Абдуманноб Пўлат оламдан ўтди. – http://www.bbc.co.uk/uzbek/uzbekistan/2010/11/101122_cy_abdumannob_pulat_died.shtml (www.bbc.co.uk/uzbek/ 22 ноябр 2010 – 11:41 GMT).

10. Абдуманноп Пўлат – Би-би-си мухлислари саволларига жавоб берди. – http://www.bbc.co.uk/uzbek/news/story/2007/08/070814_talkingpoint_abdumannop.shtml (www.bbc.co.uk/uzbek/ 14 Август, 2007 – Published 18:22 GMT).

11. ЗАХИДОВ М. Вся жизнь Абдуманнопа на этом свете прошла достойно (Абдуманнобнинг бу дунёдаги бутун ҳаёти шарафли ўтди). – http://yangidunyo.com/?p=15876#more-15876 (www.yangidunyo.com November 23st, 2010).

12. Document – Further information on UA 390/92 (EUR 62/04/92, 10 December) – Uzbekistan: legal concern (please note change of concern): Abdumannob Pulatov. 17 December 1992 (Ҳужжат – UA 390/92 (ЕВРО 62/04/92, 1992 10 декабр) ҳақида қўшимча ахборот – Ўзбекистон: юридик иш (марҳамат, ишдаги ўзгаришларга эътибор беринг). Абдуманноб Пўлатов. 1992 йил 17 декабр). – http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR62/006/...268ecef84f/eur620061992en.html (www.amnesty.org 17.12.1992).

13. АБДУМАННОБ ПЎЛАТ. Америка ва бошқа ривожланган мамлакатлардан бошпана олиш: тартиб ва талаблар. – http://yangidunyo.com/?p=9201 (www.yangidunyo.com January 10th, 2010).

14. АБДУМАННОБ ПЎЛАТ. Мухолиф фикрловчилар доимо бўлган… (Суҳбатнинг тўлиқ матни). – http://yangidunyo.com/?p=5614 (www.yangidunyo.com July 31st, 2009).

15. АБДУМАННОБ ПЎЛАТ. “Исломчилар” билан мулоқот қилиш хато эмас. – http://yangidunyo.com/?p=6723 (www.yangidunyo.com November 1st, 2009).

16. АБДУМАННОБ ПЎЛАТ. Ўзбекистон Инсон Хуқуқлари Жaмияти ва унинг Қашқадарё вилоят ташкилотидаги можаро борасида. – http://yangidunyo.com/?p=9413#comments (www.yangidunyo.com January 14th, 2010).

17. АҲМАДЖОНОВ Ш. «Озодлик» мухбири Дилбегимнинг бир ёқлама маълумоти. – http://yangidunyo.com/?p=9668#comments (www.yangidunyo.com January 29th, 2010).

18. АҲМАДЖОНОВ Ш. 1 апрeл – АҚШда халқ саноғи куни. –
1-қисм. – http://yangidunyo.com/?p=10844#more-10844 (www.yangidunyo.com 1.4.2010, лотин алифбосида).
2-қисм. – http://yangidunyo.com/?p=10880#more-10880 (www.yangidunyo.com 5.4.2010, лотин алифбосида).
АҲМАДЖОНОВ Ш. АҚШда халқ саноғи. –
1-қисм. – http://turonzamin.org/2010/05/19/sanoq/#more-10796 (www.turonzamin.org 2010.19.5, кирил алифбосида).
2-қисм. – http://turonzamin.org/2010/05/20/sanoq2/#more-10800 (www.turonzamin.org 2010.20.5, кирил алифбосида).

19. АҲМАДЖОНОВ Ш. АҚШда 1,5 соатлик иш билан боғлиқ провокация. – http://yangidunyo.com/?p=14737#more-14737 (www.yangidunyo.com 2010 yil 10 sentyabr).

20. SEWELL C. Mysterious deaths (Сирли ўлимлар). – http://turonzamin.org/2010/04/30/mysterious-deaths/#more-10492 (www.turonzamin.org 2010.30.4).
SEWELL S. Sirli o’limlar. – http://turonzamin.org/2010/04/30/sirli-o%e2%80%99limlar/#more-10494 (www.turonzamin.org 2010.30.4, ўзбек тилида лотин алифбосида).
СЮВИЛ С. Сирли ўлимлар. – http://yangidunyo.com/?p=11446#more-11446 (www.yangidunyo.com 2010.13.5, ўзбек тилида кирил алифбосида).
СЮВИЛ С. Таинственные смерти. – http://yangidunyo.com/?p=11486#more-11486 (www.yangidunyo.com 2010.15.5, рус тилида).

E-mail: jiz54@mail.ru

2010 йил 26 декабр- 2011 йил 12 январ. АҚШ, Бойси шаҳри.

2018 йил 16 ноябр, АҚШ, Вашингтон шаҳри
Рубрики:  СТАТЬИ 2010 ГОДА
ПРАВОЗАЩИТА

Абдуманноб мухолифатнинг яхши лидери эди

Пятница, 16 Ноября 2018 г. 02:00 + в цитатник
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

АБДУМАННОБ МУХОЛИФАТНИНГ ЯХШИ ЛИДЕРИ ЭДИ

101122090559_abdumannob_pulat_512x288_nocredit (512x288, 61Kb)

Ҳаёт, менимча, – бу ўзини ўтда ёқиш жараёнидир, вақт эса – бизни ёқадиган оловдир. Лекин инсон руҳи ўтда ёниши қийин … [1, 58-б.]
ТЕННЕССИ УИЛЬЯМС (1911-1983)

Кириш сўзи

1. Абдуманноб Пўлатов таржимаи ҳоли.
2. Абдуманноб ака билан дастлабки алоқаларим.
3. 1992 йил январ провокацияси арафасидаги вазият.
4. 1992 йил 16-17 январдаги провокация.
5. Талабалар ҳуқуқини ҳимоя қилиши.
6. Провокацион плакат воқеаси.
7. ЎИҲЖ Таъсис қурултойи.
8. Абдуманноб ака ва сафдошларига қарши жиноий иш очилиши.
9. Абдуманноб акани Бишкекдан ўғирлаб олиб келиниши ва сохта суд.
10. 1993-1996 йиллардаги фаолияти.
11. ЎИҲЖ нинг 1996 йил сентябридаги 2-қурултойи.
12. 1996-2010 йиллардаги фаолияти.
13. Ижобий фикрлари.
14. Абдужалил Бойматов ва ЎИҲЖга доир фикрлари.
15. Абдуманноб ака билан АҚШдаги алоқаларим.
16. Абдуманноб аканинг олис йўллари.

Фойдаланилган адабиётлар.

КИРИШ СЎЗИ

Кўпчиликка маълумки, 2010 йил 21 ноябр куни АҚШда Абдуманноб Пўлатов вафот қилди. У Ўзбекистон “Бирлик” Халқ ҳаракати (БХҲ) асосчиларидан биридир. Бу ҳақда ўзимнинг [2]-китобимда ёзганман. У Ўзбекистон инсон ҳуқуқи жамиятининг ҳам асосчиси ва 1992-2001 йиллардаги раҳбаридир.

Мен уни 1989 йилдан бери танийман. Ажойиб инсон, мухолифатнинг яхши лидери, машҳур ёзувчимиз Абдулла Қодирийнинг “Ўтган кунлар” романидаги Отабекнинг кўпгина яхши фазилатларини ўзида мужассам этган, замондошимиз Абдуманноб ака ҳақида ўзимдаги айрим маълумотларни ва у қатнашган воқеалар таҳлилини ўқувчилар эътиборига ҳавола қилмоқдаман.

1. АБДУМАННОБ ПЎЛАТОВ ТАРЖИМАИ ҲОЛИ

Абдуманноб аканинг қисқача таржимаи ҳолини [3]-[4]-мақолалардан келтираман. Унга доир қўшимча маълумотларни мақолам давомида ёзаман.

“Тошкент яқинидаги Ғишткўприк (собиқ Черняевка, А.Ш.) қишлоғида туғилган ва катта бўлган, 9-10 синфни қўшни қишлоқда ўқиган ва у ердаги ўрта мактабни “олтин медаль” билан тугатган.

Тошкент Давлат университети (физика факультети, 1974)ни тугатган, шунингдек Ленинград университети (физика факультети, 1969-1973)да ҳам ўқиган.

Москва Давлат университети аспиранти (1974 дан 1979 йилгача, Совет Армиясида хизмат: 1977-1978).

Физика-математика фанлари номзоди (МДУ, 1979).

Математика соҳасида Москва Давлат университети докторанти (1991 дан 1993 йилгача).

Тошкент Давлат университети (Математика факультети)нинг катта ўқитувчиси, доценти (1981 дан 1991 йилгача).

Ўзбекистон Фанлар академияси Математика Институтининг илмий ходими ва бир вақтнинг ўзида ТошДУ Амалий Математика ва Механика факультетида сабоқ берган (1979 дан 1981 йилгача).

1991 йил декабридан 2001 йил ёзигача Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти (ЎИҲЖ)нинг раиси.

Ўзбекистон «Бирлик» халқ ҳаракати асосчиларидан бири (1988 йил 11 ноябр). 1996 йилгача «Бирлик» ва унинг Марказий Кенгашининг энг фаол аъзоларидан бири бўлган.

1992-2001 йилларда Вашингтон ҳамда Москвада кичик идоралари ва Ўзбекистонда 3-8 нафар мухбирлари бўлган Марказий Осиёда Инсон Ҳуқуқлари бўйича Ахборот Марказини ташкил этган ва раҳбарлик қилган.

1992 йил декабрида, ўзининг биринчи марта сиёсий муҳожират (эммиграция)да бўлган даврида, Бишкек шаҳрида Марказий Осиёда инсон ҳуқуқи бўйича йирик халқаро анжуманнинг асосий ташкилотчиси бўлган. Уни анжумандан кейин Тошкент шаҳар Ички ишлар Бош бошқармаси (ИИББ) ходимлари ўғрилаб олиб кетишган.

Ўзбекистон қамоқхоналарида деярли икки ой тутиб турилгач, «Ўзбекистон Президенти шаъни ва қадр-қимматини таҳқирлаганлик»да айбланиб 3 йилга озодликдан маҳрум қилиш ҳақида Олий Суд ҳукми ўқилган, лекин Амнистия (Ўзбекистон Республикаси Мустақиллигининг бир йиллиги муносабати билан 1991 йил августида эълон қилинган Амнистия ҳақидаги Президент фармони, А.Ш.) га асосан Олий Суд залидан озод қилинган.

Президент Ислом Каримов таклифидан кейин 1996 дан 1998 йилгача Ўзбекистонга уч марта борган (ўшанда мамлакатда жами 6 ойга яқин бўлган), лекин ўшандан бери Ўзбекистондаги ҳокимият унга виза беришни рад этмоқда.

1993 йилдан бери АҚШда (Виржиния штатидаги Спрингфилд шаҳарчасида, Вашингтон шаҳри яқинида, А.Ш.) яшамоқда ва Ўзбекистон ҳукуматига нисбатан марказий, конструктив, ўртамиёна мухолиф позициясидадир.

2001 йилда АҚШ фуқаролигини қабул қилди.

АҚШ Конгрессидаги тинглашларда (1993 йилда) маъруза қилган биринчи Ўзбекдир.

Ўзбекистондаги сиёсат ва инсон ҳуқуқлари ҳақида 75 та мақола ва эссе (жумладан китоблардаги 3 та боб) муаллифи. Улар асосан инглиз тилида АҚШдаги махсус нашрларда чоп этилган. Шунингдек математика соҳасидаги 35 та мақола ва монографиядаги битта боб муаллифидир.

Уйланган, уч нафар фарзанди (уч нафар невараси, А.Ш.) бор.

2010 йил 21 ноябр куни вафот қилди” [3]

“Абдуманноб Қаюмович Пўлатов 1951 йил 16 декабрида Ўзбекистон ССР Тошкент вилоятида туғилган, миллати ўзбек. 1974-1979 йилларда Москва Давлат университети ҳисоблаш математикаси ва кибернетика факультети аспирантурасида ўқиган. Ундан кейин Тошкент Давлат университети математика факультетида домулла бўлиб сабоқ берган. Физика-математика фанлари номзоди.

Абдуманноб Пўлатов – Ислом Каримов режимига мухолиф бўлган Ўзбекистон “Бирлик” халқ ҳаракати асосчиларидан биридир. 1991 йил декабрида Ўзбекистон инсон ҳуқуқлари жамияти (ЎИҲЖ)га асос солди ва унга 2001 йилгача раҳбарлик қилди.

У сиёсий муҳожир (эммигрант) бўлатуриб 1992 йилда Бишкек (Қирғизистон)да ўтказилган халқаро анжуманда қатнашди. У ердан ўзбек махсус хизмат органлари уни ўғирлаб Ўзбекистонга олиб кетишди. 1993 йил январида Ўзбекистон Олий суди уни “Ўзбекистон президенти шаъни ва қадр-қимматини таҳқирлаганлик”да айбдор деб топди ва икки (уч, А.Ш.) йилга озодликдан маҳрум қилиш ҳақида суд ҳукмини чиқарди. Лекин Пўлатов амнистия туфайли суд залидан озод қилинди.

1993 йилдан Абдуманноб Пўлатов АҚШда яшаётган эди. 1996 йил июнида Ислом Каримов Вашингтонга расмий визит билан келди. Ўзбекистон Президенти мухолифат фаолиятини очиқлашга ваъда берди, жумладан Абдуманноб Пўлатовга шахсий хавфсизлиги ва сиёсий фаолиятда қатнашишига кафолат бериб, Ўзбекистонга қайтишни таклиф қилди. Айрим маълумотларга кўра, Ўзбекистонда инсон ҳуқуқларига ҳурмат соҳасида яхшиланиш аломатлари бор, деб Пўлатов айтган, мухолиф фаолиятдан воз кечган ва демократия асослари ҳамда инсон ҳуқуқлари аҳволини яхшилашга доир марифий дастурларни татбиқ этиш борасида ҳокимият билан ҳамкорлик қилиш хоҳишини билдирган. Шу билан боғлиқ ҳолда кўпгина ўзбек мухолифатчилари А.Пўлатовни салкам сотқинликда айблашди.

1996 йил сентябрида А.Пўлатовга Тошкентда Инсон ҳуқуқлари жамияти қурултойини ўтказишга рухсат берилди. Лекин ундан кейин Тошкент расмийлари босими остида у яна муҳожиратга кетишга мажбур бўлди. У яна АҚШга кетди ва бир оз вақтдан кейин АҚШ фуқаролигини қабул қилди. Вашингтонда яшай туриб Инсон ҳуқуқлари бўйича Марказий Осиё ахборот марказига раҳбарлик қилди” [4]

2. АБДУМАННОБ АКА БИЛАН ДАСТЛАБКИ АЛОҚАЛАРИМ

Мен Абдуманноб Пўлатовни Ўзбекистонда ўзбек тилини Давлат тили қилиш учун “Бирлик” халқ ҳаракати сафларида курашлар олиб борилган 1989 йилдан бери танийман. У 1991 йилгача Тошкент Давлат университети математика факультетида домулла бўлиб ишлаб, талабаларга сабоқ берар ва университет домулалари ҳамда талабалари орасида демократик фаолият олиб борарди.

Талабалар шаҳарчаси Тошкентнинг Собир Раҳимов туманида жойлашган. Мен кўпроқ Мирза Улуғбек туманидаги катта корхоналар ҳамда Фанлар академияси илмий-текшириш институтларида, шунингдек Тошкент шаҳрининг бошқа туманларида БХҲ фаолиятини йўлга қўйиш тадбирлари билан банд эдим. Шу сабабли фаолиятимиз бевосита кесишган эмас, яъни бирорта тадбирни биргаликда амалга ошириш имконияти бўлмаган. Биз катта тадбирлар, масалан митингларда, 1989 йил 19-20 октябр кунги Давлат тили тўғрисидаги қонун қабул қилинаётган кунлари митинглар, оммавий йиғилишлар пайти учрашганмиз.

1991 йил декабр бошида тушдан кейин Тошкент марказидаги Сайлгоҳ кўчасидан бораётсам кимдир “Шуҳрат” деб чақирди. Қарасам йўлнинг нариги томонида Абдуманноб Пўлатов. Бориб салом-алик қилдим. У бундай деди (маъноси):

“Ўзбекистонда фуқароларимизни ноҳақ тазйиқ қилишаётгани ва кўпгина демократик ҳуқуқлар амалда йўқлигини сиз яхши биласиз. Шу кунгача бу масалада алоҳида-алоҳида курашиб келдик. Энди инсон ҳуқуқини ҳимоя қилишни ташкилот тузиб системали олиб борсак. Шу мақсадда 10 декабр кечқурун фалончи манзилда Ташаббус гуруҳининг йиғилиши бўлади. Йиғилишга келинг”.

Мен: “Сайлов кампанияси бораётганидан хабарингиз бор. Мен ЭДП Тошкент ташкилотидаги ташкилий ишлар билан жуда бандман. Ваъда беролмайман. Лекин боришга ҳаракат қиламан” дедим.

Абдуманноб ака нега айнан 10 декабр кунини танлаганига доир маълумот. 1948 йил 10 декабр куни Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеяси Инсон ҳуқуқи умумжаҳон декларациясини қабул қилганди. Шу сабабли БМТ қарори билан ҳар йили 10 декабр куни жаҳон мамлакатларида Инсон ҳуқуқи куни сифатида нишонланади.

Менимча, Абдуманноб ака 1989-1990 йилларда ўзбекистонлик аскарларнинг яшаш ҳуқуқини ҳимоя қилиб олиб борган фаолиятим ҳақида ҳам, 1990 йил 28 апрелида 35 нафар бирликчи, жумладан мен ноҳақ ўлдирилган аскар тобутини Президент ишлаётган бино олдига олиб бориб Ислом Каримов билан бир соатча суҳбатлашганимиз ҳақида ҳам, 1990 йил 4-6 июндаги Ўш-Узган қирғинидан кейин Узган яқинидаги 1500 га яқин қочқин муаммосини ҳимоя қилиб 1990 йил сентябрида Москвага бориб ўтказган тадбирларим ва СССР Президенти М.Горбачевга ёзган хатимдан ҳам, шундан кейин ўша қочқинлар муаммоси ҳал бўлганидан ҳам у ёки бу даражада хабардор эди. Мен бу ҳақда фотомонтажлар қилиб Тошкентдаги Пишпек кўчаси 21-уйда жойлашган “Бирлик” Халқ ҳаракати (БХҲ) маркази деворига илиб қўйгандим.

Абдуманноб ака характеридаги бир муҳим жиҳатга оид факт. 1990 йил ноябрида БХҲ раиси Абдурахим Пўлатов (Абдуманнобнинг туғишган акаси) қўпол хатоси туфайли БХҲ Тошкент шаҳар ташкилоти раиси раҳматли Абдусалом Абдуҳолиқов (1922.09.01-2005.23.09) раҳбарлигида шаҳар ташкилотининг деярли барча раҳбарлари, жумладан мен ҳам, истеъфо берган эдик. Бу ҳақда Абдуманноб ака билар эди. Мени ушбу тарихий йиғилишга таклиф қилиш орқали ватанимиздаги муаммоларни ҳал қилиш йўлида у ака-укачилик нуқтаи-назаридан эмас, балки инсон ҳуқуқини, Ватан, халқ манфаатларини ҳимоя қилиш нуқтаи-назаридан ёндашганлиги аён бўлади.

Таъкидлашим ўринлики, ушбу мақолада Абдуманноб Пўлатов ҳақида ёзганларим унинг акаси Абдурахим Пўлатовга ҳеч қандай алоқаси йўқ.

Ўша кунлари Ватанимиз тарихида биринчи марта амалдаги Президент Ислом Каримов ва мухолиф “Эрк” демократик партияси (ЭДП) раиси Муҳаммад Солиҳ (асли исми шарифи Салай Мадаминов) ўртасида муқобил Президентлик сайловларига тайёргарлик авжида эди. ЭДП 1991 йил 3 сентябр куни Ўзбекистон Адлия вазирлигида расман рўйхатга олинди.

ЭДП Тошкент шаҳар ва вилоят ташкилоти 1-котиби раҳматли профессор Шоди Каримов (1934.24.03-2001.10.09) ва мен 2-котиб сифатида биргаликда ЭДП Тошкент шаҳар ҳамда вилоят ташкилоти ва шаҳардаги 12 та туман ташкилотларини тузиш ишларимиз Президентлик сайловлари кампаниясига уланиб кетди. Натижада кечаси соат бир-иккиларгача ётоқхоналарда қолиб фаолият олиб борар эдим, яъни ташкилий ишлар билан жуда банд эдим.

Бунинг устига 1991 йил 10 декабр сешанба кунига тўғри келганди. Ҳафтанинг ҳар сешанба кечқурун ЭДП Тошкент шаҳар ташкилоти раҳбариятининг йиғилишини ташкиллаштирардик. Абдуманноб ака таклиф қилган бўлсада, иккала йиғилиш бир кун ва деярли бир хил соатларда бўлганлиги сабабли мен Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти (ЎИҲЖ)ни тузиш бўйича Ташаббус гуруҳининг 1991 йил 10 декабрдаги тарихий йиғилишида қатнаша олмагандим.

Шундай қилиб, Абдуманноб Пўлатовнинг жиддий саъй-ҳаракати ва ташкилотчилиги сабабли Ўзбекистонда инсон ҳуқуқини ҳимоя қилишга доир бўлажак ташкилотнинг Низом лойиҳаси ёзилди ва 1991 йил 10 декабр куни Тошкентда 40 кишилик мажлис чақирилиб, қизғин муҳокамалардан кейин Ўзбекистон инсон ҳуқуқи жамияти (ЎИҲЖ)ни тузиш бўйича Ташаббус гуруҳи ташкил этилди. Ташаббус гуруҳи Абдуманноб ака раҳбарлигида ЎИҲЖ Низом лойиҳаси устидаги ишларни давом эттириб, ташкилот Таъсис қурултойини чақириш устида фаолият олиб бора бошлади. [5]

3. 1992 ЙИЛ ЯНВАР ПРОВОКАЦИЯСИ АРАФАСИДАГИ ВАЗИЯТ

1989 йил баҳоридан бошлаб “Бирлик” халқ ҳаракати (БХҲ)нинг “Бирлик” номли газетаси нашр этила бошланди. Бу газетада кўпгина ўзбек демократлари қаторида Абдуманноб Пўлатовнинг ҳам мақолалари чоп этиларди.

1989 йил кузида БХҲдан Муҳаммад Солиҳ раҳбарлигидаги гуруҳ ажралиб чиқиш жараёни бошлангач, “Бирлик” газетасининг 5-сони икки хил бўлиб нашр этилди: бирини М.Солиҳ тарафдорлари, иккинчисини Абдураҳим Пўлатов тарафдорлари чоп этди. Ўша куни Ёзувчилар уюшмаси биносида катта залдаги қандайдир йиғилишда Абдуманноб ака қўлидан янги чиққан “Бирлик” газетасининг 5-сонини олгандим. Мен ушбу газетанинг М.Солиҳ тарафдорлари чоп этган сонларини ҳам сотиб олиб ўқиганман.

Шу ерда битта муҳим таклиф: агар “Бирлик” ва “Эрк” тарафдорлари ҳамда раҳбарлари “Бирлик” ҳамда “Эрк” газетасининг барча сонларини ўз сайтлари архивида чоп этишса яхши бўларди. Ахир бу Ватанимиз яқин тарихининг ажралмас бир қисмидир.

1990 йилда журналист Фахриддин Худойқулов раҳбарлигида Марказий Осиёдаги илк мустақил ҳафталик – “Муносабат” газетаси ташкил қилинди. У ушбу газетани Москвада расман рўйхатдан ўтказди ва 200 минг нусхада чоп этишни йўлга қўйди. Ўзбекистон кучишлатар органлари қаршилиги шароитида 1990 йилда “Муносабат” ҳафталигининг атиги уч сони чоп этиб тарқатилди. Учала сонини ҳам ўқигандим. Яхши мустақил ҳафталик газета эди. Ўқувчиларимиз ушбу газетанинг учала сони билан Фахриддин Худойқулов раҳбарлигида ташкил этилган www.munosabat.com сайтида танишишлари мумкин.

“Аммо қонун нуқтаи назаридан бизга босим ўтказиш мумкин бўлган ҳеч нарса йўқ эди. Кейин мажбур бўлишди оддий қора куч ишлатиб, босиб келишга. Бизни қамал қилиб олиб, барча жиҳозларимизни, газетани компютерда чиқарардик, компютерларимизни олиб кетишди. Ундан кейин, табиий, мажбурий равишда фаолият тўхтади. Чиқарган газеталаримиз турган омборга ўт қўйиб юборишди. Кечаси газета тиражининг бир қисми ёнди, бир қисми ўчириб олинди” [6]

1991 йилда “Бирлик” раҳбари Абдураҳим Пўлатов “Муносабат” мустақил ҳафталик газетаси каби “Мустақил ҳафталик” номли газета нашр этишни ташкил этди. Шундан бир оз вақт ўтиб Абдураҳим Пўлатов илтимоси билан газетанинг рус тилидаги варианти бўлмиш “Независимый еженедельник” газетаси журналист Альберт Мусин муҳаррирлигида Россиянинг Пермь вилоятида чоп этилиб Ўзбекистонда тарқатила бошланди. [7]

“Мустақил ҳафталик” ва “Независимый еженедельник”да Абдуманноб Пўлатов, журналист Анвар Усмонов ҳамда бошқаларнинг адолатсиз Президентлик сайлови ва бошқа долзарб муаммоларга бағишланган қонун доирасидаги танқидий мақолалари чоп этиларди. Бу гапларни ушбу мақолаларни ўқиб чиққан фуқаро сифатида ёзмоқдаман.

Танқидий мақолалардан ғаши келган ва халқ Президентлик сайлови кампанияси бораётган кунларда демократларни қўллаб-қувватлаётганини кўрган кучишлатар органлар раҳбарлари мухолифат фаолларини бир ёқли қилишни режалаштира бошлади.

1991 йил 17 декабрида, яъни Президентлик сайловларидан 12 кун аввал “номаълум кимса”лар БХҲ фаоли, тиббиёт фанлари номзоди, доцент Талъат Ҳолиқовни (1940) Тошкентдаги Каттабоғ кўчасидаги уйи яқинида арматура билан уриб бошини ёриб кетишди [2].

(Холиқов Талъатнинг жонига суиқасд қилган жиноятчилар, табиийки, фош этилмади. Натижада худди шундай усулда «қора кучлар» Россия “Интерфакс” агентлигининг Тошкентдаги мухбири ва мухолифат тарафдори бўлган “Бирлик”чи журналист Абдурашид Шариповни 1992 йил 18 январь куни Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси биноси (Пушкин кўчаси, 1-уй) олдида, «Бирлик» Халқ ҳаракати раисдоши Абдурахим Пўлатовни 1992 йил 29 июнда Тошкент шаҳар Ички ишлар бош бошқармаси биноси (Содиқ Азимов кўчаси, 87-уй) олдида, «Бирлик»нинг яна бир раисдоши Шуҳрат Исматуллаевни 1993 йил 5 май куни Тошкент шаҳар 16-касалхонаси яқинида калтаклашиб, арматура билан уриб бошини ёришди. [2])

Журналист Абдурашид Шарипов 2006 йил ноябрида Швециянинг Лулео шаҳрида муҳожиратда вафот этди (“Ҳаракат” журнали, 2006 йил 6 (63)-сон).

4. 1992 ЙИЛ 16-17 ЯНВАРДАГИ ПРОВОКАЦИЯ

Ўзбекистон махсус хизмат органлари 1992 йил 16-17 январдаги қонли провокацияни уюштириш сабаблари ҳақида қиқача маълумот бериб ўтай.

Тошкентдаги Талабалар шаҳарчасида жойлашган турли университет, институтлар ва техникумларда 30 мингга яқин талаба таълим оларди. Тошкентнинг бошқа туманларида жойлашган институт ва техникумларида таълим олаётган ёшларнинг бир қисми ҳам Талабалар шаҳарчасидаги ётоқҳоналарда яшарди.

Ҳар бир халқнинг энг фаол ва янгиликка интилувчи қатлами – бу талабалардир. 1985-1988 йиллардаги ошкоралик, қайта қуриш каби демократия шабодалари таъсирида 1987 йилда Талабалар шаҳарчасида журналист Фахриддин Худойқулов раҳбарлигида талабаларнинг “Эътиқод” номли яширин ташкилоти фаолият олиб бора бошлади [8].

1988 йил 11 ноябр куни ҳофиз ва шоир Дадахон Ҳасан уйида бир гуруҳ ўзбек зиёлилари учрашиб, Ташаббус гуруҳини тузишгани ҳақида [2]-китобимда ёзганман (китобдаги айрим факт ва воқеалар Ф.Худойқулов орқали аниқлаштириб кейинроқ тузатилган учинчи нашрини чоп этиш мақсадим бор, Аллоҳ хоҳласа). Шу йиғилишда қатнашган Ф.Худойқулов 730 кишидан иборат ўз ташкилоти аъзолари рўйхатини берган [8].

Натижада “Бирлик” халқ ҳаракати (БХҲ) шу тайёр яширин гуруҳга таяниб Талабалар орасида кучли ташкилотга айланди. БХҲнинг кейинги барча ташкилий ва оммавий ишларида, масалан Ўзбек тили байрами, пикет, митинг, норозилик акциялари ва ҳоказоларда талабалар энг уюшган куч сифатида қатнашди. Мен 1988 йил ноябр ўрталарида Талабалар шаҳарчасига бориб, ётоқхоналардан бирида айрим фаоллари билан суҳбатлашгандим.

Талабаларнинг ушбу уюшган кучига қарши Ўзбекистон кучишлатар органлари бирорта қатъий чора-тадбир қўллай олмаётган эди.

Талабалар 1991 йил 29 декабрдаги Президентлик сайловларида ҳам мухолифат номзоди бўлмиш Муҳаммад Солиҳни қўллаб-қувватлаш кампаниясини олиб борди. Сайлов арафаси кунлари тарғибот кампанияси кучайиб кетишини ҳисобга олиб, кучишлатар органлар талабаларни уй-уйларига тарқатиб юбориш чораларини излай бошлади.

Ўзбекистондаги кучишлатар органлар раҳбарлари тавсияси билан сиёсий режим раҳбарияти талабалар учун 1991 йил 15 декабридан навбатдан ташқари таътил эълон этди ва барча талабалар Тошкентдан уй-уйларига кетишига мажбур қилди. Бу кўпгина фаол талабаларда норозилик уйғотди.

1991 йил 29 декабрдаги Президентлик сайловларида номзодлар тарғиботи учун матбуот, радио ва телевидениеда тенг шароитлар яратилмаганлигидан фойдаланиб Ислом Каримов ғолиб келди.

Сайлов тугаб, Ислом Каримов Президентлиги таъминланганидан кейиноқ, у 1992 йил январида нон ва бошқа истеъмол товарлари нархини жиддий ошириш ҳақидаги фармонга қўл қўйди. Шу фармон эълон қилинган ва нон нархи оширилган кунлари талабаларга стипендия вақтида берилмади. Оқибатда 1992 йил 16 январ кечроққа томон Талабалар шаҳарчасидаги нон дўкони олдида бир гуруҳ талабалар ўз норозиликларини билдира бошлаган. Бу шовқин-суронни эшитиб бошқа талабалар ҳам келиб қўшила бошлаган.

Талабаларнинг бир гуруҳи Талабалар шаҳарчасидан сал нарироқда жойлашган Тиббиёт шаҳарчасига пиёда боришган. У ерда жойлашган Тошкент Тиббиёт институти ва бошқа институт, техникумлар талабаларини норозилик акциясига қўшилишга чақиришган. Қанчадир талаба қўшилган ва улар каттароқ гуруҳ бўлиб Талабалар шаҳарчасига қайтиб келишган. Бораётганда ва келаётганда кечаси йўл четидаги бир неча тижорат дўконларини бузиб талон-тарож қилишган, бир неча енгил машиналарга ўт қўйишган.

Одатда махсус хизмат органлари талабалар орасида ҳам ўз хабаргирлари, жосуслари, тилчиларига эга. Улар ва махсус хизмат органидан юборилган провокаторлар мана шундай “Ит эгасини танимайдиган” пайтда тинч норозилик акцияси ва намойишни қонунбузарлик йўлига буриб юборишга ҳаракат қилишади. Кучишлатар органлар раҳбарлари эса мана шуни баҳона қилиб акция ва намойиш қатнашчиларига қарши муқобил бўлмаган куч ишлатади ва ҳатто қуроллардан ўт очиб, қуролсиз фуқароларни ўлдиради ҳамда ярадор қилади.

Ушбу норозиликларни тинч йўл билан, қон тўкмасдан ҳал қилиш мумкин эди. Нари борса ўт ўчириш машиналарини келтириб, талабаларга қарата брандспойтлардан кучли босим ёрдамида совуқ сув сепса бўларди. Январ совуғида шалобба ҳўл бўлган талабаларнинг кўпчилиги уст-бошини қуритиш учун ётоқхоналарга тарқалган бўларди.

Бундай усул жаҳондаги кўпгина мамлакатларда қўлланилади. Ўзбекистонда ҳам оммавий тадбирлар, масалан футбол учрашувлари ва катта концертлар ўтказилганида стадион олдига бир нечта ўт ўчириш машиналари келтирилади ва тайёр ҳолда туради.

Лекин махсус хизмат органларига атайлаб талабалар қонини тўкиш тадбирини ўтказиш муҳим эди: 1992 йил 16 дан 17 январга ўтар кечаси кучишлатар органлар ходимларига талабаларни ўққа тутиш ва аёвсиз калтаклаш ҳақида буйруқ берилди. Ходимлар қуролсиз талабаларни ўққа тутди ва бир неча марта ётоқхоналаргача қувиб бориб, хоналарга кириб қизу йигитларни бирдай қаттиқ калтаклашди. Оқибатда икки талаба ҳалок бўлди, 30 нафардан ортиқ талаба ярадор қилинди.

5. ТАЛАБАЛАР ҲУҚУҚИНИ ҲИМОЯ ҚИЛИШИ

Адашмасам, Абдуманноб Пўлатов Талабалар шаҳарчасига яқин жойда, “Нукус” номли кинотеатр биноси олдидаги етти қаватли уйда (Тошкент шаҳри, Ҳамидхонов кўчаси, 19-уйда) яшарди. Бу уйда университет ва институт домуллалари яшарди. Масалан, Ўзбекистон “Бирлик” халқ ҳаракати раисдоши Шуҳрат Исматуллаев (1949.10.11) шу уйнинг 35-хонадонида яшарди.

Абдуманноб ака 1992 йил 16-17 январ кунлари Талабаларни ҳимоя қилишга ҳаракат қилганлигига доир bbcuzbek.com радиоси (www.bbc.co.uk/uzbek/ сайтида) ўқувчилари ва тингловчиларининг саволларига жавоб бера туриб сўзлаб берганди. Шу матнни [9]-даги аудио ёзувдан келтираман. Бу матн [10]-мақолада келтирилмаган.

Имкониятдан фойдаланиб Халқаро Би-би-си радиоси ўзбек бўлими журналистлари ҳар шанба куни таниқли шахслар билан савол-жавоб ўтказиб, тарих учун муҳим фактларни ёзиб жаҳондаги инсонлар эътиборига ҳавола қилаётгани ва ўз архивида сақлаётгани учун ўзимнинг миннатдорчилигимни билдираман.

“Кечқурун соат 9-10-ларда “Бирлик”да мажлисимиз бор эди, Ёзувчилар уюшмасида. Ўша ердан қайтиб келаётгандим. Беруний метросига келдимда, ўша ерда турсам, миршаблар турибди. “Тинчликми?” деб сўрасам бир миршабдан: “Студентлар кўтарилган, домулла. Биз студентлар биланмиз” деди. Ҳали у ерда нима бўлаётганидан хабари бўлмаган миршаб.

Кейин мен пиёда ўзим яшайдиган шу Талабалар шаҳарчасидаги уйга бордим. Уйга келаётганимда кўрдим. Мен кўрган нарса: ўша катта кўча – Чимбой кўчаси. Ўша кўчада 50 тами, 100 тами талаба. Уларнинг ёнида миршаблар. Қалқонлар билан тўсилган. Талабаларнинг кўплари тош отишаётганди. Миршаблардан битта-иккитасига тош текканини ўз кўзим билан кўрганман.

Кейин уйимизга бориб, қоғозларни қўйиб, иккита домулла билан қайтиб келдик.

Биз ўртада миршаблар билан музокара олиб боришга ҳаракат қилдик. Бир майорми, подполковникми бошлиғи бор экан. Талабалар билан бориб гаплашишга ҳаракат қилдик. Лекин ўртада ҳеч қанақа муроса қилиш имконияти, менимча, йўқотилганди. Шундан кейин биз қайтиб кетдик.

Кечаси уруш-тўполон. Кечаси 11-12-ларда жанжални уйимиз олдида бир қанча домуллалар кузатиб турдик. 20-30 та домулла. Жуда даҳшатли воқеалар бўлди.

Ҳаттоки ўша миршабларнинг жуда қаттиққўллик билан талабаларни калтаклаганлиги натижаси бўлса керак: битта-иккита студентлар келиб бензин сўрашди. Ҳеч ким бермаганида: “Уйларингизни ёқиб юборамиз” деб жаҳли чиқиб кетган студентлар ҳам бўлган. Улар студентларми, йўқми – танимаймиз, билмаймиз.

Ўша куни кейин соат 11,5-12-ларда бир талаба телефон қилди: “Абдуманноб ака, сиз инсон ҳуқуқлари билан фақат қоғозда шуғулланасизми, амалда шуғулланасизми?” деб сўради.

Шунда мен шу талаба билан бориб учрашдим. Талабалар шаҳарчасининг жуда кўп ётоқхоналарида юрдик. Унда Марат ака Зоҳидов келди, Ўзбекистон ҳалқ депутати эди ўша пайтда. Яна бир нечта фаолларимиз билан ётоқхоналарнинг бир нечтасида юриб, кўп гувоҳлардан ёзиб олдик: нима бўлган, ким калтакланган. Ўша ерда ҳалок бўлган студентнинг исмини ёзиб олдик. Яна битта студент бошидан яраланган экан.

Гувоҳларнинг маълумотларини йиғиб кечаси соат иккиларда мен Москвадаги бир нечта ахборот агентликларига қисқа хабар тарқатдим.

Соат олтиларда эрталаб бизнинг ёнимизда тўрт қаватли ётоқхона бор эди – Политехника институти ётоқхонаси. Ўша ерда ҳукуматнинг ўзи ҳалок бўлган бир талаба масаласи бўйича жаноза хизмати ташкил қилишди. Ўша ерга ҳамма келди. Жаноза эмас-у, қандайдир мотам тадбири ўтказилди. Ўша ерда қатнашдик.

Талабалар билан учрашишни гаплашгандик. Мен барибир эртаси куни норозилик намойиши бўлишидан хабарим йўқ эди. Стихияли равишда норозилик намойиши пайдо бўлди. Эрталаб соат 8-лардан бошлаб ўша Чимбой кўчасида талабаларнинг кўпи йиғила бошлади.

Кейин у ерда ўтириб ҳукуматга ўзимизнинг вакилларни юбордик. Талаблар шундан иборат эдики: ким заруриятсиз талабаларга ўт очишга буйруқ берди ва мана шу айбдорлар аниқлансин, (жавобганликка, А.Ш.) тортилсин, ва ҳукумат билан мустақил ташкилотлар, инсон ҳимоячилари иштирокида мустақил бир комиссия тузиб, айбдорлар аниқлансин, деган талаб билан биз чиқдик. Шунда Марат ака Зоҳидов – депутатимиз ўша ерда эди. Марат ака Зоҳидовни парламентга вакил сифатида юбордик.

Намойиш ҳаммаси бир жойда эмасди. Чимбой кўчасидаги бир қисм талабалар намойишини бир неча соат давомида қайсидир маънода мен бошқарган бўлсам. Кейин эшитсам университет олдида, Ленин ҳайкали олдида бир қисм талабалар у ерда норозилик қилиб ўтиришган экан. У ерда очлик эълон қилганлар ҳам бўлган.

Лекин соат икки-учларгача ҳукуматдан бирорта катта амалдор келгани йўқ.

Университетимизнинг ўша пайтдаги раҳбари (ректор Эркин Юсупов, А.Ш.) келдилар. Талабалар билан гаплашишга ҳаракат қилдилар. Лекин у пайтда талабалар билан гаплашиш жуда қийин бўлган вазият эди. Яъни ҳукумат томонида бўлиб туриб, “Тарқалинглар!” деган гапга ҳеч ким қулоқ солмайдиган вақт бошланганди. Ундан фойда бўлмади.

Соат иккилардан кейин, 2,5-ларда ҳукуматдан шаҳар ҳокими Адҳам ака Фозилбеков келди, Республика Бош прокурори Бўритош Мустафоев келди ва парламент депутати, “Эрк” демократик партияси раиси Муҳаммад Солиҳ келди.

Булар келишган пайти, менимча, талабалар билан гаплашиш ростданам кечиккан эди. Жуда қийин эди гаплашиш. Шу вақтда, биз ҳаммамиз ҳукумат вакиллари билан ўртада суҳбат бўлаётган пайтда, ҳаммамизга қараб тош отиш кучайди. Муҳаммад Солиҳга ҳам, менга ҳам, Бўритош Мустафоевга ҳам, шаҳар ҳокимига ҳам тош отиш бошланди.

Прокурорнинг: “Студент ўлгани масаласи бўйича жиноий иш қўзғотилди, айбдорлар топилади” деб айтган хабари ҳам яхши кутиб олинмади. Чунки “Ҳукумат бу нарсани барибир ёпади. Адолатли ўзгариш бўлмайди” деган маънода студентлар орасида, ҳар ҳолда бир қисми орасида, мана шундай фикр, менинг ўйлашимча, кучли эди.

Нима бўлгандаям 17 январ куни ҳам норозилик намойиши бўлди. Бу гал миршаблар ўқ отишни қўллашгани йўқ. Билишимизча, фақат калтаклаш билан шуғулланишган. Яна бир қанча талабалар, жуда кўплари калтакланди.

17 январ куни соат 3-ларда мен кетдим. Ҳеч қанақа бу ерда бирорта муроса қилишга имконият кўрмаганлигим учун фойдаси бўлмаган, тўполонга айланаётган намойишдан мен кетганман” [9]

Фожиа рўй берган ўша 1992 йил январ кунларидаги вазият ва ўзим гувоҳ бўлган воқеалар ҳақида бир оз маълумот берай. Мен 1989 йил ёзидан 1992 йил ёзигача Тошкент шаҳар, Ҳамза тумани, Ховост кўчаси, 41-уйда ижарада яшадим. Шу уйда курсдошимнинг укаси институтлардан бирида ўқирди ва шу уйдаги бошқа хонада ижарада яшарди. 1992 йил 17 январ (шанба) эрта тонгда 20 ёшлардаги курсдошим укаси фуфайка ва бош кийими кийган ҳолда уйга келди (у институтга армия хизматидан кейин кирганди). У Талабалар шаҳарчасида кечаси талабалар норозилиги ва милиция ходимлари билан тўқнашув бўлганлиги ҳақида озгина маълумот берди.

Мен нонушта қилдимда “Эрк” демократик партияси маркази – Тошкент шаҳри, Ҳамза кўчаси, 58-уйга келдим. Ушбу манзилдан 1992 йил охирларида ЭДП ҳайдаб чиқарилиб, Қорасув мавзесидаги учта хонаси бор хонадонга кўчиртирилгач, Ҳамза кўчаси номи ўзгартирилиб аввалига компартиянинг собиқ раҳбарларидан бирининг номи берилди. Шундан бирон йил ўтгач бу кўчага шоир Паҳлавон Махмуд номи берилди. ЭДП номини ўчириш мақсадида 58-уйни ёнидаги кўпқаватли бино билан қўшиб юбориб қайтадан таъмирланди. Бугунги кунда ушбу умумий бинода полициявий режим таянч устунларидан бири бўлган Ўзбекистон Бош прокуратураси жойлашган.

Марказда ЭДП раҳбарлари ва фаоллари билан суҳбатлашиб, 17 январга ўтар кечаси Талабалар шаҳарчасида рўй берган фожиа ҳақида айрим маълумотларни аниқлаштирдим.

Тошкент Трактор заводи ётоқҳоналарида ЭДПнинг 40 нафарга яқин аъзоси ва демократларга хайрихоҳ ёшлар фаолият олиб борарди. Мен уларга раҳбарлик қилардим. Ҳар бир ётоқхонада ташкилот бўлимлари бўлиб, ўз раҳбарлари бор эди. Мен бирорта провокатор ТТЗдаги ёшларни кўча намойишига олиб чиқиб, ўққа туттирмаслиги олдини олиш учун ТТЗга бордим. Айрим фаоллар билан учрашиб суҳбатлашдим, улардаги маълумотларни аниқлаштирдим ва ўзимдаги маълумотларни уларга айтдим.

Шу билан бирга бирорта умумий тадбир – пикет, намойиш, акция ўтказилмасин, дедим. Акс ҳолда кучишлатар органлар қурол ишлатиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантирдим. Ўша кунлари бундай провокацион таклифлар билан қандайдир бир-иккита ёшлар ТТЗ ётоқхоналарига келганди. Улардан бири билан шахсан гаплашгандим ва тушунтиргандим.

Кейин ТТЗдан ЭДП марказига қайтиб келдим. ЭДП фаоллари ва раҳбарлари билан суҳбатлашдим. ЭДПнинг котибларидан бири бўлмиш Атаназар Арипов билан маслаҳатлашиб, мен ЭДП Тошкент шаҳар ташкилоти иккинчи котиби сифатида Талабалар шаҳарчасига боришим кераклигини айтдим. Атаназар ака бор оз ўйлаб турди-да, Талабалар шаҳарчасида тус-тўполон бўлаётгани, талабалар танимаслиги мумкинлигини айтиб, ЭДП раҳбарияти номидан ҳужжат тайёрлаб бермоқчи эканлигини айтди. Мен рози бўлдим.

Ҳужжат нусхаси матни компютерда терилиб, уни қалинроқ қоғозда чоп этишди. Бундай ҳужжат ўн дона тайёрланди. Ҳужжатнинг юз қисмида “ГУВОҲНОМА” деб номланиб, унинг ички қисмида бундай ёзилганди (маъноси): “ЭДП раҳбарияти Талабалар шаҳарчасидаги воқеаларни ўрганиш учун Аҳмаджонов Шуҳратни сафарбар қилмоқда. ЭДП котиби Арипов А. Имзо ва ЭДПнинг думалоқ муҳри”.
Гувоҳномани олиб, ЭДП Тошкент шаҳар ташкилоти ҳонасига кириб, Талабалар шаҳарчасига ким билан бирга боришимни аниқлаштириб турганимда Атаназар ака хонага кириб келди. У бундай деди: “Ҳозиргина Талабалар шаҳарчасидан қўнғироқ қилишди. Адҳам Фозилбеков, Бўритош Мустафоев ва Муҳаммад Солиҳ талабалар билан мулоқот қилишаётганида айрим ёшлар тош ота бошлашибди. Мулоқот тўхтатилибди. Миршаблар талабаларга қарши яна куч ишлата бошлашибди. Шу сабабли ҳозир борган билан бирорта ижобий натижага эришиб бўлмайди”. Биз, жумладан мен партиявий интизомга риоя қилиб, Атаназар ака айтган фикр асосида Талабалар шаҳарчасига боришдан воз кечдим. Атаназар Арипов имзо қўйиб берган ҳужжат эса ўша нотинч кунлардан менга эсдалик бўлиб қолган.

6. ПРОВОКАЦИОН ПЛАКАТ ВОҚЕАСИ

Талабалар 17 январ куни айрим норозиликларини плакатларга ёзиб, Талабалар шаҳарчасида пикетлар ўтказа бошлашган. Қайсидир талаба плакатга Ўзбекистон Прнзиденти Ислом Каримов суратини ёпиштириб, катта босма ҳарфлар билан унча яхши бўлмаган шиорни ёзиб пикет ўтказган. Уни фаол талабалардан бири оқ-қора фотосуратга олган. Шу плакатни ушлаб турган икки талаба фотосурати Москвада нашр этиладиган БХҲнинг “Мустақил ҳафталик” номли газетасида чоп этилди (мен бу газетани ўқигандим ва фотосуратни кўргандим). Шу фотосурат БХҲнинг рус тилидаги босма нашри бўлган “Независимый еженедельник”да ҳам чоп этилди [7].

Бу ҳақда Абдуманноб ака 2007 йилда Би-би-си радиосидаги суҳбат пайтида бундай деганди.

“Мана шу норозилик намойишимизда Каримовни расми бўлган бу плакат пайдо бўлди. Унда “Шундай ҳайвон бор, у ўз фарзандларини ейди,” – деб ёзилган эди. Мен “отишга буйруқни Каримов берганини билмаймиз,” – деб талабалардан бундай плакатни намойиш қилмасликни сўраганман» [10]

7. ЎИҲЖ ТАЪСИС ҚУРУЛТОЙИ

Фожиадан кейин 1992 йил январ кунлари Абдуманоб Пўлатовнинг фаол иштироки билан Талабалар шаҳарчасидаги воқеаларни ўрганиш бўйича мустақил комиссия тузилди. Бу комиссия таркибида университет ҳамда институтларда дарс бераётган ва демократик қарашларга эга бўлган домуллалар, жумладан Шуҳрат Исматуллаев ва Марат Зоҳидов ([11]) аъзо сифатида фаолият олиб боришди.

Абдуманоб ака талабаларни ҳимоя қилиш билан бир пайтда, ўз ҳамфикрлари билан биргаликда ЎИҲЖ таъсис қурултойини тайёрлаш ва ўтказиш бўйича тадбирлар олиб борди. 1991 йил 10 декабр куни 40 кишилик мажлисда тузилган Ташаббус гуруҳи Абдуманоб Пўлатов раҳбарлигида ЎИҲЖ Низом лойиҳаси устидаги ишни давом эттириб, 1992 йил 2 февралида ЎИҲЖнинг Таъсис қурултойини чақирди. Қурултойда ЎИҲЖ расман таъсис этилди ва Ҳайъат аъзолари сайланди.

ЎИҲЖ Ҳайъатининг 1992 йил 9 феврал кунги биринчи мажлисида Абдуманноб ака раис, Толиб Ёқубов ва Михаил Ардзинов раис ўринбосарлари, раҳматли Мадамин Нарзиқулов (1939-1998.02.01) раис ёрдамчиси этиб сайланди. [5]

Ўзбекистон кучишлатар органлари раҳбарлари ЎИҲЖни Адлия вазирлигида рўйхатга олдирмаслик учун шошилинч тарзда 1992 йил 10 феврал куни Тошкентда қўлбола инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ташкилотини тузди ва ўша йил 26 феврал куни тездан расман рўйхатдан ўтказди. Бу чала туғилган ташкилот икки-уч йил ўтгач ўз-ўзидан йўқ бўлиб кетди. Мен бу ҳақда 1998-1999 йилларда ёзган ўзимнинг “Турон йигитига” номли китобимда манбалар асосида таҳлил қилгандим, бу китобимнинг машинкада чоп этиб тайёрлаган вариантимни 2005 йил ёзида кўпгина китоб ва папкаларимга қўшиб ўғирлаб кетиш уюштирилганди.

1992 йил феврал кунлари ва кейинги йилларда жами олти марта ЎИҲЖ ҳужжатлари қонуний расмийлаштирилиб Ўзбекистон Адлия вазирлигига топширилди. Лекин кучишлатар органлар раҳбарлари топшириғи билан ҳар сафар турли баҳоналар билан ЎИҲЖ расман рўйхатга олинмади.

Шундай бўлсада ЎИҲЖ Абдуманноб Пўлатов раҳбарлигида кўп йиллар давомида фаолият олиб борди, Ўзбекистон фуқаролари ва халқаро ташкилотлар обрў-эътиборини қозонди. ЎИҲЖ бугунги кунда – 2010 йил декабрида бир оз кучсиз даражада бўлсада ўз фаолиятини давом эттирмоқда.

Мендаги маълумотларга кўра, 1991 йил 10 декабрда ЎИҲЖ Ташаббус гуруҳи йиғилиш тарихи, яъни кимлар ва қандай ташаббус кўрсатганди, неча киши ва айнан кимлар йиғилди, йиғилиш давомида кимлар ва қандай таклифлар киритди ва шунга ўхшаш саволларга ҳозирча жавоб мақола ёзилган эмас. Ташаббус гуруҳи тузилиб, Низом лойиҳаси пишитилиб, қурултой тайёр қилингач қурултойга келиб давра президиумида ўтирадиган ва қатнашчи бўладиганлар ўз-ўзидан кўпайиб қолади.

Ҳозир Парижда яшаётган ва 2011 йил 15 майда 70 ёшни қаршилайдиган Толиб Ёқубов 1991 йил 10 декабрда ЎИҲЖ Ташаббус гуруҳи йиғилишига тайёргарлик ва ўтказилиши ҳақида аниқ фактларни келтириб мақола ёзса яхши бўларди. Бундай мақола Абдуманноб Пўлатовнинг ҳам, унинг сафдошлари хотираси учун ҳам керак. Қолаверса, бу ҳам Ватанимиз тарихининг муҳим зарварақларидан биридир.

8. АБДУМАННОБ АКА ВА САФДОШЛАРИГА ҚАРШИ ЖИНОИЙ ИШ ОЧИЛИШИ

Ўзбекистон кучишлатар органлари олдиндан режалаштирганидек ҳужумга ўтди: 1992 йил март ойида Талабалар шаҳарчасидаги плакат ва унинг фотосурати “Мустақил ҳафталик” ҳамда “Независимый еженедельник”да чоп этилганини баҳона қилиб, Абдуманноб Пўлатов, журналистлар Анвар Усмонов ва Альберт Мусин, москвалик БХҲ фаоли Ҳамид Расуловга қарши “Президент шаъни ва қадр-қимматини таҳқирлаганлик”, шунингдек “конституцион тузумга тажовуз қилиш” айблари билан жиноий иш очишди [7].

Прокуратура органлари Абдуманноб акани қайта-қайта чақириб сўроқ қила бошлагач, бу туҳматдан қутулиш ва докторантурадаги ўқишини давом эттириш учун Москвага кетди.

1993 йил баҳорида Альберт Мусин Москвага (Россияга), Анвар Усмонов эса Мюнхен шаҳрига (Германияга) кетишга мажбур бўлди. Анвар ака хорижга кетгач, унинг Тошкентдаги уйини кечаси “номаълум кимсалар” ёқиб юборишди.

9. АБДУМАННОБ АКАНИ БИШКЕКДАН ЎҒИРЛАБ ОЛИБ КЕЛИНИШИ ВА СОХТА СУД

Марказий Осиёдаги беш жумҳурият 1991 йил 31 августидан декабригача ўз Мустақиллигини эълон қилди. Абдуманноб Пўлатов Москвада муҳожиратда яшаб, 1992 йил декабри бошида Қирғизистон пойтахти Бишкек шаҳрида Марказий Осиёда инсон ҳуқуқлари бўйича йирик халқаро анжуманнинг асосий ташаббускори ва ташкилотчиси бўлди. Бу шундай халқаро анжуманлардан дастлабкиси эди.

Бу ҳақда раҳматли Абдуманноб ака 1998 йил 5 январ куни бундай ёзганди.

“Марказий Осиё Инсон Хукуклари Информацион Марказини тузиш ғоясини биз Мадамин ака (Мадамин Нарзиқулов, А.Ш.) иккаламиз Марказий Осиё жумҳуриятларидаги демократик ташкилотларнинг фаоллари ва лидерлари билан 1991-92 йиллари Қозоғистон, Қирғизистон ва Тожикистонга борганимизда муҳокама қилгандик.

Бу ғоя Марказий Осиёда Инсон Ҳуқуқлари халқаро конференциясини тайёрлаш ва уни 1992 йил декабрь ойида Бишкек шаҳрида ўтказиш вақтида ҳаётга жорий қилина бошлади. Конференцияни Америкадаги ҳуқуқни ҳимоя қилиш ташкилоти (Union of Counsil) Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти ва Қирғизистон Ҳуқуқни Ҳимоя Қилиш Ҳаракати билан биргаликда ташкил қилганди. Мен унинг Ташкилий комитетининг директори эдим ва ўша пайтдаёқ ўз юртимдан қочиб Москва ва Бишкекда яшашга мажбур бўлиб юргандим.

Конференция тамом бўлар бўлмас мен Ўзбекистон режимининг одамлари тарафидан ўғирлаб кетилганим учун бу Конференция ҳам шу воқеа орқали одамларнинг эсида қолди, десам бўлаверади” [5]

Шу анжуман муваффақиятли тугаш арафасида, 1992 йил 8 декабр куни Бишкек шаҳри кўчасида кўпчилик кўз ўнгида Тошкент шаҳар Ички ишлар Бош бошқармаси (ИИББ) ходимлари Абдуманноб Пўлатовни ушлаб, мажбуран машинага тиқиб ўғринча Тошкентга олиб келишди ва қамашди.
Унга қарши 1992 йил мартида очилган сохта суд айблови, яъни ЎзР Жиноят кодекси 191-4 моддасига асосан “Президент шаъни ва қадр-қимматини таҳқирлаганлик” айби қўйилди. Унга юқорида келтирилган плакатдаги «Бир ҳайвон бор, ўз болаларини ўзи ейди» ёзувини ёзганлик айбини қўймоқчи бўлди. Бунинг учун ундан бир неча марта қўлёзма матн, жумладан босма ҳарфлар билан матн ёздиришди. Чунки плакатдаги ёзув босма ҳарфлар билан ёзилганди. Лекин бу сохта айбни режим экспертлари исботлай олишмади.

1992 йил 10 декабр куни Amnesty International номли халқаро инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ташкилоти Абдуманноб Пўлатовнинг ўғирланишига доир баёнот ёйинлади. 1992 йил 17 декабр куни эса бу баёнотни Ўзбекистон Президенти Ислом Каримов ва бошқа раҳбарлар номига йўллади. Шу хат матнини олдин инглиз тилида, кейин ўзбек тилида келтираман (ўзбек тилига мен ўгирдим).

“17 December 1992

Further information on UA 390/92 (EUR 62/04/92, 10 December 1992) – legal concern (please note change of concern)

UZBEKISTAN: Abdumannob PULATOV, human rights activist
(in Cyrillic Абдуманноб ПУЛАТОВ)

Amnesty International has learned that Abdumannob Pulatov is reportedly being held in an investigation-isolation prison in Tashkent, the capital of Uzbekistan. He has been charged with “infringement upon the honor and dignity of the President” (Article 191-4 part 2 of the Uzbekistan Criminal Code). Abdumannob Pulatov, a leading human rights activist from Uzbekistan was abducted in Bishkek, Kyrgyzstan, on 8 December 1992 reportedly by officers of the Uzbekistan National Security Service and there was grave concern for his safety.

The charge apparently relates to Abdumannob Pulatov’s involvement with the newspaper Mustakil Khaftalik, which is produced in Moscow by the Uzbek opposition Birlik movement of which he is a member. According to reports, the charge specifically concerns the publication early in 1992 of a photograph in Mustakil Khaftalik. This showed student demonstrators in Tashkent carrying a banner on which was painted a caricature of Uzbekistan’s President Islam Karimov.

Amnesty International believes that article 191-4 of the Uzbekistan Criminal Code places unwarranted restrictions on the right to freedom of expression, and may be invoked to punish people for their peaceful political opposition to the authorities. Amnesty International believes that the arrest of Abdumannob Pulatov on this charge is a violation of his right to freedom of expression. Amnesty International considers Abdumannob Pulatov a prisoner of conscience and is calling for his immediate and unconditional release” [12]

«1992 йил 17 декабр

UA 390/92 (ЕВРО 62/04/92, 1992 йил 10 декабр) – ҳуқуқий ташвишланиш ҳақида қўшимча маълумот (марҳамат, ташвишланишдаги ўзгаришга эътибор беринг).

ЎЗБЕКИСТОН: Абдуманноб Пўлатов, инсон ҳуқуқлари учун фаол курашчи (кирил алифбосида Абдуманноб Пўлатов).

Amnesty International аниқладики, хабарларга кўра Абдуманноб Пўлатов Тошкентда, Ўзбекистон пойтахтида, қамоқхонанинг тергов-изоляция бўлимида тутқинланиб турилибди. У “Президент шаъни ва қадр-қимматини таҳқирлаганлик” (Ўзбекистон Жиноят кодексининг 191-4 моддаси 2-қисми) да айбланган. Абдуманноб Пўлатов, Ўзбекистонда инсон ҳуқуқлари учун етук фаол курашчиси, 1992 йил 8 декабр куни Бишкекда, Қирғизистон, хабарларга кўра Ўзбекистон Миллий хавфсизлик амалдорлари томонидан ўғирлаб кетилган ва унинг хавфсизлигига доир чуқур ташвишланишлар бор.

Айблов Абдуманноб Пўлатовнинг “Мустақил Ҳафталик” газетасига дахлдорлиги билан боғлиқ: бу газета ўзбек мухолифати бўлмиш Бирлик ҳаракати томонидан Мосвада чоп этилган, у шу Ҳаракат қатнашчисидир. Маърузага кўра, “Мустақил Ҳафталик” газетасида 1992 йил бошида чоп этилган фотосурат билан боғлиқдир. Тошкентда намойиш ўтказаётган талабалар кўтариб турган плакатда Ўзбекистон Президенти Ислом Каримов карикатураси тасвирланган.

Amnesty International фикрича, Ўзбекистон Жиноят кодексининг 191-4 моддаси фикр эркинлигига кафолатланмаган чегаралаш қўяди, ва хокимиятга нисбатан тинч сиёсий мухолифатда бўлган инсонларни жазолашда қўлланилиши мумкин. Amnesty International фикрича, Абдуманноб Пўлатовни ушбу айблов билан ҳибсга олиниши – унинг фикр эркинлиги ҳуқуқининг бузилишидир. Amnesty International Абдуманноб Пўлатовни виждон тутқини деб ҳисоблайди ва уни дарҳол ҳамда шартсиз озод этилишига чақиради” [12]

Ўша кунлари Ўзбекистон Олий судида Абдуманноб ака устидан суд бўлаётганида адвокатлар, хориж элчихоналари вакиллари, кўпгина демократлар ва инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилувчилар, жумладан мен ҳам судга бориб имконият доирасида уни қўллаб-қувватлашга ҳаракат қилгандик.

1993 йил январида Ўзбекистон Олий суди уни “Ўзбекистон президенти шаъни ва обрўсини таҳқирлаганлик”да айбдор деб топди ва уч йилга озодликдан маҳрум қилиш ҳақида суд ҳукмини чиқарди.

Ўзбекистон Мустақиллигининг бир йиллиги муносабати билан амнистия ҳақида Президент И.Каримов фармони 1992 йил августида эълон қилинганди. Мана шу амнистия асосида уни 1993 йил январида суд залидан озод қилишди.

1993 йил март ойида уни Вашингтон (АҚШ)га таклиф қилишди ва Ўзбекистондаги аҳволга доир учрашувлар, муҳокамаларда қатнашди. Учрашувдан кейин унга АҚШда қолиб, ўз мутахассислиги – математика соҳасида ишлашга таклиф қилишди.

Агар Абдуманноб ака Тошкентга қайтиб, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш соҳасидаги фаолиятини давом эттирса, режим малайлари унга қарши яна бирорта сохта айб қўйиб қамашлари аниқ эди. У кўп ва хўп ўйлаб, айрим кишилар билан маслаҳатлашиб ([3]-га қаранг), бу таклифни қабул қилди ва АҚШнинг Виржиния штатидаги Спрингфилд шаҳарчасида сиёсий муҳожир бўлиб яшай бошлади.

10. 1993-1996 ЙИЛЛАРДАГИ ФАОЛИЯТИ

Мен 1991 йил августидан 1993 йил октябригача “Эрк” демократик партиясида, 1993 йил ноябридан 1996 йил ёзигача Ўзбекистон Республикачилар партияси (ЎзРП)ни тузиш, 1994 йил 12 ноябрида ЎзРП таъсис қурултойини ўтказиш, Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтказиш талаб қилинадиган 3000 фуқарони ЎзРПга қабул қилишга ҳаракат (бир мингга яқин фуқаро аъзо бўлганди) ва бошқа муҳим фаолият билан банд бўлдим. Шу сабабли бевосита Абдуманноб ака билан фаолиятимиз 1993-1996 йилларда кесишган эмас. Лекин билвосита кесишган.

Мен ЎзРПни тузиш учун маблағни ва тирикчилигимга керакли пулни Россиядаги бир неча шаҳарга мева-чева, полиз маҳсулотлари олиб бориб тижорат қилиш билан топардим. Ўзбекистон ва Россия махсус хизмат органлари келишган ҳолда 1995 йил ёзида Самара шаҳар Железнодорожний туман ички ишлар бошқармасида участка инспектори қўли билан мендан ноқонуний равишда Россиядаги энг кам иш ҳақининг ўн баравари миқдорида жаримани мажбуран тортиб олди.

Ўзбекистонлик меҳнат муҳожирлари, жумладан мени Россияда ноқонуний талаш, рэкет, рус амалдорларнинг пораҳўрлиги борасида шикоят хатимни Россия Президенти Борис Ельцин ва Россия Давлат Думаси раҳбарларига ёзиб топшириш учун 1995 йил ёзида Москвага бордим. У ерда ўн кун яшаб, етти бетлик хатни беш нусхада тайёрладим ва Россия раҳбарларига тарқатдим. Битта нусхасини Ўзбекистон элчихонасига ҳам бергандим, лекин у ердан жавоб келмади. Ушбу хатни ёзув машинкасида чоп этиш учун ёзув машинкасини топишга Алибой ака Йўляхшиев ҳам ёрдам берганди.

Алал оқибат 1995 йил октябрида ўша жарима пулимни Самара прокуратурасининг қарори билан қайтариб беришга мажбур бўлишди. Москвага қилган сафарим сабаблари, хатим мазмуни, Москвадаги учрашувлар – бу алоҳида катта мақола мавзусидир.

Мана шу ўн кун давомида мен Москвадаги деярли барча ўзбек мухолифати вакиллари – раҳматли Мадамин Нарзиқулов, домулла Алибой Йўляхшиев, журналист Альберт Мусин, инсон ҳуқуқлари фаоли Баҳром Ҳамроев, шоир Ёдгор Обид (у Москвада “Озодлик” радиоси ўзбек хизматининг мухбири бўлиб ишларди) билан учрашиб, у ёки бу даражада суҳбатлашдик ва баҳслашдик.

Мен Москванинг Волгоград проспектидаги кўп қаватли бинода Инсон ҳуқуқлари бўйича Марказий Осиё ахборот марказида ишлаётган ватандошлар М.Нарзиқулов, А.Мусин, у ерга иш билан борган Б.Ҳамроев билан гаплашдим. Суҳбатимиз охирида улар менга Ўзбекистонга олиб кетишим учун икки нусхада Инсон ҳуқуқлари бўйича Марказий Осиё ахборот маркази нашр эттирган иккита бюллитень беришди.

Кўпчиликка маълумки, муҳожирларга иш топиб бериш ва молиявий таъминот қийин масалалардан биридир. Абдуманноб Пўлатов Вашингтонда яшай туриб Инсон ҳуқуқлари бўйича Марказий Осиё ахборот марказини ташкил этиши ва унга раҳбарлик қилиши орқали Москвадаги ўзбек муҳожирларига инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш йўналишида ўз фаолиятини давом эттириш учун имконият яратиб берган эди. Қолаверса, иш жойи ҳам, ойлик ҳам топиб берган эди. Ҳар ҳолда катта хона учун ижара ҳақини тўлаш ва ойлик иш ҳақи учун анчагина маблағ талаб этиларди. Пул ва ойлик масалалари мухолифат учун оғриқли масала бўлганлиги сабабли бу ҳақда уларга савол бермадим.

Марказий Осиё Инсон Хукуклари Информацион Марказини тузиш тарихи ва фаолияти ҳақида раҳматли Абдуманноб Пўлатов 1998 йил 5 январ куни бундай ёзганди.

“Марказий Осиё Инсон Хукуклари Информацион Марказини тузиш ғоясини биз Мадамин ака (Мадамин Нарзиқулов, А.Ш.) иккаламиз Марказий Осиё жумҳуриятларидаги демократик ташкилотларнинг фаоллари ва лидерлари билан 1991-92 йиллари Қозоғистон, Қирғизистон ва Тожикистонга борганимизда муҳокама қилгандик.

Бу ғоя Марказий Осиёда Инсон Ҳуқуқлари халқаро конференциясини тайёрлаш ва уни 1992 йил декабрь ойида Бишкек шаҳрида ўтказиш вақтида ҳаётга жорий қилина бошлади. Конференцияни Америкадаги ҳуқуқни ҳимоя қилиш ташкилоти (Union of Counsil) Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти ва Қирғизистон Ҳуқуқни Ҳимоя Қилиш Ҳаракати билан биргаликда ташкил қилганди. Мен унинг Ташкилий комитетининг директори эдим ва ўша пайтдаёқ ўз юртимдан қочиб Москва ва Бишкекда яшашга мажбур бўлиб юргандим.

Конференция тамом бўлар бўлмас мен Ўзбекистон режимининг одамлари тарафидан ўғирлаб кетилганим учун бу Конференция ҳам шу воқеа орқали одамларнинг эсида қолди, десам бўлаверади.

Аслида эса, бу конференция регионимизда инсон ҳуқуқларига оид муаммоларни анъанавий муҳокама қилиш билан чекланиб қолмасдан, регионал ҳамкорликнинг ташкилий асосларини яратганди. Ўша пайтдаги планимизга кўра тузилаётган Информацион Марказнинг бош штаби регионда энг ҳур шаҳар ҳисобланган Бишкекда жойлашиши керак эди. Аммо менинг ўғирлаб кетилишим бу план бизнинг софдиллигимизга асосланганини очиқча кўрсатиб берди. Мен икки ой қамоқда ётиб “Ўзбекистон президентини ҳақоратлаган хавфли одам” сифатида уч йилга ҳукм қилинсам-да, амнистия туфайли Олий суд залиданоқ озод қилиндим ва аввал Москвага, бир ойдан кейин АҚШга келдим. Шундай қилиб мўлжалланаётган Информацион Марказимизнинг битта офиси Вашингтонда очилди, иккинчисини эса Москвада ташкил қилдик” [5]

“1993 йилнинг кузида Мадамин аканинг ҳаёти Тошкентда жиддий хавф остида колди. Шу сабабли у Москвага келди ва Марказий Осиё Инсон Ҳуқуқлари Информацион Марказининг Москвадаги бюросига раҳбарлик қила бошлади» [5]

“1993 йилнинг ёзида Марказий Осиё Инсон Ҳуқуқлари Информацион Марказимиз Москвада жойлашган Марказий Осиёда Инсон Ҳуқуқларини Ҳимоя қилишга Кўмаклашувчи Жамият билан биргаликда Информацион Бюллетень нашр этишга бошлади.

Бу ўзи оғир бўлган иш жуда қийин шароитда бошланди. Чунки муҳожирликдаги сафдошларимизнинг Россияда маълум бир статуслари йўқ эди. Бунинг устига, минг афсуски, асосий қисмини “Бирлик”чилар ташкил қилган Ўзбекистонлик сиёсий муҳожирлар ичида бир-бирларини тушунмаслик, баъзида ишонмаслик, бир-бирларини айблаш воқеалари йўқ эмасди.

Охирги икки йил ичида бу ички “жанг”ларга Ўзбекистонда қолган ҳуқуқ ҳимоячилари ҳам қўшила бошладилар. Бу воқеалар унга аралашган фаолларнинг нервларини бузганидан ташқари ишимизга ҳам салбий таъсир кўрсатарди. Ва, минг афсуски, бу таъсир баъзида ҳокимиятдагиларнинг таъсиридан кам бўлмасди.

Аммо бутун бор бўлган муаммолар ва қийинчиликларга қарамасдан тўрт ярим йилдан бери Инсон Ҳуқуқлари Информацион Бюллетенимиз тўхтамасдан чиқиб турди ва чиқишни давом эттирмоқда” [5]

Эътибор беринг: раҳматли Абдуманноб ака Марказий Осиёдаги мустақил давлатлардаги фуқароларни ҳимоя қилиш бўйича фаолият олиб борди. Бундай савобли иш, фаолият кейинчалик Марказий Осиёдаги туркий тилли халқларимизни бирлаштириш йўлидаги муҳим амалий ишдир. Шу сабабли Абдуманноб Пўлатов раҳбарлигида Инсон ҳуқуқлари бўйича Марказий Осиё ахборот маркази томонидан нашр этилган барча рисолалардаги мақолалар ва шу Марказ аъзолари ўша вақтда бажарган амалий ишлари ҳақидаги хотиралар ЎИҲЖ сайти архивига чоп этиб жойлаштирилса яхши иш бўларди.

ДАВОМИ БОР
Рубрики:  СТАТЬИ 2010 ГОДА
ПРАВОЗАЩИТА

АБДУМАННОБ МУХОЛИФАТНИНГ ЯХШИ ЛИДЕРИ ЭДИ (давоми 1)

Пятница, 16 Ноября 2018 г. 01:57 + в цитатник
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

АБДУМАННОБ МУХОЛИФАТНИНГ ЯХШИ ЛИДЕРИ ЭДИ (давоми 1)

11. ЎИҲЖ НИНГ 1996 ЙИЛ СЕНТЯБРИДАГИ 2-ҚУРУЛТОЙИ

Ўзбекистон Президенти Ислом Каримов 1996 йил июн ойида расмий ташриф билан Вашингтонга борганди. И.Каримов шу ташриф доирасида АҚШда яшаётган ўзбек мухолифати вакилларидан фақат Абдуманноб Пўлатов билан учрашиб суҳбатлашди. Суҳбат давомида уни Ўзбекистонга қайтиб фаолият олиб боришга даъват қилди.

Абдуманноб ака ўзбек халқи ва Ватан манфаати йўлида бу даъватни рад этмай, ўз позицияларида содиқ қолган ҳолда фаолиятни Ўзбекистонда давом эттиришга ҳаракат қилди. Шу мақсадда 1996-1998 йилларда уч марта Тошкентга келди. У 1996 йил сентябрида Тошкентга келганида ЎИҲЖнинг иккинчи қурултойига тайёргарлик олиб борди ва ўтказди.

ЎИҲЖнинг 2-қурултойига доир батафсилроқ маълумотни олиш ва ушбу параграфда келтириш учун мен 2010 йил 3 декабр куни ҳозир Парижда яшаётган Толиб Ёқубовга қуйидаги хатимни жўнатдим.
“Бевақт вафот этган сафдошимиз Абдуманноб ака Пўлатов ҳақида 15 параграфдан иборат катта мақола ёзаётгандим.

Мақоламнинг 11-параграфи “ЎИҲЖ нинг 1997 йил сентябридаги қурултойи” деб номланган. Унда мен ҳам меҳмон сифатида қатнашгандим. Қурултой давомида катта иш дафтаримга ёзгандим. У дафтар Тошкентда қолган. Шу сабабли битта саволни аниқлаштиришга ёрдам берсангиз.

Савол: шу қурултойда ташкилий масалалар қандай ҳал бўлганди, яъни кимлар ЎИҲЖ раҳбариятга сайланганди? Менинг хотирамда қолгани: сиз ЎИҲЖ нинг раҳбарларидан бири этиб сайлангандингиз.

Ўша қурултой ва кейинги воқеалар ҳақида ўзингиз маъқул кўрган даражада, яъни озми-кўпми ёзиб юборсангиз миннатдор бўлардим.

Олдиндан миннатдорчилик билдириб Шуҳрат”

Толиб акадан 5 декабр куни қуйидаги жавоб хатни олдим.

“Аллоҳга шукр, омон-эсон юрибман. Қаричилик. Менинг архивим ҳам Ўзбекистонда қолиб кетган. ЎИҲЖ архивининг бир қисми раҳматли Абдуманнобда, бир қисми Ардзиновда қолиб кетган.

ЎИҲЖнинг 2-Қурултойи 1997 йилда эмас, 1996 йил 6-7 сентябрь кунлари ўтган. 21 август куни Абдуманноб АҚШдан учиб келган, аэропортда 50 тача одам кутиб олганмиз. Акаси Абдумажиднинг уйида ҳамма тўпланган.

Қурултойни ташкил қилиш учун уч киши: Абдуманноб, мен ва Ардзинов юрганмиз.
Ташкилотнинг раҳбарият структураси ўзгартирилган, Бош котиб лавозими киритилган. Бу лавозимга мен сайланганман. Раис ўринбосарлари бўлмаган. Қолганлар, хусусан Ардзинов ҳам, Бошқарув аъзоси қилиб сайланган. Масалан, Ёдгор Обид (сиртдан), Тоир Фаридович Таиров (сиртдан), Полина Браунерг, Ҳайитбой Абдуллаев ва бошқалар.

Бош котибликка сайланмагач Ардзинов катта жанжал кўтарган ва 1-2 ойдан кейин ўзи, Ё.Обид, Т.Таиров, Ҳ.Абдуллаев каби 4-5 одамни ЎИҲЖ раҳбариятидан чиқишини правоцировать этган.

Билганларим шулар.

Саломат бўлинг.
Толиб акаман»

Мухолиф қарашларга эга бўлган фуқароларни йиғиб қурултой ўтказиш, айниқса режим кучишлатар органларининг у ёки бу кўринишдаги қаршилиги ва тазйиқлари остида оммавий тадбирни амалга ошириш қанчалар қийин эканлигини қурултой ўтказган кишилар яхши билишади. Шу сабабли ЎИҲЖнинг Тошкентдаги раҳбарият аъзолари ва фаоллари қурултойни ўтказиш масаласида имконият доирасида ёрдам беришди.

1996 йил сентябр кунлари “Озодлик” радиоси эшиттиришлари орқали Абдуманноб Пўлатов Тошкентга келгани ва қурултойга тайёргарлик олиб борилаётганини эшитдим. Сўраб-суриштириб Абдуманнобнинг акаси Абдумажиднинг уйига – Талабалар шаҳарчаси яқинида, Беруний кўчасидан бошқа бир кичикроқ кўчага бурилиш жойида жойлашган шахсий уйга бордим. Абдуманноб ака билан салом-аликдан кейин келишим сабабини айтдим. У хурсанд бўлди ва ҳовлидаги стол ёнига қўйилган креслода ўтириб туришимни илтимос қилиб уйга кириб кетди.

Бир оз вақт ўтгач у компьютерда чоп этилган бир даста таклифномалар билан чиқиб келди. Уни менга бера туриб: “Бу Ўзбекистон радиоси ва марказий газеталар мухаррирлари номига ёзилган ЎИҲЖ қурултойига таклифномалар. Шуларни эгаларига олиб бориб, қурултойга таклиф қилсангиз” деди. Гаплашиб турганимизда бир хориж журналисти ҳовлига кириб келди. Абдуманноб ака у билан инглиз тилида саломлашиб, ҳол-аҳвол сўраб суҳбатлаша бошлади.

Мен таклифномаларни олиб, бугуноқ олиб бориб беришимни айтиб хайрлашиб чиқиб кетдим. Мен ваъда қилганимдек шу куннинг ўзидаёқ таклифномаларни ўз эгаларига топширдим: радио раҳбариятига Хоразм кўчасига бориб, ичкарига рухсат билан кириб, раис ўринбосарларидан бирига топширдим. Худди шундай Тошкентдаги Матбуотчилар кўчасида жойлашган марказий газеталар муҳарририятларига кириб, ҳар бирига топшириб, қурултойга таклиф қилдим.

ЎИҲЖ 2-қурултойи 1996 йил 6-7 сентябр кунлари Тошкентнинг Абай кўчасидаги Республика Билимлар уйи катта залида очилди. Мен меҳмон сифатида, Абдуманнобнинг акаси Абдумажид билан ёнма-ён ўтириб қурултой ишида қатнашдим. Вилоятлардан келган ЎИҲЖ фаоллари, шунингдек элчихоналар, халқаро ташкилотлар вакиллари ҳамда мен каби меҳмонлар билан катта залнинг ярми тўлди.

Қурултойнинг расмий қисми – очилиши, президиум аъзоларини сайлаш, кун тартибини белгилаш каби талаблар бажарилгач, ЎИҲЖнинг 1992-1996 йиллардаги фаолияти ҳақида маъруза учун сўз Абдуманноб Пўлатовга берилди. Абдуманноб ака маърузани бошлаб, маъруза ярмига боргач, Ватан ва муҳожират ҳақида сўзлаётиб кўзидан соғинч ёшлари оқа бошлади. У рўмолчаси билан кўз ёшларини артиб, ўз маърузасини давом эттирди.

Сўнгра маъруза бўйича муҳокамалар бўлди ва Абдуманноб ака раҳбарлигидаги ЎИҲЖнинг 1992-1996 йиллардаги фаолияти қониқарли деб баҳоланди.

ЎИҲЖ Устави муҳокама қилинаётганида Абдуманноб ака таклифи билан ЎИҲЖ ўринбосарлари ҳақидаги модда ўрнига ЎИҲЖ Бош котиби лавозими киритилди.

ЎИҲЖ раислигига Абдуманноб Пўлатов қайта сайланди. ЎИҲЖ Бош котиби лавозимига муқобил номзодлар орасида энг кўп овозни шу пайтгача ЎИҲЖ раис ўринбосари бўлиб ишлаб келган, 1993-1996 йилларда Жиззахга бориб яшашга мажбур бўлган Толиб Ёқубов сайланди.

Мен одатимга кўра қурултой ишини ўзимнинг катта иш дафтаримга ёзиб олдим. Лекин 2005 йил 13-14 майдаги Андижон қирғинидан кейин кучишлатар органлар 2005 йил июн ойидан ноябригача ижарада яшаб турган квартирамдан ҳайдаб чиқариб, “номаълум кимсалар” томонидан 600 тага яқин китобим, иш дафтарларим (улар 14 та банан қутисига солинганди), шунингдек машинкада чоп этилган “Турон йигитига” номли китобим солинган ва турли мақолалар, ёзувларим сақланадиган 22 та папкамни (улар 2 та банан қутисига солинганди) ўғирлаб кетишни уюштиришди. Ўғирланган нарсаларим орасида ушбу қурултой ёзилган иш дафтарим ҳам бор эди. Шу сабабли мақолани хотирамда қолган маълумотлар асосида ёзмоқдаман.

ЎИҲЖ Бош котиби лавозимига сайланишга умидгор бўлган раис ўринбосарларидан яна бири – Михаил Ардзинов (миллати осетин) ЎИҲЖнинг 2-қурултойидан кейин 3-4 нафар тарафдорлари билан ЎИҲЖдан ажралиб чиқиб, Ўзбекистон инсон ҳуқуқлари мустақил ташкилоти (Независимая организация по правам человека Узбекистана – НОПЧУ)ни тузди. У турли хил бўлар-бўлмас гапларни сайтларда ёзиб, почта орқали фаоллар уйига ифлос хатлар юбориб Ўзбекистон инсон ҳуқуқлари ҳимоячилари обрўйини туширишга ҳаракат қилди. У ўзини Ўзбекистондаги деярли ягона, доно инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси, деб ҳисобларди. Табиийки, жуда кўпчилик М.Ардзиновдан узоқлашишга ҳаракат қилди.

М.Ардзинов ЎИҲЖнинг 2-қурултойидан кейин негадир мен билан 1996-2001 йиллар давомида кўчада кўрсада ҳатто саломлашмасди (1996 йилгача мен билан салом-алик қилиб юрарди). У Тошкент шаҳар, Чилонзор Д-20А мавзеси, 1-уй, 70-хонадонда яшарди. Мен ҳам Чилонзор мавзеларидан бирида яшаганим учун Чилонзор метросига кираётганда ёки чиқаётганда бир-биримизни кўрардик.

2001 йилда Чилонзор метро бекатидан чиқиб, автобус бекати томон бораётсам қаршимдан М.Ардзинов мени кўриб ёнимга келди ва саломлашиб, ўзи ёзган бир-иккита мақола ҳамда туҳмат гаплар битилган қоғозларни берди.

М.Ардзинов кейинги йилларда Санкт-Петербургга (Россияга) қариндоши олдига кўчиб кетгани ҳақида маълумотлар бор.

Абдуманноб Пўлатовнинг яна бир сафдоши – Марат Зоҳидов, 1996 йил апрелида Ўзбекистон кучишлатар органлар билан келишувга бориб, Шахс ҳуқуқларини ҳимоя қилиш қўмитасини (Комитет защиты прав личности Узбекистана) тузди ва Ўзбекистон Адлия вазирлигида 1996 йил 14 июн куни расман рўйхатдан ўтказди.

Марат Зоҳидов раҳбарлигидаги ташкилот идораси Тошкент вилояти, Янгийўл шаҳри, Ш.Рашидов кўчаси, 1-уйда, яъни Янгийўл шаҳар прокуратураси биноси 2-қаватидаги хоналардан бирида жойлашган. У ва унинг ташкилоти Ўзбекистонда 12 йилдан бери “фаолият” олиб бормоқда. Лекин “унинг мушугини “пишт” дейдиган одам йўқ”.

Абдуманноб ака Михаил Ардзинов, Марат Зоҳидов каби одамлар даврасида ҳам фаолият олиб борганди.

12. 1996-2010 ЙИЛЛАРДАГИ ФАОЛИЯТИ

Абдуманноб Пўлатов 1996-1998 йилларда жами уч марта Ўзбекистонга келди. Табиийки, Ўзбекистон кучишлатар органлари, айниқса махсус хизмат органлари унга Тошкентда эркин фаолият олиб боришига йўл беришмади. Ўз принципларида зиёлиларча содиқ қолган Абдуманноб ака 1996-1998 йилларда уч марта ҳам ноилож Ўзбекистонни тарк этишга ва АҚШга жўнаб кетишга мажбур бўлди.

Абдуманноб Пўлатов 2001 йилда АҚШ фуқаролигини қабул қилди.

Агар киши АҚШ фуқаролигини қабул қилмаса, уни ҳеч ким мажбурламайди. Лекин АҚШ фнқаролигини олмаган шахс ва унинг оила аъзолари АҚШ фуқароларига бериладиган кўпгина енгилликлар ҳамда ижтимоий ҳимоянинг анчагина туридан маҳрум бўлишади. Масалан, АҚШдаги сайловларда қатнашиш ҳуқуқига эга бўлишингиз учун АҚШ фуқароси бўлмоғингиз лозим ва бу тўғри талабдир.

Абдуманноб Пўлатов 1993 йил мартидан бошлаб охирги 17 йиллик умрини АҚШда ўтказди, яшади ва ишлади. Шундан 15-16 йили давомида Америка иммиграция идоралари ва судларида бошпана масаласи бўйича таржимонлик қилди ва ўнлаб бошпана сўралган ишларни мутахассис-эксперт сифатида ўрганди ҳамда таҳлил этди. У бу ҳақда 2010 йил 10 январида бундай ёзганди.

“Мақола муаллифининг Америка иммиграция идоралари ва судларида бошпана масаласи бўйича 15 йилдан кўпроқ таржимонлик тажрибаси бор. Айниқса охирги 5 йиллик тажриба мунтазам (баъзи ойларда – 7-8 суд жараёни!), кенг ва чуқур. Шу вақт ичида юзлаб ишлардаги жараёнларда иштирок этиб, тегишли тартиб, қонун-қоида, қайси масалалар муҳим деб қаралиши ҳақида анча маьлумот ва тажриба йиғилган. Ҳамда, муаллиф 15-16 йилдан бери ўнлаб бошпана сўралган ишларни мутаххассис-эксперт сифатида ўрганган, таҳлил этган. Иммиграция юристлари ва бошпана сўровчилар, иммиграция идораси ва судларига бу ишлар ҳақида эксперт хулосалари (“экспертиза”) тайёрлаган, ўнлаб ишларда иммиграция судларида эксперт сифатида иштирок этган” [13]

Абдуманноб ака Америка ва бошқа ривожланган мамлакатлардан бошпана олишнинг тартиб ва талаблари ҳақида мақолалар туркуми тайёрлаш ниятида эди. У шу мақсадда [13]-мақола охирида 31 та бандни санаб ўтганди. Афсуски, бу ишларга улгурмади. У бу борадаги бой тажриба ва маълумотларни ўзи билан олиб кетди.

Шундай бўлсада унинг иш столида, компьютер файлларида ёзган ҳисоботлар, мақолалар ва турли хил ёзишмалари сақланган бўлиши керак. Унинг оила аъзолари бу муҳим маълумотларни асраши, иложи борича флэшкаларга дубль (нусхалар) қилдириб қўйиши ўринлидир.

Мен мақоламнинг 1-параграфида қуйидаги маълумотни келтиргандим.

“Абдуманноб Пўлатов Ўзбекистондаги сиёсат ва инсон ҳуқуқлари ҳақида 75 та мақола ва эссе (жумладан китоблардаги 3 та боб) муаллифи. Улар асосан инглиз тилида АҚШдаги махсус нашрларда чоп этилган. Шунингдек математика соҳасидаги 35 та мақола ва монографиядаги битта боб муаллифидир” [3]

Оила аъзолари, яъни турмуш ўртоғи ва фарзандлари, шунингдек сафдошлари Абдуманноб ака турли сайтларда чоп эттирган мақолалар ва китоблари, турли халқаро анжуманларда қилган маърузалари рўйхатини тузиб, манбаларини кўрсатиб сайтда чоп эттиришса яхши иш бўларди. Чунки халқимизнинг зиёли фарзанди бўлмиш Абдуманноб Пўлатов ёзган ишлар ўзбек халқининг мулкидир ва бу мерос авлодларга тўлиқ етказиб бериш иложини қилмоғимиз керак.

Мен 1996-2010 йиллар давомида бевосита Абдуманноб ака билан демократия ва инсон ҳуқуқлари масаласида ёнма-ён, бир ташкилот таркибида фаолият олиб борганим йўқ. Шу сабабли ушбу 14 йиллик фаолияти ҳақида батафсилроқ маълумот бериш имкониятим йўқ. Фақат 2005 йил май ойида ўзбек мухолифати лидерларидан бири Жаҳонгир Маматов раҳбарлигида тузилган Демократик Ўзбекистон Конгресси сафида қисқа вақт давомида бирга фаолият олиб бордик. Абдуманноб аканинг ўша пайтдаги позициясининг ижобий томонлари ҳақида бошқа таҳлилий мақоламда ёзиш ниятим бор, Аллоҳ хоҳласа (ушбу мақоламда буни ёзиш иложим йўқ, чунки мақолам ҳажми бунсиз ҳам катталашиб кетди).

Ушбу мақоламнинг навбатдаги 13-14-параграфида Абдуманноб ака 2009-2010 йилларда ёзган айрим мақолаларида билдирган ижобий фикрларини келтирмоқдаман ва бир оз таҳлил бермоқдаман.

13. ИЖОБИЙ ФИКРЛАРИ

Абдуманноб ака мақолаларини кўпчилик ўқиган бўлса керак. У 2009-2010 йиллардаги ўз мақолаларида ёзган айрим муҳим ижобий фикрларига ўқувчи эътиборини яна бир марта жалб қилмоқчиман. Бу айниқса ёшларимиз учун ибратли фикрлардир.

“Лекин, мени мақсадим бошқа – қўлимдан келганича холис, асос билан, ва жиддий таҳлил. Сабоқ чиқариш. Фақат “оқ” ва “қора”, “Демократ” ва “Диктатор”, “Адолат, Хақиқат” ва “Зулм” каби сўз ўйинига берилмасликка ҳаракат қиламан. Мени назаримда, ҳаёт, бўлиб ўтган жараёнлар, ҳозирги вазият ҳам жуда зиддиятли, кўп қиррали ва мураккаб, ҳамда шунинг учун – қизиқарли» [14]

««Бирлик»да ҳам, «Эрк»да ҳам, кейин пайдо бўлган мухолиф гуруҳлар, фаоллар орасида ҳам бир камчилик, афсуски, кенг тарқалган: дўстни кўпайтириш ўрнига, аксинча душман сотиб олиш… Ўзаро муроса, ҳамкорликсиз, “бўлинганни бўри ейиши”ни унутиш.

Бу билан мен ўзаро танқид бўлмаслиги керак демоқчи эмасман. Аксинча, танқид керак. Лекин танқид, иложи борича, одоб, маданият доирасида, ва албатта асосланган, холис, “конструктив”, дўстона бўлиши, муҳокама, мулоқот, муросага йўналтирилиши керак» [14]

“Яна бир хато ББС, “Озодлик” ва “Америка Овози” радиолари билан ҳамкорлик қилиш масаласи билан боғлиқ. Баъзи ҳолларда уларни танқид ҳам қилиш керак. Лекин, “Бирлик” ва “Бирдамлик” каби фақат “ҳужум” ва “бойкот” – жиддий хато. Назаримда, бунинг ўрнига, ҳамкорлик қилиб, бу минбарлардан унумли фойдаланишга интилиш керак. Бу масалада Муҳаммад Солиҳ ва унинг тарафдорлари, назаримда, “Бирдамлик” ва “Бирлик”ка нисбатан камроқ хато қилишаяпти» [14]

“Ўзбекистонда ҳам, жуда кўплар худди шу йўлдан бориш, “Исломчилар” билан бирлашишни талаб эта бошлашди. Жумладан, ҳурматли ҳофизимиз, озодлик ва миллий истиқлолнинг оташин куйчиси Дадахон Ҳасан “Бирлик” халқ ҳаракатини “Бирлик Исломий Халқ Харакати”га айлантиришни ва намоз ўқимайдиганларни ҳаракатдан ҳайдашни кескин шаклда талаб қила бошлади. 1992-йил май ойидаги “Бирлик” Қурултойида бу таклиф кенг муҳокама қилиниб, рад этилганида, Дадахон Ҳасан сафимизни тарк этди” [14]

“Мен ўзим ҳам, мана 10-12 йилдан бери “марказчиман” – Ислом Каримов тарафдори ҳам эмасман, унга кескин, муросасиз, “радикал”, ашаддий мухолифатда ҳам эмасман. Баъзи кескин мухолифатчилар назарида ҳатто “Каримов тарафдори” ёки унинг “адвокати” ман» [14]

««Диндорлар» ёки «Исломчилар», худди дунёвий давлат тарафдорлари ва демократлар каби, мақсадлари, уларга эришиш учун кураш йўллари билан бир-биридан анча фарқ қилади.

Демократлар тинч йул билан Исломий қонун-қоидага асосланган жамият қурмоқчи бўлганлар билан, менимча жуда эҳтиёт бўлиб ҳамкорлик қилиши керак. Ўз мақсади йўлида куч ишлатиш, зўравонлика чақирувчилар, ё қулига қурол олиб курашаётганлар билан ҳамкорлик бўлмаслиги керак.

Туркия, Малайзия, Эрон ва бошқа бир қанча давлатлардаги каби, диндорлар орасидан демократик ва дунёвий қоидалар тарафдорлари пайдо бўлиши мумкин. Ўзбек Исломчилари орасида мана шу йуналишни рағбатлантириш жуда муҳим. Яъни, “Исломий демократлар” оқими, ҳаракати пайдо бўлишига ёрдам бериш, улар билан ҳамкорлик керак» [14]

“Шу муносабат билан қизиқарли кузатув: ўзини дунёвий-демократик мухолифатчи деб ҳисоблайдиган танишларим орасида эса, мени назаримда “Ислом демократи” деса бўладиган фаолларни биламан. Яъни, дунёвий-демократик мухолифатда “Исломлашиш” бошланганига анча вақт бўлган. Бу – табиий жараён, лекин унга жуда эҳтиёткорлик билан ёндошмоқ лозим.

Мен шахсан 7-асрда яратилган қонун-қоидалар, агар улар жиддий ислоҳ қилинмаса, замонавий жамиятга мосланмаса, тараққиётга эмас, жаҳолатга олиб келади деб ўйлайман. Ўзбекистонда очиқроқ ва сиёсий эркинроқ давлат тузуми яратилса, нафақат Исломий Демократлар, балки мўътадил ва ҳатто “радикалроқ” Исломчилар ҳам, жамиятда ва сиёсий саҳнада ўз ўрнига эга бўлади. Буни тўхтатиш, олдини олишнинг иложи йўқ. Шунинг учун ҳам, демократик-дунёвий мухолифат мўътадил Исломчилар билан ҳамкорлик қилиши керак” [14]

“Қайтараман: “мўътадил” дунёвий-демократик мухолифат пайдо бўлиши учун, назаримда, бугунги Ўзбекистонда шароит ва имконият бор. Гап фақат ташаббус ва йўлбошчи йуқлигида – бунга мен аминман.

Янги мухолифат 90-йиллардаги мухолифатнинг қуйидаги хато ва камчиликларини такрорламаслигини истардим:

Изчиллик билан, “мўътадил”, “марказчи”, сабр-тоқатга эга бўлган, “конструктив” йўлдан оғмасдан бориш муҳим. Жумладан, “Бирлик”нинг 20 йиллик “радикал”лигини қайтармаслик. Муҳаммад Солиҳ ва унинг “Эрк”и каби, олдин “ювош қўзичоқ”, четдан туриб эса – сал кам энг ашаддий мухолифатчилик” – буни ҳам қайтармаслик керак.

Бошқа мухолиф гуруҳлар ва арбоблар билан “даҳанаки” жангдан узоқ бўлиш зарур” [14]

“Асосан чет элдан моддий, маънавий, сиёсий-дипломатик ёрдам сўрайвермай, ўз халқига (биринчи навбатда ва иложи борича “ўрта ҳол” табақага) суяниш, унинг манфаатларини ҳимоя қилиш ва натижада ундан ёрдам олишга интилиш муҳим.

Ўзбек мухолифати олида турган жиддий муаммолардан биттасида унинг бирор арбобини айблаш қийин: юқорида мен тилга олган ва мухолифатчилар йиллар давомида айтиб келаётган сабаблар натижасида, Ўзбекистонда кўплар Ислом Каримов ва унинг ҳукуматидан норози. Кескин норозилар ҳам кўп. Демак, кескин танқидчилар учун норозилар орасидан тарафдор ва ёрдам йиғиш осонроқ. “Юмшоқроқ”, “мўътадил”, “марказчи” мухолифат учун эса – қийинрок. Лекин, кескин, радикал мухолифатчилар бугунги кунда мамлакат ичида ҳеч бир жиддий иш олиб бориша олмайди. “Мўътадил”лар учун эса, мамлакат ичида ишлаш мумкин бўлади. Назаримда, “мўътадиллар” бирор ижобий натижага эришишига умид кўпроқ.

Янги мухолифат мана шу икки йўл орасидан қайси бирини танлаш ҳақида жуда жиддий ўйлаши керак.

20 йиллик ва бугунги дунёвий-демократик мухолифатнинг яна бир хатосини қайтарилмасликни тавсия қилар эдим: турли фикр, ғоя, таклифга зудлик билан “ҳужум” қилиш олдидан бироз ўйлаш ҳам керак” [14]

“Давлат бошқарувида, ҳукумат идораларида фақат ўғрилар, порахўрлар, жиноятчилар деган маънодаги бемаъни ва масъулиятсиз баёнотлар билан бу табақани янада ўзига қарши қўйишга ҳеч бир эҳтиёж йўқ. Aксинса – бундай баёнотларни мухолифатнинг ўзи учун зарари кўпроқ. Мухолифатчилар орасида ҳам ҳамма тўғри, ҳалол ёки пок эмас” [14]

“Мен Америка фуқаросиман, Ўзбекистон мухолифатида катта арбоб, ёки мамлакатда кaтта сиёсатчи, амалдор бўлиш режам йўқ. Ўзбекистон ҳукумати ёки мавжуд мухолифат гуруҳчаларидан ҳам менга ҳеч нима керак эмас. Жумладан, шунинг учун, мен холисроқ фикр юрита олишимга ишонаман. Ҳамда, сиёсий ва таҳлилий тажрибам, билимимдан Америкага ҳам, Ўзбекистонга ҳам фойдам тегиши мумкин деб ҳисоблайман.

Мен ҳақимда “ҳар йили Ўзбекистонга боради” деган гапларга ишонувчиларга эслатма. Агар 1996-98 йилларни назарда тутилса, бу гап тўғри. Лекин, 1998-йил ёзидан бери Каримов ҳукумати менга ўзим туғилиб ўсган, мени улғайтирган (ва умид қилaманки мен ҳам унга оз-моз хизмат қилган) тарихий Ватанимга боришга ижозат (виза) бергани йўқ” [14]

“10-савол: – Сиз ўз ҳаётингизни кўп қисмини мухолифатга бағишлаганингиздан мамнунмисиз ёки афсусдамисиз?

Жавоб: – Мамнунман, афсуслигим йўқ. Лекин агар фаолиятимни қайтадан бошласам, кўп ишларни анча бошқача қилган бўлардим” [14]

14. АБДУЖАЛИЛ БОЙМАТОВ ВА ЎИҲЖ ГА ДОИР ФИКРЛАРИ

Бугунги кунда Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти (ЎИҲЖ)га Абдужалил Бойматов раҳбарлик қилмоқда. Абдуманноб Пўлатов ўз мақолаларида Абдужалил Бойматов ва унинг раҳбарлигига доир чиройли ва асосли танқидий фикрлар билдирган. Мен Абдужалил Бойматовни 2000 йилдан бери у ёки бу даражада билган фуқаро сифатида айтмоқчиманки, Абдуманноб аканинг қуйида келтирилаётган танқидий фикрлари асосли ва ўринлидир.

Қуйида келтираётган иқтибосларни ўқиб, Абдуманноб Пўлатов асос солган ва 1992-2001 йилларда бошқарган ЎИҲЖнинг бугунги қучсиз фаолияти ҳақида ҳам маълумот олиш мумкин.

“Энди Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти ҳақида. Мен АбдуЖалил (Бойматов) укамизга, бошқаларни бунчалик изчиллик билан, мунтазам танқид қилавериш олдидан ўзи ҳам бир ойна-кўзгуга қарашни тавсия қилиб келаяпман, лекин у мени таклиф-тавсиямни худди эшитмагандек…

Мен 1991-йилда бу жамиятни тузиш ташаббуси билан чиққанман ва 1999-2000-йилгача уни бошқарганман – жумладан, назаримда энг қийин бўлган 1993-97 йилларда. 2000-2001-йилга келиб, ташкилотимизни асосан Толиб-ака Бош Котиб сифатида бошқардилар. Мен бу вақтга келиб навбатдаги Қурултойда ўз номзодимни қайта сайланишга қўйиш ниятим йўқлигини айтдим. 2001-йилдаги Қурултойда Толиб-ака раис бўлдилар.

Лекин мен жамият аьзолигидан чиққаним йўқ, ҳали ҳам аъзо ҳисоблансам керак. Шунга қарамай, 2001-йил Қурултойига ҳам, кейинги (бу йилги, Франциядаги) “Қурултой”га ҳам мени таклиф этишмади. Бунинг сабаби мен жамият ишига аралашмай қўйганимдир, балки…

Франциядаги Қурултой ҳақида… Жамиятнинг Европа (Оврупо)-да муҳожирликдаги 8 ё 9 аъзоси йиғилиб, уларга ташкилотга “кечагина” кирган яна 8 ё 9 француз қўшилиб, улар бу йиғилишни “жамият Қурултойи” деб эълон қилишди. Ташкилот Низомига ўргаришлар киритиб, Президент ва Вице-Президент сайлашди. Жамият аъзоси сифатида, мен бу йиғинни ташкилот Қурултойи деб қабул қилишим ва АбдуЖалил укамизни жамият Президенти сифатида тан олишим қийин.

Жамиятнинг кўпчилик фаоллари ва аъзолари Ўзбекистонда – Жиззахда, Қашқадарёда, Водийда, Тошкентда, Сирдарёда, Хоразм ва Бухорода. Четдаги фаоллар – озчилик, уларнинг ўзлари Қурултой ўтказишлари жуда жиддий саволлар туғдиради.

Юқорида айтганим каби, “фавқулодда вазият” (эркин Қурултой ўтказиш имкони йўқлиги учун) бу йиғинни жамият қурултойи деб ҳисоблаш, АбдуЖалил укамизни жамият раҳбари деб тан олиш балки мумкиндир. Лекин, бу ҳолда, “Бирлик” ва “Эрк”ни ҳам деярли шундай камчилик учун ҳадеб танқид қилавермаслик керак.

Гап кимдир бир ташкилотда 20 йил раҳбарлик қилишида эмас. Муҳимроғи – уларнинг ишида!

Муҳимроғи – раҳбарларнинг олиб бораётган сиёсати:

- Асосланган, жиддий танқид ўрнига ўзаро “даҳанаки жанглар”, туҳмат, бўҳтон, иғволар;

- Эьлон қилинган эзгу мақсадга эришиш учун танланган йўл чиройли шиорлар ва чақириқлардан, “кўкнори хаёл” мулоҳазалардан иборат эканлиги;

- Биринчи навбатда Ўзбекистонда фаолият юритиш йўлларини излаш ўрнига асосан Ғарбдан ёрдам сўраб, шикоят қилиш;
ва ҳакозо.

Буларни муҳокама қилиш, зарур бўлганида танқид қилиш керак.

Фақат бошқалар эмас, АбдуЖалил укамизда ҳам бирор ижобий ва жиддий иш, фаолият кўринмаяпти. Хабар ва мақола тарқатишни бошқалар ҳам қилаяпти – фақат АбдуЖалил укамиз эмас!

Яна бир мулоҳаза. Агар Ўзбекистон сиёсий саҳнасида, худди Туркиядаги каби, сиёсий ва диний эркинликларни амалда тан оладиган, демократик йўналишдаги кучли Исломий ҳаракатлар, партиялар пайдо бўлса – буни олқишлаш керак. Аҳолисининг 80-85 фоизи (балки 90% дир) ўзини Мусулмон деб ҳисоблайдиган давлатда Исломий йўналишдаги сиёсий ҳаракатлар вужудга келиши табиий ҳол. Улар орасида энг кучлилари сиёсий ва диний эркинликларни амалда тан олса – бу жуда жиддий ва ижобий қадам бўлади.

“Исломчилар” билан мулоқот қилиш хато эмас. МСни (Муҳаммад Солиҳни, А.Ш.) бундай мулоқот учун танқид қилишга асос йўқ, менимча.

Лекин, икки “деярли йўқ” ташкилот раҳбарларининг йиғилишини муҳим сиёсий янгилик, “катта қадам” деб кўрсатишга уриниш ҳам анча кулгили иш…” [15]

“Агар ким АбдуЖалил Бойматовни ёки унинг тарфдорлари, сафдошларини танқид қилса, унинг жавоби бир – бундай кишилар албатта “Ислом Каримов режимининг малайи”… Ўзбек мухолифатчилари ва ҳуқуқ ҳимоячилари орасида, афсуски, кенг тарқалган бу касаллик-иллат АбдуЖалил укамизда ҳам бор. Бу масалада АбдуЖалил Б., афсус, бошқалардан анча олдинга ўтиб кетти…

Мен Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жaмияти ва унинг Қашқадарё вилоят ташкилотидаги бу икки гуруҳнинг бирортасини тарафдори эмасман. Лекин, АбдуЖалил Б.-нинг қуйидаги гапига эътибор берайлик:

“2009 йилнинг 6 май куни Франциянинг Ангер (Анжер) шаҳрида Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамиятининг навбатдаги Қурултойи бўлиб ўтган эди.” (бу гапни у жyда кўп қайтаради).

Изоҳ: амалда Жамиятнинг Оврупода яшаётган 8-9 аъзоси йиғилган. Қаршидаги йиғинда эса Жамиятнинг ундан кўра кўпроқ (11!) аьзоси қатнашган шекилли?

Афсуски, Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамиятининг раҳбариятида (биринчи навбатда АбдуЖалил Б.-да) ҳеч қандай демократия, ўз фаолларининг фикрини ҳурмат қилиш ёки уларни эшитиш йўқ. Мисоллардан бири – Жиззах вилоят ташкилотининг раҳбари Баxтиёр Ҳамроев Оврупадан келган буйруқни бажaрмай, бир лойиҳада ижoзатсиз иштирок этгани учун, Овруподан юборилган иккинчи буйруққа бинон вазифасидан четлатилди (мен Бахтиёр Ҳ. нинг ҳам тарафдори эмаслигимни айтиб ўтай). Иккинчи мисол – шу кунлардаги Қаршидаги можaролар. Абдужaлил Б. билан Ислом К. орасида ўхшашлик кўринмаяптими?

Худди “Бирлик” ёки “Эрк”нинг МС раҳбар бўлган парчасидаги каби эмасми?

АбдуЖалил Б. фақат бошқаларни танқид қилишни билади. Унинг танқиди асосланган бўлса ҳам майли эди …

Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жaмияти ва унинг Қашқадарё вилоят ташкилотидаги можаро боисида Юсуф Расул иккала тарафнинг хабари-фикрини беришга интилаяпти – бу жyда яхши. Энди назаримда бу интилишни давом эттириш керакмикин? Яъни, Қаршидaги “ўзгача фикрловчи”, “мухолифaтчи”ларнинг АбдуЖалил Б. гапларига жaвобларини ҳам бериш.

Албатта, инсонлар ҳуқуқини ҳимоя қилиш иши қолиб кетиб, ўзаро “ким хақ – ким нима деди?” – буларга ўта берилиб кетиш ҳам хато… Лекин, бу жaнжaлларни меъёрда ҳал этиш ҳам керак.

Энг яxшиcи – АбдуЖалил Б. ўз хатолари ва асоссиз, бемаъни танқидлари хақида ўйлаб кўриши. Агар ким уни ёки унинг тарфдорлари, сафдошларини танқид қилса, бундай кишиларни “Ислом Каримов режимининг малайи”… дейишни у тўхтатиши керак! Ҳамда, унинг Жaмият раҳбари эмаслиги, унинг “Президент” этиб сайланиши Жамият Низомига зид бўлгани ҳақида жиддий гапларни бошлаш зарурияти туғилган.

АбдуЖалил Б.-нинг иши – Ислом К., Ўзбекистон ҳукуматининг (ҳамда у ёқтирмайдиган яна бир неча кишини) сиёсати танқид қилинган ҳар қандай хабар, фикрларни тарқатиш. Хабар ишонарлими, у имкон даражaсида текширилгaнми, фикр эса сaл бўлса ҳам асосга эгами? Буларнинг АбдуЖалил Б. учун аҳамияти йўқ шекилли….

Деярли шу ишни чет элда яна бошқа бир неча киши ҳам қилаяпти. К. (Каримов, А.Ш.) ва унинг ҳукумати ҳақида ўта салбий фикр кенг ва чуқур шакллангaнлиги учун, бу иш – осон. Aйниқса, эркин мамлакатда яшаб турган, 3 тилни билган инсон учун. Бу иш учун бошқа билим, тажриба, етакчилик, раҳбарлик, ташкилотчилик, вазиятни тушунa билиш – керакмас. АбдуЖалил Б.-нинг кескин танқидидан кейин, калтак Ватандагилар бошига тушади…. Бу эса – масъулиятсизлик!

Юсуф Расул, негадир, АбдуЖалил Б. нинг фикрини деярли барча савол бўйича сўраб, уни “реклама” қилади. АбдуЖaлил Б. нинг жaвоблари эса доим одатда деярли бир, ўта юзаки, асоссиз…, ҳaмма биладиган гаплар билан бирга, бемаъни танқидлар, айблашлар. Юсуф Расулнинг унга берган саволлари одатда пишиқ журналистнинг эмас, балки бир ташкилот матбуот котибининг ўз рaҳбарига берадиган (“қулай”) саволларини эслатади…

Мен анча вақтдан бери АбдуЖалил Б. ни сал жиддийроқ бўлишга чақириб келаяпман. Унга энди кескинроқ гап керак шекилли…” [16]

www.yangidunyo.com сайтининг асосчиси ва раҳбари, журналист Юсуф Расулнинг Абдуманноб ака танқидига муносабати ҳам бошқалар учун ибратлидир. У [16]-мақола охирида ўз жавобини ёзган. Мен шу жавобдан тўртта гапни келтириб ўтаман.

“Раҳмат, АбдуМанноб ака, самимий ва очиқ фикрларингиз учун. Мен бу фикрларга юз фоиз қўшиламан» [16]

«Мен эса бундан кейин Абдужалил Бойматовнинг “матбуот котиблиги”дан чиққанимни эълон қиламан. Яъни, бундан кейинги суҳбатларимизда бериладиган саволлар “жавоб бериш учун қулай” бўлмайди.

Ҳурмат билан Юсуф Расул” [16]

Абдужалил Бойматов ва унинг “Президент” сифатида фаолиятига доир менинг айрим фикрларим. У Толиб Ёқубов билан бирга 2007 йилда Ўзбекистонни тарк этгач, бир оз Алматида бўлди ва кейин Исландияда сиёсий бошпана олиб яшай бошлади. У қилган асосий ишлардан бири – инглиз тилидаги турли хил баёнотлар, мурожаатномалар, мақолаларни кўпчилик мухолифат вакиллари электрон почтасига, жумладан менинг почтамга ҳам, жўнатиш билан шуғулланди.

Бу муҳим материаллардан кучишлатар органлар, асосан Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати раҳбарияти фойдаланарди. Чунки улар ташкилотида инглиз тилидан ўзбек ва рус тилларга ўгирувчи мутахассислари бор. У бу иши билан МХХ фаолиятига каттагина ёрдам бермоқда: чунки МХХ мутахассислари сайтларга кириб Ўзбекистонга тегишли мухолиф мақолалар, мурожаатномалар ва ҳоказо материалларни қидириш ташвишидан қутулди ва бунга доир материалларни сайтларда чоп этилган куни тайёр ҳолда олмоқда.

Ватанимизда менга ўхшаган мухолифат вакилларининг кўпчилиги эса инглиз тилини мукаммал билмайди ва у юборган материалларни аниқ тушуна олмайди.

Абдужалил Бойматов буни аниқ билади. Лекин бу фаолиятни анчагина йилдан бери давом эттирмоқда.

Агар у ўша материалларнинг энг муҳимларини инглизчадан ўзбекчага ўгириб ватандошларимизга жўнатганида – бу ижобий иш бўларди. Аммо, лекин, бироқ …

Биз яшаётган 21-асрда ҳар бир мухолиф ташкилот фаолияти веб-саҳифасида ўз аксини топади. Агар Абдужалил Бойматов “Президент”лик қилаётган Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамиятининг расмий сайти бўлмиш www.hrsuorg.narod.ru ни очиб қарасангиз, ундаги айрим материаллар тўққиз йилдан бери ўзгартирилмаганига гувоҳ бўласиз. Масалан, “Члены Общества Прав Человека Узбекистана» («Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти Аъзолари”) деб номланган http://www.hrsuorg.narod.ru/member_hrsu.htm саҳифасини ўқинг. Унда ЎИҲЖнинг тўққиз аъзоси таржимаи ҳоли берилган. Лекин бундаги маълумотлар 2001 йил билан тугаган, яъни 2001 йилдан кейинги маълумотлар келтирилмаган.

Ҳайрон қоларли томони – ЎИҲЖ асосчиси раҳматли Абдуманноб Пўлатов таржимаи ҳоли сайтда умуман берилмаган.

Бу мақолам Абдужалил Бойматов ҳақида эмас. ЎИҲЖ асосчиси раҳматли Абдуманноб Пўлатов ҳақидадир. Шу сабабли асосий мавзуга қайтсам.

15. АБДУМАННОБ АКА БИЛАН АҚШДАГИ АЛОҚАЛАРИМ

Мен Қозоғистоннинг Алмати шаҳридан АҚШ нинг Бойси шаҳрига 2010 йил 21 январ куни келдим. «Озодлик» мухбири Дилбегимнинг бир ёқлама маълумоти” номли мақоламни Алматида ёзиб тайёрлаб қўйгандим. Ушбу мақолам www.yangidunyo.com сайтида 2010 йил 29 январ куни чоп этилди ([17]-га қаранг).

Абдуманноб Пўлатов мақоламни ўқиб, шу куннинг ўзида – 29 январ соат 20.15 да қуйидаги хатни электрон почтамга жўнатибди (уни тўлиқ келтираяпман).

“Ассалому Алайкум Шуҳрат!

Америкага Ҳуш Келибсиз!

Саломатлик, кайфият тузукми?

Бугун “Янги Дунё”да мақолангизни ўқидим (тузук мақола) ва ҳозир Idaho (Айдаҳо) штатининг Бойси (Boysi) шаҳрида жойлашганингизни билдим. Шунча ва узоқ сарсон-саргардонлик, қийинчиликларингиз энди бутунлай тугашини тилайман.

Мақолангиз ҳақида кичик изоҳ-мулоҳазалар:

1. “Озодлик”нинг Тошкент бўлимида Ўзбекистон давлат радиосининг мухбирлари ишлаши унга Фурқат (Яквалхўжаев, А.Ш.) раҳбарлик қилган даврдан (1990-йиллар) бошланган. Ҳамда, 1993-йил Ислом Каримов Олмонияга сафар қилганида, “Озодлик”да бу сафарни Ўзбекистон давлат радиосининг бўлим мудири Мюнхеньдан туриб ёритган, 20-25 минутлик эшиттиришни олиб борган (табиийки, бу эшиттириш Тошкент расмий радиосидагидан кам фарқ қилган бўлса керак).

Мен ушбу эшиттириш ёзиб олинган кассетани олганимда, Америкага келганимга энди бир неча ой бўлган эди. Шу хақда инглиз тилида бир кичик мақола-баёнот ёзиб, Американинг чет эллар учун радиолари бўйича Вашингтондаги бир йиғинда тарқатган, ва “Озодлик”нинг ўша вақтдаги Президенти Kevin Klose-га шахсан берган эдим. Бир неча кундан кейин Kevin Klose мени суҳбатга чақирган эди …

Лекин, афсус шундан кейин ҳам “Озодлик”нинг Тошкентдаги бўлимида Ўзбекистон давлат радиосининг 2 мухбири анча вақт ишлади – Kevin Klose ўрнига Том Дайн (Dayn) келган даврда. Том Дайннинг ўша вақтдаги ўринбосарларидан бири менга жумладан худди шу сабаб билан Фурқатни ишдан бўшатишганини айтганди – бу гал мени иштирокимсиз … Бу гап 2000-йиллар бошларида эди, агар адашмасам.

Бир оз вақт ўтиб, Ёқуб Тўронни ҳам бўшатишди, кейин Ўзбек бўлимида 3 мудир алмашди (улардан 2 таси ўзбек тилини билмас, ёки жуда ёмон билар эди). “Озодлик”нинг савияси эса ҳали ҳам анча паст … Янги мудир Алишер С. балки уни бироз кўтарар, билмадим.

2. Қозоғистон ўзбекларининг муаммоларини яхши ёритибсиз, раҳмат. Фақат бир кичик аниқлаштириш: 16 (15,92) миллион аҳолининг 4 % – 640 (638) минг бўлади, ўзбеклар эса 415 минг (5.92 миллион ва 415 минг – Сиз келтирган ва тўғри рақамлар!), яъни 3 %-дан кам (Сиз мақолангизда 4 %дан ортиқ дегансиз). Ҳисобдаги бу кичик хато (уни мақолангизда 2 марта келтиргансиз), албатта, Сизни таклиф, мулоҳазаларингизни ўзгартира олмайди.

Хабарлашиб турармиз. Янги Юртда ўрганиб кетишингизда ёрдам, маслаҳат берувчилар борми? Бундай ташкилот ва унинг вакиллари, одатда, Сиз каби келган қочқинларга бириктирилади – уларга бу иш ва Сизга ёрдам учун ҳукумат тарафидан маблағ ҳам ажратилади.

Саволларингиз бўлса, менга ёзинг ёки телефон қилинг. (1) 703-426-9637 – уй, (1) 571-344-3013 – “уяли” телефоним.

АбдуМанноб

Abdoumannob Poulatov (also known by pen name as AbduMannob Polat), Independent Consultant on US-Eurasian Affairs
5606 Eastbourne Drive, Springfield, VA, 22151-1607
Phone: (1) 703-426.9637 – home office, (1) 571-344.3013 – cell”

Мен 2010 йил 21 январдан 26 февралгача Бойси шаҳрида икки нафар ўзбек провокатори билан бирга яшаганим ҳақида [18]-мақоламнинг 6-параграфида, [19]-мақолам 2-параграфида ёзгандим. Бош провокаторнинг ўз компютери бор эди. Мен улар билан келишган ҳолда пул тўлаб компютердан фойдалана бошладим. Лекин ушбу компютерда хат ва мақолаларни электрон почтам орқали жўнатаётганимда қандайдир “кимса”лар орқаворотдан худди Ўзбекистондагидек турли қаршиликлар кўрсатди. Бу ҳақда Абдуманноб акага 2010 йил 30 январ куни жўнатган хатимда ёзганман. Уни ҳам ўзгаришсиз келтираяпман.

“ Ассаломуалайкум Абдуманноб ака!

Хатингизни ўқиб хурсанд бўлдим. Илиқ фикр-мулоҳазаларингиз учун раҳмат.

Мақоламдаги хатомни, яъни Қозоғистондаги ўзбекларнинг уч фоиздан камроқ эканлигига доир ҳисобимдаги хатомни кўрсатганингиз учун раҳмат.

Мақолам охирида берилаётган айрим ўқувчиларнинг эътирозларини ҳам эътиборга олиб яна битта мақола ёзиш фикрим бор. У мақолада сиз айтган хатони ёзиб, тузатиш бераман ва Дилбегим “Озодлик”дан берган яна битта интервьюсининг кичикроқ таҳлилини бериш фикрим бор (унда Алмати вилоятида бўлиб ўтган нохўш битта воқеа ҳақида етарлича маълумот берилмаган ва таҳлил этилмаган эди). Бундай таҳлиллар орқамиздан ўсиб келаётган ёш журналистлар учун ҳам фойдали бўлар, деган фикрим бор.

Бойсида жойлашиш билан боғлиқ айрим маслаҳатлашадиган гаплар, сизга бермоқчи бўлган саволларим бор. Кейинги хатимда ёзарман. Яхшиси, телефон орқали ёки скайп орқали гаплашсак маъқулроқ бўлар. Скайпингизни ёзиб юборсангиз яхши бўларди. Скайпдан фойдаланишни энди ўрганаяпман.

Бойсега келгач, янги почта очгандим. Чунки олдинги почталаримни Ўзбекистон ва Қозоғистон махсус хизмат органлари билишарди. Хатларни шу shjizzax54@gmail.com янги почтамга ёзсангиз бўлади.

Энг яхши тилаклар билан Шуҳрат.

2010 йил 30 январ, соат 10.30.
Бойси шаҳри.

Мен ҳозир икки нафар ўзбекистонлик ўзбеклар билан уч хонали (иккита ётоқхонаси ва битта меҳмонхонаси бор, А.Ш. 2010.26.12) хонадонда яшаяпман. Уларнинг бирида компютер бор. Шу компютер орқали мақолалар ва хатларни жўнатаяпман. Шу компютерга “кимлардир” қандайдир чегаралаш ўрнатганга ўхшайди. Делбегимга доир мақолани Юсуф Расул сайтига уч кун давомида турли услубларда жўнатишимга тўғри келганди. Мақола Ю.Расул компютерида очилавермагач, охири хатим давомига илова қилиб жўнатгачгина етиб борди (сайтда мақолам охирида мақолани жўнатган кун ва соатлар ёзилган).

Ҳозир ҳам сизга хат матнини териб жўнатаман, десам, shjizzax54@gmail.com почтам орқали жўнаттирмаётир. Шу сабабли бу хатимни сизга tohir1953@mail.ru почтам орқали жўнатаяпман.
Ҳар ҳолда бу ер буюк демократик давлат. Шу сабабли компютерда хат ва мақолаларни жўнатиш билан боғлиқ муаммоларни кейинроқ ҳал этиш йўлини топарман, Аллоҳ хоҳласа. (соат 14.20)”

Хонадонимиздаги компютердан фойдаланишимга қарши икки провокатор чегаралашлар қўйганлигини ҳисобга олиб, Абдуманноб акага 31 январ куни соат 10.50 да қуйидаги қўшимча хатимни жўнатдим.

“Саломлар …

Ўйлаб кўриб, алоҳида мақола ёзишдан воз кечиб, сиз айтган хатога доир 29 январдаги мақолам охирида тузатишни ёзиб сайтга жўнатмоқчиман.

Абдуманноб ака, сиз ёзган хатингиздаги икки пунктда яхши фикрлар билдиргансиз. Шу икки пунктни ҳам келтириб ўтмоқчиман. Шунга рухсат берсангиз яхши бўларди. Бу фикрларингизни бошқа миллатдошларимиз ҳам ўқиб билишса фойдали бўларди”

Абдуманноб ака 2010 йил 31 январ куни соат 16.00 да қуйидаги хатни менга жўнатди.

“Мен юборган изоҳ-фикрларни ишлатишингиз мумкин – иложи борича ҳеч ўзгаришсиз. Мақолангиз ва тузатиш, мени изоҳимни “Озодлик”нинг янги мудири Алишер Сиддиққа ҳам юборсангиз, менимча, тузук иш бўлади. Унинг email адресини www.ozodlik.org –дан (“ALOQA”) олишингиз мумкин”

Мен Абдуманноб акага ваъда берганимдек, унинг иккита изоҳини келтириб, ундан кейин фикримни ёзиб сайтга жўнатдим. Бу қўшимча фикрлар [17]-мақолам охирида чоп этилди. Абдуманноб аканинг иккита изоҳини юқорида келтирганим учун бу ерда шу изоҳлардан кейин ёзган матнимни келтираман ([17]-охирига қаранг).

“Абдуманноб ака тўғри эътироз билдирган. Қозоғистон Республикаси Президенти Н.Назарбоев номига 2009 йил 9 ва 11 ноябр кунлари иккита хат жўнатганимни мақола бошида ёзгандим ([17]-мақола бошида, А.Ш.). Қозоғистондаги ўзбеклар муаммосига доир иккинчи хатни икки кун ичида зудлик билан тайёрлаш жараёнида Абдуманноб ака айтган хатога йўл қўйган эканман. Ҳақиқатан, Қозоғистонда ўзбеклар 415 мингдан зиёд бўлиб, улар 16 миллионли мамлакат аҳолисининг 3 фоиздан камроғини ташкил этади. Йўл қўйилган ушбу хато учун узр сўрайман ва хатоимни тўғри кўрсатгани учун Абдуманноб акага ўз миннатдорчилигимни билдираман.

Қозоғистонда ўзбек тилида газета, журнал чоп этилмаётгани (таққослаш учун Алматида уйғур тилида “Уйғур овози” ҳафталик газетаси чоп этилаётгани), ўзбек тилида бирор марта Астана ёки Алмати телевидениеси ёки радиосидан қўшиқ ёки эшиттириш берилмаётгани ёки кўрсатув кўрсатилмаётгани фактдир. Ёки юқорида изоҳ ёзганлардан бирортаси ўзбекча қўшиқ, эшиттириш, кўрсатув Қозоғистон бўйича берилганига гувоҳ бўлганмикан? Ўз фикрларини билдирган юртдошларимиз Қозоғистоннинг қайси шаҳрида яшаётганларини ҳам ёзсалар яхши бўларди. Чунки ўзбеклар кўп яшаётган жанубий вилоятларда вазият сал бошқачадир.

Таққослаш учун: биз – ўзбек демократлари Ўзбекистондаги полициявий режимни танқид қилиб келамиз. Лекин ҳали Совет Иттифоқи бор пайтларда Тошкент радиосида ҳафталик эшиттириш ва телевидениеда кўрсатув қозоқ тилида ҳафтасига бир марта мунтазам бериларди. Адашмасам, бу қозоқ тилидаги эшиттириш ва кўрсатув ҳозирги кунларгача сақланган ва у давом этиб келмоқда.

Миллатпарварлик ўз миллатингиз манфаатларини ўша давлат ва халқаро қонунлар доирасида ҳимоя қилиш ҳамдир. Бундай муҳим масалаларни ёритганда журналистлар, жумладан Дилбегим алоҳида масъулият ҳис қилиши керак эди, деб ҳисоблайман” [17]

Ушбу хатлардан раҳматли Абдуманноб Пўлатов самимий зиёли инсон бўлгани, ўз танқидий фикр-мулоҳазаларини очиқ ва дўстларча билдиргани кўриниб турибди.

Абдуманоб ака билан кейинги мулоқотимиз 2010 йил 20 апрел куни бўлди. Аввал бу мулоқот сабабини қисқача ёзсам. Бу [20]-мақола билан боғлиқдир.

Мен 2010 йил 15 апрел куни Бойси шаҳар марказидаги кутубхонада “Idaho Statesman” газетасининг 2008 йил 30 март сони (микрофильм)дан талантли журналист Синсиа Сювил (Cynthia Sewell) ёзган “Mysterious deaths” («Сирли ўлимлар») мақоласини топиб, икки нусхада ксерокс олдим ([20]-га қаранг). Бу мақола Айдаҳо штатида 2006 йил ёзидан бери яшаётган 55 нафар ўзбек қочқинларидан 33 ёшли Олимжон Собиров 2006 йил 1 августида, 29 ёшли Зоҳид Махмeдов 1 сентябр куни ўз уйида уйқуда сирли равишда ўлгани ва бу ўлим сирлари ҳалигача очилмагани ҳақида эди.

Мақола инглиз тилида бўлганлиги ва уни ўзбек тилига ўгириш кераклиги учун таржимон излай бошладим. 2010 йил 20 апрел куни Абдуманноб акага қўнғироқ қилдим. Салом-аликдан кейин телефон қилиш сабабини айтиб, мақола таржимасига ёрдам беришини илтимос қилдим. Шунда Абдуманноб ака бошида саратон (рак) касаллиги топилгани, бир ойдан бери касалхонада эканлиги, касаллик ўтиб шиш катталашганлиги ҳақида айтди. Мен: “Бундан менинг хабарим йўқ. Албатта, соғлик биринчи навбатдадир. Соғлигингизни тузатиб олинг. Сиз билан бирга муҳим ишларни амалга оширишни режалаштириб юргандим. Тезроқ соғайиб кетишингизни тилайман” дедим.

Мақолани Бойсидаги бошқа рус қочқинига бериб, рус тилига таржима қилдирдим (таржима ҳақи – ўттиз долларни раҳматли Зоҳид Махмeдовнинг Бойсида яшаётган акаси Акрам Махмедов тўлади). Ва мақолани инглиз, рус ва ўзбек тилларида тўртта вариантда тайёрлаб, 2010 йил апрел-май ойларида сайтларда чоп эттирдим ([20]-га қаранг).

Мен яшаётган Бойси шаҳридан Абдуманноб ака яшаётган Вашингтон шаҳри яқинидаги Спрингфилд шаҳарчасигача масофа тахминан 2400 миль (3800 километр)дир. Шу сабабли касалхонага бориб ундан хабар олиш иложим бўлмади.

2010 йил 30 май (якшанба) куни Абдуманноб акага телефон қилиб, ҳол-аҳвол сўрадим. Ҳали ҳам касалхонада даволанаётганини айтди.

Қурбон ҳайити – 2010 йил 16 ноябр куни Абдуманноб акага телефон қилдим. Лекин ҳеч ким жавоб бермади …

2010 йил 21 ноябр куни Абдуманноб Пўлатов оламдан ўтгани ҳақидаги хабар сайтларда чоп этилди.

16. АБДУМАННОБ АКАНИНГ ОЛИС ЙЎЛЛАРИ

ДАВОМИ БОР
Рубрики:  СТАТЬИ 2010 ГОДА
ПРАВОЗАЩИТА

«БИРЛИК»ЧИЛАР (китоб давоми 1)

Суббота, 10 Ноября 2018 г. 04:10 + в цитатник
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

«БИРЛИК»ЧИЛАР (китоб давоми 1)

Тарихни муносиб тарзда ёзиш учун ўз эътиқодинг, ўз ватанинг, ўз партиянг ҳақида унутмоғинг керак. [19, 220-б.]
П.БУАСТ (1765-1824)


1-ҚИСМ. ЎЗБЕКИСТОН «БИРЛИК» ХАЛҚ ҲАРАКАТИ ТАШКИЛ ЭТИЛИШИНИНГ ҚИСҚАЧА ТАРИХИ

Ўзбекистон «Бирлик» Халқ Ҳаракатининг Ватанимиз Мустақилликка эришишида қўшган катта ҳиссасини ҳисобга олиб, унинг ташкил этилишига доир баъзи бир тарихий маълумотларни келтириб ўтай.


1.1. «БИРЛИК» ТАШКИЛ ЭТИЛИШИ АРАФАСИДА СОВЕТ ИТТИФОҚИДАГИ ВАЗИЯТ

Маълумки, Совет Иттифоқи коммунистлар партияси (КПСС) Марказий қўмитасининг 1985 йил апрель пленумида КПСС Марказий Қўмитаси (МҚ)нинг Бош котиби Михаил Сергеевич Горбачев совет жамиятини тубдан қайта қуриш (русча «перестройка»)ни эълон қилди [5, 2-к., 627-б.]. КПСС МҚнинг 1987 йил январь пленумида жамиятни демократиялаштириш йўналиши қабул қилинди. Шундан сўнггина Совет Иттифоқида кўп йиллардан буён давом этиб келган фуқароларни сиёсий баҳоналар билан жиноий таъқиб қилиш тўхтатилди ва сиёсий маҳбуслар қамоқхоналардан озодликка чиқарилди. Шу сабабли 1986-1987 йиллардан бошлаб СССРнинг кўпгина жойларида, айниқса йирик шаҳарларида ҳар хил клублар, уюшмалар, қўмиталар, жамғармалар, ҳаракатлар, кенгашлар, муҳарририятлар, жамиятлар, ассоциациялар ва ҳоказолар тузила бошланди. Шунингдек кам нусхада нашр этиладиган турли норасмий газеталар ва хабарномалар чоп этила бошланди.

Воқеалар шиддат билан ривожланиб борди. Ошкоралик ва қайта қуриш тарафдорлари билан мустабид Совет империясини ўзгартирмасдан сақлаб қолиш тарафдорлари ўртасида кескин вазият вужудга кела бошлади. Бундай вазиятда партия сиёсатининг зарур масалаларини муҳокама этиш учун КПСС МҚси КПСС 19-Бутуниттифоқ анжуманини 1988 йил июнь ойининг охирида чақириш ҳақида қарор қабул қилди [5, 2-к., 662-б.]. Эслатиб ўтаман: КПССнинг 18-Бутуниттифоқ анжумани 1941 йилда бўлиб ўтганди [20, 6-ж., 97-б.].

Қайта қуришга кўрсатаётган қаршиликлари ва порахўрликлари учун КПССнинг жойлардаги баъзи бир йирик тўраларини 19-Бутуниттифоқ партия анжуманига делегат этиб сайланмасликларини талаб қилиб 1988 йил май-июнь ойларида Совет Иттифоқининг кўпгина жойларида дастлабки оммавий норозилик митинглари бўлиб ўтди. Ушбу оммавий чиқишларнинг натижаси ўлароқ фаолларнинг саъй-ҳаракатлари билан умумдемократия йўналишидаги бирлашган ташкилотлар тузилди ва улар ўзларини Халқ жабҳалари (фронтлари) деб атай бошлашди.

Юқорида таъкидлаганимдек, 1986-1988 йилларда Совет Иттифоқининг барча республикаларида кўплаб кичик-кичик ташкилотлар тузилди, баъзи шаҳарларда митинглар бўлиб ўтди. Масалан, 1987 йил августида Литва пойтахти Вильнюс шаҳрида 20 минг киши иштирок этган митинг бўлди. Лекин Давлат хавфсизлик хизмати (ДХҚ – КГБ) ва бошқа куч ишлатувчи органлар таъсири жуда катта бўлган Совет империясида тубдан ўзгартириш қилиш учун қайта қуриш ва демократиялаштириш жараёнларига халқнинг кенг қатламларини жалб этиш зарур эди. Буни қонуний равишда қандай қилиб амалга оширишни ҳеч ким билмасди. Бундай мураккаб ва долзарб ижтимоий-сиёсий масалани Совет Иттифоқида дастлаб Эстония ва Литва зиёлилари ҳал эта билишди (улар бу борада Польша зиёлиларидан ўрнак олганликлари ҳақида гаплар бор).

«Халқ фронти» (Эстонияда, А.Ш.) деб ном олган ҳаракат 1986 йил апрелида шаклланди. Уни тузиш ҳақидаги лойиҳалар, таклифлар эса 1987 йилнинг декабрида бошланган эди. «Халқ фронти»нинг раҳбари Эдгар Сависсаар. У фалсафа фанлари кандидати, республика Давлат план комитетида ишлаган, коммунист. «Халқ фронти» ташкил этилгач, бошқа ишларини ташлашга мажбур бўлди. Зеро, эллик минг кишилик ташкилотга раҳбарлик қилиш осон эмас.» [21]

1988 йил 14 май куни Таллин шаҳрида ташаббус гуруҳлари ва қўллаб-қувватлаш гуруҳлари вакилларининг йиғилишида Эстония халқ фронти (ЭХФ)нинг вақтинчалик Ташаббус маркази тузилди. Ушбу Марказ ЭХФ ҳаракатини дастлабки босқичда мувофиқлаштириш мақсадида тузилган бўлиб, унинг таркибида қуйидаги хизматлар йўлга қўйилди:
1) Девонхона ва хўжалик хизмати;
2) Ҳисоблаш маркази;
3) Дастурлар бўйича қўмита;
4) Жамоатчилик фикрини ўрганиш маркази;
5) Ҳаракат маркази;
6) Ҳуқуқшунослик хизмати;
7) «Вестник народного фронта» («Халқ фронти хабарномаси» газета муҳарририяти);
8) Алоқа хизмати:
- қўллаб-қувватлаш гуруҳлари билан алоқа;
- маърузачилар гуруҳи;
- вакиллик органлари билан алоқа;
- матбуот билан алоқа;
- иттифоқчи жумҳуриятлар билан алоқа. [22]

Эстония халқ фронти Вақтинчалик ташаббус маркази 1988 йил 17 июнда Таллиндаги «Певческое поле» («Ашулачилар майдони»)да Эстония компартиясидан КПСС 19-анжуманига сайланган делегатлар билан учрашув митингини ташкил қилди ва унда 150 мингдан (!) зиёд киши иштирок этди. [22]

1988 йил 3 июлга қадар ЭХФ Марказида 1110 та қўллаб-қувватлаш гуруҳлари рўйхатдан ўтган бўлиб, ЭХФ сафларида 50 мингга яқин аъзо бор эди [22].

1988 йил 1-3 октябрь кунлари Таллинда Эстония халқ фронтининг Таъсис қурултойи бўлиб ўтди. Ушбу қурултойда Марказий Осиёдаги бешта жумҳуриятдан фақат ўзбекистонлик ёзувчи Зоҳир Аълам иштирок этган эди.

1988 йил июнь ойи бошида Вильнюсда Литва Фанлар академиясининг мажлислар залида 500 нафарга яқин зиёли кишиларнинг йиғилиши бўлди. Унда «Қайта қуриш учун Литва ҳаракати»ни тузиш бўйича 35 кишидан иборат ташаббус гуруҳи тузилди. «Ҳаракат» сўзи литва тилида «Саюдис» дейилади ва кейинчалик бу Ҳаракат қисқача «Саюдис» деб атала бошланди. Шундан уч ҳафта ўтгач Вильнюс марказидаги Гедиминас майдонида кўпминг кишилик митингда Литва компартиясининг делегациясини Москвада бўладиган КПССнинг 19-Бутуниттифоқ анжуманига кузатиш маросими бўлди. Сўзга чиққанлар делегатларга Литва Республикасига иқтисодий эркинлик, маданий мустақиллик, миллий рамзлар ва белгиларни тиклаш, Литвада литва тилига давлат тили мақомини бериш, янги тарих воқеаларини қайтадан кўриб чиқиш ҳамда ҳаққоний баҳо бериш ва шу каби долзарб топшириқларни беришди. 1988 йил июнь охири – июль бошида Москвада бўлиб ўтган КПСС 19-Бутуниттифоқ анжумани бу талабларни тўғри деб топди. [22]

Литвалик зиёлиларнинг ватанпарварона меҳнати натижасида 1988 йил октябрида Вильнюсда «Қайта қуриш учун Литва ҳаракати» («Саюдис»)нинг Таъсис қурултойи бўлиб ўтди [22].


1.2. «БИРЛИК» ТУЗИЛИШИ

Ўзбекистон «Бирлик» Халқ Ҳаракати 1988 йил 11 ноябрда ҳофиз ва шоир Дадахон Ҳасаннинг уйида бўлиб ўтган йиғилишда асос солинганлиги ҳақида кўпгина мақолалар ва адабиётларда ёзилган. Лекин ўша тарихий йиғилишда иштирок этган зиёлиларнинг аниқ сони ва исм-шарифлари ушбу китобнинг 1-нашри чоп этилгунига қадар бирорта манбада келтирилмаганди. Бугунги кунда - 2018 йил 6 ноябрда улар ҳақида ҳар хил манбаларда турлича ёзилган.

Ушбу бандни ёзишдан мақсадим: ЎзР «Бирлик» Халқ Ҳаракати дастлабки Дастур ва Устав лойиҳасининг яратилиш тарихи, шунингдек Д. Ҳасаннинг уйидаги йиғилишда қатнашган зиёлилар сони ва исм-шарифларини имкониятим доирасида аниқлаштиришдир. Дастлабки йиғилишда қатнашганларнинг фикрларини бандма-банд бераман.

Мен ушбу бандни ҳофиз Дадахон Ҳасан, шоир Рауф Парфи, олим ва ёзувчи Тоҳир Каримов, ёзувчи Зоҳир Аълам билан 2001 йил август-октябрь ойларида, Ғўломқодир Турсунов билан 2004 йилдаги суҳбатлар, шунингдек ўша йиғилишда қатнашганларнинг сайтларда чоп этилган мақолалари асосида ёзмоқдаман.


1.2.1. ФАХРИДДИН ХУДОЙҚУЛОВ (1962)

101011174837_fakhriddin_khudaykulov_fahriddin_hudoyqulov_uzbek_journalist_and_opposition_activist_206x116_nocredit (700x393, 21Kb)

Фото 1. Фахриддин Худойқулов. [23]

Аввал Фахриддин Худойқулов ҳақида қисқача маълумот.

“Бугунги кунда Канадада истиқомат қиладиган Фахриддин Худойқулов 1962 йилда Самарқанд вилояти Нарпай туманида туғилган.

Тошкент Давлат университетининг Ўзбек тили ва адабиёти бўлими, Тошкент Молия институтида таҳсил олган.

Фахриддин Худойқулов ижодий фаолиятини 1983 йили "Муштум" журналида адабий ходим сифатида бошлаган.

Журналнинг Маданият бўлими бошлиғи сифатида 1990 йилгача ишлаган.

Фахриддин Худойқулов 1987 йилда ўзининг ҳаммаслаклари - асосан Тошкент шаҳридаги олий ўқув юртларида таҳсил олаётган талаба дўстлари билан бирга "Эътиқод" деб номланган ташкилот тузади.

Бу ташкилотни "Ўзбекистоннинг моддий ва маънавий бойликларини қўриқлаш "Эътиқод" ташкилоти" деб аташган.

1988 йилда Ташкилот номи Ташаббус Кенгашининг таклифи билан "Бирлик" деб ўзгартирилади.

Фахриддин Худойқулов 1990 йилда Марказий Осиёдаги илк мустақил ҳафталик - "Муносабат" газетасига асос солган ва бутуниттифоқ газетаси сифатида 200 минг нусхада чоп этган.

"Муносабат" ҳафталигининг атиги уч сони дунё юзини кўрган.

Рўзнома таҳририятининг Тошкент шаҳри ҳозирги Амир Темур хиёбони четидаги, машҳур Ўзбекистон Ёзувчилар Уюшмасига тегишли бинодаги мулки милиция томонидан мусодара қилиниб, "Муносабат" фаолияти тўхтатилади.

Кейинроқ Фахриддин Худойқулов munosabat.com интернет-нашрини ташкил этган.

У 2005 йилдан буён Канадада яшайди.

Фахриддин Худойқулов Канадада "Туркистон" нотижорий-носиёсий Ўзбеклар юртдошлик уюшмасига асос солган.

Ҳозир у ерда "Туркистон" газетасини нашр этмоқда.

Оилали, икки ўғил ва бир қизнинг отаси.

Шеърлар ёзади, таржима қилади” [23]

Мен 2001 йил октябрь ўрталарида журналист Фахриддин Худойқулов уйига телефон қилдим ва «Бирлик» Халқ Ҳаракати ҳақида китоб ёзаётганлигим, шунга доир унга саволларим борлиги ва у билан учрашмоқчи эканлигимни айтдим. У ҳозирча иш билан жуда бандлигини айтиб, кейинроқ телефонлашишни илтимос қилди. У ўз ишхона телефон рақамини ҳам айтди.

Мени Ўзбекистон кучишлатар органлари 2001 йил 30 октябрдан 4 декабргача қамоқда тутганлиги сабабли Ф.Худойқулов уйига мен 2002 йил январида телефон қилдим (1-иловага қаранг). Аммо телефон гўшагини ҳеч ким кўтармади. Унинг ишхонасида эса ишдан бўшаб кетганлигини айтишди. У бизнес соҳасида ишларди.

Мен 2004 йил 28 апрель куни Тошкент шаҳар Манзил маълумотлари бериш хизматига бордим. Ушбу ташкилот Мирза Улуғбек туман ички ишлар бошқармаси 2006 йилгача фаолият олиб борган идора ҳовлисида жойлашган эди. У ерда Ф.Худойқуловнинг уй манзилини аниқлаштирдим: Тошкент шаҳар, Чилонзон-31 мавзеси, 12-уй, 50-хонадон. Ушбу манзилга борганимда уй ёпиқ эди ва хонадонга кўп вақтдан бери одам кириб-чиқмаганлиги эшик олдидаги чанг қатламидан кўриниб турарди.

Мен қўшни хонадон эшик қўнғироғини босдим. У хонадондан чиққан ёш йигитдан Ф.Худойқулов ҳақида сўрадим. У Фахриддин ака оила аъзолари билан 2001 йилда Россияга кўчиб кетганлиги, ҳозир Россияда яшаётганлиги ва ҳар замонда телефон қилаётганлигини айтди.

Бу айтилган гапдан кейин мен қуйидаги фикрга келдим: 2001 йил октябрда мен Ф.Худойқуловга «Бирлик» Халқ Ҳаракати ҳақида китоб ёзаётганлигим, шунга доир унга саволларим борлиги ва у билан учрашмоқчи эканлигимни телефонда айтгач, унга қарши баъзи бир тазйиқлар бошланган ва у Россияга кўчиб кетишга мажбур бўлган. У оиласи билан 2005 йилдан бери Канаданинг Торонто шаҳрида яшамоқда.

Мен 2013 йил 27 августдан 3 сентябргача АҚШнинг Вашингтон шаҳридан Канаданинг Торонто шаҳрига бордим ва бир неча ватандошлар билан учрашиб суҳбатлашдим. Мен Фахриддин Худойқулов уйига телефон қилганимда у катта юк машинасини ҳайдаб АҚШга кетганлигини унинг турмуш ўртоғи айтди. Шу сабабли у билан учрашиб гаплаша олмадим. Қуйида у ёзган мақолалардан иқтибослар келтираман.

“Би-би-си: Дастлаб "Ўзбекистоннинг моддий ва маънавий бойликларини қўриқлаш "Эътиқод" ташкилоти"нинг тузилиши ҳақида сўзлаб берсангиз. Бу ташкилотни тузиш ғояси кимлардан чиққан?

Фахриддин Худойқулов: Бу Михаил Горбачёв қайта қуришни бошлаган пайтлар эди. Ошкоралик, демократия жуда кўп гапирилаётган пайтлар эди. Ҳамманинг кўнглида нимадир тузиш, нимадир қилиш ғайрати, ҳаракати бор эди. Биз талаба эдик. Табиийки, университетлар, институтларда бу масалалар энг кўп гапириларди.

Биз ҳам тенгдошларимиз билан гаплашиб юриб, бир куни ўйладик. Дедикки: ташкилот тузайлик. Ташкилотимиз сиёсий бир кўринишда бўлмаслиги учун ташкилот олдига маънавий ва моддий бойликларимизни қўриқлаш мақсадини қўйдик. Бундай қарорга келганимизнинг боиси, у пайтда сиёсат жуда қаттиқ эди ва ҳар қандай мухолиф ташкилот тузилиши Совет ҳукуматига катта хавф сифатида қаралар эди.

Натижада биз бир гуруҳ курсдошларимиз, бирга ўқийдиган йигитлар билан бизнинг уйимизда тўпландик. Адашмасам, бу 1986-йил эди. "Эътиқод" ташкилотини муҳокама қилдик. Бу ташкилот қандай бўлиши керак? У ўзининг олдига қандай мақсадлар қўйиши керак? Шундай бир тўхтамга келдикки, иккита асосий масала бўлиши керак: биринчиси - Ўзбекистонда ўзбек тили давлат тили бўлиши керак.

Иккинчиси - Ўзбекистоннинг мустақиллигига интилиш масаласи.

Кейин яна қўшимча масалалар ҳам бор эди. Булар пахта монокултурасига барҳам бериш, болалар меҳнатини тақиқлаш каби ўша пайтда кўп гапирилиб турган масалалар эди.

Бу ташкилот ўша биринчи бошлаган йигитлар билан давом этмади. Чунки ҳамманинг ўзининг ташвишлари, ишлари бор эди. Ҳамма ўзининг йўли билан кетди.

1987-йилга келиб уни янгидан жонлантирдик. Бу сафар Тошкент Давлат университетининг Журналистика, Ўзбек филологияси факултетлари йигитлари ёрдам беришди. Ва буни биз бошқачароқ кўринишда давом эттирдик. Уставларини ёздик. Мен ўзим ёзганман ташкилот низомини.

Бошламаси шунақа бўлган. Табиийки, ҳамманинг кўнглида бу нарсалар бор эди. Биз биринчи бўлиб бошлагандирмиз балки буни ташкилот сифатида тузишни, лекин ҳамманинг кўнглида бор гаплар эди булар.

Би-би-си: "Эътиқод" ташкилотини тузган пайтда ташкилотчилар неча киши бўлгансизлар?

Фахриддин Худойқулов: Беш киши бошлаганмиз. Биз ҳаммамиз курсдошлар эдик. Энди ҳозир айрим ўртоқларнинг исмини келтириб ўтирмайман. Чунки ҳамма ҳар хил жойларда ишлаяпти. 24 йил олдинги воқеа бўлса ҳам бу кимларгадир бошқача туюлиши мумкин.

Асосан беш киши бошлаганмиз. Кейинги давом эттиришимизда бошқа одамлар бўлишган. Раҳматли шоир Равшан Файз бор эди. Аъзамжон Худойбердиев бор эди. Кўпчилиги раҳматли домла Рауф Парфининг уйида тўпланиб турадиган ёшлар эди.

Кейинги воқеалар сал бошқача ривожланди. Энг актив ёрдам берганлардан бири Зоҳир Аълам бўлди.

Кейин биз "Бирлик"нинг биринчи йиғилиши деб аталган Ташаббус Кенгашигача олиб келдик бу масалани. Аммо унгача жуда катта тайёргарлик ишлари бўлган. Кейинчалик 1988-йил ноябрида ўртага ташланди. Номини ўзгартириш шарт дейилди. "Бирлик" деган ном менга ҳам маъқул бўлди. Кейин фаолият "Бирлик" Халқ ҳаракати сифатида давом этди.

То 1990 йилда биз "Бирлик"дан кетганимизгача бирга эдик” [23]

“Эътиқоддан Бирлик сари

Кўзимизни бир сония юмайлик ва хаёлан 1988 йилнинг 11 ноябрига, ҳофиз Дадахон Ҳасаннинг уйига саёҳат қилайлик…

…Меҳмонпараст мезбоннинг Ўз Қўллари билан пиширилган Ош иштаҳа билан ейилди. Ошхўрлар ичида камина қулингиздан тортиб, Зоҳир Аълам, Муҳаммад Солиҳ, Қаҳрамон Ғуломов, Бек Тошмуҳаммедов, Рауф Парфи, Абдураҳим ва Абдуманноп Пўлатовлар дохил жами 21 киши бор эди бу уйда… Кўпчилик тўпланганлар ижод аҳли ва олимлар бўлиб, аксарият кимлар таклиф этилганлигидан мен, Зоҳир Аълам ва Рауф Парфи хабардор эдик.

Қисқача айтганда, бу илгаридан бир-бири билан яқин бўлган миллатсевар инсонлар давраси эди. Аммо, Абдураҳим ва Абдуманноп Пўлатовлар билан қолганлар шу ерда илк бора танишдилар…

Дастурхонга Фотиҳа ўқилгач, Зоҳир Аълам шундай сўз бошлади:

«Ҳурматли дўстлар, бугун Сизларни бу ерга йиғишимиздан мақсад – билганингиз каби бутун Иттифоқ доирасида демократик ҳаракатлар активлашиб, миллий озодлик ҳаракати даражасига чиқмоқда. Шу сабаб, бу ерда, бугун, биз нима қила олишимиз ҳақида бир маслаҳатлашиб олиш фикри туғилди…»

Зоҳир Аълам бир муддат сукут сақлади.

Ҳамма бирин-кетин «Биз ҳам нимадир қилишимиз керак, ҳамма ёқда халқ жабҳалари тузилмокда, келинглар, тузайлик» дея фикр билдирди.

Шунда Зоҳир Аълам: «Дўстлар, гапларингизга қўшилган ҳолда айтишим керакки, ҳаракат тузилган, бир ярим йил ошиқ яширин ишлаб келаётган шундай ҳаракат бор. Ҳаракатни тузган ва бошқариб келаётган одам шу ерда ўтирибди, бу – Фахриддин Худойқулов. Ҳозир мен сўзни ўзига берай, ўзи тушунтириб берсин», деди.

Мен ўрнимдан туриб, қисқача маълумот бердим, қўлимда илгаридан тайёрлаб келганим – «Ўзбекистoн тaбиaти, моддий мaънaвий бoйликлaрини ҳимоя қилиш Эътиқод халқ ҳаракати Низоми»ни тарқатиб, ташкилотимизнинг 730 аъзоси қайд этилган рўйхатни ўртага қўйдим…

«Мен бу ҳаракатни тузиб, салкам бир ярим йил қадар имкон даражасида идора қилиб келдим, Талабалар шаҳарчасидаги тил байрами ҳам бизнинг аъзоларимизнинг тадбири эди. Йигитларнинг жуда руҳи баланд, митинг ва намойиш қилайлик деб қўйишмаяпти. Мен бу қадар катта жавобгарлик олишга журъат қилолмадим. Шу туфайли Зоҳир ака ва Рауф аканинг ёрдами билан бугун бу ерда йиғилдик, ҳаракатга муносиб бир киши лидерлик қилса ва бирга давом этсак» дея сўзимни тугатдим.

Хонага оний бир сукунат чўкди.

Биринчи бўлиб сукунатни Муҳаммад Солиҳ бузди:

«Эътиқод» – арабча ном экан, номини туркий «Бирлик» десак менимча яхши бўлади».

Жуда севиндим, “Нега аввалроқ менинг хаёлимга келмади бу?!”, дея ўйладим.

«Офарин» деган ҳам булди. Ишонмагандай қараганлар ҳам бўлди, «бу рўйхатдаги 730 одам ҳақиқатан ҳам борми?» деб сўраганлар ҳам бўлди…

Кейин, Низом нусхаси кам бўлгани учун, асосий ерларидан қисқача ўқиб бердим…

Бирор соат чамаси муҳокама ва фикр алмашувидан кейин, ҳаракатга «Бирлик» номи берилди ва раис сайлашга ўтдик. Биринчи бўлиб Рауф Парфи тарафидан Мухаммад Солиҳ номзоди кўрсатилди…

… Муҳаммад Солих – ўша пайтларда Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасига энди котиб булиб сайланган пайтлари эди. «Мен ҳаракатга Раис бўлиб сайланганимдан кўра, Уюшма котиби сифатида қатнашишим кўпроқ фойдали бўлади», дея, номзодига қарши чиқди.

Иккинчи бўлиб, (менинг йиғилиш олдидан жуда қатъий илтимос қилганимга кўра) Зоҳир Аълам Абдураҳим Пўлатов номзодини кўрсатди. Пўлатов – «Бирлик» Халқ Ҳаракати Марказий Кенгаши Раиси бўлиб сайланди. Қатнашган 21 кишининг 18 нафари тузилган Марказий Кенгаш аъзолари бўлиб сайландик… Камина яна «Бирлик» газетаси муҳаррирлигига ҳам сайландим.

Лекин, Раис сайланишида овоз берсалар ҳам, ҳамманинг хаёлида шу савол бор эди:
Абдураҳим Пўлатов ким? Аксарият бир-бирини таниган, билган ижодкор, илм одамлари қатнашган бу йиғилишга қандай келиб қолди? Нега ҳеч ким танимасада, Раис этиб сайланди?

Пўлатовнинг кашф этилиши

Бўстонлиқда электроника заводи қурилишига қарши 1988 йили жуда актив ҳаракат бошланганди. Бу ҳаракатнинг бошида ёзувчи Дадахон Нурий турганди. Тахминан май ойининг ўрталарида, Дадахон Нурий менга «Юринг, Бўстонлиқда катта пикетимиз бўлаяпти» дегач, бирга Ғазалкент марказига келдик.

Пикет бир мажлис залида экан. Нотиқлар нутқ қилдилар, Дадахон Нурий ҳам чиройли сўз айтди. Олқиш, қарсаклар…

Шу он минбарга бир киши чикди. Чиқди-ю, «Бу амалпарастлар, бюрократлар, функционерлар…» деб Бўстонлиқ райкомини, обкомни-ю, ундан каттароқларини ҳам бўралаб танқид қила кетди… Шунақа қойилмақом нутқ қилдики, олқиш устига олқиш!

Секин Дадахон Нурийдан «Ким бу киши?» деб сўрадим.

«Олим, Абдураҳим Пўлатов», деди.

У замонларда бунақа гапириш катта жасорат саналар, унча – мунча одамнинг бундай нутқ қилишга журъати етмасди…

Аслида, ҳозир ўйлаб кўрсанг, амалпараст ва ёки бюрократ дегани ҳақорат эмас, ҳатто у қадар буюк танқид ҳам эмас. Лекин, гап 1988 йил ҳақида…

Хуллас, петициями мурожаатмикин, қабул қилинди, уйга қайтдик. Таасуротлар кўп эди, ўтириб бир фикр қилишим керак эди…

Лидерликка Даъват

Уйга келиб, ўзимча «Қани энди шу одам “Эътиқод”да бўлса эди» деб ўйладим. Ишонса бўлармикин, деган мулоҳаза мени асло тарк этмасди. Икки ҳафтача ўйлаб юрдим: Қанақа қилсамки, шу киши бизга қўшилса?

Маслаҳатлашадиган ҳеч ким йўқ… Бир хаёл, тўғри Муҳаммад Солиҳга бориб, ҳамма гапни очиқ – ойдин айтсаммикин, дейман. Яна фикримдан қайтаман: Доимо орқасида кузатув бор… Фош бўлиб қолиш мумкин, дейман.

Бир тарафдан ёшлик хомлиги, иккинчи тарафдан ўқиб ташлаган романларимизнинг таъсири – ўзимни худди Шерлок Холмсдай ҳис қилгандирман ўша пайтлар…

Аммо, кимгадир ёрилишим, маслаҳатлашишим керак эди.

Зоҳир Аълам билан қўшни эдик. То қишдан бери унга гап ташлаб ўзимча синаб келаётганим, ҳаққонийлиги, эркакча бир сўзлилиги сабаб ишондим… Ва бир йилдан бери қилган ишларимни, ҳаракатни жуда батафсил айтиб бердим.

У киши «Ё, сиз қанақа одамсиз, шу пайтгача айтмайсизми шунака гап бор экан!?» деб роса койиганлар ва жону дили билан киришиб кетганлар кейин.

Зоҳир Аъламдан Пўлатовни топиб беришни астойдил илтимос қилдим.

Шунда Зоҳир ака: “Рауф Парфи танир экан, унга ҳам айтайлик, зотан унга ишонмайдиган бўлсак – Ўзбекистонда ишонадиган бошқа ҳеч ким қолмайди”, дедилар.

Хуллас, бундан кейинги ташкилий масала билан Зоҳир ака шуғулланди, Рауф Парфи Пўлатовнинг укасини телефонини топиб берди.

Ҳар оқшом маслаҳат қиламиз. Ягона мавзу – ҳаракат бошқарувини ташкил қилиш эди.

Мен ҳар куни Пўлатовни тиқиштираман, Зоҳир ака ҳам, Устоз Парфи ҳам рўйхушлик бермайди.
Аммо қаттиқ ишонтирганим боис ён беришди.

Мен ТошДУга, Абдуманноп Пўлатовга телефон қилдим. Ўзимни таништириб («Муштум» журнали ходими сифатида), бир масала бўйича учрашишни илтимос қилдим.

Нима масала деб сўради, «Акангиз Абдураҳим ака хусусида», дедим.

1988 йилнинг июнь ойида «Мовий Гумбазлар»да учрашдик. Боя айтганимдай, ўзимизча гуё Шерлок холмслармиз… Гумбазлар олдидаги Паркда 5-6 нафар йигитларимиз киши билмас айланиб юришибди, уларнинг бошлиғи – мени биладигани чойхона олдидаги столда…

Абдуманноп Пўлатов, очиғини айтсам, танишганим заҳоти бир илиқ ишонч бермади менга…
Аммо, ўзимга ўзим «Шундай одамнинг укаси ишончли бўлар» дедим.

Акасининг нутқидан таъсирланганимни, бир ёшлар ҳаракатимиз борлигини, Абдураҳим Пўлатовни аъзоликка, ҳатто лидерликка таклиф қилишимизни айтдим.

У «Мен акам ҳақида бирор нима дея олмайман, сўраб кўришим мумкин», деди.

“Мен сизга айтаман” деб телефонимни олди…

Бироқ, орадан бир ойлар ўтса-да, Абдуманноп Пўлатов телефон қилмади. Яна ўзим қўнғироқ қилдим.

«Акам, устави ёки бирор программаси бўлса кўришим керак дедилар. Ўзлари таътилга чиқиб кетгандилар, менга берсангиз – бериб қўяман», деди у.

Ниҳоят, яна бир учрашиб, Низомимиздан бир нусха бердим.

Зоҳир Аъламнинг жонкуярлиги

Бу орада Зоҳир ака жуда актив ишлади. Мен йигитлар билан учрашиб «Шошилманглар, катта ишлар бўлаяпти» деб ҳовурларини босиб тураркан, Зоҳир Аълам ва Рауф Парфи ижодкору санъатчилар орасида иш олиб борардилар.

Зоҳир ака ярим Тошкент билан сир бермасдан кўришиб чиққан десам муболаға бўлмас.
«Бирлик» эълон бўлгандан кейин оқиб келган оқимнинг сабаби бу эди…

Рауф ака «Солиҳга айтдим, жуда хурсанд бўлди. Аммо жуда эҳтиёт бўлишсин деб тайинлади», дедилар.

Ҳофиз Дадахон Ҳасанга ҳам, Рауф Устоз айтган бўлсалар керак. У киши асли бир Ватансевар одам эмасми, дарров олдинги сафдан жой олди. Қўқону-Фарғона, Андижон, Намангандаги “Бирлик” бўлимлари Дадахон аканинг хизматларидир…

Ҳамма ёқда тингловчи аппарат бор деб шубҳа қиламиз, илк йиғилишимиз қаерда бўлиши муаммо…

Шунда ҳофиз «Мана бизнинг уйга келинглар» деб бағрини очганди.

Ниҳоят, 11 ноябр, 1988 йил…

Йиғилиш олдидан ҳам Зоҳир акага, ҳам Рауф Парфига шарт қўйиб олганман: Абдураҳим Пўлатовни олиб келасиз!

Иложи бўлса раис, бўлмаса ўринбосар бўлади деб келишдик.

Қандай йўл топишганини билмайман, аммо Зоҳир ака билан Рауф ака уни топиб, олиб келдилар. Укаси Абдуманноп Пўлатовни чақирганимиз йўқ эди, эргашиб келди…” [24]


1.2.2. ДАДАХОН ХАСАН (1940.11.11)

dadaxonhasan (203x152, 27Kb)

Фото 2. Дадахон Ҳасан [25]

Шоир ва ҳофиз Д. Ҳасан Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси билан кўп йиллардан бери яқин алоқада бўлган. Уни 1987 йил июнь ойида ушбу уюшмага аъзоликка қабул қилишган. 1987-1988 йилларда Д. Ҳасан Ёзувчилар уюшмасининг аъзоси сифатида кўпгина ёзувчилар ва шоирлар билан учрашиб суҳбатлашарди ва улардан: «Қачон биз ҳам шундай Халқ фронтини тузамиз?» деб сўрарди. Шу таклифни шоир Муҳаммад Солиҳ (Салой Мадаминов)га айтганида у: «Бундай Халқ фронтини тузиш учун аввал низом ва дастур ёзишимиз керак» деган. Д. Ҳасаннинг таъкидлашича, у шоир Рауф Парфи билан биргаликда дастлабки йиғилишга таклиф этилувчилар рўйхатини 1987 йилдан туза бошлашган.

Дадахон Ҳасан айтишича, 1988 йил 7 ноябрь куни М.Солиҳ: «Низом ва Дастур лойиҳаси тайёр бўлди, одамларингизни чақиринг», деган. 11 ноябрь Д. Ҳасаннинг туғилган кунидир. Шу сабабли Дадахон ака йиғилишни 1988 йил 11 ноябрь кечқурун соат 18.00 га ўз уйига - Тошкент шаҳар, Мирза Улуғбек тумани, Садаф кўчаси, 31-уйга белгилади. Чақирилувчилар рўйхати Рауф Парфида эди. Уларни телефон орқали чақиришни Д. Ҳасан айтган. Унинг уй манзилини билганлар тўғри хонадонга, билмаганлар эса аввал Ёзувчилар уюшмасининг биносида тўпланишган. Уларни у ердан Д. Ҳасан ўзининг «Газ-21» автомашинасида 2-3 марта қатнаб уйга олиб келган.

Дадахон Ҳасаннинг таъкидлашича, 1988 йил 11 ноябрь куни унинг уйига қуйидаги 18 киши йиғилган. Ўша куни йиғилишда қатнашганларнинг исми шарифи ва уй ёки иш телефонларини Д. Ҳасан ўз блокнотига ёзиб олган экан. Улар исму шарифларини блокнотда ёзилган тартибда келтирмоқдаман. Ушбу рўйхатни кўчириб олишга Дадахон ака менга 2005 йил 10 сентябрь куни рухсат берди.

1) Пўлатов Абдуманноп (уй телефони 46 54 47).
2) Ғўломов Қаҳрамон (уй телефони 46 11 27).
3) Рауф Парфи (иш телефони 33 66 32).
4) Каримов Тоҳир (уй телефони: 46 80 49).
5) Муҳаммад Солиҳ (Салай Мадаминов) (уй телефони 67 86 22).
6) Аҳмад Аъзам.
7) Зоҳидов Пўлат (архитектор, уй телефони 41 38 23);
8) Миразиз Аъзам (уй телефони 67 84 67);
9) Худойқулов Фахриддин (уй телефони 32 56 93);
10) Эргашев Абдуқодир (уй телефони 62 96 31);
11) Зоҳир Аълам (уй телефони 65 16 72);
12) Пўлатов Абдурахим (уй телефони 62 71 65);
13) Турсунов Ғўломқодир;
14) Ҳасанов Дадахон (уй телефони 65 87 96);
15) Азимов Усмон.
16) Хуршид Даврон.
17) Зуҳриддинов Ҳусниддин.
18) Юрий Ласкин.

Дадахон Ҳасан айтишича, булардан қуйидаги 10 киши Ташаббус гуруҳига аъзо бўлишга розилик берган (Д. Ҳасан ўз блокнотида бу фамилиялар ёзилган жойида алоҳида белги қўйган):
1) Рауф Парфи;
2) Каримов Тоҳир;
3) Аҳмад Аъзам;
4) Худойқулов Фахриддин;
5) Зоҳир Аълам;
6) Пўлатов Абдурахим;
7) Турсунов Ғўломқодир;
8) Ҳасанов Дадахон;
9) Азимов Усмон;
10) Хуршид Даврон.


1.2.3. МУҲАММАД СОЛИҲ (1949.20.12)

FOTO7salikh8 (599x700, 40Kb)

Фото 3. Муҳаммад Солиҳ. 1985 йил [26]

Муҳаммад Солиҳ (Салой Мадаминов) ҳақидаги маълумотларни «Халқ сўзи» газетасининг 1991 йил 26 ноябрь сонидан келтираман.

«Ўзбекистон Республикаси Президенти сайловини ўтказувчи Марказий сайлов комиссиясининг қарори
Ўртоқ Муҳаммад Солиҳ (Салой Мадаминов)ни Ўзбекистон Республикаси Президентлигига номзод этиб рўйхатга олиш тўғрисида
«Ўзбекистон Президенти сайлови тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг 25-моддасига асосан Марказий сайлов комиссияси қарор қилади:
1. Ўзбекистон «Эрк» демократик партияси Марказий Кенгашининг қарори билан кўрсатилган ўртоқ Муҳаммад Солиҳ (Салой Мадаминов) Ўзбекистон Республикаси Президентлигига номзод этиб рўйхатга олинсин.
2. Ўртоқ Муҳаммад Солиҳ (Салой Мадаминов)га Ўзбекистон Республикаси Президентлигига номзод гувоҳномаси берилсин.

Марказий сайлов комиссиясининг раиси Қ. АҲМЕДОВ.
Марказий сайлов комиссиясининг котиби М. МАМАТАЗИЗОВ.
Тошкент шаҳри, 25 ноябрь 1991 й.» [27]

«Муҳаммад СОЛИҲ (Салой Мадаминов)нинг таржимаи ҳоли
Муҳаммад Солиҳ 1949 йил 20 декабрда Хоразм вилояти Янгибозор райони, Янгибозор қишлоғида туғилган.
Ўрта мактабни битириб, 1968 йилдан 1970 йилгача Совет Армияси сафида хизмат қилди.
1970-75 йиллари Тошкент дорилфунунининг журналистика факультетида таҳсил олди.
1977-1979 йилларда Москвада олий адабий курсларда таҳсил олди.
1988 йилдан Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг котиби бўлиб ишлади. Муҳаммад Солиҳ 1966 йилдан буён шеърий ижод билан шуғулланади. Шу кунгача (1991 йил декабригача, Ш.Ю.А.) унинг 12 шеърий ва насрий китоблари чоп этилди. Унинг асарлари араб, турк, инглиз, француз, испан ва дунёнинг бошқа тилларига таржима қилинган.
1986 йилдан бошлаб ижтимоий-сиёсий ҳаётда фаол қатнаша бошлади. Унинг миллий масалалар, тил, маданият, демография, экология ва бошқа долзарб мавзуларда ёзган мақолалари жумҳуриятда каби Иттифоқ нашрларида ҳам чоп этилди ва кенг жамоатчиликнинг эътиборини тортди.
М.Солиҳ «Бирлик» халқ ҳаракатининг асосчиларидан биридир.
1990 йилнинг апрель ойидан бошлаб у «Эрк» демократик партиясининг раиси сифатида фаолият кўрсатмоқда.
М.Солиҳ – Ўзбекистон Республикаси халқ депутати.
Уйланган, беш боланинг отаси.» [28]

Муҳаммад Солиҳ 1988 йилда З.Аълам ва Ф.Худойқулов билан ўз кабинетида учрашганини таъкидлаб, ўзининг “Йўлнома” номли китобида қуйидагича эслайди.

«Дарвоқе, қурилиши керак бўлган ҳаракатнинг биринчи «лойиҳаси»ни Зоҳир Аълам билан келган Фахриддин исмли бир талаба таклиф қилганди. Менимча, номи «Эътиқод» ёки шунга ўхшаш сиёсий маъно ташимаган бир ном эди. Мен бу номнинг кулгили эканини айтдим. Аслида бирор сиёсий платформа билан ўртага чиқиш учун ҳаммамиз ҳам бир нави «талаба» эдик.

Ҳаракатга исм бериш шарафи менга насиб бўлди. Уни «Бирлик» деб атайдиган бўлдик. Бу ном билан 1910-йилларнинг иккинчи ярмида бизнинг Туркистон миллиятчилари (татар ва бошқирдлар билан) бир сиёсий ташкилотни тузишганди, аммо у халқ ҳаракатига айланаолмаганди. Мен «Бирлик» номининг тарихдан мерос эканини дўстларга айтмадим. «Бизни пантуркистлар деб аташади-ку», деб ўйлаб, ҳаракатга киришдан андиша қилмасликлари учун айтмадим.

Ҳаракатнинг дастур лойиҳасини қораларканман, иложи борича лўнда тезислар билан белгиланган бир чорчўп ясашга ҳаракат қилдим. Дастур тезисларини ҳам иложи борича «туманли»роқ, иложи борича умумийроқ ва иложи борича сиёсатдан кўра кўпроқ ижтимоий масалаларнинг ифодаси шаклида қоғозга туширдим. Бу гўё ҳар эҳтимолга қарши олган «тадбир»имиз эди.

Хуллас, мен қоралаган илк матн жуда ибтидоий эди, лекин бу ўша 1988 йилнинг июл ойи учун нормал эди.» [29, 113-114-б.]

М.Солиҳ тазйиқлардан кейин Ўзбекистонни 1993 йилда тарк этишга мажбур бўлди. У аввал Туркияда, сўнгра Германияда, Норвегияда яшади. У бугунги кунда - 2018 йил ноябрида фарзандлари билан Туркияда яшамоқда.


1.2.4. ЗОҲИР АЪЛАМ (1943-2005)

110426165338_uzbek_writer_zohir_alam_226x170_bbc_nocredit (226x170, 12Kb)

Фото 4. Зоҳир Аълам [30]

З.Аълам 1988 йил ёзида эстониялик шоира ва жамоат арбоби Сирье Руутсоо Кийн билан Эстония «Халқ фронти» тўғрисида суҳбатлашади. Бу ҳақдаги мақола «Ўзбекистон адабиёти ва санъати» газетасида 1988 йил 16 сентябр куни чоп этилади ([21]-га қаранг).

Совет Иттифоқи даврида жумҳурият Ёзувчилар уюшмасининг ҳар бир аъзосига йилда бир марта СССРдаги хоҳлаган жумҳуриятига ижодий сафарга боришга рухсат берилар эди. С.Кийн билан суҳбат сабаб З.Аълам 1988 йилдаги ижодий сафарини Болтиқбўйи жумҳуриятларида ўтказишга қарор қилади. Бу масалада Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг ўша пайтдаги раиси Одил Ёқубов билан гаплашади. Сўнгра Уюшманинг котиби Муҳаммад Солиҳга учрашганида у: «Болтиқбўйи республикаларида нотинчлик бўлганлиги сабабли командировкага рухсат бераолмайман. Москвага, кутубхонада ишлаш учун рухсат беришим мумкин» дейди. З.Аълам ноилож рози бўлган. Натижада Москвадан Болтиқбўйига бориш ва келиш харажатларини З.Аълам ўз ҳисобидан қилган.

З.Аълам Болтиқбўйи жумҳуриятларига 1988 йил 10 сентябрида жўнаб кетган ва у ерда 50 кун яшаган. У шу вақт мобайнида Эстония, Латвия ва Литвада бўлган. 1988 йил 1-3 октябрь кунлари Таллинда Эстония «Халқ фронти»нинг таъсис қурултойида қатнашган ва 3 октябрда нутқ сўзлаган.

З.Аълам 1988 йил октябрь охирида Тошкентга қайтиб келган ва “Бирлик”нинг 1988 йил 11 ноябр кунги йиғилишида қатнашган.

З.Аъламнинг таъкидлашича, ака-ука Абдурахим ва Абдуманноп Пўлатов йиғилишнинг иккинчи ярмига кириб боришган. Йиғилишга Зоҳир Аълам раислик қилган. Улар «Бирлик» Халқ Ҳаракатини ташкил этиш бўйича Ташаббус гуруҳини тузишга қарор қилишган. Ташаббус гуруҳига аъзо бўлишга 10 киши розилик билдирган. З.Аъламнинг таъкидлашича, йиғилишда Ташаббус гуруҳига уч нафар раисдош сайланган: Зоҳир Аълам, Абдурахим Пўлатов ва Усмон Азим. Яна унинг айтишича, ўша тарихий йиғилишдан ўн кунлар ўтгач М.Солиҳ Абдурахим Пўлатов билан учрашиб, унга Ташаббус гуруҳига раҳбарликни таклиф этган.


1.2.5. ТОҲИР КАРИМОВ

“Бирлик” халқ ҳаракати дастлабки йииғилишининг яна бир фаол иштирокчиси - Ўзбекистон Миллий университетининг доценти, фалсафа фанлари номзоди ва ёзувчи Тоҳир Каримовдир. У қизиқарли [31]-китоб муаллифидир.

Т.Каримовнинг “Бирлик”ни тузишдаги хизматлари ҳақида [32]-мақоламда ҳам ёзганман.

Тоҳир Каримов 2004 йил 23 июлда менга айтганларига кўра, Д. Ҳасаннинг уйига 8-9 киши йиғилган пайтда Муҳаммад Солиҳ ташкил этилаётган Халқ ҳаракатига «Эрк» ёки «Бирлик» номини таклиф этиб: «Биттасини танлайлик», деган. Шунда Тоҳир Каримов ўз таклифини қуйидагича асослаган: «Эрк – бу мақсад. Бирликдан мақсад Эрк бўлиши керак. Эркни қўлга киритиш учун бирлик керак. «Бирлик» атамаси ҳозирги ҳолатимизга кўпроқ мос келади».

Буни тасдиқлаб М.Солиҳ: «Балки бизнинг ҳаракатимиз келажакда ривожланиб уюшган сиёсий кучга айланиши мумкин. Бу албатта сиёсий партияга айланиш эҳтимоли бор. Балки партиянинг номини «Эрк» қўярмиз», деган. Шундай қилиб, Т.Каримовнинг таклифи ва М.Солиҳ гапи даврада ўтирганларга маъқул келган. Бир овоздан тузилажак Халқ ҳаракатига «Бирлик» номини беришга келишишган.

Тоҳир Каримовнинг таъкидлашича, 1988 йил 11 ноябрдаги йиғилишда унга «Бирлик» Дастур лойиҳасини тайёрлаш топширилган. Т.Каримов 14 ноябрда «Бирлик» Дастур лойиҳасини 4 бетлик қилиб ёзган. Уни Ёзувчилар уюшмасининг котибаси Гавҳар Норматова ёзув машинкасида печатлаб кўпайтириб берган ва уни Т.Каримов Ташаббус гуруҳи аъзоларидан баъзиларига тарқатган. У 15 ноябрда уни 8 бетлик қилиб кенгайтирган. Уни Г.Норматова яна машинкада печатлаган ва нусхаларини гуруҳ аъзоларига тарқатиб беришган.

1988 йил 16 ноябрь куни «Бирлик» Халқ Ҳаракати Ташаббус гуруҳи аъзоларидан 5-6 киши иштирокида Ёзувчилар уюшмасида 8 бетлик Дастур лойиҳасининг муҳокамаси бўлган. Эътирозлар ҳамда таклифлар асосан оғзаки бўлган ва Т.Каримов уларни қоғозга ёзиб олган. Фақат ЎзР Фанлар Академиясининг академиги Бек Ойбекович Тошмуҳамедов «Бирлик» Дастур лойиҳасининг экологияга оид қисмини ёзма равишда тайёрлаган, уни йиғилганларга ўқиб берган ва Т.Каримовга топширган. Т.Каримов «Бирлик» Дастур лойиҳасини 1988 йил ноябрь охирида янада кенгайтирган. Ушбу 3-лойиҳани ўзи ишлаётган институтда котибага илтимос қилиб, ёзув машинкасида 16 бетлик қилиб печатлаттирган. Уни Т.Каримов Паркент шаҳрига олиб бориб, нашриётда ишлаётган танишига берган.

Натижада «Бирлик» Халқ Ҳаракати Дастур лойиҳаси 19 бетлик китобча кўринишида тайёр бўлган. 1988 йил 2 декабрь куни Паркентдан келган киши битта сўмкада 670 дона «Бирлик» Дастур лойиҳасини олиб келиб Тоҳир Каримовга ишхонада берган.

Тоҳир Каримов 1988 йил 8 декабрь куни Паркентга дарс бергани борганида босмахонадан яна 700 дона «Бирлик» Дастур лойиҳасидан олган. Босмахона ходимига 200 рубль пул ҳам берган. Бу пул ҳақидаги гапни эшитган босмахона раҳбари Тоҳир акадан хафа бўлган. У бунга жавобан: «Майли, яна китобчадан чоп этиб беринг», деган. Шу сабабли 15 декабрь куни Паркентдан келган воситачи Т.Каримов ишлайдиган институтга яна 1000 дона Дастур лойиҳасини олиб келиб берган.

Шундай қилиб, деярли 2500 нусхадаги «Бирлик» Дастур лойиҳаси китобча кўринишида тайёрланди ва 1988 йил декабридан бошлаб зиёлилар ҳамда меҳнаткашлар орасида тарқатила бошланди. «Бирлик» Дастур лойиҳасини ушбу китобимнинг 2-иловасида келтирганман.

ДАВОМИ БОР

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

5. Ўзбекистоннинг янги тарихи. 3 та китоб/Тузувчи: Н.Жўраев, Т.Файзуллаев; Таҳрир ҳайъати: А.Азизхўжаев (Раис) ва бошқ. – Т.: Шарқ, 2000.

19. БОРОХОВ Э. Энциклопедия афоризмов (Мысль в слове) (Афоризимлар энциклопедияси (Сўздаги фикр)) /Худож. Ю.Д.Федичкин. – М.: ООО «Издательство АСТ», 1999. – 720 с.

20. Ўзбек Совет Энциклопедияси. 14 жилдлик, Т.: ЎзСЭ Бош редакцияси, 1971-1980.

21. Эстония: «Халқ фронти» қайта қуриш хизматида. Эстон шоираси ва жамоат арбоби Сирье Руутсоо Кийн билан ёзувчи Зоҳир Аълам суҳбати. – «Ўзбекистон адабиёти ва санъати», 1988 йил 16 сентябрь, 38-сон, 2-б.

22. Инфобюллитень (газета) «Республика». Номер 6-7 (7-8) 1990 г. Таллин (Эстония).

23. Би-би-си меҳмони - 'Бирлик' ҳаракати асосчиларидан Фахриддин Худойқулов. - http://www.bbc.co.uk/uzbek/uzbekistan/2010/10/101011_cy_talking_point_faxriddin_xudoyqul.shtml (www.bbc.co.uk/uzbek/ 16 октябр 2010 - 20:46 GMT).

24. ХУДОЙҚУЛОВ Ф. “Бирлик” тарихи: Ёзилмаган хакикатлар. - http://yangidunyo.com/?p=364 (www.yangidunyo.com August 20th, 2007).

25. Category Archives: Rivoyatdan qo'shiqqa. Дадахон Ҳасан куйлайди. - http://turonzamin.org/category/rivoyatdan-qoshiqqa/ (www.turonzamin.org 2010.23.02).

26. Мухаммад Салих: «Поднимемся с колен и восстановим страну из каримовских руин» (Муҳаммад Солиҳ: «Тиз чўкишдан кўтарилайлик ва каримов вайроналаридан мамлакатни тиклайлик»). - http://www.fergananews.com/article.php?id=6885 (www.fergananews.com 31.01.2011);
http://muhammadsalih.com/2011/03/03/%d0%bc%d1%83%d1%85%d0%b0%d0%bc%d0%bc%d0%b0%d0%b4-%d1%81%d0%b0%d0%bb%d0%b8%d1%85-%c2%ab%d0%bf%d0%be%d0%b4%d0%bd%d0%b8%d0%bc%d0%b5%d0%bc%d1%81%d1%8f-%d1%81-%d0%ba%d0%be%d0%bb%d0%b5%d0%bd-%d0%b8-%d0%b2/ (http://muhammadsalih.com/2011/03/03/).

27. Ўзбекистон Республикаси Президенти сайловини ўтказувчи Марказий сайлов комиссиясининг қарори. – “Халқ сўзи”, 1991.26.11.

28. Муҳаммад СОЛИҲ (Салой Мадаминов)нинг таржимаи ҳоли. – “Халқ сўзи”, 1991.26.11.

29. МУҲАММАД СОЛИҲ. Йўлнома /Муҳаррир: Абдулла Абдураззоқ/. – «Эрк» нашриёти, 2000. – 360 б.

30. Би-би-си меҳмони – Зоҳир Аълам. - http://www.bbc.co.uk/uzbek/uzbekistan/2011/04/110421_cy_talkingpoint_zohir_alam.shtml (www.bbc.co.uk/uzbek/ 2011.25.04).

31. КАРИМ, Т. Муқаддас «Авесто» изидан: Илмий-бадиий қисса //Сўзбоши: И.Бобожонов/. – Т.: «Чўлпон», 2000. – 176 б.

32. АҲМАДЖОНОВ Ш. “Бирлик” асосчиларидан бири Тоҳир Каримовдир. –
http://www.liveinternet.ru/users/4799013/post343240910/ (www.liveinternet.ru “Турон_Шухратжони” кундалиги (Дневник), 2014.13.11);
http://dunyouzbeklari.com/archives/87296 (www.dunyouzbeklari.com 2014.14.11).

E-mail: jiz54@mail.ru

2018 йил 8 ноябр

АҚШ, Вашингтон шаҳри
Рубрики:  КНИГИ 2018 года
КИТОБ: "БИРЛИК"ЧИЛАР

«БИРЛИК»ЧИЛАР

Вторник, 06 Ноября 2018 г. 15:25 + в цитатник
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

«БИРЛИК»ЧИЛАР

1998 йил ноябрь: Ўзбекистон «Бирлик» Халқ Ҳаракати тузилганининг 10 йиллигига бағишлайман
2004 йил 17 май: Шунингдек, Ўзбекистон Мустақиллиги учун, демократия учун курашган ва курашаётган барча демократларга бағишлайман.
2018 йил 6 ноябрь: Китобнинг 3-нашрини Ўзбекистон «Бирлик» Халқ Ҳаракати тузилганининг 30 йиллигига бағишлайман.
Муаллиф

МУНДАРИЖА

Рустам Ғойиповнинг Ҳақиқат қўшиғи. Андрей Малишко шеъри.
Китобнинг 3-нашрига сўзбоши (2018).
Китобнинг 2-нашрига сўзбоши (2007).
Муаллиф ҳақида (2007)

Муқаддима
1-қисм. «Бирлик» ташкил этилиши тарихи.
1.1. «Бирлик» ташкил этилиши арафасида Совет Иттифоқида вужудга келган вазият.
1.2. «Бирлик» тузилишига доир айрим маълумотлар.
1.2.1. Фахриддин Худойқулов (1962)
1.2.2. Дадахон Ҳасан (1940.11.11)
1.2.3. Муҳаммад Солиҳ (1949.20.12)
1.2.4. Зоҳир Аълам (1943.23.06-2014.13.04)
1.2.5. Тоҳир Каримов
1.2.6. Абдуманноб Пўлатов (1951.16.12-2010.21.11)
1.2.7. Абдураҳим Пўлатов (1945.7.11)
1.2.8. Рауф Парфи (1943.27.09-2005, март)
1.2.9. Усмон Азимов (1950)
1.2.10. Қаҳрамон Ғўломов
1.2.11. Аҳмад Аъзам (1949.28.06-2014.04.01)
1.2.12. Ғўломқодир Турсунов
1.2.13. Ҳуршид Даврон
1.2.14. Миразиз Аъзам
1.2.15. Зухриддин Ҳусниддинов, Пўлат Зоҳидов, Абдуқодир Эргашев
1.2.16. Бахтиёр Каримов
1.2.17. Бек Тошмуҳаммедовга доир.
1.2.18. Ислом Ҳолбоевга доир.
1.2.19. Юрий Ласкинга доир.

1.3. «Бирлик» раҳбариятининг катта хатоси ва унинг бош айбдори.
1.4. «Бирлик» дастлабки дастур лойиҳаси мендаги нусхасининг тарихи.

2- қисм. Аскарларнинг ҳаёт ҳуқуқи учун «Бирлик»чилар кураши.
2.1. Ўзбекистонлик аскарларнинг 1989-1990 йилларда калтаклаб ўлдирилиш сабаблари.
2.2. Калтакланган аскарларимиз юртимизга қайтиб келиши ва «Бирлик»чи шифокорларимиз жасорати.
2.3. «Бирлик» Марказий кенгаши ҳайъатининг И.Каримовга мурожаатномаси ва М.Горбачевга телеграммаси.
2.4. Ҳуснитдин Мухамедовнинг темир тобути ва «Бирлик»чиларнинг 1990 йил 26 апрель кунги намойиши.
2.5. Анвар Каримовнинг темир тобути ва 1990 йил 28 апрель воқеаларининг бошланиши.
2.6. «Бирлик»чилар Тошкент аэропортида.
2.7. Темир тобут Президент қароргоҳига олиб борилиши ва фотосуратга туширилиши.
2.8. «Бирлик»чилар ва милиция ходимлари.
2.9. Ж. Ҳамидов, Ш. Зиёмов ва И. Каримовнинг Президент қароргоҳидан чиқиб келиши.
2.10. А.Кенжабоевга берилган фотоплёнка хусусида.
2.11. «Бирлик»чилар ва Президент И. Каримов учрашуви.
2.12. «Бирлик» раисдоши Ш. Исматуллаевнинг ЎзР Олий Совети Президиуми йиғилишига таклиф этилиши.
2.13. Аскарлар ҳаёт ҳуқуқи учун «Бирлик»чилар кураши натижалари.
2.14. Сўнгги сўз ўрнида.

3-қисм. Орол денгизи муаммолари ва «Орол ва Оролбўйини ҳимоя қилиш қўмитаси» фаолияти.
3.1. Орол денгизи ҳақида 1961 ва 1989 йилларга доир айрим маълумотлар.
3.2. Профессор Пирмат Шермуҳамедов 1986 йилда «Орол ва Оролбўйини ҳимоя қилиш қўмитаси»ни тузиши ва унинг 1986-1993 йиллардаги фаолияти.
3.3. Устюрт фожиаси.
3.4. Орол денгизи билан боғлиқ муаммоларнинг 2004 йилдаги аҳволи.
3.5. Орол денгизи билан боғлиқ муаммоларнинг 2007 йилдаги аҳволи.
3.6. Орол денгизи муаммосини ҳал этиш йўли.

Иловалар.
1-илова. “Қарз балосидан огоҳ бўлгин, халқим!” китобим учун қилинган тазйиқлар
2-илова. Ўзбекистон табиати, маънавий ва моддий бойликларини муҳофаза этиш ҳаракати. Ҳаракатнинг шартли атамаси – “Бирлик” (Дастур лойиҳаси)
3-илова. Тошкентда қурилган дидсиз, қоп-қора темир панжаралар ва Ўзбекистон катта қамоқхонага ўхшаши
4-илова. “Орол ва оролбўйини ҳимоя қилиш қўмитаси” уставига доир айрим маълумотлар
5-илова. “Демократлар давраси” гап-гаштаги (нодавлат нотижорат ташкилоти)нинг Устави

Изоҳлар.
Адҳат Синўғил. Китоблар: Шеър.
Фойдаланилган адабиётлар.


АНДРЕЙ МАЛИШКО

ҲАҚИҚАТ

Айтар эди бир замон онам:
- Ўсиб катта бўлурсан, ўғлон.
Оқил бўлу мард бўл чинакам,
Бу икки иш эмасдир осон.

Оқил бўлгин. Сен бу ҳаётнинг
Кенг йўлию сўқмоғин ўрган.
Ҳам томчининг, ҳам коинотнинг
Чексизликда кезмоғин ўрган.

Ҳақиқат – бир, ҳақиқат – аччиқ,
Шундан доим балога дучор.
Сен мард бўлгин, сен унга очиқ
Ҳимоячи бўлгин устивор.

Керак бўлса ҳақиқат учун
Юрагингни парча-парча қил.
Керак бўлса ҳақиқат учун
Минг бор ўлиб, минг бора тирил.

Майли, сендан дўстларинг кечсин,
Сендан кечсин, майли, қондошлар.
Рози эдим мен берган жонни
Ҳақиқатга бахш этсанг агар.

Оқил бўлу мард бўлгин, ўғлон,
Бу икки иш эмасдир осон.

Украин тилидан ўзбек тилига Эркин Воҳидов ўгирган. [1, 1-ж., 285-б.]

Прослушать запись Скачать файл


Рустам Ғойиповнинг Ҳақиқат қўшиғи. Андрей Малишко шеъри. Эркин Воҳидов таржимаси. [2]


КИТОБНИНГ 3-НАШРИГА СЎЗБОШИ (2018)

Маълумки, бир гуруҳ ўзбек зиёлилари 1988 йил 11 ноябр куни Ўзбекистон “Бирлик” халқ ҳаракати (БХҲ)га асос солишганди. Мен “Бирлик” фаолиятида 1988 йил ноябр ойининг иккинчи ярмидан бошлаб қатнашганман, 1989-1990 йилларда “Бирлик”нинг Тошкент шаҳар ташкилоти раисининг 1-ўринбосари лавозимида ишлаганман. Шу сабабли “Бирлик” ва унинг тарихига доир муҳим маълумотларга эгаман, бўлиб ўтган кўпгина воқеа-ҳодисаларнинг ҳозирча тирик гувоҳларидан бириман.

“Бирлик” ташкил топганининг 10 йиллигига атаб мен 1998 йил ноябрда “Бирлик”чилар ва ўзбекистонлик аскарлар тобутлари” номли катта мақолани ёздим. Бу мақолани ушбу китобимнинг 2-қисмида келтирдим.

2001 йил апрел-май ойларида 80-100 бетлик «Гап-гаштакдан – Жадидчилик ҳаракатига!» номли китоб қўлёзмасини тайёрладим. Шундан кейин “Бирлик”чилар ва ўзбекистонлик аскарлар тобутлари” номли катта мақоламни китоб кўринишида тайёрлашга киришдим. Бу китобнинг 1-қисмида “Бирлик”нинг ташкил этиш тарихини ёзишни режалаштиргандим. Бундай тарихни ёзиш учун дастлаб Дадахон Ҳасан билан суҳбатлашдим. У 1988 йил 11 ноябрда унинг уйида тўпланган ўзбек зиёлиларидан айримлари ҳақида гапириб берди ва уларни исми шарифини ёзиб олдим. Уларнинг ҳар бири билан учрашиб суҳбатлашишга киришдим. Масалан, 2001 йил октябр ўрталарида Фахриддин Худойқуловга қўнғироқ қилиб у билан суҳбатлашмоқчи эканлигимни айтдим (1.2.1-параграфга қаранг).

Мен “Бирлик” халқ ҳаракати ташкил этилиши тарихига доир китоб чоп этмоқчи эканлигим Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати (МХХ) раҳбариятини ғашини келтирди, шекилли. 2001 йил 11 сентябр куни АҚШга қарши террористик ҳужум уюштирилгач 2001 йил октябрида Афғонистондаги Толибонларга қарши ҳарбий ҳаракатлар бошланди. Шундай вазиятдан фойдаланиб МХХ мени кўп йилга қамаб юборишга ҳаракат қилди. Шу мақсадда мени 2001 йил 30 октябр куни Тошкентнинг Паркент бозорида ҳибсга олишиб 36 кун қамоқда тутишди. Қамоққа олинишим сабаблари ҳақида батафсилроқ 2-нашр сўзбошисида ва 1-иловада ёздим.

36 кунлик қамоқдан чиқиб бир ойча даволангач “Бирлик” ҳақида китоб ёзиш фаолиятимни давом эттирдим. “Бирлик”чилар ва ўзбекистонлик аскарлар тобутлари” номли [3]-китобимнинг кейинги
тақдири ҳақида «Китобнинг 2-нашр сўзбоши»сида ёзилган.

“Бирлик”чилар ва ўзбекистонлик аскарлар тобутлари” номли китобнинг 1-нашрини компютерда териб китобча кўринишида 2004 йилда чоп этдим.

[3]-китобим www.turonzamin.org сайтида 2007 йил сентябда чоп этилганди. 2-нашри бўлмиш ушбу китоб www.turonzamin.org сайтининг “ДЎК китоблари” рукнида 2007 йил сентябрида чоп этилди. Бир неча ойдан кейин 2007 йилнинг ўзида сайт раҳбари Жаҳонгир Маматов китобни сайтдан ўчириб ташлади. Бу номаъқул ишни махсус хизматлар қилди, деб айтганди. У 2012 йил феврал охирида www.turonzamin.org сайтидан 100 тага яқин мақолаларимни Жаҳонгир Маматов ўчириб ташлагач китобларимни ҳам унинг ўзи ўчирганини тушундим. “Бирлик”чилар ҳақидаги китобим ҳам сайт раҳбариятининг Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати билан келишуви асосида олиб ташланган, деб ҳисоблайман. Ўша йиллари www.turonzamin.org сайтидан фақат менинг китобларим йўқолгани шунга ишоратдир.

Шунча қийинчиликлардан кейин ўқувчимиз эътиборига китобнинг 3-нашрини “Бирлик” халқ ҳаракати тузилганининг 30 йиллиги нишонланаётган кунларда ҳавола қилмоқдаман. Бу нашр шошилинч тайёрланди. Вақт тиғизлиги боис 1.2-параграфдаги маълумотларни тўлиқсинча бериш ва чуқурроқ таҳлил этиш иложи бўлмади. Буни тўлиқроқ китобнинг 4-нашрида келтириш мақсадим бор, Аллоҳ хоҳласа.

Қолаверса, китобимнинг 3-нашри сайтларда чоп этилгач ватандошларимиз, айниқса “Бирлик”ни ташкил этган ва дастлабки йилларда унинг сафларида фаоллик кўрсатганлар ўз фикр-мулоҳазаларини билдиришар, деган умиддаман. Уларнинг фикр-мулоҳазалари 4-нашрда эътиборга олинади.

Китоб уч қисмдан иборат. Китобнинг Орол денгизи аҳволига бағишланган 3-қисмини қайта ишлаш имкони бўлмади. Шу сабабли уни 2-нашрдан ўзгартирмасдан чоп этмоқдаман.


КИТОБНИНГ 2-НАШРИГА СЎЗБОШИ (2007)

Сўзбошида ушбу китобнинг ёзилиши ва чоп этилиши билан боғлиқ айрим воқеаларни баён этмоқчиман. Буни баён этиш орқали Ўзбекистондаги полициявий режим фуқароларнинг турли ахборот ва ғояларни қидириш, олиш ва тарқатиш эркинлигини бўғаётгани, бундай бўғишларнинг айрим услублари очиб берилади.

Бирлашган Миллатлар томонидан 1966 йил 19 декабрь куни қабул қилинган, ЎзР президенти И.Каримов томонидан 1992 йил 26 февраль куни Хельсинкида имзоланган, ЎзР Олий Мажлиси томонидан қўшилиш ҳақида қарор 1995 йил 31 августда қабул қилинган «Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт»нинг 19-моддасида қуйидагича ёзилган.

«19-модда. 1. Ҳар бир инсон ҳеч бир тўсиқсиз ўз фикрига собит бўлиш ҳуқуқига эга.
2. Ҳар бир инсон ўз фикрини эркин баён этиш ҳуқуқига эга; бу ҳуқуқ давлат чегараларидан мустақил ҳолда ёзма равишда ёки матбуот воситасида ёки ифодалашнинг бадиий шакллари ёки ўз ихтиёрига кўра бошқача усулларда турли ахборот ва ғояларни қидириш, олиш ва тарқатиш эркинлигини қамраб олади.
3. Ушбу модданинг 2-бандида назарда тутилган ҳуқуқлардан фойдаланиш алоҳида масъулият юклайди. Бу тарзда фойдаланиш айрим чеклашлар билан боғлиқ, лекин бу чеклашлар қонун билан белгиланиши ва қуйидагилар учун зарур бўлиши лозим:
а) бошқа шахсларнинг ҳуқуқлари ва обрў-эътиборини ҳурмат қилиш учун;
б) давлат хавфсизлигини, жамоат тартибини, аҳоли саломатлигини ёки ахлоқини муҳофаза этиш учун.» [4, 44-б.]

Мен 1998 йил 11 ноябрда Ўзбекистон «Бирлик» Халқ Ҳаракати тузилганининг 10 йиллигига атаб 1998 йил октябрь-ноябрь ойларида «Бирлик»чилар ва ўзбекистонлик аскарларнинг тобутлари» номли катта мақолани ёздим. Уни машинкамда чоп этиб, яқин танишларига ва айрим журналистларга бердим.

Мен «Қарз балосидан огоҳ бўлгин, халқим!» номли китобни 2000 йил май ойида 72 бетлик, июль ойида 76 бетлик қилиб компьютерда тердим, китобча кўринишида чоп этиб, таниш-билишларга, журналистларга, ЎзР Олий Мажлисининг айрим депутатларига бердим (1-иловага қаранг).

Мен 2001 йил апрель-май ойларида ҳажми 80-100 бетлик «Гап-гаштакдан – Жадидчилик ҳаракатига!» номли китобчани чоп этишга деярли тайёр қилдим. Уни теришга компьютер излаш давомида китобчага қўшимча параграфлар ёзиб кенгайтириб бордим.

Компьютер топаолмагач, 2001 йил ноябридан ёзув машинкасида чоп этаман, деб режалаштириб турганимда 2001 йил 30 октябрь куни мени Тошкентдаги Паркент бозори ҳудудида айбсиз равишда милиция ходимлари ушлаб кетишди. Менга қарши ИИВ Тошкент шаҳар Ҳамза туман ИИБсининг терроризмга қарши кураш бўлими зобитлари шуғулланди. Бу тазйиқлар орқасида Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати турганлиги сал кейинроқ маълум бўлди (бу ҳақда батафсилроқ 1-иловада ёзилган).

Уларнинг мақсади: мени доим ўзим билан бирга сумкада олиб юрган «Гап-гаштакдан – Жадидчилик ҳаракатига!» номли китоб қўлёзмасини ўқиб чиқиш, у ерда ёзган муаммо ва ечимларни билиб олиш, тарихий воқеаларнинг ҳақиқий тафсилотини халқдан яшириш ва иложи бўлса мени 5-10 йилга қамаб юбориш эди.

«Гап-гаштакдан – Жадидчилик ҳаракатига!» номли китобимдаги 17-параграфнинг номи ва бандлари қуйидагича эди.

«17. Гап-гаштакка асосланган Жадидчилик ҳаракатининг Ўзбекистон «Бирлик» Халқ Ҳаракатидан фарқлари.
17.1. Ўзбекистон «Бирлик» Халқ Ҳаракати тузилиши арафасида Совет Иттифоқида вужудга келган вазият.
17.2. Ўзбекистон «Бирлик» Халқ Ҳаракати тузилишининг қисқача тарихи.
17.3. Жадидчилик ҳаракати билан «Бирлик» Халқ Ҳаракати ўртасидаги фарқлар.»

2001-2003 йилларда ёзилган 17-параграф ушбу китобимнинг 1-қисмида берилмоқда.

Жаҳонда озодлик ва демократияни қўллаб қувватлаш ва тарқатишни асосий мақсад қилган халқаро нодавлат нотижорат ташкилоти бўлмиш ва маркази Вашингтонда жойлашган Freedom House (Озодлик уйи)нинг Тошкентдаги бўлими 2002 йил октябрида очилди. Унинг компьютерлари ўрнатилган Ресурс маркази 2003 йил май ойидан бошлаб фаолият олиб борди. Мен Ресурс марказида «Бирлик»чилар ва ўзбекистонлик аскарларнинг тобутлари» катта мақоламни компьютерда теришни 2003 йил 15 августда тугатдим.

Лекин ушбу мақолани на «Ҳаракат» журналида, на Интернетнинг бирорта сайтида доимий қилиб чиқариш иложини тополмагач, мен уни китобча кўринишида чиқаришга қарор қилдим. Шу мақсадда Freedom House Ресурс марказида компьютерда китоб бетлари шаклида тера бошладим.

2003 йил 1 декабридан Freedom House (FH) Тошкент бўлими директори бўлиб Мьюша Север хоним ишлай бошлади. Ўзбекистонлик инсон ҳуқуқлари ҳимоячилари билан М.Север ўртасидаги дастлабки учрашув FH да 2004 йил 6 январь куни бўлиб ўтди. У ўзи журналист эканлиги, 1996-2000 йилларда Словения парламенти аппаратида, кейин 2 йил Косовода Бирлашган Миллатлар Ташкилоти миссияси таркибида, сўнгра Озарбайжонда ишлагани, оилали бўлиб, эри ва вояга етган қизи борлиги ҳақида айтган эди. Озарбайжондан у билан бирга келган 40 ёшлардаги бақувват эркак Анар Нагиев ҳам FH да 2003 йил декабридан ишлай бошлади. Кейинроқ М.Север Ўзбекистондаги кучишлатар органлар раҳбарияти билан апоқ-чапоқ бўлиб, улар билан яқин муносабат олиб бора бошлади. Ҳатто уни 2005 йил бошида ЎзР Президенти И.Каримов қабул қилиб, 2 соат суҳбатлашди.

Мен «Бирлик»чилар ва ўзбекистонлик аскарларнинг тобутлари» мақоламни компьютерда китоб кўринишида 2004 йил январида тера бошладим. Мақолани компьютерда териш жараёнида ҳам орқаваротдан қаршиликлар бўлди. Китоб кўринишида теришнинг ўзига хос талаблари бор. Масалан, 80 бетлик китобнинг 3-4-бетлари терилган варақнинг ўзига 77-78-бетлардаги матнни жойлаштириш керак. Китобча кўринишда терилаётган матн таркибида қандайдир ортиқча чизиқлар пайдо бўла бошлади. Ортиқча чизиқлар пайдо бўлиши сабабли китобнинг сатрлари сурилиб, барча бетлардаги матнлар аралаш-қуралаш бўлиб кетарди. Мен у-бу қилиб чизиқларни олиб ташлаб, матнни теришда давом этардим. Лекин бир оз вақт ўтгач чизиқлар яна пайдо бўларди. Мен чизиқларнинг пайдо бўлиш сири ва уни йўқотиш иложини излаб, FH да ишлаётган бир неча ходимлардан сўрадим. Лекин улар буни аниқ тушунтириб бера олмадилар ва чизиқларни йўқотиш иложини қила олмадилар.

Ўша вақтлар Паркент бозори яқинидаги 9 қаватли уйнинг 7-қаватида Каунтерпарт Консорциум ташкилотининг Фуқаролик жамиятини қўллаб-қувватлаш маркази кутубхонаси ва компьютерлар ўрнатилган Ресурс маркази бор эди. Ушбу Марказда аввалдан рўйхатга ёзилиб, ҳафтада 3 соат компьютерда ишлашга рухсат бериларди. Мен «бирлик»чилар ҳақидаги китобчани шу ерда ҳам теришни давом эттирдим. Китобча матнида пайдо бўлган чизиқлар масаласида Марказда ишлаётган рус муҳандис йигитлардан сўрадим. Улар компьютерга доир тегишли китобларга қараб, сўнгра қандайдир дастур ёрдамида бу қўшимча чизиқларни олдириб ташлашди. Шундай қилиб, бу чизиқларни FH да китобим файлига, яъни матнига Миллий хавфсизлик хизмати билан боғлиқ кимдир атайлаб киритгани маълум бўлди.

2004 йил 13 февраль куни эрталаб мен Freedom House даги компьютерда «Бирлик»чилар ва ўзбекистонлик аскарларнинг тобутлари» китобининг «Муқаддима» қисмини тера бошладим. «Муқаддима» бошида «Ўзбекистон «Бирлик» Халқ Ҳаракати тузилганининг 10 йиллигига бағишлайман. Муаллиф», деган ёзувни ёзиб, сўнгра муқаддиманинг икки абзацини тердим. Шунда Freedom House нинг Тошкент бўлими директор ўринбосари Анар Нагиев менинг ёнимга келиб рус тилида: «Сиз компьютерда инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишга боғлиқ бўлмаган мақсадларда фойдаланаяпсиз. Мен сизга огоҳлантириш эълон қиламан», деди. Мен ишимни тўхтатиб, нарсаларимни олиб кета бошладим. FH дан чиқиш эшиги олдида пальтомни кия бошлаганимда, А.Нагиев шошилинч равишда компьтерда терилган ва имзо қўйилган варақни олиб келиб, менга узатиб: «Сизни расман огоҳлантираман» деди. Одатда аввалига оғзаки огоҳлантиришади. Агар огоҳлантирилган фуқаро бу ишни яна такрорласа, унга ёзма огоҳлантириш берилади. А.Нагиев эса менга бирданига ёзма огоҳлантириш беришга ҳаракат қилаётган эди. Шу сабабли мен унга: «Сиз мени оғзаки огоҳлантирдингиз. Мен ишимни тўхтатиб кетаяпман. Нега энди ёзма огоҳлантираяпсиз? Оғзаки огоҳлантиришингиз етарли» дедим. Бу гапимга А.Нагиев эътироз билдира олмади.

Анар Нагиевнинг мен ёзаётган китобимга қарши берган ноҳақ огоҳлантириш воқеасини мен ўша – 2004 йил февраль кунларида китобнинг 14.10 бандида ёзгандим. Мен у пайтлар яқинда FH да ишлай бошлаган А.Нагиевнинг исми шарифини билмасдим. Шу сабабли FH нинг Ресурс марказида ходим бўлиб ишлаётган Отабек Наимовдан муаллиф А.Нагиевни орқасидан кўрсатиб сўради: «Унинг фамилияси ва исми қандай?» О.Наимовнинг жавоби бундай бўлди: «Звоне Винрач». Мен у айтгандай қилиб ўз қоғозчамга ёзиб олдим. Шу сабабли А.Нагиев мени огоҳлантириш воқеалари баён этилган китобнинг 14.10-бандида «Freedom House нинг Тошкент бўлими директор ўринбосари Звоне Винрач» деб ёзилган. О.Наимов Анар Нагиевни нима сабабдан «Звоне Винрач» деб жавоб берганини мен билмайман. Фақат битта нарса аён: Мьюша Север ва Анар Нагиев Ўзбекистон кучишлатар органлар билан келишиб фаолият олиб борган эдилар.

Мен ушбу китобнинг қолган қисмини Каунтерпарт Консорциум Ресурс марказида теришни давом эттиришга мажбур бўлди. Мен китобни 2004 йил 14 июлда тугатиб, ксерокс қилиб, таниш-билишларимга тарқата бошладим.

Алоҳида таъкидлашим лозимки, мен юқорида ёзган воқеаларга қарамай Freedom House ташкилотидан миннатдорман. Чунки FH нинг Ресурс марказида мен Интернетдан фойдаланишни ўргандим, инсон ҳуқуқларига доир бир неча тренингларда қатнашдим ва кўпгина фойдали ахборотлардан хабардор бўлдим, мақолаларим ва китобнинг каттагина қисмини компьютерда тердим, ксерокс аппаратида инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш билан боғлиқ кўпгина ҳужжатларни бошқалар қаторида мен ҳам кўпайтириб фойдаландим ва ҳоказо.

FH ташкилоти энг яхши ишлаган пайти – бу 2005 йил бошларида Бранко хоним директор бўлиб келган вақтдир. Афсуски, 2005 йил 13-14 май кунлари Андижон қирғини уюштирилиб, 2005 йил охирида режим суди Freedom House ни ёпиш ҳақида қарор чиқарди.

Китобнинг битта нусхасини таниқли ҳофиз, «Бирлик» Халқ Ҳаракати асосчиларидан бири Дадахон Ҳасанга ҳам бердим. У китобнинг 2-илова қисмида «Бирлик» тарихига доир келтирилган озгина маълумот «Бирлик»нинг тарихини очиб бермаганимни айтиб, норозилигини билдирди. Мен 1988 йил 11 ноябрь кунги йиғилишда қатнашганлардан айримларини топиб гаплашиб бўлмаганлигини гапириб, «Бирлик»ка доир тарихий маълумотларни тўплашни давом эттираётганим, яқин орада китобчанинг 2-нашрида ташкилот тарихини кенгайтириб чоп этмоқчи эканлигимни айтдим.

Мен бу орада 2001-2003 йилларда ёзилган «Гап-гаштакдан – Жадидчилик ҳаракатига!» номли китобимнинг 17-параграфини, шунингдек 1-иловасини компьютерда териб китобчага қўшдим. «Бирлик» тарихига доир фуқаролар билан учрашиш ва изланишларни давом эттираётган бир пайтда Каунтерпарт Консорциум Ресурс маркази ёпилди. Фикримча бу номаъқул иш Ўзбекистон кучишлатар органлари талаби асосида бўлди. Яъни Каунтерпарт Консорциум кутубхонаси ва Ресурс маркази ўз фаолиятини давом эттирарди, лекин фуқаролар учун компьютердан фойдаланиш тақиқланди. FH да ҳам, Каунтерпартда ҳам компьютердан фойдаланиб «Бирлик»ка доир китоб матнини териш имконияти йўққа чиқарилгач, мен китобнинг 2-нашрини чоп этиш ҳаракатларини ноилож тўхтатишга мажбур бўлдим.

Ўша воқеалардан уч йил ўтиб, китобнинг иккинчи нашри сизнинг эътиборингизга ҳавола қилинмоқда. Совет Иттифоқига 1923-1953 йилларда раҳбарлик қилган Иосиф Сталин давридаги каби мамлакатимиздаги режим томонидан Ўзбекистон Мустақиллигининг 16 йили давомида яқин тарихимиз фақат бир томонлама ёритилмоқда.

Биринчи мисол. Мустақил Ўзбекистон тарихи китобининг 1-боб, 1-параграфида [5, 3-к., 7-41–б.] Ўзбекистон Республикаси «Мустақиллик Декларацияси» ҳақида қисман ёзилган. Лекин бу Декларациянинг дастлабки лойиҳасини кимлар ва қачон таклиф этганлиги тўғрисида ҳеч нарса дейилмаган. Мен бу ҳақдаги маълумотларни ва «Мустақиллик Декларацияси» лойиҳаларининг матнларини [6]-мақолада келтирганман.

Иккинчи мисол. Мустақил Ўзбекистон тарихи китобининг 4-бобидаги «Сохта демократларнинг экстремистик йўл билан ҳокимият учун кураши, уларнинг халқ томонидан бадном қилиниши» номли параграфда [5, 3-к., 165-181-б.] Ўзбекистон «Бирлик» Халқ Ҳаракати ҳақида фақат салбий фикрлар ёзилган.

Учинчи мисол. 2000-2006 йилларда нашр этилган 12 жилдлик Ўзбекистон Миллий Энциклопедиясида «Бирлик» Халқ Ҳаракати ҳақида ҳеч қандай маълумот берилмаган. Ватанимиз тарихида деярли бир миллион Ўзбекистон фуқароси иштирок этган бундай миллий-озодлик ҳаракати гўёки бўлмаган.

Юқорида таъкидланган камчиликларни ҳисобга олиб китобимнинг 2-нашрида 1-қисм сифатида Ўзбекистон «Бирлик» Халқ Ҳаракати тузилишининг қисқача тарихини баён этдим, унинг дастлабки Дастур лойиҳасини 2-иловада келтирдим.

Қолаверса, баъзилар «Бирлик» Халқ Ҳаракати сафларида юзлаб фуқаролар 1989-1990 йиллардаёқ ўзбекистонлик аскарларнинг яшаш ҳуқуқини ҳимоя қилиб олиб борган фаолияти ҳақида билмайди ва билишга ҳаракат ҳам қилмайди. Масалан, Мустақил Инсон Ҳуқуқлари Ташаббус Гуруҳи раҳбари Суръат Икромов 2007 йил 4 июль куни мен ундан судланаётган бегуноҳ 8 нафар мусулмон аёл устидан ёзилган Айблов хулосасидан нусха олиш учун бериб туришни сўраганимда, у: «Сиз инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси эмассизку. Конгрессингиз билан шуғулланайвермайсизми? Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш борасида нима иш қилдингиз?» деб савол берганди ([7]-га қаранг).

Имкониятдан фойдаланиб мен С.Икромовга ҳам битта савол бермоқчиман: «35 кишилик «бирлик»чилар гуруҳи 1990 йил 28 апрель куни ҳарбий хизматдаги ватандошларимизнинг яшаш ҳуқуқини ҳимоя қилиб, Президент қароргоҳи олдида милиция ходимлари билан қарама-қарши турганимизда ва ЎзР Президенти И.Каримов билан бир соатлик мулоқот олиб борганимизда сиз нима иш билан банд эдингиз?». Агар Толиб Ёқубов [8]-мақолада ёзган факт ўринли бўлса, Суръат Икромов у пайтлар милиция зобити бўлиб ишлаб, Совет империяси манфаатларини ҳимоя қилиб юрган …

Шундай қилиб, китобнинг 2-қисмида ««Бирлик»чилар ва ўзбекистонлик аскарларнинг тобутлари» китобининг 1-нашрида ёзилган тарихий воқеаларни деярли ўзгаришсиз келтирдим.

Китобнинг 3-қисмида Орол денгизи муаммоси ва унинг 2007 йилдаги аҳволи тўғрисида, шунингдек 1986 йилда тузилган профессор Пирмат Шермуҳамедов раҳбарлигидаги «Орол ва Оролбўйини ҳимоя қилиш қўмитаси»нинг 1986-1993 йиллардаги фаолияти ҳақида ёздим.

Мен китоб охирида бешта илова келтирдим. Улардан 2, 3, 4, 5-иловалар китобнинг 1-нашрида ёзилганди. Яъни ушбу 2-нашрда 1-иловани қўшдим.

1-нашр китобча кўринишда чиқарилганида, китобча муқовасининг биринчи ички бетида татар шоири Адҳат Синўғилнинг “Китоблар” номли шеъри, охирги ички бетида украин шоири А.Малишконинг “Ҳақиқат” шеъри чоп қилгандим. Шу яхши шеърларни мен 2-нашр бошида ва охирида ҳам келтирдим.

Мен ушбу китобни кирилл алифбосида тердим. Ундаги ў, қ, ғ, ҳ ҳарфлари ўқувчи компьютерида бошқача ҳарф бўлиб очилиши мумкин. Шу вазиятда матндаги барча ҳарфларни ўз ҳолига қайтаришни қуйидагича амалга оширса бўлади. Бошқа шрифтдаги алоҳида ҳарфни, масалан, Ћ ҳарфини, ўзбекча ҳ ҳарфига бутун матнда ўтказиш учун қуйидаги ишларни амалга оширмоқ керак.
1) Клавиатурада ctrl + f клавишаларини бир вақтда босасиз.
2) Очилган жадвалда Replace ёзуви устида сичқончани тиқиллатасиз, шунда пастда Replace with: ёзуви ва унинг тўғрисида катак очилади. Шу катак ичига керакли ҳарфни, яъни бизнинг мисолимизда ҳ ҳарфини ёзасиз.
3) Find what: ёзуви тўғрисидаги катакка h ҳарфини жойлаштирасиз (уни бевосита ўзгартираётган матннинг ўзидан олсангиз бўлади ёки компьютер ойнасидаги Insert, кейин Symbol ёзувини тиқиллатиб, очилган ҳарфлар жадвалидан h ҳарфини топасиз ва катакка жойлаштирасиз).
4) Энди ўзгартирмоқчи бўлган матнни (мақола ёки китобни) қорайтирасиз (компьютер ойнасидаги Edit, сўнгра Selekt All ни тиқиллатсангиз матн қораяди).
5) h ва ҳ ҳарфлари жойлаштирилган катаклар пастидаги Replace All ёзуви устида сичқончани тиқиллатсангиз, мақола ёки китобингиздаги барча h ҳарфлар ҳ ҳарфига ўзгаради.
Ҳозиргина ёзилган услубнинг яхши томони шундаки, сиз 35 та ҳарфни кетма-кет ўзгартириш йўли билан кирилл алифбосидаги мақола ёки китобни лотин алифбосига, шунингдек лотин алифбосидагисини кирилл алифбосига ўтказишингиз мумкин.

Матнни бирданига лотиндан кирилга ёки кирилдан лотин алифбосига www.translit.ru сайти ёрдамида амалга оширса бўлади. (2013.26.10)

Интернет – инсоният тараққиёти натижасида 20-аср охирида ихтиро қилинган улкан техник ютуқдир. Интернет орқали Ислом Каримов ва МХХ Ўзбекистондаги полиция режими шароитида бошқа муҳим ахборотлар қатори бу китобни ҳам сиз ўқувчимизга етказиш имконияти бор. Бу имкониятни яратиш йўлида хизмат қилаётган барча инсонларга ўз миннатдорчилигимни билдираман.


МУАЛЛИФ ҲАҚИДА (2007)

Шуҳрат Юсуф Аҳмаджон ўғли (Аҳмаджонов Шуҳратжон, А.Ш.) 1954 йил январда Жиззах вилоятининг Ғаллаорол туманида туғилган. 1975 йилда Самарқанд давлат университетини тугатган. 1979-1983 йилларда Москвадаги Н.Бауман номли Олий техника университетида ҳам ўқиган, етакчи конструктор лавозимигача ишлаган.

1980- ва 1981-йилларда курсдош дўстларини Самарқандда ва Жиззахда тўплаб, Ўзбекистонда янги сиёсий партия тузиш масаласини муҳокама қилган. 1988-1990 йилларда «Бирлик» Халқ Ҳаракати Тошкент шаҳар ташкилоти раисининг 1-ўринбосари, 1991-1993 йилларда «Эрк» демократик партияси Тошкент шаҳар ташкилотининг 2-котиби лавозимигача ишлаган.

1993-1994 йилларда асосан ёшлардан иборат янги сиёсий партия тузиш учун фаолият олиб бориб, Тошкент шаҳар ҳокимиятининг рухсати билан 1994 йил 12 ноябрь куни ўтказилган Ўзбекистон Республикачилар партияси (ЎРП)нинг Таъсис қурултойида шу партиянинг раиси этиб сайланган.

1993-1995 йилларда ЎРПга 1000 га яқин фуқаро, улардан 80 фоизи ёшлар, аъзо бўлишган. Лекин Ўзбекистон ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари, айниқса махсус хизмат органларининг 1994 йил 31 октябридан олиб борган тазйиқлари оқибатида 1997 йилда ЎРП ўз фаолиятини деярли тўхтатишга мажбур бўлган эди.

Мен 1997 йилги тазйиқлардан сўнг Ўзбекистондаги авторитар сиёсий тизим асосан куч ишлатувчи органларга, айниқса махсус хизмат органларига таянишини чуқур тушуниб етдим. Ушбу сиёсий тизимнинг асослари ва камчиликларини, ҳамда бундай тизимни демократлаштириш йўлларини таҳлил этишга бағишланган «Турон йигитига» номли китобни 1998-1999 йилларда ёздим. Ушбу 400 бетли китобнинг деярли 200 бетини ёзув машинкасида печатлаб тайёрлагач, китобимдаги муҳим қизиқарли матнларни Миллий хавфсизлик хизмати зобитлари ўғирлаб Ислом Каримовнинг нутқ матнлари ва унинг номидан нашр этилаётган китобларга киритишаётганини билиб қолдим. Бунга доир мисолни сал кейинроқ мақолаларимдан бирида тегишли матнларни келтирган ҳолда ёзаман, иншааллоҳ. Шу сабабли «Турон йигитига» номли китобимни давом эттириб ёзишни тўхтатдим.

1998 йил 11 ноябрда Ўзбекистон «Бирлик» Халқ Ҳаракати тузилганининг ўн йиллиги санаси нишонланишини эътиборга олиб, мен 1998 йил октябрь–ноябрь ойларида «Бирлик»чилар ва ўзбекистонлик аскарларнинг тобутлари» мақоласини ёздим. Ушбу мақолани Сизга китоб кўринишида ҳавола этмоқдаман. Бу мақоланинг 1998 йил ноябрдан кейинги тақдири, у қандай сабабларга кўра деярли олти йил ўтгачгина чоп этилганлиги ҳақида рисоланинг «Сўнгги сўз ўрнида» номли бандида ёзилган.

Мен 2000 йилда ёзган ва компьютерда чоп этиб, халқ орасида тарқатилган «Қарз балосидан огоҳ бўлгин, халқим!» китобим каби ушбу китоб ҳам авваламбор ёшларга мўлжалланган (1-иловага қаранг). У Ватанимиз, халқимизнинг яқин ўтмишига ва бугунги кунига бефарқ бўлмаган барча фуқароларимизга ҳам қизиқарли бўлар.

Ўзбекистондаги авторитар сиёсий тизимни демократик сиёсий тизимга, фуқаролик жамиятига айлантириш учун нима қилмоғимиз керак, деган саволга қисқача жавоб бериш мақсадида мен китобнинг 4-иловасида «Демократлар давраси» гап-гаштаги (нодавлат нотижорат ташкилоти)нинг уставини келтирдим, ўша бетда қисқача тушунтириш ҳам ёздим.

Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, фаолиятимнинг бош йўналиши – бу инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш ва Ватанимизда демократик, фуқаролик жамиятини қуришдир.


МУҚАДДИМА

Ҳар бир инсонга Аллоҳ томонидан берилган энг олий қадрият – бу яшаш ҳуқуқидир! Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг «Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакти»нинг 6-моддаси 1-бандида қуйидагича ёзилган: «Яшаш ҳуқуқи ҳар бир инсоннинг унинг ажралмас ҳуқуқидир. Бу ҳуқуқ қонун билан ҳимояланади. Ҳеч ким ўзбошимчалик билан инсонни яшашдан маҳрум қила олмайди» [5, 39-б.]

Ушбу китобимнинг 2-қисмида 1980-йиллар охирида Совет армияси сафларига аскарлик хизматига чақирилиб, у ерда ўзбекистонлик аскарларнинг калтакланиб майиб-мажруҳ қилиниши ва ўлдирилиши, оқибатда уларнинг тобутлари юртимизга кетма-кет келтирилиши воқеалари, шунингдек «Бирлик» Халқ Ҳаракати фаоллари ўзбекистонлик аскар укаларимизнинг яшаш ҳуқуқини ҳимоя этиб олиб борган қизғин фаолияти ҳақида ёзилган.

Демократия ва адолат инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишдан бошланади. Шу сабабли инсон ҳуқуқларини ҳурмат қилиш ғояси инсоният тарихида қандай амалга оша борганига қисқача назар ташлайлик.

Маълумки инсонни улуғлаш ва инсон ҳуқуқларини ҳурмат қилиш ғояси тўртта муқаддас китобларда, яъни пайғамбарлар Мусога юборилган Таврот (Таро)да, Исога юборилган Инжил (Библия)да, Довудга юборилган Забур (Псалтир)да ва Муҳаммадга юборилган Қуръони каримда, шунингдек Марказий Осиё халқларининг қадимий дини бўлмиш зардуштийликнинг муқаддас китоби – Авестода ўз ифодасини топган.

Инсон ҳуқуқлари тўғрисида бугунги кундаги халқаро ҳужжатларнинг шаклланишида 1689 йили Англияда ва 1789-1791 йилларда Америка Қўшма Штатларида қабул қилинган «Инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги Билль (қонуни)», шунингдек 1789 йили Франциядаги «Инсон ва фуқароларнинг ҳуқуқлари тўғрисида»ги миллий ҳужжатлар муҳим роль ўйнади.

Америка Қўшма Штатларининг 3-президенти (1801-1809), АҚШ Мустақиллик декларацияси лойиҳасининг муаллифи Томас Жефферсон 1776 йилда шундай унутилмас сатрларни ёзган эди: «Барча инсонлар тенг қилиб яратилган, улар Яратувчи томонидан муайян дахлсиз ҳуқуқлар ва шулар жумласидан ҳаёт, озодлик ва бахтга интилиш билан таъминланганини биз асл ҳақиқат деб тан оламиз. Айнан шу ҳуқуқларни ҳимоялаш учун инсонлар орасида ҳукуматлар ташкил топган ва улар ўз қудратини ўзлари бошқараётганлар розилигидан олади.» [9, 8-б.]

Инсон ҳуқуқлари БМТнинг тўртта асосий ҳуқуқий ҳужжатларида – «Инсон ҳуқуқлари Умумжаҳон декларацияси» (1948 йил 10 декабрь), «Иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт» (1966 йил 16 декабрь), «Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт» (1966 йил 16 декабрь) ва «Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пактга Факультатив протокол» (1966 йил 16 декабрь)да белгиланган ва кафолат берилган. Ушбу халқаро ҳужжатлардан биринчисига қўшилиш ҳақида ЎзР парламенти томонидан 1991 йил 30 сентябрда, қолган учала халқаро ҳужжатга қўшилиш ҳақида 1995 йил 31 августда қарор қабул қилинган эди [10].

Совет империяси даврида юқорида ёзилган тўртала халқаро ҳужжатдан фақат «Инсон ҳуқуқлари Умумжаҳон декларацияси» ҳақидагина Ўзбек Совет Энциклопедиясининг 2-жилд 263-бетида қисқача ёзилган эди. «Бирлик»чилар, жумладан мен ҳам ушбу ҳужжатлардан бехабар ҳолда ўзимизнинг ҳаёт тажрибаларимиз ва имкониятларимиздан келиб чиқиб инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш билан шуғулланганмиз. Шу сабабли қайсидир маънода «Бирлик» Халқ Ҳаракатини инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш билан шуғулланган Ўзбекистондаги дастлабки оммавий ташкилотлардан бири, деб ҳам қараш мумкин.

Таъкидлаш лозимки, Ўзбекистонда маҳаллий фуқаролар ташаббуси билан ташкил этилган ва инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш билан шуғулланган дастлабки нодавлат нотижорат ташкилоти – бу филология фанлари доктори, профессор Пирмат Шермуҳамедов раҳбарлигида 1986 йилда тузилган «Оролни асраш қўмитаси»дир.

Китобимнинг иккинчи нашрида 3-қисм сифатида ушбу Қўмитанинг тузилиш тарихи, унинг Устави ва фаолияти ҳақида, шунингдек Орол денгизининг 2007 йилдаги муҳим муаммолари ҳақида баъзи бир маълумотлар ўқувчимиз эътиборига ҳавола этилганди. Орол денгизининг бугунги - 2018 йилдаги аҳволини таҳлил этиб ёзиш учун кўп вақт ва меҳнат талаб этади. Шу сабабли 3-қисмни ўзгаришсиз 3-нашрда келтирдим. (2013.10.11, 2018.05.11)

Ўзбекистон Республикаси 1991 йил 1 сентябрда Мустақилликка эришгач 1992 йил 2 февралда Абдуманноб Пўлатов раҳбарлигидаги Ўзбекистон Инсон ҳуқуқлари жамиятининг таъсис қурултойи бўлди. 1997 йилдан бошлаб 2006 йилгача бу жамиятга Толиб Ёқубов раҳбарлик қилди.

Марат Зоҳидов раҳбарлигидаги Шахс ҳуқуқларини ҳимояловчи қўмита 1996 йил апрелида тузилиб, 1996 йил 14 июнда ЎзР Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтди.

Михаил Ардзинов раҳбарлигидаги Ўзбекистон Инсон ҳуқуқлари мустақил ташкилоти 1997 йил 2 августда тузилиб, 2002 йил 4 мартда ЎзР Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтган (гувоҳнома рақами 510). У анча йилдан бери Россия Федерацияси, Шимолий Осетия Республикаси маркази бўлмиш Владикавказ шаҳрида яшамоқда ([11]-га қаранг, 2013.27.10).

Васила Иноятова раҳбарлигидаги Эзгулик номли инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ташкилоти 2002 йил 17 февралда тузилиб, 2003 йил 19 март куни ЎзР Адлия вазирлигида рўйхатга олинган.

2000 йил 17 январь куни Муътабар Тожибоева раҳбарлигида Марғилон шаҳрида «Ўтюраклар» номли, 2000 йил 15 октябрда Тамара Чикунова бошчилигида «Оналар ўлим жазосига ва қийноқларга қарши қўмитаси» номли (1-изоҳга қаранг), 2000 йил ноябрида Искандар Худойберганов раҳбарлигида «Демократик ташаббуслар маркази» номли, 2001 йил ноябрида Атаназар Арифов ташаббуси билан Аъзам Турғунов ижрочи директорлигида «Мазлум» номли, 2002 йил февралида Суръат Икромов раҳбарлигида «Мустақил инсон ҳуқуқлари ташаббус гуруҳи» номли, 2003 йил 28 апрелида Шуҳрат Аҳмаджонов (китоб муаллифи) раҳбарлигида «Демократлар давраси» номли, 2003 йил 5 июлда Николай Кунгуров раҳбарлигида «Демократия ва ҳуқуқ» номли ва бошқа инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ташкилотлари тузилди.

Шунингдек, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилувчи давлат ташкилотлари ҳам тузилди. Дастлаб 1992 йил 12 февралда профессор А. Аъзамхўжаев раҳбарлигида Ўзбекистон Республикаси Инсон ҳуқуқлари бўйича Миллий комитети тузилди ва бу ташкилот тез кунларда ЎзР Адлия вазирлигида рўйхатга олинди. ЎзР Олий Мажлисининг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (омбудсман) дастлаб 1995 йил 23 февралида сайланган эди. 1995 йил 29 августда «Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (омбудсман) тўғрисидаги Низом», 1997 йил 24 апрелда «Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (омбудсман) тўғрисида»ги қонуни қабул қилинди. Бу вазифага1995 йилда Сайёра Рашидова сайланган. ЎзР Президенти И.Каримовнинг 1996 йил 31 октябрда «Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий Марказини тузиш тўғрисида»ги ПФ № 1611 фармонига асосан Инсон ҳуқуқлари бўйича ЎзР Миллий маркази тузилди ва ПФ № 1612 фармонига асосан унга директор этиб Акмал Саидов тайинланди.

Инсоннинг дахлсиз ҳуқуқлари масаласига қайтайлик. Юқорида таъкидлаганимиздек, инсоннинг энг дахлсиз ҳуқуқларидан бири – бу фақат Аллоҳ томонидан берилиб, фақат Аллоҳ томонидан қайтариб олиниши мумкин бўлган инсоннинг я ш а ш ҳуқуқидир. Лекин Аллоҳнинг бу буюк ҳуқуқига Ўзбекистондаги бугунги авторитар сиёсий тизим шерик бўлишга ҳаракат қилмоқда, тизим ҳар йили кўплаб кишиларни ўлим жазосига ҳукм қилмоқда ва ушбу ҳукмларни ижро этмоқда. Масалан, 2004 йил 15 февраль куни ЎзР Ҳарбий суди 26 ёшли Азизбек Каримовни ўлим жазосига ҳукм қилди [12], 2004 йил 10 августда эса Азизбек Каримов ва Юсуф Жумаев яширин отиб ташланди. Шу сабабли Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Инсон ҳуқуқлари бўйича қўмитаси 2004 йил 12 августда норозилик нотасини Ўзбекистон ҳукуматига жўнатди.

2001 йилда Бирлашган Миллатлар Ташкилотига аъзо бўлган 191 мамлакатдан 109 тасида ўлим жазоси бутунлай тўхтатилган эди [13]. Жумладан, Туркманистонда 1999 йилда ўлим жазоси бекор қилинганди. Қирғизистонда ва Қозоғистонда президент Асқар Ақаев ва Нурсултон Назарбоев фармонлари билан ўлим жазосига мораторий (лотинча moratorius – муддатини чўзмоқ) эълон қилишди. 2004 йил апрелида Тожикистон Республикаси Президенти Имомали Раҳмонов Тожикистонда ўлим жазосига мораторий киритишни таклиф этди. Тожикистон парламенти 2004 йил 2 июнда бу ҳақда қарор қабул қилди [14]. Шундай қилиб Марказий Осиёдаги беш жумҳурият орасида фақат Ўзбекистондагина ўлим жазоси 2008 йил 1 январга қадар сақланиб қолди.

ЎзР президенти И.Каримов 2005 йил 1 август куни «Ўзбекистонда ўлим жазосини бекор қилиш ҳақида»ги фармонга имзо чекди. Ушбу фармонга асосан, Ўзбекистонда ўлим жазоси 2008 йил 1 январдан бекор қилинади ва у бир умрлик қамоқ жазоси билан алмаштирилади. Деярли 2,5 йилдан кейин кучга киритиладиган фармонга менинг танқидий муносабатим [15]-мақолада ёзилган.

Ўлим жазоси Ўзбекистонда 2008 йил 1 январдан бекор қилинди ва у бир умрлик қамоқ жазоси билан алмаштирилди.

Шу ерда машҳур француз адиби, мутафаккири, демократи, сиёсатчиси Виктор Гюгонинг (1802-1885) 1848 йил 15 сентябрь куни Парижда Франциянинг қонун чиқарувчи мажлиси (парламенти)да ўлим жазосини бекор қилиш ҳақида қилган маърузасини келтириб ўтишим ўринлидир. В.Гюго маърузасидаги «Франция» сўзини «Ўзбекистон» сўзи билан, «февраль» сўзини «1 сентябрь» сўзи билан фикран алмаштиринг. Шунда В.Гюгонинг ушбу маърузаси худди бугунги Ўзбекистон учун ёзилгандек, бугунги авлодимизга қарата айтилаётгандек бўлади (2-изоҳга қаранг).

«ЎЛИМ ЖАЗОСИ (1848 йил 15 сентябрь)

Барча масалалар ичида балким энг муҳими бўлган ушбу масала муҳокамага деярли тўсатдан қўйилаётганлигидан ва нотиқлар бунга тайёрланмаган ҳолда дуч этилганлигидан мен афсус қиламан.

Менга келганда, лўнда қилиб айтаман, лекин менинг сўзларим азалдан шаклланган теран, қатъий ишончимга боғлиқ бўлган туйғуларимга асослангандир.

Жаноблар, конституция, ва айниқса Францияда ва Франция учун яратилаётган конституция, тараққиёт (цивилизация) йўлидаги албатта янги қадам бўлиши шарт. Агар у тараққиёт йўлидаги янги қадам бўлмаса – у пучдир (ҳеч нимадир). (Хитоблар: «Жуда соз! Жуда соз!») Шундай қилиб, ўйлаб кўринг – ўлим жазосининг ўзи нима? Ўлим жазоси ваҳшийликнинг фарқланувчи ва мангу белгисидир. (Залда ҳаракатланиш.) Ўлим жазоси авжига чиққан ҳамма жойда ваҳшийлик ҳукмрондир; ўлим жазоси бўлган барча жойда – тараққиёт ҳукмрон бўлиши камёб ҳодисадир. (Залда кучли тўлқинланиш.)

Жаноблар, бунинг ҳаммаси – рад қилиб бўлмайдиган фактлардир. Жазо чорасини енгиллаштириш – катта ва жиддий тараққиётдир. 18-аср қийноқни бекор қилди ва бу унинг шон-шуҳратининг бир қисмини ташкил этади; 19-аср ўлим жазосини бекор қилади! (Қизғин маъқуллаш. Хитоблар: «Ҳа, ҳа!»)

Эҳтимол, сиз ўлим жазосини бугун бекор қилмассиз, лекин, хотиржам бўлинг, сиз уни эртага бекор қиласиз, ёки уни сизларнинг ворисларингиз бекор қилишади. (Хитоблар: «Биз уни бекор қиламиз!» Залда тўлқинланиш.)

Сиз ўз конституциянгиз кириш қисмини: «Худо юзи олдида» деган сўзлар билан бошлагансиз ва шу заҳотиёқ фақат Худога тегишли бўлган ҳуқуқни – ҳаёт ва ўлимни ҳадя этиш ҳуқуқини Худодан тортиб олишни истамоқдасизлар. (Хитоблар: «Жуда соз! Жуда соз!».)

Жаноблар, инсон измида бўлмаган, фақат Худо измида бўлган учта нарса бор: қайтарилмайдиган, тузатиб бўлмайдиган, бекор қилинмайдиган. Агар инсон уларни ўз қонунларига киритса, ўша инсоннинг ҳолига вой! (Залда тўлқинланиш). Эртами ёки кечми жамият унинг юки остида букилади: улар урф-одат ва қонунлар ўртасидаги зарурий мувозанатни бузади; улар инсоннинг одил судловини номутаносиб этадилар; ва натижада қуйидаги юз беради – жаноблар, бу ҳақда ўйлаб кўринг, - виждон қонун олдида даҳшат билан чекинади. (Залда кучли тўлқинланиш).

Мен фақат битта сўз, лекин менинг нуқтаи назаримдан, ҳал қилувчи сўзни айтиш учун минбарга кўтарилдим. Мана у, ўша сўз. (Хитоблар: «Эшитинглар! Эшитинглар!»).

Февралдан сўнг халқда буюк фикр етилди: халқ тахтни ёққан куннинг эртасига, у дорни ҳам ёқиш истагида эди. (Овозлар: «Жуда яхши!». Бошқа овозлар: «Жуда ёмон!»).

Ўшанда унинг ақлига таъсир этувчилар, мен бу ҳақда жуда афсус қиламан, унинг олижаноб кўнгли даражасигача кўтарила олмадилар. Бу улуғ ғояни амалга оширишда унга халақит бердилар.

Мана шундай! Сизлар овоз бераётган конституциянинг биринчи моддасида халқнинг биринчи орзусини амалга оширдиларингиз – сизлар тахтни ағдардиларингиз. Унинг бошқа орзусини ҳам амалга оширинглар – дорни ағдаринглар. (Чапдан қарсаклар. Ўнгдан эътирозлар.)

Мен ўлим жазосини тўлиқсинча, сўзсиз ва қатъий бекор қилиш учун овозимни бераман.» [16]

Қисқача тушунтириш: жиноятчига нисбатан ўлим жазосини бекор қилиш енгил жазо билан алмаштириш, деган гап эмас. Жаҳондаги демократик мамлакатларда одатда жиноятчига ўлим жазоси ўрнига 20 йилдан тортиб (масалан, Мексикада) умрининг охиригача қамоқда сақлаш жазоси берилади. Ҳар бир мамлакатда, айниқса имонли, эътиқодли Ўзбекистонимизда оғир жиноятларни содир этувчи жиноятчилар сони унчалик кўп эмаслигини ҳисобга олсак, у ҳолда Ватанимизда ўлим жазосини бир умрлик қамоқ жазоси билан алмаштириш учун имконият бор. Бунинг учун давлат томонидан қўриқлаш чора-тадбирлари замонавий даражада таъминланган алоҳида битта ёки иккита қамоқхона қуриш ва унинг амалий фаолиятини йўлга қўйиш талаб этилади, холос. Токи халқи, Ватани ва Аллоҳ олдида даҳшатли жиноят содир этган кимсалар умрининг охирги дақиқасигача ушбу жинояти учун афсус-надоматлар чекишлари ва Аллоҳ олдида тавба-тазарру қилишлари шарт!

Эслатиб ўтамиз: 1975 йилда Испания диктатори Франко вафот қилгач, 1977 йилда у ерда демократик сайловлар бўлиб ўтганди. Ўлим жазосини бекор қилиш масаласи жаҳонда биринчи бўлиб Испанияда 1978 йил 6 декабр куни бўлиб ўтган умумхалқ референдумида ҳал этилди. 1980 йилда Франсуа Миттеран Франция президенти бўлиб сайлангач, ўлим жазоси Францияда бекор қилинди [17].

2008 йил 1 январда Ўзбекистонда ўлим жазоси бекор қилингач мамлакатимиз жаҳонда ўлим жазоси бекор қилинган 122 мамлакат сафига қўшилди [18].

Энди уч қисмдан иборат китобим, жумладан 1989-1990 йилларда Ўзбекистон «Бирлик» Халқ Ҳаракати фаоллари ўзбекистонлик аскарларнинг яшаш ҳуқуқини ҳимоя этганликларига доир воқеалар баёнига ўтаман.

ДАВОМИ БОР

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. Рустам Ғойиповнинг Ҳақиқат қўшиғи. Андрей Малишко шеъри. Эркин Воҳидов таржимаси. - http://get-tune.net/?a=music&q=Haqiqat (www.get-tune.net ).

2. ВОҲИДОВ Э. Сайланма: 4 жилдли /Сўзбоши муаллифи: И.Ғафуров. – Т.: «Шарқ», 2000.

3. АҲМАДЖОНОВ Ш. «Бирлик»чилар, аскарлар тобутлари ва Орол денгизи муаммолари. - http://www.turonzamin.org/ddkitob/birlik.html (Китобнинг 1-нашрини компютерда териб китобча кўринишида 2004 йилда чоп этгандим. 2-нашри бўлмиш ушбу китоб www.turonzamin.org сайтининг “ДЎК китоблари” рукнида 2007 йил сентябрида чоп этилганди. Бир неча ойдан кейин 2007 йилнинг ўзида сайт раҳбари Жаҳонгир Маматов китобни сайтдан ўчириб ташлади. Бу номаъқул ишни махсус хизматлар қилди, деб айтганди. У 2012 йил феврал охирида www.turonzamin.org сайтидан 100 тага яқин мақолаларимни ўчириб ташлагач китобларимни ҳам унинг ўзи ўчирганини тушундим.)

4. Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро шартномалар: тўплам / Ўзбекча нашрининг масъул муҳаррири А.Х.Саидов. – Тошкент: «Адолат», 2004. – 520 б.

5. Ўзбекистоннинг янги тарихи. 3 та китоб/Тузувчи: Н.Жўраев, Т.Файзуллаев; Таҳрир ҳайъати: А.Азизхўжаев (Раис) ва бошқ. – Т.: Шарқ, 2000.

6. АҲМАДЖОНОВ Ш. Яқин тарихимизга назар. Ўзбекистон Озод Дехқонлар партиясининг асосчиси, профессор Олим Каримов – 80 ёшда. (Биринчи қисм: 1988-1993 йилларда Ўзбекистонда рўй берган баъзи бир тарихий воқеаларнинг проф. О.Каримов тақдири мисолида таҳлили). - http://www.turonzamin.org/jurnal2006/shuhrta_olimk_10106.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.01.01); http://www.turonzamin.org/jurnal2006/shuhrta_olimk_10106.html (www.turonzamin.org “Turonzamin” журнали, 2005 йил декабр, 12-сон).

7. АҲМАДЖОНОВ Ш. Саккиз аёл устидан сохта суд ва каминага бўлаётган тазйиқлар ҳақида. - http://turonzamin.org/2007/07/08/sakkiz-ayol-ustidan-soxta-sud-va-kaminaga-bolayotgan-tazyiqlar-haqida/#more-2146 (www.turonzamin.org 2007.08.07).

8. ЯКУБОВ Т. «Постоянный скандальный фон» в среде оппозиции и правозащитного движения в Узбекистане. В 4 частях (Ўзбекистон мухолифати ва инсон ҳуқуқлари ҳимоя қилиш ҳаракати орасидаги «доимий жанжал шароити». 4 қисмдан иборат). –
Часть 1. - http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1176876540 (www.centrasia.ru 18.04.2007).
Часть 2. – http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1177012860 (www.centrasia.ru 20.04.2007).
Часть 3. – http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1177361400 (www.centrasia.ru 24.04.2007).
Часть 4. - http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1177881840 (www.centrasia.ru 30.04.2007).

9. ХУАРД СИНКОТА. Демократия нима дегани? (Whot is Democracy? Муаллиф: Howard Cincotta. Washington, D.C.: United States Information Agency, 1991.) (Таржимон: Ҳамидулла Кароматов. Дизайн: Барбара Морган. Иллюстрациялар: Роберт Бэнкс. Суратлар: Шери Жонсон.) – Америка Қўшма штатлари Ахборот бўлими, 1993. – 32 б.

10. Инсон ҳуқуқлари: Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси. Иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар тўғрисида халқаро пакт. Фуқаролик ҳуқуқлари ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисида халқаро пакт ва Факультатив протокол. – Т.: Адолат, 1992. – 64 б.

11. САЛБИЕВ А. Пикетчик. - http://region15.ru/blogs/salbiev/2012/09/19/piketchik/ (www.region15.ru Блог Алана Салбиева, 19.09.2012)

12. «Озодлик» радиоси ўзбек тилидаги дастурларининг 2004 йил 17 февраль куни соат 22.00 даги эшиттиришида айтилган факт.

13. «Озодлик» радиоси ўзбек тилидаги дастурларининг 2001 йил 9 июль соат 18.00 даги эшиттиришида айтилган факт.

14. «Би-би-си» радиоси ўзбек хизмати дастурларининг 2004 йил 2 июнь соат 21.00 даги эшиттиришида айтилган факт.

15. АХМАДЖОНОВ Ш. Кто помрет раньше – ишак или падишах? Узбекские правозащитники комментируют последние указы (Қайсиси олдин ўлади – эшакми ёки подшоҳ? (Ўзбек инсон ҳуқуқлари ҳимоячилари охирги фармонларни шарҳламоқдалар). - http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1124486580 (www.centrasia.ru 20.08.2005).

16. КЕДРОВ К. Высшая мера Виктора Гюго (Виктор Гюгонинг олий жазоси). – «Известия», 26 февраля 1992 г.

17. ЗАРИПОВА Р. Суд-ҳуқуқ тизимида янги босқич. – «Миллий тикланиш», 2007 йил 8 август, 32 (415)-сон.

18. ГУЛОМ МИРЗО. Во имя интересов человека. Ответы Председателя Верховного суда РУз Буритоша Мустафоева (Инсон манфаатлари йўлида. ЎзР Олий судининг раиси Бўритош Мустафоев жавоблари). – «Правда Востока», 2 августа 2007 года.

E-mail: jiz54@mail.ru

2018 йил 6 ноябр

АҚШ, Вашингтон шаҳри
Рубрики:  КНИГИ 2018 года
КИТОБ: "БИРЛИК"ЧИЛАР

ИСЛОМ КАРИМОВНИНГ ИЖОБИЙ ИШЛАРИ

Воскресенье, 04 Ноября 2018 г. 15:20 + в цитатник
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ИСЛОМ КАРИМОВНИНГ ИЖОБИЙ ИШЛАРИ

Диктатуранинг ягона фазилати: сайловлар натижасини билиш учун радиоприемник олдида соатлаб ўтиришнинг ҳожати йўқ. [1]
ФРАНСУА МОРИАК (1885-1970)

1995BISHKEKfoto720_460_80_4216524159 (700x447, 96Kb)

Фото 1. (ўнгдан чапга): Ислом Каримов, Асқар Ақаев, Нурсултон Назарбоев ҳамда Имомали Раҳмон. 1995 йил. Фото: Асқар Ақаевнинг шахсий архивидан (“itogi.ru”) [2]

КИРИШ СЎЗИ

Таниқли журналист Улуғбек Бакирдан электрон почтамга 2017 йил 23 декабр куни қуйидаги хат келди.

“Ассалому алайкум, ҳурматли Шуҳратжон ака!

Саломатмисиз?

Сизга бир илтимос билан ушбу мактубни ёзяпман.

Хабарингиз бор, 11 йиллик тутқунликдан кейин бу йил февраль ойида озодликка чиққан Ислом Каримовнинг жияни, таниқли журналист Жамшид Каримов билан ўтган ойда 6 соатлик аудио интервью олганмиз. Бир ойдан буён мазкур интервьюни қисмларга бўлиб, матн шаклида бир нечта хориждаги сайтларда нашр қилиб келяпмиз. Шу кунгача интервьюнинг 4 та қисми чоп этилди. Айни дамда 5-қисм устида ишланмоқда. Интервью кенг жамоатчилик томонидан қизғин кутиб олинди. Ўқувчилардан кўплаб хатлар келишда давом этмоқда.

Интервью матнини тўлиқ тарзда 2018 йил 30 январь - Ислом Каримов таваллудининг 80 йиллигига китоб ҳолида, ҳозирча ўзбек тилида, хорижда нашр қилмоқчимиз. Шу муносабат билан бир қатор фуқаролик жамияти фаоллари, сиёсат арбоблари, сиёсатшунослар, журналистлар ва адиблар ҳамда тарихчиларнинг фикр ва мулоҳазаларини ҳам шу китоб ичида нашр қилишни режаладик.

Шу мақсадда, Сизга қуйидаги саволларни йўллаяпмизки, уларга жавоб ёзиш асносида, ўз муносабатларингизни баён этасиз, деган умиддамиз.

Сиздан илтимос, саволларга жавобни бир ҳафта ичида ubakirov@gmail.com почтамга юборсангиз хурсанд бўлардик. Иложи борича, жавобларингиз 2-3 бетдан ошмаслиги керак. Жавобингизга қўшиб, ўзингизнинг бир дона суратингизни ҳам юборишингизни сўраймиз. Суратингизни китобда жавобингиз билан чоп қиламиз. Олдиндан раҳмат!

Демак, саволлар:

1. Ўзингиз ва фаолиятингиз ҳақида қисқача маълумот берсангиз;

2. Ислом Каримовнинг шахсига муносабатингиз қандай?

3. 27 йил Ўзбекистонга раҳбарлик қилган Ислом Каримовнинг сиёсий фаолиятига сизнинг баҳоингиз қандай?

4. И.Каримовнинг Ўзбекистон ва ўзбекларни дунёга танитишдаги ўрни қандай бўлди?

5. Сизнинг тақдирингизда И.Каримовнинг ўрни?

6. И.Каримовга келгусида қандай сиёсий ва тарихий баҳо берилиши керак?

7. И.Каримов шахсидан, унинг сиёсий режимидан Ўзбекистон халқи қандай сабоқ чиқариши керак?

8. Улуғбек Бакирнинг Жамшид Каримовдан олган интервьюсига сизнинг муносабатингиз қандай?

Жавобингизни кутамиз!

Ҳурмат билан,
Улуғбек Бакир»

Биринчидан, раҳматли Ислом Каримов (1938.30.01-2016.02.09) болалиги 2-Дунё уруши ва урушдан кейинги қийинчилик йилларида ўтган, ҳатто Болалар уйида яшашга мажбур бўлган, Ўзбекистонни 1989-2016 йиллар давомида 27 йил бошқарган ва Мустақил Ўзбекистоннинг биринчи президенти сифатида мураккаб тарихий шахсдир. Унинг ҳам ижобий, ҳам салбий ишлари бор. Бу катта мавзу бўлганлиги сабабли уни 3 та мақоламда ёритишни маъқул топдим. 1-мақоламда Ислом Каримовнинг 9 та ижобий ишлари рўйхати, улардан иккитасининг таҳлили, 2-мақоламда унинг 50 та салбий ишлари рўйхати, 3-мақоламда Каримовнинг айрим муҳим салбий ишлари таҳлилини ёзаман.

Иккинчидан, Ислом Каримов қанчалик диктатор бўлмасин, санаб ўтилган ёмон ишларни бир ўзи қилаолмасди. Бу салбий ишларда унга доимо Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати раҳбарияти ва унинг зобитлари ёрдам берди ва “қойиллатиб” амалга оширди. Шу сабабли 2-мақоламни “Ислом Каримов ва МХХнинг салбий ишлари” деб номладим.

Учинчидан, мен Ислом Каримов ҳаётлиги чоғидаёқ у ва МХХ ҳақида 300 дан ортиқ мақола, 5 та китоб ёздим. Бундай катта ҳажмдаги ахборотни бир ҳафта ичида 2-3 бетлик қилиб ёзиш иложим бўлмади. Мен қуйида 3 қисмдан иборат таҳлилий мақоламни чоп этгач, сўнгра Улуғбек Бакир илтимос қилганидек 8 та саволга 2-3 бетлик жавоб ёзишим ва Ислом Каримов ҳамда МХХга доир асосий фактлар ҳамда фикрларим ушбу 3 та катта таҳлилий мақоламда келтирилганини тавсия этишим мумкин бўларди.

Шундай қилиб, Ислом Каримов тақдирини 3 та катта мақоламда ёритаман. 1-мақоламда раҳматли диктатор Ислом Каримов президентлиги арафасида ва президентлигининг дастлабки 5-6 йили давомида президент сифатида амалга оширган 9 та ижобий ишини санаб ўтдим. Шулардан 6- ва 9-ижобий ишларини алоҳида батафсилроқ ёздим.

2-мақоламни “Ислом Каримов ва Миллий хавфсизлик хизмати (МХХ)нинг салбий ишлари” деб номлаб, уларга доир 50 та мисол келтирдим. Уларнинг салбий ишларига доир мен ёзган маълумотларга нисбатан ўқувчининг танқидий фикри бўлиши, асоссиз ва туҳмат деб қараши мумкинлигини ҳисобга олиб ҳар бир салбий ишга доир қўшимча маълумот олиши учун шу мавзуда ўзим ёзган мақолалар рўйхатига тавсия бердим.

3-мақоламда Ислом Каримов ва МХХнинг 50 та салбий, яъни ёмон, қонли ишларидан муҳим 8 тасига доир қўшимча маълумотлар келтириб ёздим. Чунки Каримов шахсини улуғлашга доир 27 йил давомида олиб борилган ташвиқот натижасида халқимиз орасида анчагина фуқароларимиз, айниқса ёшларимиз уни ижобий баҳолашади ва менга ўхшаган мухолифат фаолининг умумий гапларига қўшилавермайди. Уларга кенгроқ ва исботланган далиллар келтирибгина уларни ишонтиришимиз мумкин ва керак.

Қолаверса, сиз билан биз раҳматли Ислом Каримов Ўзбекистонга 27 йил раҳбарлик қилган давр воқеаларига тирик гувоҳмиз. Бугунги ҳамда эртанги авлод Ислом Каримов шахси ва у раҳбарлик қилган даврни тушуниши учун Каримовнинг замондоши бўлган менга ўхшаган мухолифат фаолининг асосли маълумотлари муҳим манба бўлиб хизмат қилади, иншааллоҳ.

1.1. 1989-1991 йилларда Ўзбекистонда деҳқон оилаларига томорқа учун 6 сотихдан 25 сотихгача ер берди (1 сотих = 10 метр Х 10 метр = 100 квадрат метр; 1 гектар = 100 сотих = 10 000 квадрат метр).

1.2. 1989-1990 йилларда Ўзбекистон Республикаси Олий суди раиси Бабур Маликов ташаббуси ва Ислом Каримовнинг қўллаб-қувватлаши билан Москвадан юборилган Гдлян ва Иванов раҳбарлигидаги тергов гуруҳи уюштирган “пахта ишлари” Олий судда қайтадан кўриб чиқилди. Натижада 3.5 мингдан кўпроқ деҳқонлар оқланди.

1.3. 1990 йил 24 мартда Ўзбекистонда Президентлик бошқарувини жорий этди ва Ўзбекистон ССР Олий Кенгаши йиғилишида президент этиб сайланди. [3]

1.4. 1990 йил июн: Ўш-Узган қирғини кунлари Фарғона водийсидан Ўшга бораётган 5000 дан ортиқ ғазабланган ўзбекларни чегарадан Қирғизистонга ўтказмасликка буйруқ берди.

1.5. 1990 йил 20 июнда бироз қаршилик билан бўлсада Ўзбекистон Олий Кенгашида Ватанимиз Мустақиллик Декларацияси қабул қилинишига розилик билдирди. Лекин Президент сифатида уни имзолаб ҳақиқий қонуний кучга киритмади.

1.6. 1991 йил 31 августда Ўзбекистон Мустақиллигини эълон қилди. [3]

1.7. Ўзбек халқининг улуғ давлат арбоби, ёзувчи ва шоир, 2-Дунё уруши қатнашчиси, Ўзбекистонга 1959-1983 йилларда раҳбарлик қилган ва Ватанимиз равнақи учун катта ишларни амалга оширган раҳматли Шароф Рашидов (1917-1983) номини оқлашда фаолларни қўллаб-қувватлади ва 1992 йил ноябрда унинг 75 йиллик юбилейи тантаналарида каттагина маъруза қилди.

1.8. 1991-1993 йилларда Тест имтиҳон тизимини киритди.

1.9. 1995 йил кузида Бишкекда бўлиб ўтган Манас эпосининг 1000 йиллигига бағишланган халқаро анжуманда қизиқарли муҳим нутқ қилди. [2], [4]

Ушбу ижобий ишлардан 1.6- ва 1.9-бандларига қўшимча муҳим маълумотларни берай.

1.6. 1991 ЙИЛ 31 АВГУСТ: ЎЗБЕКИСТОН МУСТАҚИЛЛИГИНИ ЭЪЛОН ҚИЛИШИ

Ислом Каримов 1991 йил 31 август куни Ўзбекистон ССР Олий Мажлиси йиғилишида Ўзбекистон Мустақиллигини эълон қилди. Бу оддий ижобий иш деб баҳоласак бўлади.

Айримлар, айниқса ёшлар Ислом Каримов 1991 йил 31 август куни Ўзбекистон Мустақиллигини эълон қилишини катта жасорат ва унинг шахсан улкан хизмати деб баҳолашади.

Ўша йиллардаги воқеаларга қисқача тўхталиб мулоҳаза қилайлик. Михаил Сергеевич Горбачев Совет Иттифоқи Президенти этиб СССР Олий кенгашида 1990 йил 15 мартда сайланди. Шундан 9 кун ўтиб Ислом Каримов шахсан ташаббуси билан у 1990 йил 24 март куни Совет Иттифоқидаги 15 жумҳурият орасида биринчи бўлиб Ўзбекистон ССР Президенти этиб сайланди. Бу ижобий сиёсий воқеа эди.

1990 йил 17 март куни Совет Иттифоқида «СССРни сақлаб қолиш бўйича Бутуниттифоқ референдум (ялпи овоз бериш)» ўтказилди. Бу референдумда Ислом Каримов Ўзбекистон халқини СССРни сақлаб қолиш учун, яъни Ўзбекистон мустақиллигига қарши овоз беришга даъват қилди ва ўзи 1990 йил 17 март куни шунга овоз берди.

1990 йил 20 июнь куни Ўзбекистон ССР Олий Кенгашининг 2-сессиясида «Ўзбекистон Республикасининг суверенитети тўғрисида декларация» қабул қилинди. Лекин бу муҳим Декларациянинг қабул қилинишида Ислом Каримов сусткашлик қилди. Ўзбекистон ССР Олий Кенгашининг бир гуруҳ депутатларининг қатъийлиги билангина бу муҳим ҳужжат қабул қилинди.

СССРдаги 15 республика орасида дастлаб 1990 йил 11 мартда, 30 мартда, 4 майда ва 8 майда Латвия Республикаси, Литва Республикаси ва Эстония Республикаси Олий Кенгашлари (парламентлари) ўз давлатчилигини тўлиқ тиклаганлиги ҳақида қарорлар қабул қилишди [5]. Грузия парламенти Грузия Республикасининг Мустақиллигини 1991 йил 9 апрелда эълон қилди. СССРдаги 15 жумҳурият орасида президентлик лавозимини биринчи бўлиб 1990 йил 24 мартда жорий этган Ислом Каримов ва мамлакатимиз раҳбарияти эса Ўзбекистон мустақиллигини эълон қилишдан чўчиб туришарди.

Совет империясини ҳарбий куч билан сақлаб қолмоқчи бўлган Москвадаги бир гуруҳ ҳарбий ва сиёсий раҳбарлар 1991 йил 19-21 август кунлари давлат тўнтариши ўтказишга ҳаракат қилишди ва ГКЧП (Государственный комитет по черезвычайному положению – Фавқулодда ҳолат бўйича давлат қўмитаси)ни тузишди. Лекин Совет Иттифоқидаги демократик кучлар, энг аввало Россия Президенти Борис Николаевич Ельцин бошчилигидаги Россия демократик кучлари ҳарбий хунта режаларини барбод қилди.

ГКЧПнинг Москвадаги мағлубияти Иттифоқдош жумҳуриятларнинг сиёсий мустақилликка эришишини тезлаштирди. Натижада бирин-кетин Совет Иттифоқидаги жумҳуриятлар парламентларида ҳар бир жумҳурият ўз мустақиллигини эълон қилди. Масалан, Эстония Республикаси 1991 йил 20 августда [6, 590-б.], Латвия 21 августда [6, 290-б.], Украина ва Россия 24 августда [6, 532- ва 422-б.], Молдова 27 августда [6, 350-б.], Озорбайжон 30 августда [6, 14-б.], Қирғизистон 31 августда [6, 285-б.] ўз Мустақиллигини эълон қилди. ЎзР Президенти И.Каримов Ўзбекистон жумҳурияти Олий Кенгашининг 1990 йил 31 августдаги мажлисида Ўзбекистон Мустақиллигини эълон қилди [6, 527-б.]. СССРнинг қолган жумҳуриятлари ҳам, яъни Тожикистон 9 сентябрда [6, 494-б.], Белоруссия 19 сентябрда [7, 1-ж., 692-б.], Арманистон 24 сентябрда [7, 1-ж., 415-б.], Туркманистон 27 октябрда [6, 517-б.], Қозоғистон 16 декабрда [6, 236-б.] ўз Мустақиллигини эълон этишди.

Эътибор беринг: Совет Иттифоқини бирлаштириб турган Россия 1991 йил 24 августда ўз мустақиллигини эълон қилди. Ислом Каримов шундан бир ҳафта ўтгачгина Ўзбекистон мустақиллигини эълон қилди.

Демак, Ислом Каримов Совет Иттифоқидаги 15 жумҳуриятдан 10-си бўлиб мустақилликни эълон қилди. Агар Ислом ака бу борада яна сусткашлик қилганида тарқаб кетган Совет Иттифоқи ўрнида якка Ўзбекистон қолган бўларди ...

Мана шу сабабларга кўра Ўзбекистонни Мустақил деб эълон қилишда Ислом Каримовнинг оддийгина хизмати бор, холос. Агар унинг ўрнида бошқа кимса бўлса ҳам Ўзбекистон Мустақиллигини эълон қилган бўларди.

Мен бу ҳақда 2004 ва 2007 йилларда Жаҳонгир Маматов раҳбар бўлган www.turonzamin.org сайтида китобнинг 1- ва 2-нашри сифатида чоп этилган [9]-китобимда ёзгандим. Кейинроқ Ж.Маматов менинг барча китобларимни ва 100 га яқин мақолаларимни сайтдан ўчириб ташлаганди (бу ҳақда мундарижадаги 9-китобга доир маълумотлар давомида ҳам ёзганман).

-------------------------------------------------------

1.9. ИСЛОМ КАРИМОВНИНГ 1995 ЙИЛ КУЗИДА БИШКЕКДА МАНАС ЭПОСИНИНГ 1000 ЙИЛЛИГИГА БАҒИШЛАНГАН ХАЛҚАРО АНЖУМАНДА ҚИЛГАН ҚИЗИҚАРЛИ МУҲИМ НУТҚИ

1994 йилда Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ) Бош Ассамблеяси Қирғизистон олимлари мурожаатига жавобан 1995 йилни «Манас» эпосининг 1000 йиллиги» деб эълон қилди. 1995 йил кузида Бишкекда Манас эпосининг 1000 йиллигига бағишланган халқаро анжуман бўлди ва унда Ўзбекистон президенти раҳматли Ислом Каримов қизиқарли муҳим нутқ қилди. Ушбу анжуманда қатнашган филология фанлари номзоди, адабиётшунос Зуҳриддин Исомиддинов анжуман ва Ислом Каримов маърузаси ҳақида [2]- ва [4]-мақолада яхши ёзган. Мен [4]-мақоладан муҳим жойларини иқтибос қилиб келтираман.

“Юбилей тантаналарида (унинг баҳонасида туркий тилли давлатлар бошлиқларининг саммити ҳам ўтказилган) Туркия раҳбари Сулаймон Демирэл, Озарбойжон раҳбари Ҳайдар Алиев, Ўзбекистон раҳбари Ислом Каримов, Қозоғистон раҳбари Нурсултон Назарбоев, Туркманистон раҳбари Сапармурод Ниёзовлар, шунингдек ЮНЕСКОнинг Бош директори Федерико Майор, яна бир неча қўшни давлатларнинг бош вазирлари, ёки Маданият вазирлари каби кўплаб арбоблар, шунингдек кўпгина мамлакатлардан олимлар, адиблар ва жамоат арбоблари ташриф буюришган эди.

Олим дўстимиз айтгандай, Миллий филармониянинг катта залида А.Ақаев тантанали анжуманни очди ва «Манас» эпоси ҳақида маъруза қилди.

Ўттиз саҳифалик бу маърузанинг матни юзлаб нусха тайёрланиб, ҳар биримизга тақдим этилгани учун, истасак, Асқар Ақаевнинг докладини унинг ўз оғзидан чиқаётган сўз сифатида тинглашимиз, истасак, ҳар бир ўриндиқ ёндорига жойланган жажжи карнайчаларни қулоғимизга тиқиб олиб, масалан, рус тилидаги вариантини эшитишимиз, ёинки, матнни ўқиб ўтиришимиз мумкин эди. Биз ҳаммасидан фойдаландик, чунки узоқ ва бир зайлда ўқилаётган маъруза кўпларни толиқтириши табиий. Залнинг ўртароғидамиз. Ўнг ёнимда – асли Наманганлик, Германиянинг Кёльн шаҳрида яшайдиган машҳур тарихчи олим, биз диссидент деб биладиган Боймирза Ҳайит домла ўтирибди.

Асқар Ақаев ўз маърузасини роппа-роса қирқ беш дақиқа ўқиб берди.

Шундан сўнг «Манас»нинг минг йиллиги тантанасида иштирок этиш учун келган туркий давлатларнинг раҳбарлари минбарга ташриф буюрдилар. Биринчи сўз Туркия Президенти Сулаймон Демирэлга берилди. Чунки у энг катта туркий мамлакат раҳбари, бунинг устига, давлат бошлиқлари орасида ёши улуғроқ одам эди. Тўла гавдали Сулаймон афанди турк тилида биз иштирокчиларга, бутун қирғиз элига оташин саломлар йўллаб, «Манас» эпосининг фавқулодда аҳамиятини таъкидлаб ўтди. Ундан сўнг Озарбойжон раҳбари Гейдар Алиев чиқиб, рус тилида ёзилган икки-уч бетли матнни ўқиб минбарни тарк этди. Ёдимда қолгани – «Нынешнее поколение киргизов верны заветам Манаса», деган сўзлар бўлди. Г.Алиев хийла ҳорғин, маъруза матнини тутган қўллари титрар эди.

Шундан сўнг минбарга Ўзбекистон Республикаси Президенти чиқди…

Ўзбекистон Президенти дастлаб тайёрлаб келинган маърузадан икки бетча чиройли табрик сўзларини ўқиди. Бироқ унинг жўшқин руҳи одамлар билан бевосита мулоқот қилишга мойил эди, шу боис ҳам, кейин маъруза матнини минбар четига қўйиб, залга мурожаат қилди:

«Ҳурматли дўстлар! «Манас» эпоси – бу тарих, қирғиз халқининг ўтмиши. Келинглар, шу достоннинг минг йиллик тўйи муносабати билан биз бугунги куннинг ана шундай қаҳрамонлари ҳақида ҳам гаплашайлик. Мана, президиумда, менинг ёнимда қадрдон дўстим, улуғ ёзувчи Чингиз Айтматов ўтирибди. Мен Чингиз оғани бугунги куннинг Манаси деб биламан!»

Залда қарсаклар чалиниб кетди. Чингиз Айтматов ўрнидан туриб, қўлини кўксига қўйиб, миннатдорчилик билдирди.

«Қолаверса, – деб давом этди нотиқ, – бадният кимсаларнинг жаҳон ҳамжамияти олдида атайлабдан уюштирилган туҳматлари касрига ўзбек халқи бошига изтиробли кунлар тушган паллада мана шу Чингиз оғамиз ғаламусларга қарши кўкрак кериб чиққанини элимиз ҳеч қачон унутмайди!

Чингиз Айтматовнинг юксак бадиий асарлари нафақат қирғиз, балки ўзбек адабиёти равнақи учун ҳам беқиёс аҳамиятга эга! Шунинг учун ҳам куни кеча қадрли дўстим Нурсултон Назарбоев Чингиз Айтматовга «Қозоғистон халқ ёзувчиси» унвонини берганини эшитиб, жуда хурсанд бўлдим, – дея давом этди у яна. – Насиб этса, икки кундан сўнг биз ҳам Тошкентга қайтгач, туркий халқларнинг бу улуғ адибга «Ўзбекистон халқ ёзувчиси» унвонини бериш ниятидамиз!

Бутун зал оёққа қалқди. Чапак ва олқишлар сира тинай демасди. Чингиз Айтматов яна ўрнидан турди, саҳнанинг олдига келиб, залга қараб қўлини кўксига қўйиб таъзим қилди.

Боягина зерикиб, аммо буни билдирмаслик учун оғзини очмасдан эснаётган одамларинг юзлари ёришиб кетган, ҳамманинг кўзи пориллар эди.

И.Каримов «Манас» эпосининг тарихий ва бадиий жиҳатлари тўғрисида гапирди, бу улкан достон ўзбек тилига атоқли шоир Миртемир, Султон Акбарий ва Турсунбой Адашбоев каби шоирлар томонидан ҳозирга қадар уч бора таржима қилинганини эслаб ўтди.

Ана шундан сўнггина, залнинг бутун диққат-эътиборини ўзига жалб этгач, Ислом Каримов Ўсмонақун Ибраимов айтган масалани ўртага қўйди.

«Ана энди, азиз дўстлар, ижозат берсангиз, шу ўринда, «Манас» достонидаги бир масала борасида азиз дўстим, Қирғизистон Республикаси Президенти Асқар Ақаевни бир оғиз танқид қилиб ўтмоқчиман.»

Менинг баданим живирлаб кетди. Ахир ҳатто тор доирада ҳам бир давлат президенти иккинчи давлат раҳбарини танқид қилмайди, бу дипломатик протоколга хилоф иш. Бунинг устига, юзлаб одамлар қатнашаётган тантанали байрам анжуманида… танқид қилиш? Ҳаяжонланиб, ёнимда ўтирган Боймирза Ҳайитга юзланиб, пичирладим:

- Домла, қизиқ бўлди-ку?

- Шошманг, аввал эшитиб кўрайлик-чи, – дея жавоб қилди олим.

«Асқар Ақаевич ўз маърузасида «Манас Бухордан уйланади, демак, тожик халқига куёв бўлади ва ана шу тариқа, бу достон туркий халқлар доирасидан чиқиб, янада кенгроқ, очиғини айтганда, глобал, умумжаҳоний кўлам касб этади», деб айтиб ўтди, – деди Ислом Каримов. – Албатта, бу яхши ният. Аммо мен бу ёққа келиш олдидан «Манас» эпосини атайлаб ўқиб чиқдим. Манаснинг хотини Хоникей Бухоролик экан. Унинг отаси иккинчи қизини – Хоникейнинг синглисини Манаснинг тутинган иниси Алмамбетга, учинчи қизини эса қозоқ хони Кўкчага бериб, уларни ўзига куёв қилиб олган экан. Кўряпсизми, қандай оқил, танти одам бўлган экан бу подшоҳ? Аммо дўстим Асқар Ақаевич, у Бухоролик, яъни, ўзбек эди, демак, Манас ҳам ўзбекларнинг куёви бўлиб чиқади! Э, омон бўлсин ўша Бухоро хони, у бутун Марказий Осиё подшоҳларини ўзига куёв қилиб, барча элларни бир-бирига қардош қилибди!»

Бутун издиҳом аҳли Бухоро хонининг тантилиги борасидаги лутфга кула-кула, ўрнидан туриб қарсак чалишга киришди. Зеро Ислом Каримов бу гапларни шу қадар бир-бирига пайваста қилиб, ишонч ва ўктамлик билан гапирардики, рад этиш имконсиз эди.

– Ислом ака тўғри айтяпти, – деб менга бурилиб шивирлади Боймирза Ҳайит домла. – Бухорода минг йиллардан бери ўзбекларнинг манғит уруғи ҳукмронлик қилган. Иккинчидан, «Манас» эпосида Бухоро хони гоҳ Қорахон, гоҳ эса Темирхон деб аталади, иккиси ҳам туркий исмлар. Каримов ҳақ…

Ана шундан сўнг Президент яна вазиятни юмшатиш, ўзаро иноқлик руҳи бардавом бўлишига ҳаракат қилиб, Қирғизистон Президентига қараб, кулиб мурожаат қилди:

– Азиз дўстим Асқар Ақаевич! Ўша Бухородан – Манас куёв бўлган юртдан қудалар ҳадя бериб юборишган, марҳамат қилиб қабул этсангиз!

Каримовнинг имоси билан саҳна ортида шай турган бир ходим тугун олиб келди. Қарасак, Бухоро амирлари киядиган зар уқали шоҳона чопон! (У йиллари зардўзи чопон эндигина пайдо бўла бошлаганди). Каримов чопонни қирғиз халқи раҳбарига кийдирди, белига белбоғ боғлаб, бошига чиройли бир дўппи кийгизди ва қучоқлаб кўтариб, байрам билан яна муборакбод қилди. Олқишларни қўяверинг! Бояги хижолатпазликдан асар ҳам қолмаган эди.

Ислом Каримов ортга яна қараб эди, йигитлар улкан бир гиламни икки ёғоч учига илиб ёйиб кўрсатган ҳолда саҳна олдига олиб чиқишди. Гилам ўртасида Манас найза тутиб, от чоптириб бораётгани тасвирланибди. Зал яна бир бор оёққа қалқди. Ушбу санъат асарини ўзбек гиламдўзлари юбилей саммитига тайёргарлик арафасида, бор-йўғи икки кунда тайёрлашган экан.

Оддийгина туйилади: Ислом Каримов, шунча иши борлигига қарамай, «Манас» эпосини ўқиб чиқибди, буни мунозарада асардан далил келтириб яққол исбот қилди, ҳолбуки бошқа давлат раҳбарлари (И.Ақаевдан бошқа) бу достон ҳақида тасаввурга ҳам эга эмаслиги кўриниб қолди, ёзиб берилган доклад матнини ўқиётган чоғларида ҳатто ботирлар номини талаффуз этиша олмаган ҳоллар бўлди.

Бу гапларни ўқиб, кимдир, «Ажабо, Ислом Каримов ўша тантанали анжуманда музокара бошлаши шартмиди? Хоникей ойим ўзбек қизи бўлди нимаю форсийзабон бўлди нима? Ахир бу бир достон, холос-ку?» деб ўйлаши ҳам мумкин.

Ўсмонақун оға, гап шундаки, Ислом Каримов, Ўзбекистон раҳбари сифатида, унинг манфаатларини бир лаҳза бўлсин, унутиши мумкин эмасди. Манаснинг ёри Хоникейни, Бухоролик бўлгани учуноқ, тожик деб талқин қилиш ортида бошқа, бадиий сўзга мутлақо алоқаси бўлмаган масала ётар, бу гап ҳар қандай «факт»дан геосиёсий илинж қидириб, ҳудудий даъволар қўзғаб юрган кимларнингдир тегирмонига сув қуйиши аниқ. Бундай нуқтаи назарларни ўша вақтнинг ўзида инкор этмаслик, моҳиятан, унга қўшилиш бўлар эдики, президентимиз мана шуни нозик илғади ва ўша оннинг ўзида, ҳарчанд тантанали анжуман бўлмасин, ўз шахсига ниҳоятда ярашиб тушадиган ўктамлик, зўр сиёсий ирода билан фикрини баён этиб, мақбул қилдирди» [4]

Диктатор Ислом Каримовнинг мана шу 9 та ижобий ишларидан кўринадики, у дастлабки 9-10 йил давомида унга юклатилган президентлик вазифасини у ёки бу даражада яхши бажарган. Ўзбекистон Конституциясида ёзилганига кўра ҳар қандай шахс икки маротаба президент этиб сайланиши мумкин. Бу муддат оптимал яхши муддатдир. Масалан, АҚШдек буюк давлат Конституциясида ҳам ҳар қандай АҚШ фуқароси президент этиб икки марта сайланиши ва 4 йилдан 8 йилгача АҚШга президент бўлиши мумкинлиги ёзилган. 2016 йил ноябрда АҚШнинг 45-президенти жаноб Доналд Трампни АҚШ фуқаролари сайловда сайлашди. АҚШ тарихида мана шу Конституция талаби сўзсиз бажарилгани сабабли АҚШ 20-аср бошларидаёқ дунёнинг буюк давлатига айланди. Бугунги кунда ҳам АҚШ дунёнинг энг буюк давлатидир.

Агар Ислом Каримов Ўзбекистон Конституциясига риоя қилиб икки муддат президентлигидан кейин, 2001 йилда истеъфога кетса ва сайловлар йўли билан янги президент сайлангач Парламент ҳамда ҳукумат аъзоларининг умумий йиғилишида Каримов қисқача нутқ сўзлаб янги президентни муборакбод этса жуда яхши ва қонун доирасида бўларди. У Ўзбекистон ва Марказий Осиё тарихига ҳам дастлабки демократ президент бўлиб ёзиларди ва биз – мухолифат фаоллари ҳам буни очиқ тан олардик. Афсуски бир неча йил Самарқанддаги болалар уйида тарбия кўрган, бошқа давлат раҳбарлари ва халқаро ташкилотлар берадиган ялтур-юлтур олтин тақинчоқларига ҳаддин ташқари қизиққан президент Ислом Каримов Ўзбекистон Конституцияси талабларини қўпол равишда бузган ҳолда икки марта референдум ва тўрт марта президентлик сайловини ўтказиб, умрини охиригача президентлик мансабини бермади ва дунёда диктатор деган ном олди.

Навбатдаги мақоламда диктатор Ислом Каримов ўз президентлиги даврида йўл қўйган 50 та салбий ишлари билан танишамиз.

------------------------------------------

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. Цитаты про диктаторов (Диктаторлар ҳақида иқтибослар). - https://parfumclub.org/other/citaty-pro-diktatorov.html

Франсуа Мориак (1885.11.10-1970.01.09) – франсуз ёзувчиси; Франсия Академияси аъзоси (1933); Адабиёт соҳасида Нобел мукофоти соҳиби (1952).

2. ISOMIDDINOV Z. Yigirma ikki yillik sir: Islom Karimov manasshunoslikda keng tarqalgan qanday xatoni tanqid qilgandi? - http://www.xabar.uz/jamiyat/yigirma-ikki-yillik-sir-islom-karimov-manasshunoslik (www.xabar.uz/jamiyat/ 2017.29.12).

3. Каримов, Ислам Абдуганиевич. - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B2,_%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC_%D0%90%D0%B1%D0%B4%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

4. ИСОМИДДИНОВ З. Йигирма икки йил муқадам… - http://tafsilot.uz/yigirma-ikki-yil-muqaddam/ (www.tafsilot.uz 2017.29.12).

5. Коммюнике о встрече Председателей Верховных Советов Латвийской Республики, Литовской Республики и Эстонской Республики. - «Республика» (газета изданная в г.Таллине), № 6-7 (7-8) 1990 г.

6. Страны мира: Энцикл. справ /Под ред. С.А.Семеницкого. – Мн.: Миринда, Родиола-плюс, 1999. – 624 с.

7. Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси. 12 жилдлик, Т.: «Ўзбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2000.

8. АҲМАДЖОНОВ Ш. «Бирлик»чилар, аскарлар тобутлари ва Орол денгизи муаммолари. - http://www.turonzamin.org/ddkitob/birlik.html (Китобнинг 1-нашрини компютерда териб китобча кўринишида 2004 йилда чоп этгандим. 2-нашри бўлмиш ушбу китоб www.turonzamin.org сайтининг “ДЎК китоблари” рукнида 2007 йил сентябрида чоп этилганди. Бир неча ойдан кейин 2007 йилнинг ўзида сайт раҳбари Жаҳонгир Маматов китобни сайтдан ўчириб ташлади. Бу номаъқул ишни махсус хизматлар қилди, деб айтди. У 2012 йил феврал охирида www.turonzamin.org сайтидан 100 тага яқин мақолаларимни ўчириб ташлагач китобларимни ҳам унинг ўзи ўчирганини тушундим.)

E-mail: jiz54@mail.ru , maqsadsh54@gmail.com

2018 йил 17 сентябр-3 ноябр

АҚШ, Вашингтон шаҳри
Рубрики:  Мои статьи
КНИГИ 2018 года
СТАТЬИ 2018 года

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВНИНГ АҚШДАГИ КОНЦЕРТИ

Четверг, 18 Октября 2018 г. 17:29 + в цитатник
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВНИНГ АҚШДАГИ КОНЦЕРТИ
20181014_203109 (700x340, 114Kb)

Фото 1. Шерали Жўраев концерти. Куй, қўшиқ ва рақс авжида. Ню-Йорк, 2018 йил 13 октябр. Муаллиф фотоси.

2018 йил 13 октябр ва 14 кунлари АҚШдаги Ню-Йорк шаҳрининг Брунклин тумани Браян Бич мавзесида жойлашган “Мастер” теарида машҳур ўзбек ҳофизи Шерали Жўраевнинг 3 соат давом этган катта концерти бўлди. 1350 ўринли залнинг тахминан 75 фоизи қўшиқ шинавандалари билан банд бўлди, яъни залда 1000 нафарга яқин томошабин бор эди.

Саҳнада Ўзбекистон ва АҚШ байроғи илинган. Концерт соат 19:30 да бошланди. Бошловчи Соҳиб Аббосов саломлашгач машҳур шоирларимиздан Ҳамид Олимжоннинг “Ўзбекистон” номли ажойиб шеъри (қасидаси)нинг бир парчаси бўлмиш қуйидаги 14 қаторидан биринчи 4 ва охирги 4 қаторини айтди:

Водийларни яёв кезганда,
Ажиб бир ҳис бор эди манда.

Чаппар уриб гуллаган боғин,
Ўпар эдим Ватан тупроғин.

(Одамлардан тинглаб ҳикоя,
Ўсар эди шоирда ғоя.

Дарёлардан куйлаб ўтардим,
Эртакларга қулоқ тутардим.

Ҳаммасини тинглардим, аммо,
Ўхшашини топмасдим, асло.)

Ўхшаши йўқ бу гўзал бўстон,
Достонларда битган гулистон.

Ўзбекистон дея аталур,
Уни севиб эл тилга олур.

“Ўзбекистон халқ артисти, Тожикистон халқ артисти, Алишер Навоий номли давлат мукофоти совриндори Шерали ЖЎРАЕВ!” деб бошловчи эълон қилди. Шерали ака саҳнага қўлида тор ушлаган ҳолда чиқиб кела бошлади. Залдаги томошабинлар ўрниларидан туриб қарсаклар билан кутиб олишди.

1-қўшиқ. Шерали ака одатдагидак концертни “Онагинам” қўшиғи билан бошлади. У қўшиқ давомида “Тожикистон, Эрон ва Табриздан келган томошабинларга атаб” деди ва “Онагинам” қўшиғини тожик тилида ҳам куйлади. Залдагилар Шерали акага қўшилиб “Онагинам, бу кунларга етганлар бор, етмаганлар бор” деб куйлашди. Қўшиқ тугагач шинавандалардан уч нафари 3 та гулдастани Шерали акага беришди. Концерт давомида деярли ҳар бир қўшиқдан кейин шинавандалар Шерали акага гулдасталар тақдим қилишди.

2-қўшиқ. “Ўхшамас”, А.Навоий ғазали. Қўшиқ тугагач мен ҳам Шерали акага гулдаста бердим ва “Раҳмат Шерали ака!” дедим.



1.
SHER6foto20181013_190643 (700x393, 317Kb)

Фото 2. Ушбу гуллар ўзбек халқининг улуғ ҳофизи Шерали Жўраевга аталган. Муаллиф фотоси.

3-қўшиқ. “Бандаман” қўшиғига саҳнада раққоса ўйнади.

4-қўшиқ. “Инсон ўзинг”, Эркин Воҳидов қасидаси.

5-қўшиқ. “Карвон”, Усмон Азим шеъри. Залдаги аёллар ҳам саҳна олдида рақсга тушишди.

6-қўшиқ. “Эй ҳусни ... ”, Муғанний шеъри. Бу қўшиқ куйига бир неча эркаклар ҳам саҳна олдида рақсга туша бошлашди.

7-қўшиқ. “Шабоям”, тожик тилидаги қўшиқ.

Саҳна олдида 15 нафарга яқин аёлу эркаклар рақсга тушишаётганида театр ходимаси уларни тўхтата бошлади. Шерали ака тушунтириш берди: “Бу ерда пол тушиб кетиши мумкин экан. Йўлакда ўйнасаларингиз бўлади”. Бир эркак норози оҳангда театр ходимаси билан тортиша бошлади. Шунда Шерали ака: “Ўтириб олинг. Олиб кетиб қолишади” деди. Шерали ака бу шинавандани полиция тутиб кетиши мумкинлигидан огоҳлантираётганди.

8-қўшиқ. “Баҳор айёми”, Бобур ғазали. Қўшиқ тугагач Шерали ака унинг яратилишига доир тушунтириш берди.

“Наврўзи ажам” мусиқаси кўп юз йиллардан бери бор. Негадир менгача ҳеч ким шу мусиқа асосида ғазал байтларини куйламаган. Мен Бобурнинг “Баҳор айёми” ғазалини шу мусиқага қўйиб куйладим” деди.

9-қўшиқ. “Атиргулим”, Шерали Жўраев шеъри.

Атиргулим, атрингни соч, майли тикан, хоринг бўлай,
Кўз тeгмасин бўйингга дeб, тиловчи зор-зоринг бўлай.
Майли, бўлай кўзмунчоғинг, бўйнингда туморинг бўлай,
Йироқ кeтма, кeтсанг агар, ёнингда сардоринг бўлай,
Боринг бўлай, йўғинг бўлай, ёнингдаги ёринг бўлай.

Йиғламагин, йиғлатмагин, дунёда ёлғиз ўтмагин,
Сeвдим дeя куйлай ёниб, ҳаргиз мeни бўзлатмагин.
Ҳар дам ёнингда ўлтирай, кeт дeб сира ҳам айтмагин,
Кўзлар ёниб, юзлар қизиб, айтган сўзингдан қайтмагин,
Боғла бўйнингга қўлларим, майлига зунноринг бўлай,
Боринг бўлай, йўғинг бўлай, ёнингдаги ёринг бўлай.

“Боринг бўлай, йўғинг бўлай, ёнингдаги ёринг бўлай” деган икки сатрини залнинг ўнг томонида ўтирган йигитлар баланд овозда қўшилиб куйлашди.

Қўшиқнинг 3-олти қаторини куйлаётганда Шерали ака раққосани ёнига чақириб залда ўтирган ўша тортишган эркакни кўрсатиб “Кeлгил, даво бeр дардига, шундай касал дунёда йўқ” деб куйлади.

Майли, минг йил ахтарсинлар, сeндай гўзал дунёда йўқ,
Қошлар қалам, кўзлар сузук, лаблар асал дунёда йўқ.
Сeнсиз жаҳоннинг ўзи йўқ, шeъру ғазал дунёда йўқ,
Кeлгил, даво бeр дардига, шундай (мендай) касал дунёда йўқ,
Дунёда бор ҳуснинг учун ёлғиз харидоринг бўлай.
Боринг бўлай, йўғинг бўлай, ёнингдаги ёринг бўлай.

Қўшиқнинг охирги 6 сатрини куйлаш олдидан саҳна яқинида ўйнаётган аёллардан бирига: “Янга, яқинроқ келинг” деди. Аёл яқинлашгач унинг калта қилиб кесилган сочини кўрсатиб куйлашда давом этди:

Сочингда қасдинг бормиди, жонон, кeсибсан остидан,
Тупроққа кeтди тўлғониб ғаддор қайчининг дастидан.
Eрларча тeкислаб уни, рўмол юлинди устидан,
Нозик бeлинг бўлди жудо қирқта ҳақиқий дўстидан,
Соч ўрнида энди ўзим, бошингда дастёринг бўлай,
Боринг бўлай, йўғинг бўлай, ёнингдаги ёринг бўлай.

Қўшиқни куйлаб бўлгач Шерали ака яна бир неча қизиқарли воқеаларни гапириб берди.

“Раҳматли Шароф Рашидов вафот этган 1983 йили эди. Поездда бир гуруҳ зиёлилар билан кетаётган эдик. Абдулла ака бироз ичиб олиб мазза қилаётган экан. Мен олдига бориб шу “Атиргулим” номли янги шеъримни ўқиб бера бошладим. “Соч ўрнида энди ўзим, бошингда рўмолинг бўлай” деган сатрни айтганимда Абдулла ака: “Мана шу ерда “Дастёринг бўлай” десангиз яхши бўлади” дедилар.

“Биринчи муҳаббатим” Абдулла Орипов шеъри. У 1968 йилда китобчада чоп этилди. Абдулла ака билан бирга Эркин аканинг уйига бордик. Қизиқарли суҳбатимиз чўзилиб кетиб кечаси соат уч бўлди. Мен ижарадаги хонадонда, Абдулла ака ётоқхонада яшарди. Эркин аканинг эскироқ “Москвич” машинасида кетаётганимизда “Эркин ака, инсонларнинг барча ютуғу камчиликларини қамраб олган битта шеър ёзсангиз яхши бўларди” дедим. Эркин ака: “Бўлди, бўлди, ёзаман” деди. Шундан кейин Эркин ака “Инсон қасидаси”ни ёзди. Улар улуғ инсонлар эди. Уларнинг руҳлари шод бўлсин” деди ҳожи Шерали Жўраев.

Бу вақтга келиб соат 20:55 бўлганди. Концерт деярли 1,5 соат давом этаётганди. Авваллари концерт бошлангандан 1 ёки 1,5 соатдан кейин танаффус эълон қилинарди. Охирги 25-30 йиллардан бери танаффус ўрнига саҳнага қизиқчилар ёки бошловчи чиқиб қизиқарли гапларни гапиради. Шерали ака танаффус ўрнига ўзининг иккинчи ўғли бўлмиш Зокиршоҳ қўшиқларини режалаштирган экан. Шерали ака бундай деди.

“Менинг иккита дўстим бор. Биттасини бирга олиб келганман. Исми Зокиршоҳ” ва Зокиршоҳни саҳнага чақирди.

Зокиршоҳ Жўраев айтган қўшиқлар:

1. “Хат ёздиларку”.

2. “Да-да-да”. Зокиршоҳ куйлаган қўшиқда “Ёр қалбига йўл излаб, яхши кўриб қолдимда. Да-да-да-да” деган сатрлар бор.

Концерт давомида саҳнада 6 нафар созанда Шерали ака учун чолғулар чалиб туришди. Шулардан бири доирачи, Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист, “Аббос” гуруҳи раҳбари Аббос Қосимов. У олдинга стул қўйиб ўтирди ва оғиз ичига солиб чалинадиган асбобда чалди. Менимча бу асбоб сибизға деб аталади. Кейин у 3 та доирада чалди. Учинчи доирада Ўзбекистон деб ёзилганди ва Ўзбекистон байроғининг учта ранги тасвирланганди.

Мукаррама Турғунбоева раҳбарлигидаги “Баҳор” ансамбли созандаси доирачи, Ўзбекистон халқ артисти Қаҳрамон Дадаев (1936) 1960-йиллар охирида телевидение орқали шундай 4-5 та доирада чалиб кўрсатганди.

Бошловчи Соҳиб Аббосов концерт ташкилотчилари билан таништирди. Концертни ташкиллаштиришда унинг продюссери бўлмиш Норжон Музепперова каттагина хизмат кўрсатганини бошловчи таъкидлади.

Шундан кейин концертнинг 2-қисми бошланди. Бу пайт соат 21:15 эди.

10-қўшиқ. “Ўзбегим”, Эркин Воҳидов қасидаси. Қўшиқ давомида Шерали ака қуйидаги беш қаторликни ҳам ўзидан қўшиб куйлади.

“Бир ёнингда тожигинггу,
Бир ёнингда туркманинг.
Бир томонингда қозоғингу,
Бир томонингда қирғизинг,
92 уруғ ўзбегим”

11-қўшиқ. “Гулбадан”, Шерали Жўраев шеъри.

12-қўшиқ. “Санамжон”

13-қўшиқ. “Парижон”, Шерали Жўраев шеъри.

14-қўшиқ. “Биринчи муҳаббатим”, Абдулла Орипов шеъри. Залдаги чап ва ўнг томондаги шинавандалар Шерали акага қўшилиб куйлашди.

Қўшиқ тугагач залда ўтирганлардан айримлари бошқа қўшиқларни талаб қила бошлашди: “Сардорингман”, “Ла-илаҳа-иллаллоҳ”.

Концерт давомида айрим шинавандалар гулдаста билан бирга қоғозчага ёзиб ўзлари яхши кўрган қўшиққа буюртма беришди. Шундай буюртмалардан бирини ўқиб туриб Шерали ака бундай деди: “Туркманистондан келганлар бор экан. Хитойча ёзган экан, барибир ўқияпман.”

Кейин Шерали ака залга бурилиб бундай деди: “Ҳамманинг бошидан ўтган воқеани гапириб беришим шарт. Болалигимда раҳматли отам кўпгина китоблар келтириб берган. Ёш бола бўлганимда Махтумқули ҳазратларининг китобини ҳам келтириб бердилар. Махтумқули шеъри асосидаги ашулани шу ашуладан кейин айтаман”

15-қўшиқ. “Сочдаги оқ”, Шерали Жўраев шеъри.

Қўшиқ тугагач Шерали ака фонограмма қўйиб куйлайдиган айрим хонандалар ҳақида гапирди. Мен концерт залида қоронғиликда кичкина фонар ёқиб блокнотга ёзишга улгурган гапларни келтираман.

“Компютер бор. Кассета бор. Фонограммачилар қўшиғида руҳ йўқ. Аллоҳга шукур, ўзим жонли ижро қилмоқдаман. Ҳозир мазза қилаяпсизлар. Фонограммачи айтаётганида обрўли киши унинг олдига бориб “Шу қўшиғингизни яна бир марта жонли ижро қилиб берсангиз” деб айтса яхши бўлади. Агар хонанда айта олмаса уни хафа қилмаслик керак. “Янаги сафарга ўрганиб келиб айтиб берарсиз” десангиз етарли бўлади” деди Шерали ака.

16-қўшиқ. “Айрилма”, Махтумқули шеъри. Қўшиқдан парча: “Бой бўлай деб иззатингдан айрилма”...

17-қўшиқ. “Кўринг”, Махтумқули шеъри. Қўшиқдан парча:

“Бир йигитнинг аслин билай десангиз,
Маъракада ўтриб туришин кўринг” ...

“Айрилма” ва “Кўринг” номли ўлмас қўшиқларни ўзбек халқининг энг улуғ ҳофизи раҳматли Комилжон Отаниёзов (1917-1975) басталаган ва кўп йиллар аввал жуда маромига етказиб куйлаганди.

18-қўшиқ. “Лазги”, Комилжон Отаниёзов шеъри. Куй авжига чиқиб, шинавандалар завқ билан ўйнаётганда Шерали ака томоша қилиб турди. Шунда бир аёл унинг олдига бориб “Ошиқлар сардори менман”ни айтиб берсангиз” деб илтимос қилди. Бошқа илтимослар ҳам бўлди.

19-қўшиқ. “Дўст бўлсанг ёнимда тур”, Шерали Жўраев шеъри.

20-қўшиқ. “Ҳалиги аёл илтимос қилганди. Икки қатор бўлса ҳам айтайлик” деди Шерали ака, ва “Ошиқлар сардори менман” қўшиғини куйлади. Бу Доғистон халқ шоири раҳматли Расул Ҳамзатов (1923-2003) шеъри.

21-қўшиқ. “Остонангдан айрилма”, Шерали Жўраев шеъри ва қўшиғи. У бу қўшиқни стулда ўтириб айтди.

Салтанат – бу оғир юк,
Кошонангдан айрилма.

Гарчи бойқуш бўлсанг ҳам,
Сайронангдан айрилма.

Отанг-онанг, қиз-ўғлинг,
Ҳамхонангдан айрилма.

Ишқ оловли бир ўтдир,
Муҳаббат пок туйғудир.

Ошиқ бўлсанг ҳеч қачон,
Жанонангдан айрилма.

Гўзаллик – бу офатдир,
Ошиқлар ҳам беҳисоб.

Не санамлар ниқобда,
Не гўзаллар беҳижоб.

Гулни узиб эзарлар,
Кўз ёши бўлғай гулоб.

Гўзал бўлсанг жонга жон,
Беролгувчи ёрни топ.

Гулга содиқ тикондек,
Девонангдан айрилма.

Йигит бўлсанг одам бўл,
Олчоқларга қўл берма.

Оқиб турган булоқ бўл,
Бечорадан юз бурма.

Гўдакка кўз-қўлоқ бўл,
Мунофиқла ўлтирма.

Тирикчилик, сабаб кўп,
Чет элларда юрсанг ҳам.

Тирикчилик, сабаб кўп,
Четда султон бўлсанг ҳам.

Киндик қонинг тўкилган,
Остонангдан айрилма.

Ошиқ бўлсанг ҳеч қачон,
Жанонангдан айрилма.

Қарсаклар.



1.
20181013_222805 (700x340, 259Kb)

Фото 3. Шерали ака атиргуллар билан суратга тушди ва жуда маъноли бир гап айтди. Муаллиф фотоси

Шерали ака гулдаста орасидан битта атиргулни олиб унинг тиконини кўрсатди ва деди: “Атиргулга энг содиғи тикондир. У атиргулни доимо қўриқлайди” деди. Демак, “Остонангдан айрилма” қўшиғидаги қуйидаги тўртликнинг маъноси шу даражада чуқур экан.

Гўзал бўлсанг жонга жон,
Беролгувчи ёрни топ.

Гулга содиқ тикондек,
Девонангдан айрилма.

Ушбу қўшиқни Ватандан жуда узоқда, яъни Ер шарининг бошқа томонида жойлашган Америка Қўшма Штатларида эшитиш алоҳида завқ беради, юрт соғинчи билан яшаётган ватандошлар қалбига озгина бўлсада малҳамдир. Айниқса қуйидаги сатрлар жуда эсда қоларли сатрлардир.

Тирикчилик, сабаб кўп,
Чет элларда юрсанг ҳам.

Тирикчилик, сабаб кўп,
Четда султон бўлсанг ҳам.

Киндик қонинг тўкилган,
Остонангдан айрилма.

Бу пайт соат 22:30 дан оша бошлаганди. Концерт уч соат давом этди. Шерали ака стулда ўтириб мулоқот олиб борди. Хоҳлаган шинавандалар саҳна четига келиб Шерали ака олдида туриб эсдалик учун суратга тушишди. Яъни фотосуратнинг орқа фонида буюк ҳофиз Шерали Жўраев табассум билан тушди. Мен ҳам шу вазиятда уни суратга олдим.

Шерали ака мухлислар билан хайрлаша бошлади. Шунда бошловчи муҳим кишилар сўз сўраётганига ишора қилди. Ўзбекистон халқ артисти Эзро Малаков бир киши билан бирга саҳнага кириб келишди (балким у Эзро аканинг ўғлидир, чунки 14 октябр кунги концертда у ҳам Эзро ака билан бирга келиб саҳнада яхши профессионал овозда куйлади). Эзро Малаков Шерали акани мақтаб унинг елкасига зар чопон ёпди. Залдагилар қарсак чалишди.

Эзро Малаков ўз ёнида турган 35 ёшлардаги кишини кўрсатиб “Шерали ака, бу йигит сизга бағишлаб шеър ёзган. Шуни ўқиб бермоқчи” деди. Румел ширу-шакар, яъни ҳар байти ўзбек ва тожик тилларида ёзган ўз шеърини ўқиб берди ва шеър ёзилган қоғозни Шерали акага топширди. Залдагилар қарсак чалишди.

Эслатиб ўтаман: Кўп йиллик самарали ижоди, ўзбек мақом санъатини ривожлантириш, халқимизнинг бой маданий меросини дунёда тарғиб этишга қўшган ҳиссаси учун мақом ансамблининг собиқ хонандаси Эзро Малаков (1938) “Ўзбекистон Республикаси халқ артисти” фахрий унвони билан тақдирланди. Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев 2018 йил май ойида АҚШга келганида АҚШда кўп йиллардан бери яшаётган Эзро Малаковга Ўзбекистон халқ артисти унвони берилгани ҳақидаги гувоҳномани топширди. Эзро Малаков шу йил август ойида Тошкентга борганида концерт берди. Шу концерт охирроғида саҳнага Шерали Жўраев чиқиб Эзро акани Бухорода туғилиб вояга етган катта санъаткор ва дўсти эканлигини айтиб, унинг елкасига зар чопон ёпди. Шунингдек Шерали ака унинг елкасидан қучиб “Дўст бўлсанг ёнимда тур” деган қўшиқнинг бир неча байтини ижро этди.

Ҳожи Шерали Жўраев яна бир марта концерт тамом бўлганини айтиб ҳаммага тинчлик ва омонлик тилади.

P.S.1. Ушбу мақоламда Шерали Жўраевнинг 2018 йил 13 октябр кунги концерти ҳақида ёздим. Мен 14 октябр кунги концертни ҳам томоша қилдим. Иккинчи кунги концертда Шерали ака бошқа қўшиқларни ҳам куйлади ва бошқа қизиқарли гапларни гапириб берди. Агар буни ҳам ёзсам бу мақола 12-13 бетлик катта мақола бўлиб кетади. Бунга вақтим ва имкониятларим чегараланган. Ню-Йоркдан Вашингтон шаҳрига жўнаб кетишим керак...

2. Ушбу мақоламни Ню-Йоркда тугата олмаганлигим сабабини ҳам ёзай. Менга қарши АҚШ ва Ўзбекистон махсус хизматлари, авваламбор Федерал қидирув бюроси ва Давлат хавфсизлик хизмати зобитлари 2012 йил мартдан бери қаттиқ қарши ишлар олиб бормоқда. Ню-Йорк шаҳрига борганимдан кейин ҳам орқамдан кучли кузатиш давом этди. Мен кафеларда интерет алоқасидан фойдаланиб мақоламни ёза бошлаганим сабабли кафеларда интернет алоқамни буткул узиб қўйиш тадбирларини олиб боришди. Бу ишларда кафелар ходимларининг айби йўқ. Одатда мен кирган ва кофе олиб ўтириб лептопимда интернет сайтни очганимдан кейин махсус хизмат зобити ёки уларнинг гумашталари орқамдан кириб келишади. Улар шартта маълум бир парол орқали интернет йўналишида алоқа боғлашади ва менинг алоқамни ёпишади. Бу усулни Вашингтон шаҳрида жуда кўп марта менга қарши қўллашган ва ҳамон қўллашда давом этишмоқда. АҚШда фуқаролар ортидан кузатиш тадбирларига болали хотин-қизлар ҳам кенг жалб этилган. Баъзан шу аёлларга паролни териб маълум бир фуқаронинг интернет алоқасини ёпишни ўргатишади, баъзан эса эркак кузатувчилар ёпишади.

Қизиғи шундаки, алоқани ёпгач номақулчиликни қилган касофатлар тез орада шу кафе, Макдоналдсни тарк этишади. Чунки улар АҚШ Конституцияси 1-Тузатишида ёзилган ва ҳар бир фуқарога кафолатланган Сўз эркинлигини буғаётган шахслардир ва улар АҚШ қонунларини қўпол равишда бузаётганини яхши билишади.

Мен Ню-Йоркда фойдаланган учта кафедан иккитасининг чеки сақланган экан. Шуларнинг манзилини қуйида ёзаяпман.

Gourmanoff café.
1029 Brighton Beach Ave, Brooklyn, New-York 11235
Octobr 14, 2018 1:50 PM

McDonald’s Restauant # 4682
262 Canal St, New-York, 10013
10/15/2018 07:55 PM

Яна бир марта такрорлайман: кафе ходимлари тўсиқ қўйиш билан шуғулланишмайди ва уларнинг айби йўқ. Буни ташқаридан менинг орқамдан кузатиб келган ФҚБ зобитларининг ўзлари ёки уларнинг буйруғи билан шў кўчада кузатиш олиб бораётган ходимлар интернет алоқамга тўсиқ қўйишади. Мана шундай тўсиқлар сабабли мен ушбу мақоламни Ню-Йоркда тугата олмадим ва уни Вашингтонга келиб тугатдим.

3. Қизиқарли таққослаш. 2017 йил 5 ноябр куни Ню-Йоркдаги ушбу “Мастер” номли театр саҳнасида Ўзбекистон халқ артисти Юлдуз Усмонова концерти режалаштирилганди. Мен одатдагидек концертга эртароқ келдим. Соат 19:00 да бошланиши керак бўлган концерт соат 19:40 да бошланди. Концерт давомида Юлдуз Усмонова Ню-Йорк шаҳрига шу бугун - 5 ноябр куни етиб келганини айтиб ўтди. Агар ўша 5 ноябр куни бирор тасодиф билан учқич Ню-Йоркка учмай қолганида ёки 3-4 соат кеч учганида ўша кунги концерт буткул барбод бўларди ...

Энди таққосланг: улуғ ҳофиз Шерали Жўраев 2018 йил 7 октябр куни, яъни концертдан 6 (!) кун олдин Ню-Йоркка етиб келди. Бу қўшиқ шинавандаларига бўлган ҳурмат ва масъулият белгиларидан биридир. Бунда АҚШдаги ватандошларимизнинг айрим хонадонларига бориш ва оилавий тадбирларида қатнашиш ҳам назарда тутилган бўлиши мумкин.

4. Мен буюк ҳофиз Шерали Жўраев қўшиқларининг 1970 йилдан бери шинавандасиман. Мен у билан умримда икки марта фотосуратга тушдим: 1975 йилда Самарқандда ва шундан 43 йил ўтгач 2018 йил 13 октябр куни Ню-Йорк шаҳрида. Иккала сурат тарихини алоҳида мақолада суратлар билан бирга кейинроқ ёзарман, иншааллоҳ.

E-mail: jiz54@mail.ru

2018 йил 15-17 октябр

АҚШ, Ню-Йорк-Вашингтон


ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВНИНГ КУЙ ВА ҚЎШИҚЛАРИНИ ЎҒИРЛАШМОҚДА

Четверг, 11 Октября 2018 г. 05:17 + в цитатник
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВНИНГ КУЙ ВА ҚЎШИҚЛАРИНИ ЎҒИРЛАШМОҚДА
SHERALI2foto86782867 (300x397, 97Kb)

Мен 2018 йил 3 октябр куни www.yotube.com сайтида 2018 йил 24 июл куни чоп этилган машҳур ҳофиз Шерали Жўраевнинг Ўзбекистон халқ артисти ғижжакчи Абдулҳошим Исмоилов (1950) ва Ўзбекистон халқ артисти Зулайхо Бойхоновага (1963) нисбатан танқидий фикрларини эшитдим ([1]-га қаранг). Мен 3 октябр куни қисқача Кириш сўзи ёзиб буни Фейсбукдаги гуруҳларда чоп эттирдим.

3 дан 4 октябрга ўтар кечаси шу воқеаларга доир мақолани кенгайтириб ёзишим давомида www.yotube.com сайтида 2012 йил 14 феврал куни чоп этилган Шерали аканинг айнан шу гапларни айтган видеосини кўрдим ([2]-га қаранг). Шу видеода Шерали ака айтган гапларни қуйидаги параграфда келтирмоқдаман.

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ: САНЪАТДА ЎҒРИ КЎПАЙДИ (2012 ЙИЛ)

“Ҳозир ҳазрат Навоийни бир эслайлик. Кейин айтамиз у нарсаларни. Ҳазрат Амир Алишер Навоийни қаерга борсак эслашимиз керак. Сабаби бизнинг турк оламида биринчилар қаторида шеъриятни жойига қўйган зот шудир. Аллоҳ у кишининг руҳларини шод қилган бўлсин. Бу ердан ўтган улуғларнинг ўтиб кетган авлодлари бор. Бошлаган ишларимиз хайрли бўлсин.

Бисмиллоҳу Раҳмону Раҳим.

(Шерали ака торини чертди. Куй янгради.) Бу ашулани 1967-68 йилларда қилганман. Уни сизлар эшитгансизлар. Жудаям кўп эшитгансизлар. Унда ман студент эдим. Шу ашула бизнинг санъатимизга классика бўлиб кирди. Ўшанда Шоҳида Мағзумова ва яна бир қанча бизнинг ўқитувчиларимиздан ман савол бериб сўраганман: бу нима дегани, бу нима дегани деб. Улар айтиб берган.

Хуллас, бу ашула шу халқнинг қонига кириб кетди. Энди шунинг бир тарихи ҳам бор. Шуни Ўзбекистон халқ артисти деган унвонни олгандан кейин айтаман, деб ўшанда аҳд қилиб қўйгандим. Қарасам, у унвон жуда чўзилиб кетди. Кейин айтваравердим. (Шерали ака кулди) Хуллас, бу одамларнинг қонига, руҳиятига кириб кетган.

Шу кунларда бир ёмон иш бўлаяпти. Бу ҳам бир тарихда, ёзиб қўйсаларингиз ёмон бўлмайди. Шу кунларда санъат оламида, бизнинг ўзимизнинг санъат оламимизда бир иш бўлаяптики, ким хоҳлаган нарсасини хоҳлаган жойдан олиб, узиб олиб, музика қилса бўлаверадиган бўлиб қолди.

Яқинда бир ашула эшитдим. Жуда катта бир созанда бир синглимизга ашула қилиб берибди. Қарасам, бу учтами-тўртта ашуламнинг ранги ўша ашулада турибди. Мана шу “Излангиз”ни ҳам музикасини олиб ишлатибди. Ишлатиб тезлатиб қўйган. Биз мана секин чаламиз (Шерали ака созандаларига қараб “Чалинглар” деди ва ўзи ҳам торни черта бошлади. Ва биргаликда чалишди).

Ана энди бу нима қилган, айтайми? (Шерали ака торда шу куйни тезлатиб чалиб кўрсатди). Шунақа қилиб бир синглимизга ашула қилиб берибди.

Ман ҳайронман, бу қаердан келаяпти бу музика деб, жуда таниш дейман. Ўйлансам, тезлатиб қўйибди, холос. Бечора. Бечора одам экан. Қанақа қиласан?

Кейин янги йил кечаси ўтирувдим (2011 йилдан 2012 йилга ўтар янги йил кечаси, А.Ш.). Бир ашула айтилди. Айнан шу музикачини шу ашулачиси билан бирга. Бизнинг “Ҳофиз Шерозийнинг туғилган кунига” деган ашуламиз бор эди. 25 йил аввал. У бунақа чалинган: (Шерали ака торда куйни чала бошлади). Шунақа қилиб чалиниб хуллас берига келади. Тепаси шу Ҳофиз Шерозий форс бўлганлиги учун ман форс мақомида шу ашулани айтганман. У жуда баландда айтилган.

“Агар он турки Шерози ба даст орад дили моро
Ба холи хиндуяш бахшам Самарқанду Бухороро» деган ашула. (Шу ғазални форс ва ўзбек тилларидаги тўлиқ матнини иловада келтирдим, А.Ш.)

Буни ҳамма эшитган. Унинг давоми “Тамом бўлди” деб бошланади.

“Тамом ҳижрон келур энди,
Каби Фурқат тамом бўлди”.

Энди шуни олиб, айнан шунинг ўзгинаси, бошқа сўзни солиб “Ҳай-ҳай” деяпти.

Ман у нарсаларга ҳайрон қолиб кетяпман. Сабаби ўзбекни ўзининг жуда катта мақоми бор. Ашула қиламан десангиз ўша мақомларнинг шубалари ичида миллионлаб ашула қилишингиз мумкин.

Яна бир “Куй сеҳрига мафтун бўлибсан” деган ашула қилгандик. Ўшани чалиб берайлик (ашула куйини Шерали ака ўз созандалари билан бирга чалишди). Айнан шуни бошқа ашула қилиб олибди.

Ман хоҳлайман, шу одамларга маслаҳатим. Ўзбекнинг санъати жуда ҳам бой санъат. Агар тепада ўтирган санъаткорларнинг зўрлари ўзи бузиб турса, пастда ўтирган ёшлар нима қилсин? Қаёққа қараб кетсин? Шунинг учун маслаҳатим: иложи борича ўзингизнинг қўлингиздан келган нарсани қилинг. Бировдан каламушга ўхшаб бир нарсаларни тирмалашиб, чайнаб “Билмайди” десангиз хато қиласиз. Чунки биз жуда яхши билиб оламиз.

Эртага фарзандларингиз чиқиб “Бу манинг отамнинг музикаси” деб манинг фарзандларим билан тўполон қилишини хоҳламайман. Шунақа қонун, қоида бўлади: бу ашулалар ҳаммаси қонун, қоидадан ўтказиб қўйилган, авторлик ҳуқуқидан ўтказиб печать олинган. Эртага фарзандлари чиқиб “Дадамнинг музикаси эди” деса, манинг фарзандларим чиқиб “Бу манинг дадам музикаси” деса тўполон бўлади. Шунинг учун биродарлар, музикачилар, санъаткорлар бир-бирларирнгиз ҳурматини жойига қўйинглар. Ман сизларни жуда яхши кўраман. Ва сизлар ўзинглар элда фарзандларни тўғри йўлга етакланглар.

Шунинг учун буни айтиб қўйишим керак бўлди. Ҳеч ким йўқ. Ўзимиз гаплашаяпмиз. (Шерали Жўраевнинг бу гапларини тинглаганлар қарсак чалишди.)” [2]

Демак, Абдулҳошим Исмоилов 2011 йилда Шерали аканинг бир неча қўшиқларидан куйларни олиб тезлаштириш ҳисобига Зулайхо Бойхоновага қўшиқ қилиб берибди.

Товуқ ўғриси бўладими, пул ўғриси бўладими, куй ўғриси бўладими – барибир ўғирликка киради. Техника соҳасидаги ихтиролар, адабиёт соҳасидаги шеърлар ва бадиий асарлар каби куй ҳамда қўшиқ шуларни яратган муаллифининг мулки ҳисобланади. Муаллифлик ҳуқуқини бузиш ва муаллиф рухсатисиз фойдаланиш Ўзбекистон ва халқаро қонунлар билан тақиқланган.

Менимча, Абдулҳошим Исмоилов «басталаб» берган «Хай-хай» қўшиғи куйи ва яна бир неча куйлар Шерали Жўраев куйлари асосида эканлигини Зулайхо Бойхонова билмаган. Шу сабабли Зулайхо Шерали ака билан учрашиб, бу куйлар шундай тарихга эга эканлигини билмаганини айтиб узр сўраса яхши бўларди. Шу ҳолда Шерали ака Зулайхо бундан буён эҳтиёт бўлиши кераклигини таъкидлаб олдинги қўшиқларини айтишда давом этишига рухсат беради, деб ўйлайман.

Тошкентлик хонанда Ғуломжон Ёқубов 1986 йилда Шерали Жўраевнинг «Наргиз» қўшиғини ўғирлаб айтганди. Ўша йиллари Абдулҳошим Исмоилов Ғуломжон Ёқубов раҳбарлигидаги санъаткорлар гуруҳида ғижжак чаларди ва шу гуруҳда ғижжак чалиб элга танилганди. Менимча, Ғуломжон Ёқубов «Наргиз» қўшиғини куйлаётганида Абдулҳошим Исмоилов ғижжакда жўр бўлган, деб ўйлайман. Ўшандан бери 25 йил вақт ўтгач ҳам Абдулҳошим ака Шерали ака қўшиқлари куйини ўғирлашда давом этибди. Доно халқимиз айтганидек “Ўрганган кўнгил ўртанса қўймас”.

Шу ерда Абдулҳошим Исмоилов таржимаи ҳолига доир маълумотни Ўзбекистон Миллий Энциклопедиясидан келтириб ўтсам.

“ИСМОИЛОВ Абдулҳошим (1952.9.6, Фарғона вилояти, Қува тумани) — созанда (ғижжак), бастакор. Ўзбекистон халқ артисти (1990). Тошкент консерваториясининг шарқ мусиқаси кафедрасини тугатган (1989). Ўзбекистон телерадио-компаниясининг мақом ансамблида созанда (1974—85), мусиқа раҳбари (1985-87), бадиий раҳбар (1987-96 ва 1999 йилдан), «Ўзбекнаво» концерт-гастроль бирлашмасида созанда (1997—99).

Ижро услубига нозиклик ва майинлик, қочирим-нолаларни, ранг-баранг усулларни усталик ва моҳирона ишлатиш хос. Исмоилов раҳбарлигидаги чолғу ансамбли (А. Абдурашидов, А. Холтожиев ва б.) ижроси орқали ўзбек мусиқасига янги — гуруҳли бадиҳа услуби кириб келди.

Репертуаридан йирик халқ чолғу куйлари («Чўли Ироқ», «Насруллойи», «Наврўзи Ажам» ва б.), мақом йўллари («Чоргоҳ», «Сегоҳ», «Дугоҳ») ва б.) кенг ўрин олган. Бастакор сифатида ўзининг ашула, қўшиқ ва яллалари («Бўлмас», «Ноз», «Эрка булбул», «Сен ўзинг», «Ўзбекистон», «Тошкентим»,«Ёримга айтинг», «Учрашув», «Нетай», «Тоғ қизи» ва б.), чолгу ва рақс куйлари («Ҳолим сўрма», «Гуллола», «Тўёна», «Дил байрами» ва б.) билан шуҳрат қозонган. Қатор хорижий мамлакатларда ўз ижрочилик маҳоратини намойиш этган. Мақом ижрочиларининг
1-республика танлови лауреати (1983)» [3, И ҳарфи, 328-б.]

Бировлар қўшиғи билан олқиш олмоқчи бўлган хонандага ўша 1986 йили Шерали ака ҳофизларча чиройли жавоб берганди. Мен бу ҳақда ўзимнинг «Шерали Жўраевдек ҳофиз ва шоир юз йилларда бир марта туғилади” номли китобимнинг 2008 йилдаги 3-нашри 16-параграфида ёзгандим ([4]-га қаранг). Шу параграфни сал қисқартириб келтирмоқдаман.

БИРОВЛАР ҚЎШИҒИ БИЛАН ОЛҚИШ ОЛМОҚЧИ БЎЛГАН ХОНАНДАГА Ш.ЖЎРАЕВНИНГ 1986 ЙИЛДАГИ ҲОФИЗЛАРЧА ЧИРОЙЛИ ЖАВОБИ

Бу воқеа тошкентлик хонанда Ғуломжон Ёқубов билан боғлиқдир. Аввал у ҳақда Ўзбек Миллий Энциклопедиясида ёзилган мақолани келтириб ўтай.

“Ёқубов Ғуломиддин Тошпўлатович (1950.1.3, Тошкент) – хонанда, Ўзбекистон (1987) ва Қорақалпоғистон (1991) халқ артисти. Тошкент театр ва рассомлик санъати институтини тугатган (1973). Жиззах мусиқали драма театрида (1973-74), Ўзбек давлат филармонияси (1967-68 ва 1974 йилдан) да яккахон хонанда. Кучли, жарангдор ва ёқимли овозга эга. Ижрочилик услуби эмоционал кўтаринки руҳи билан ажралиб туради. Репертуари муҳаббат, гўзаллик, Ватан мавзуидаги, шунингдек, рақсбоп қўшиқ ва ашулалардан иборат. Созанда ва бастакор А (Абдулҳошим) Исмоилов (1952.9.6, Фарғона вилояти, Қува тумани, А.Ш.) билан ҳамкорликда яратган қўшиқлари оммавийлашган: “Зилола”, “Сен ўзинг”, “Қарайсан”, “Ошиқнома” ва бошқа. Репертуаридан турли халқлар (озарбайжон, эрон, турк, ҳинд, уйғур ва бошқа) қўшиқлари, шунингдек, “Сегоҳ”, “Дугоҳ”, “Гулзорим”, “Феруз-1-2” каби ўзбек мумтоз ашулалар ўрин олган.

1990-йиллардан бошлаб композитор А.Расулов билан ҳамкорликда замонавий эстрада қўшиқчилиги услубида ижод этмоқда: “Дилором”, “Бегойим”, “Қомат”, “Кетолмайсан”, “Элим деб”, “Хуш келдинг муборак сарварим Наврўз” ва бошқалар. Баъзи қўшиқлар куйларини Ёқубов ўзи яратган: “Муҳаббат”, “Унутилмасин”, “Мажнунтол”, “Ўйласам”, “Сенинг кулишларинг”, “Парвардигор асрасин”, “Бир қарасам” ва бошқалар.

“Мажнунтол” грампластинкаси “Мелодия” грамёзув фирмасининг “Олтин диск” мукофотига сазовор бўлган (1985). “Дўстлик” (1996), “Эл-юрт ҳурмати” (1999) орденлари билан мукофотланган.” [3, 3-ж., 505-б.]

Эслатиб ўтай: Ғ.Ёқубов ўз ижоди давомида Совет Иттифоқи компартияси ва унинг раҳбарларини мақтаб, мадҳ этиб кўпгина қўшиқлар айтган. Шунинг учун унга 1980-йиллар бошидаёқ Ўзбекистонда хизмат кўрасатган артист унвони берилган эди.

Камина адашмаса, 1986 йил баҳорида Ўзбекистон телевидениесининг биринчи каналида тошкентлик хонанда Ғуломжон Ёқубовнинг видеокассетага олинган қўшиқлари кўрсатилди. У ўзининг бир неча қўшиқларидан ташқари Шерали Жўраевнинг “Наргиз” қўшиғини айтди. Эсимда қолгани шу бўлдики, у «Наргиз» қўшиғини Тошкент марказида, “Мовий гумбазлар” чойхонаси яқинида чиройли қилиб устма-уст тахланган тошлар, яъни тошли тепаликча устига чиқиб, қўлларини у ёққа, бу ёққа ёйиб айтганди.

Таъкидлашим лозимки, Ғуломжон ака айтган «Наргиз» қўшиғи куйи, ижро услуби Шерали ака айтган услубнинг ўзгинаси эди. Фақат Ғуломжон ака қўлларини у ёққа, бу ёққа ёйиб айтиши билан фарқ қилганди, холос.

Шу ерда раҳматли Шароф Рашидович Рашидов (1917-1983) қаламига тегишли «Кашмир қўшиғи»даги «Наргиз» шеърини келтириб ўтсам.

Офтоб,
Офтоб,
Қайдасан, офтоб?
Қани Наргиз,
Қани у моҳтоб?
Қани ўзинг ёйган поёндоз?
Офтоб,
Офтоб,
Ахир, бeр жавоб!

Азобимга тeзроқ чора қил,
Ёвузларнинг юзин қора қил!
Наргизимни кўрсат;
Авайла,
Булутларни пора-пора қил!
Наргиз,
Наргиз,
Сeвгим йўлдоши!
Ҳаётимнинг аввали, боши!
Овоз бeргил,
овоз!
Қайдасан?
Наргиз,
Наргиз,
Бахтим қуёши! [5, 31-б.]

Айрим кишилар айтишлари мумкин: “Ёш хонандалар машҳур устоз ҳофизлар қўшиқларини айтиб элга таниладилар. Ўша Шерали Жўраев ҳам, бошқалари ҳам ўз вақтида Маъмуржон Узоқов, Комилжон Отаниёзов қўшиқларини айтган”. Каминага бундай гапни 2008 йил 17 феврал куни Тошкентдаги Янгиобод бозорида 15 йилдан бери ўзбек ҳофизлари ва хонандалари қўшиқлари ёзилган аудиокассеталар ва дискларини сотаётган, ўзбек қўшиқчилик тарихи, ҳофизлар ҳамда хонандалар ҳақида кўп маълумотларга эга бўлган, болаликдан кўзи ожиз Тошпўлат қори Эрматов (1959) айтди.

Бу борада Ш.Жўраевнинг бундай фикри бор.

“Маъмуржон Узоқов, Комилжон Отаниёзов, Барно Исоқова, Таваккал Қодиров – бундай буюк санъаткорларни тан олмасликнинг иложи йўқ. Уларсиз қўшиқчи бўлмасдик ҳам. Шундай устозларнинг қўшиғини ўз вақтида куйлаганман. Фахриддин Умаров, Камолиддин Рахимов ... бу ёғига ўртоқлар бошланади (кулади)”. [6]

Эътибор беринг: бу ерда гап ёш хонандаларнинг машҳур ҳофизлар қўшиқларини айтиши борасида бормоқда. Бу тўғри фикрдир. Лекин Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист унвонига эга бўлган хонанда Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист қўшиғини шу қўшиқ муаллифларидан рухсат олмай айтиши муаллифлик ҳуқуқига ҳам, ахлоқ-одоб талабларига ҳам зиддир.

Ғ.Ёқубов ўзининг кўп йиллик ижоди давомида Совет Иттифоқи компартияси ва унинг раҳбарларини мақтаб, мадҳ этиб қўшиқлар айтгани учун 1987 йилда унга Ўзбекистон халқ артисти унвонини беришган эди. Ушбу сатрларни ёзаётган кунларда, яъни 2008 йил февралида ҳам юртбошимиз Ислом Каримовни мақтаб, мадҳ этиб қўшиқлар куйламоқда.

1986 йил воқеаларига қайтайлик.

Ғ.Ёқубов телевизорда айтган қўшиқ сабаб бўлдими, ҳар ҳолда 1986 йил кузида Ш.Жўраевнинг янги аудиокассетаси халқ ичида тарқала бошлади. Унда бировлар қўшиғи билан олқиш олмоқчи бўлган хонандага Ш.Жўраев чиройли қўшиқ ёрдамида ҳофизларча жавоб берганди.

Ушбу жавобни мен ўз архивимда бўлган аудиокассетамдан тўлиқ келтириб ўтмоқдаман. Ундаги тўртликларнинг айримлари шоир Абдулла Орипов қаламига мансуб, айримлари Шерали ака тўртликларидир. Уларнинг манбасини ҳам кўрсатдим. А.Орипов тўртликларидаги баъзи бир сўзларни Ш.Жўраев бошқа сўз билан алмаштириб айтган. Лекин бу билан тўртлик янада чиройлироқ, кучлироқ жаранглаган.

Таъкидлашим лозимки, қуйидаги тўртликларни Шерали ака 1986 йилда тўйда куйлаган. У кейинги йиллар тўртликлар сонини ошириб борди ва бугунги кунда 19-20 дақиқалик аудио ва видеоёзувлар www.youtube.com сайтида бор.

“Оқар дарёга ҳам кимдир банд берган,
Ҳаёт кимга асал, кимга қанд берган.
Саркаш деб, эй дўстим, койима мени,
Ғаним сенга эмас, менга панд берган. [7, 1-ж., 312-б., 1977 йил]

Тингланг, бу абадий садо бўлади,
Гадонинг душмани гадо бўлади.
Иккиси бир-бирини тугатгунча, то
Ўртада бу дунё адо бўлади. [7, 1-ж., 252-б., 1975 йил]

Ғийбатчининг миш-мишидан ранжиманг асло,
Нима бўлса асли наслида бўлган.
Онасин қорнидан ўзи ҳам ҳатто,
Турли миш-миш билан дунёга келган. [7, 1-ж., 275-б., 1977 йил]

Дунё сену мендан қолмоғи аён,
Биздан сўнг бошқалар бўлмоғи аён.
Танамиз тупроққа қўйилгач шу он,
Яна дунё номини олмоғи аён.

Бозорга ўхшайди асли бу дунё,
Бозорга ўхшайди сўз ҳам маъно.
Иккиси ичра ҳам кўрмадим асло,
Молим ёмон деган кимсани аммо. [7, 1-ж., 231-б., 1973 йил]

Ғалати тузилган асли бу дунё,
Унинг бундайлигин ким ҳам билибди.
Ҳайвонот боғида, қаранг, бир инсон
Маймунни масхара қилиб турибди.

Насаби паст номардга ўргатсанг агар,
Ўргатганингдан сўнг кўзингни ўяр.
Сидқидилдан хизматни қилсанг мабодо,
Сени нодон деб устингдан кулар.
Бунчалар разиллик қилмаса ҳам у,
Яхшилаб остингга совуқ сув қуяр.

Бебурд биров қилган яхшиликни “мен қилдим” дейди.
Нокас нуқул мардни рисқини ейди.
Санъаткор бўлсачи агар у бебурд,
Биров қилган қўшиқни “меники” дейди.

Мана шу айтаётган тўрт қаторлик сўзим мани шогирдларимга тегишли эмас. Ман шогирдларимни мани йўлимдан бориб, мани қўшиқларимни айтиб бахтли, омадли, яхши хонанда бўлиб етишишини хоҳлайман. Ҳозир айтаётган тўрт қаторлигим бошқа одамларга тегишли. Уни сизлар яхши биласизлар.

Санъаткорларда бор ажиб бир нақл,
Не бўлса ҳам ўзингникин айтганинг маъқул.
Бировлар қўшиғи билан олқиш олгунча,
Ботқоқда қурбақа бўлиб сайраган маъқул. [8, 37-б., 1986 йил]

Қирқ йилда бир йигит келар дунёга,
Йигит юзин ерга қаратма, фалак!
Ер чизиб қолмасин халқи қошида,
Бўлар-бўлмас ишга қилмағил ҳалак. [8, 37-б., 1986 йил]

Номард туғилганда ғамдан йиғлайди,
Мард туғилганда нима қилади?

Эй ўғил, ҳаддингда тур! Отанг сени сотганда ҳам.
Инчунун, мушфиқ онангни сўзлари ботганда ҳам.

Отага тик боқма, иймонинг сақла,
Фарзандсан, сен доим бурчингни оқла.

Отага чўп отсанг кун ўтиб бир кун,
Фарзандинг сенга тош отмоғи мумкин.

Кимки ота ҳам онани урса,
Ухласин-у, кўзи юмуқ уйғонсин.

Кимки урф-одати, санъатин севмаса,
Эл ичинда тулки, шоқол номини олсин.” [9]

Ушбу жавоб сабаб бўлдими, ёки бошқа сабаб туфайлими, Ғуломжон Ёқубов 1986 йилдан бери Ш.Жўраевнинг «Наргиз» қўшиғини ҳам, бошқа қўшиқларини ҳам айтган эмас.

ИЛОВА.

ҲОФИЗ ШЕРОЗИЙ ҒАЗАЛИ

Агар он турки Шерозӣ ба даст орад дили моро,
Ба холи ҳиндуяш бахшам Самарқанду Бухороро.

Бидеҳ соқи, майии боқӣ, ки дар ҷаннат нахоҳи ёфт
Канори оби Рукнободу гулгашти Мусаллоро.

Фиғон, кин лӯлиёни шӯхи ширинкори шаҳрошӯб
Чунон бурданд сабр аз дил, ки туркон хони яғморо.

Зи ишқи нотамоми мо ҷамоли ёр мустағнист,
Ба обу рангу холу хат чӣ ҳоҷат рӯи зеборо!

Зи ишки нотамоми ма чамоли ер мустагнест
Ба обу рангу холу хатт чи хочат руи зеборо.

Ман аз он ҳусни рӯзафзун, ки Юсуф дошт донистам,
Ки ишқ аз пардаи исмат бурун орад Зулайхоро.

Агар дашном фармоӣ в агар нафрин, дуо гӯям,
Ҷавоби талх мезебад лаби лаъли шакархоро.

Насиҳат гӯш кун, ҷоно, ки аз ҷон дӯсттар доранд,
Ҷавонони саодатманд панди пири доноро.

Ҳадис аз мутрибу май гӯву рози даҳр камтар ҷӯ,
Ки кас накшуду накшояд ба ҳикмат ин муамморо.

Ғазал гуфтиву дар суфтӣ, биёву хуш бихон, Ҳофиз,
Ки бар назми ту афшонад фалак иқди Сурайёро. [10] (А.Ш., 2018.08.10)

----------------------------------------------------------------

Агар ул турки шерозий кўнгилни олса бир они,
Қаро холига бахш этгум Самарқанду Бухорони.

Кетур, соқий, майи боқийки, жаннат ичра топмассен,
Канори оби Рукнободу гулгашти Мусаллони.

Фиғон, ул лўлиларким, шўху ширинкору шаҳрошуб,
Чунон олди кўнгилдин сабр, ки турклар хони Яғмони.

Бу ночор ишқимиздин ул жамоли ёр мустағний,
Не ҳожат обу рангу холу хатга рўйи зебони.

Дамо-дам ортар эрди Юсуф ҳусни, англадим андин,
Ки исмат пардасидин ишқ чиқарди ул Зулайҳони.

Маю мутрибдин сўзла, жаҳон розини кам изла,
Хирад ҳеч ечмади, ҳаргиз ечолмас бу муаммони.

Насиҳат тингла, эй жоно, севарлар жонданам ортиқ
У ёшларким, саодатманд, панди пири донони.

Менга сўзким ёмон айтдинг, афоковлоки, хўб айтдинг,
Ярашгай унга аччиқ сўзлари лаъли шакархони.

Ғазал ёздингки, дур тиздинг, кел, эй, хуш куйлагил, Ҳофиз,
Ки назмингга нисор этсин фалак иқди Сурайёни… [11]

Ғазални форс тилидан ўзбек тилига Жамол Камол ўгирган

----------------------------------------------------------------

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. Шерали Жўраев Абдухошим ва Зулайҳони каламушларга ўхшатди. - https://www.youtube.com/watch?v=lSxOVbvjW5o&feature=share (www.youtube.com Elyor Sadulaev Blog Published on July 24, 2018).

2. Sherali Jo'rayev-San'atda o'g'ri ko'paydi. - https://www.youtube.com/watch?v=OG39RpkgKr4 (www.youtube.com NBKRADIO Published on February 14, 2012).

3. Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси. 12 жилдли /Таҳрир ҳайъати: М.Аминов, Б.Аҳмедов ва б. – Т.: “Ўзбекистон миллий энциклопедияси” Давлат нашриёти, 2001-2005.

4. АҲМАДЖОНОВ Ш. Шерали Жўраевдек ҳофиз ва шоир юз йилларда бир марта туғилади. Китобнинг тузатилган ва тўлдирилган 3-нашри.
- Китобнинг 3-нашри яхлит ҳолда дастлаб www.turonzamin.org сайтида 2008 йил 29 октябр куни чоп этилганди. Бу факт китоб 3-нашрининг мендаги нусхасидаги Сўнгги сўз бандида ёзилган. Буни 2017 йил 4 апрел куни ўқиб бу ҳақда шу ерга ёздим. 2009 йил бошида ушбу китоб www.turonzamin.org сайтидан сирли равишда ғойиб бўлди;
- http://www.turonzamin.org/ddkitob/sherkril.htm (Китоб кирил ва лотин алифбосида www.turonzamin.org сайтининг “ДЎК китоблари” рукнида 2009 йил 1 март куни қайтадан чоп эттирдим. Бир неча ойдан кейин 2009 йилнинг ўзида сайт раҳбари Жаҳонгир Маматов китобни ўчириб ташлади. Бу номаъқул ишни махсус хизматлар қилди, деб айтганди. У 2012 йил феврал охирида www.turonzamin.org сайтидан 100 тага яқин мақолаларимни ўчириб ташлагач китобларимни ҳам унинг ўзи ўчирганини тушундим.)
- http://yangidunyo.com/wp-content/uploads/2009/03/sherali-joraev.pdf (www.yangidunyo.com «Янги Дунё» кутубхонаси» бўлими, 2009 йил 16 март: 2009 йил июлида Уйғуристон маркази Урумчида Хитой режими уйғурларни ноҳақ қирғин қилаётганини сайт раҳбарияти мақолалар ҳамда фотосуратлар билан ёритаётганида сайтга кибер ҳужум уюштирилди ва сайтдаги кўпгина мақолалар ва китоблар, жумладан ушбу китоб ўчириб ташланди.

Китобнинг кирил алифбосидаги вариантини 2012 йил март ойида қайтадан www.yangidunyo.com сайтига жўнатдим ва у сайтда чоп этилди. Лекин 2012 йил октябрида Канаданинг Торонто шаҳрида қочқин сифатида яшаётган журналист Фахриддин Худойқулов www.yangidunyo.com сайтидаги барча мақола ва китобларни ўчириб ташлаб, сайтни ўз номига расмийлаштириб олди);
- http://www.himoyachi.ucoz.ru/news/2009-03-17-892 (www.himoyachi.ucoz.ru 2009 йил 17 март: бу сайт раҳбари Муҳиддин Қурбонов китобнинг www.yangidunyo.com сайтидаги манзилига ҳавола қилган эди. Бу ёзув бугунги кун – 2017 йил 28 март куни ҳали ҳам www.himoyachi.ucoz.ru сайтида турибди);
- Китобнинг 3-нашрининг 1-қисми (лотин алифбосида). - http://www.muvozanat.info/index.php?option=com_content&view=article&id=198:jurnalist-shuhrat-axmadjonovning-buyuk-hofiz-sherali-joraev-xaqidagi-kitobi&catid=4:-3&Itemid=5 (www.muvozanat.info 2012.10.04);
Китобнинг 3-нашрининг 2-қисми (лотин алифбосида). - http://www.muvozanat.info/index.php?option=com_content&view=article&id=199:shuhrat-axmadjonovning-sherali-joraev-xaqidagi-kitobi-ikkinchi-qism-sherali-joraev-tavalludining-65-yilligi-oldidan&catid=4:-3&Itemid=5 (www.muvozanat.info 2012.10.04). (2017 йил 30 март куни шу сайтни очиб қараб, ушбу китобимни топа олмадим. www.muvozanat.info сайти раҳбари Холдор Вулқон китобни сайтдан олиб ташлаган бўлса керак.) 2017.04.04, А.Ш.

5. РАШИДОВ Ш. Эрк истар кўнгил: Қисса, киносцeнарий, шeърлар. – Т.: Ғ. Ғулом номидаги Нашриёт-матбаа бирлашмаси, 1992. – 128 б.

6. Шерали Жўраев: “Андижон болаликни эслатади” /Шоҳруҳ суҳбатлашган/. – “Хонадон” оилавий ҳафтаномаси, 2006 йил 7 декабр, 49 (223)-сон, 18-19-б.)

7. ОРИПОВ А. Танланган асарлар: 4 жилдлик /Таҳрир ҳайъати: О.Шарафиддинов, М.Қўшжонов, Э.Воҳидов ва бошқ./. – Т.: Ғ.Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашр., 2001.

8. ЖЎРАЕВ Ш. Санъатим. – Т.: Ғ.Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашр., 2001. – 72 б.

9. Шерали Жўраев. Тўртликлар. - https://imperiya.by/video/C-vZc6tdJMp/turtliklar-sherali-juraev.html

10. ҲОФИЗИ ШИРОЗИЙ. Ғазалиёт. - https://www.sattor.com/hofiz.pdf (www.sattor.com 3-б.).

11. ХЎЖА ҲОФИЗ ШЕРОЗИЙ. Ғазаллар. - http://betakrorbuxoro.uz/uz/2017/11/27/xuzha-hofiz-sherozij-gazallar/ (www.betakrorbuxoro.uz/uz/ 2017.27.11).

E-mail: jiz54@mail.ru

2018 йил 4-10 октябр

АҚШ, Вашингтон шаҳри
Рубрики:  ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ
СТАТЬИ 2018 года

ЎЗБЕКИСТОНГА ЗАРУР МУҲИМ ИСЛОҲОТЛАРГА ДОИР 20 ТА ТАКЛИФИМ

Понедельник, 27 Августа 2018 г. 03:32 + в цитатник
Ўзбекистон Республикаси Президенти
Шавкат Мирзиёевга

Ўзбекистон фуқароси
Шуҳратжон Аҳмаджоновдан

ЎЗБЕКИСТОНГА ЗАРУР МУҲИМ ИСЛОҲОТЛАРГА ДОИР 20 ТА ТАКЛИФИМ

Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев раҳбарлигида муҳим ислоҳотлар ўтказилмоқда. Бунга қўшимча равишда ушбу мақолада келтирилаётган 20 та таклифим амалга оширилса Ўзбекистон ва Марказий Осиёдаги қўшни халқлар тинч, осойишта ҳамда фаровон яшаши учун жуда фойдали бўлади, деб ҳисоблайман.

1-ТАКЛИФ. Ўзбекистонда Халқ саноғини ўтказиш керак. Ўзбекистон ҳудудида охирги марта халқ саноғи 1989 йилда, яъни мамлакатимиз собиқ Совет Иттифоқи таркибида бўлганида ўтказилганди. Демак, мамлакатимизда Халқ саноғи 29 йилдан бери ўтказилган эмас.

Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ)нинг Аҳолишунослик бўлими тавсиясига кўра ҳар бир давлат ҳар 10 йилда камида бир марта Халқ саноғини ўтказиши керак. Масалан, Россияда 2002 ва 2010 йилларда, Қозоғистонда 1999 ва 2009 йилларда, АҚШда 2000 ва 2010 йилларда Халқ саноғи ўтказилди. Қозоғистон 2019, Россия ва АҚШ 2020 йилда навбатдаги Халқ саноғини ўтказишга тайёрланмоқда.

Халқ саноғининг керакли саволлар ёзилган анкетасини тайёрлаш жуда муҳим вазифадир. Халқ саноғи натижасида саволлар тўпламида қўйилган жавобларга қараб мамлакатимизнинг ҳар бир қишлоғи, тумани ва шаҳридаги ҳақиқий аҳволни билиш ва шуларни ҳисобга олиб ислоҳотларни ўтказиш адолатли бўлади.


2-ТАКЛИФ. Ҳар бир мустақил давлатнинг асосий белгиларидан бири – миллий валютасидир, яъни пулидир. Бу мустақил давлатнинг байроғи, герби, мадҳияси қаторида турувчи муҳим белгидир.

Мен ўзбек сўмининг қадри масаласида 2006 ва 2011 йилларда 2 та мақола ёзгандим ([1]-[2]).

Ўзбекистон валютаси бўлмиш ўзбек сўмининг киритилиш тарихи ва унинг кейинги аҳволи ҳақида сўз юритай. 1992 йил ноябридан бошлаб муомалага сўм-купонлар киритилди [3, 16-б.]. Яъни муомалада бўлган Россиянинг бир рубли бир сўм-купонга алмаштирилди. Шундан сўнг ўзбек сўм-купони жуда тез қадрсизланиб борди.

1994 йил 16 июн куни ЎзР Президенти И.Каримов “Ўзбекистон Республикаси миллий валютасини муомалага киритиш тўғрисида”ги фармонга имзо чекди [4, 1-ж., 141-б.]. Шу фармонга асосан 1994 йил 1 июлдан бошлаб 1000 сўм-купон 1 сўмга алмаштириш жараёни бир ой давом этди ва 1994 йил 1 августдан ўзбек сўми муомалага киритилди.

Қуйидаги муҳим фактга эътибор беринг. ЎзР Марказий банки 1994 йил 1 июлдан бошлаб ЎзР ҳудудида хорижий валюталарнинг сўмга нисбатан қийматини қуйидагича белгилаганди [5]:

1 АҚШ доллари = 7,09 сўм;
1 Россия рубли = 3,53 сўм.

Бугун – 2018 йил 17 май куни ўзбек сўмининг бошқа асосий валюталарга нисбати қуйидагичадир.

1 АҚШ доллари = 8025.83 сўм;
1 Евро = 9597.29 сўм;
1 Россия рубли = 129.63 сўм. [6]

Демак, ўтган 24 йил давомида ўзбек сўми дунёнинг асосий обрўли валюталаридан бири бўлган АҚШ долларига нисбатан 1132 (!) мартага яқин, яъни 113199 (!) фоизга қадрсизланган.

Ўзбекистонда бирорта каттароқ нарса харид қилиш учун фуқаро халта-халта пул олиб юришга ҳамда санаш учун кўп вақт сарфлашга мажбур, яъни муомала учун жуда ноқулайдир.

Давлат жуда кўп қоғоз пуллар чоп этмоқда. Одатда пул жуда сифатли қоғозга 15 дан ортиқ ҳимоя белгилари билан чоп этилганлиги ва сифатли буёқлар ишлатилиши сабабли мамлакатимиз бюджетидан катта миқдордаги валюта қоғоз пуллар ишлаб чиқариш учун сарф қилинмоқда.

Бугунги кун – 2018 йил 17 май куни Озарбойжон ва Туркманистон миллий валютаси қуйидаги нисбатдадир:

1 АҚШ доллари = 1,7 манат (Озарбайжон Республикаси валютаси, 2006 йил 1 январдан бошлаб аввалги 5000 манат 1 манат қилиб алмаштирилди [7]).

1 АҚШ доллари = 3,5 манат (Туркманистон Республикаси валютаси, 2009 йил 1 январдан бошлаб аввалги 5000 манат 1 манат қилиб алмаштирилди [8]).

ТАКЛИФИМ: Ўзбекистонда ҳам пул ислоҳотини ўтказиб ҳозирги 5000 сўмни 1 сўм қилиб алмаштирмоқ керак. Шунда муомаладаги қоғоз пуллар жиддий равишда камаяди, тийин (танга) муомалага қайтади ва ҳоказо.

Энг муҳими – янги сўмнинг дунёнинг асосий валюталари, жумладан евро ва долларга нисбатан тушишини, қадрсизланишини тўхтатмоқ – Шавкат Мирзиёевдек ҳақиқий ватанпарвар президентнинг асосий иқтисодий вазифаларидан биридир ва бу унинг қўлидан келади, иншааллоҳ.


3-ТАКЛИФ. Тожикистон ва Ўзбекистон халқлари ва давлатлари ўртасидаги ўзаро ишонч ҳамда меҳр-муҳаббатини янада ошириш мақсадида фуқароликни соддалаштирилган ҳолда олиш тартиби тўғрисида келишув (шартнома) имзолаш адолатли ва муҳимдир. Бундай келишув Қозоғистон ва Россия президентлари ўртасида 1995 йил 20 январ куни имзоланганди ([9]). Бугунги кунда ушбу келишув Россия, Қозоғистон, Белорус ва Қирғизистон ўртасида умумий кўринишда 1999 йил 26 феврал куни имзоланган тартибда амал қилмоқда ([10]-га қаранг). Бу келишув иккала ва тўртала халқ орасидаги кўпгина муамммоларни осонлик билан ҳал қилди.


4-ТАКЛИФ. Фуқароликни соддалаштирилган ҳолда олиш тартиби тўғрисидаги келишувни сал кейинроқ бошқа туркий давлатлар билан ҳам имзолаш туркий халқлар орасидаги ишонч, бирдамлик ва ҳамкорлигини янада оширади.


5-ТАКЛИФ. Минглаб гуноҳсиз фуқаролар, жумладан кўпгина намозхон ватандошларимиз бугунги кунда Ўзбекистон қамоқхоналарида кўп йиллардан бери азоб чекмоқда. Уларга енгиллик бериш ва кечиримлик позициясидан келиб чиқиб Президент Ш.Мирзиёев “Олтин амнистияси”ни эълон қилиши ўринлидир. Бу борада Тожикистонда президент Имомали Рахмон раҳбарлигида 2011 ва 2016 йилларда амалга оширилган “олтин амнистия”лар мисол ва ўрнак бўла олади ([11]-[13]).


6-ТАКЛИФ. Ўзбекистонда ҳар йили халқни арзон буғдой уни ва нони билан таъминлаш учун давлатимизнинг каттагина маблағи дотация (лотинча dotation – тортиқ, совға, ҳадя, хайр-эҳсон) сифатида сарф қилинмоқда. Буғдойни далаларда етиштириш, уни ўриб, йиғиб, майдалаб, тозалаб ун қилиш ҳамда пишириб нон қилиб бериш асносида давлатимиз кўп йиллардан бери беҳуда катта харажатлар қилмоқда.

Маълумки, дунё халқларида картошка – иккинчи нондир. Шу сабабли картошка етиштириш ва уни йил давомида магазинлар орқали арзон нархда халққа етказиб бериш йўлга қўйилмоғи керак. Картошкани экишдан тортиб ҳосилини йиғиб олишгача бўлган барча меҳнат механизациялаштирилган. Картошка ҳосилдорлиги буғдойга нисбатан кўп марта юқори. Шу сабабли ҳар бир тонна картошкани етиштириш буғдой етиштиришдан кўра давлат ва халққа кўп марта арзонга тушади. Шунингдек картошкани халқ ўзи тозалаб пишириб ейди. Яъни буғдойдек тозалаб ун қилиб беришга ҳожат йўқ. Қолаверса, фақат нон еган кишилардан картошка пишириб еган кишилар соғломроқ ва бақувватроқ бўлади.

Мана шу сабабларга кўра ҳар бир туман ва шаҳар ҳокими етарлича картошка ҳосили етиштирилиши ва магазинларда йил давомида арзон нархларда бўлишини таъминлаши қонун йўли билан белгилаб қўйилмоғи керак. Шунда буғдойнинг олий навларини экиш ва фақат яхши сифатли ун қилиш ҳамда нон пишириш йўлга қўйилади ва улар ҳақиқий таннархи бўйича сотилмоғи керак. Бу услуб барча ривожланган давлатларда кўп йиллардан буён амал қилмоқда. Алал-оқибат ватандошларимиз буғдой нонига нисбатан картошкани 3-4 марта кўпроқ пишириб қовуриб ейдиган бўлади. Бу халқимиз ва давлатимизга ҳар томонлама фойдали ҳамда манфаатлидир.


7-ТАКЛИФ. Маълумки, Ўзбекистонда Президент раҳбарлигидаги ижроия ҳокимияти, қонун чиқарувчи Олий Мажлис ва Суд ҳокимияти бор. Илгари ҳам, бугун ҳам Ўзбекистонда Давлат хавфсизлиги хизмати ҳамда прокуратура тўртинчи ҳокимият бўлиб қолмоқда. Ривожланган демократия мамлакатларида прокуратура органи ваколатлари жуда қаттиқ чегараланган ва шу сабабли оммавий ахборот воситалари (ОАВ) 4-ҳокимият вазифасини бажаради. Ушбу халқаро тажрибадан, шунингдек Ўзбекистон Мустақиллигининг олдинги 25 йиллик аянчли тажрибасидан келиб чиқиб прокуратура органлари ваколатларини кескин камайтириш ўринлидир ([14]-[15]). Фақат шу ҳолдагина ОАВ ватанимизда 4-ҳокимият ўрнини эгаллаши ва халқимиз ҳақиқий демократия эркинликлари мавжуд бўлган адолатли давлатга эга бўлиши мумкин.


8-ТАКЛИФ. Президент Шавкат Мирзиёев 2018 йил 4 май куни “Мамлакатни демократик янгилаш жараёнида фуқаролик жамияти институтларининг ролини тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида” номли фармонга имзо чекди ([16]-га қаранг). Ўзбекистонда ҳақиқий фуқаролик жамиятини вужудга келтириш учун юз минглаб, ҳатто миллиондан ортиқ нодавлат нотижорат ташкилот (ННТ)лари фаолият олиб бормоғи керак. Туркий ва форсий халқларнинг 4-5 минг йиллик тарихига эга бўлган гап-гаштакдек демократия эркинликлари асосига қурилган ННТлари бор. Гап-гаштакларни оммавийлаштириш ва ривожлантириш ҳақида қарор имзоланса ва ҳокимлар ҳамда жойлардаги ҳокимият органлари қўллаб-қувватласа ватанимизда яқин йилларда юз минглаб гап-гаштак деб аталувчи туркий ННТлар фаолият олиб бора бошлайди. Бу жараёнда улар дунё жамоатчилигини лол қолдириб фуқаролик жамиятини тездан шакллантиради ва ривож топтиради.


9-ТАКЛИФ. Ўзбекистон Мустақиллигининг деярли 27 йили давомида турли фуқаролар ўз бойлигини турли йўллар билан, баъзан яширин ноқонуний усуллар билан шакллантирди. Уларнинг мулклари Ўзбекистонда ва хориж имамлакатларида бор. Мамлакатимиз фуқаролари бундан буён мулкни ҳалол ва қонуний йўл билан топишига эришиш учун авваламбор мавжуд очиқ ва яширин мулкларни давлат рўйхатидан ўтказишга эришмоғимиз керак. Бунинг учун барча фуқароларимизга 6 ойлик ёки бир йиллик муддатга мулк ва пул маблағи амнистияси ҳамда легализациясини эълон қилиш ўринлидир. Масалан, қўшнимиз Қозоғистонда бундай қонун икки марта – 2008 ва 2014 йилларда эълон қилинганди ([17]-[18]). “Мулк легализацияси тўғрисида (Закон о легализации имущества)” номли Қозоғистон қонунида муддат 2014 йил 30 июндан 2016 йил 31 декабргача қилиб белгиланганди, [19]).

Токи 6 ойлик ёки бир йиллик муддат ичида барча фуқаролар Ўзбекистонда ва хориждаги мулкларини, банклардаги пул сармояларини ватанимизда расман давлат рўйхатидан ўтказишсин. Муддат тугагач аниқланган ноқонуний мулклар ва банклардаги пул маблағлари давлат ихтиёрига конфискация қилиниши ҳақида ҳам огоҳлантирилсин. Шу ҳолда мамлакатимизга миллиард-миллиард долларлар қайтиши ва Ватанимиз иқтисодиётида ошкора ҳамда қонун доирасида ишлатила бошланиши мумкин ва керак.


10-ТАКЛИФ. Мулк ва маблағлар амнистияси муддати тугагач ва улар рўйхатга олиб бўлингач Ўзбекистонннинг ҳар бир фуқароси йиллик даромади ҳақида декларация тўлдириши мажбурий эканлиги ҳақида Олий Мажлис қонун қабул қилади ва презиидентимиз имзосидан кейин кучга киради. Мана шу йўл билан халқимиз айрим фуқаролар ва амалдорлар бойлигини назорат қилиши ва коррупсияга қарши қонуний курашиши мумкин бўлади.


11-ТАКЛИФ. Ён қўшнимиз – жон қўшнимиз Қозоғистоннинг шимолий вилоятларида руслар кўпчиликни ташкил қилмоқда. Бир неча йилдан кейин Украинага қарашли Қрим ярим оролидагидек мураккаб вазият пайдо бўлиши мумкин. Шунда Россия Қозоғистон шимолига қўшин киритиб, референдум ўтказиши ва бу вилоятларни ўз таркибига қўшиб олиш эҳтимоли бор. Мана шу ноқонуний ишларга имкон бермаслик учун Қозоғистоннинг шимолий вилоятларига туркий халқлар, жумладан ўзбекларнинг ёш оилаларини ушбу ҳудудларга эркин кўчиб ўтишига имкон яратиб бермоқ керак.

Қозоғистон раҳбарияти жанубий туманлардан шимолий туманларга кўчиб ўтадиган оилаларга алоҳида маблағ ажратиш ҳақида қарор чиқарди. Биринчидан, иссиққина жанубий вилоятларда яшаётган қозоқлар совуқ шимолий вилоятларга кўчиб ўтиши амри маҳолдир. Иккинчидан, Қозиғистондаги қозоқлар сони камлик қилади.

Ўзбекистоннинг Фарғона водийсида жойлашган Андижон, Наманган ва Фарғона вилоятларидаги халқимиз жуда тиғиз ҳолда яшамоқда. Раҳматли Шароф Рашидов (1917-1983) раҳбарлиги даврида Мирзачўлни ўзлаштириш байроғи остида Мирзачўлда 45 та совхоз ташкил этилди ва водийдан ихтиёрий равишда адашмасам 1,5 миллион киши, асосан ёш оилалар ихтиёрий равишда кўчириб ўтказилди. Шу йўл билан водийдаги демокрафик аҳвол яхшиланганди.

Қозоғистон раҳбарияти Мустақилликка эришгач 1991 йилда дунё мамлакатларига тарқаб кетган қозоқларни ўз ватанларига қайтариш бўйича Ўролмон номли тадбирни ўтказди ва бугунги кунгача бир миллиондан ортиқ қозоқлар ўзларининг тарихий ватанларига кўчиб келиб яшашмоқда. Улар асосан Қозоғистоннинг жанубий вилоятларига жойлашишди. ([20]-[21]).

Мана шу тажрибадан келиб чиқиб Ўзбекистон раҳбарияти Қозоғистон раҳбарияти билан келишган ҳолда туркий халқларимиз кўп минг йиллик ҳудуди бўлган Қозоғистоннинг шимолий вилоятларига туркий халқлар, жумладан ўзбекларнинг кўчиб ўтишини ташкиллаштириши ўринлидир. Бу тадбирни Ўролмонга уйқаш қилиб Турколмон деб аташ ҳам мумкин. Бу тадбирни осонлаштириш учун Қозоғистон ва Ўзбекистон ўртасида яшаш учун кўчиб борган фуқароларга фуқароликни соддалаштирилган ҳолда олиш тартиби тўғрисида келишув (шартнома) имзоланиши муҳимдир. Шу ҳолда Қозоғистонда мардикор бўлиб ишлаб юрган Ўзбекистон фуқаролари ҳам Қозоғистон фуқаролигини олиш ва қонуний меҳнат қилиш имконига эга бўлади.

Ушбу тарихий тадбирда бошқа туркий давлатлар фуқаролари ҳам кўчиб ўтишини ташкил қилиши ва ёрдам бериши мумкин ва керак.


12-ТАКЛИФ. Ўзбекистонда электр тармоқларини 220 волтдан АҚШдаги каби 120 волтга ўтказиш керак. Мен шу ҳақдаги мақоламни www.siyosat.wordpress.com сайтида ва Фейсбукдаги саҳифаларда 2018 йил 14 май куни чоп этдим ([22]). Ўша мақоламда ёзилган ушбу таклифнинг ижобий томонларини келтириб ўтсам.

“Электр тармоғидаги кучланиш 120 волт ва частотаси 60 герц бўлган АҚШ стандартига ўтишнинг ижобий томонларини санаб ўтай.

1. АҚШ трансформаторлари ва подстанцияларининг сифати яхши ва узоқ муддат кафолатли ишлайди.

2. Улар нисбатан хавфсиздир, яъни куйиш ва ёнғин чиқиш эҳтимоли жуда пастдир. Мен АҚШда қочқин сифатида 2010 йил 21 январдан бери яшамоқдаман. Лекин бирор марта “электр симларининг қисқа туташуви натижасида ёнғин чиқди ва фуқаролар ёнғинда ҳалок бўлди” деган хабарни эшитмадим ва ўқимадим.

3. Биз 220 волтли кучланиш тармоғида фуқаролар учун биттадан розетка ўрнатамиз. АҚШда эса кучланиш 120 волт бўлганлиги сабабли бирданига иккиталик, яъни қўш розетка ўрнатилган. Сиз компютер ва бошқа электр ускуна ҳамда аппаратларингизни бирданига 2 та розеткага улашингиз мумкин. Қизиғи яна шундаки, кўпинча битта хонада, масалан хонадонингизда, меҳмонхона ва кутубхоналарда бундай қўш розеткалар бир нечта жойга ўрнатилган. Чунки қисқа туташув ва ёнғин чиқиш эҳтимоли нолга тенг.

3. 120 волтли АҚШ электр тармоғининг яна битта муҳим ижобий томони бор. Фуқаролар ишлатаётган жуда кўп электр асбоблари ва ускуналари учун 120 волт кучланиш етарлидир ва улар иккиталик штепсел вилкасига эга. Лекин музлатгич, ҳаво совутгич (кондиционер), микротўлқинли печ, электр плита, электр иситгич каби ускуналарга 220-240 волт кучланиш талаб этилади. Бундай ускуналар учун АҚШ электр тармоқларида учинчи кучланиш сими бор ва у электр розеткасида учинчи думалоқ тешик кўринишдадир. Ҳозиргина санаб ўтган ускуналар штепсел вилкаси 3 талик бўлиб, қўшимча 3-контакти ёрдамида розеткадан 220-240 волтли кучланиш ола бошлайди.

4. 120 волтли электр тармоқлари шароитида Ўзбекистондаги барча газ плиталарини электр плиталарига алмаштиришимиз мумкин ва керак. АҚШда асосан электр плиталар ишлатилади, газ плиталар ишлатиладиган жойлар жуда кам. Табиий газни ҳар бир хонадонга олиб келиш учун кўчалар қазилиб, газ трубалари кўмилиши ва майда трубалар ёрдамида газни ҳар бир фуқаро хонадонига улаб олиб кириш учун сарф бўладиган маблағ, вақт ва имкониятларни ҳисобга олинг. Бунга қўшимча ҳар бир хонадонга махсус газ ҳисоблагичлари ўрнатишга кетадиган маблағлар ҳам сарф бўлади. Электр плиталар ўрнатилганида бундай катта муаммолар ўз-ўзидан йўқ бўлади. Чунки электр токи 120 волтли тармоқдан келади ва ҳисоблагичда умумий электр миқдори ҳисоб-китоб қилинаверади.

5. 120 волт кучланишга мўлжаллаб ишлаб чиқарилаётган АҚШ электр асбоблари ҳамда ускуналарининг сифатлилиги ва узоқ муддат ишлашини кўп йиллар давомида амалда исботлаган. Шу асосда АҚШлик мутахассислар ёрдамида Ўзбекистонда қуриладиган заводлар маҳсулоти Осиёда, ҳатто дунёда рақобат бардош бўлади.

6. Қолаверса, Ўзбекистон 220 волтли кучланиш тармоғидан 120 волтли электр тармоғига ўтиш орқали Россия Империясига бўлган яна битта муҳим боғланишдан қутуламиз ва электр соҳасида ҳам мустақил бўламиз» [22]

Ушбу таклифимга доир Фейсбук саҳифаларида кўпгина саволлар тушди ва мунозаралар бўлди. Уларга ёзган жавобларим асосида яна битта мақола чоп этарман, иншааллоҳ.


13-ТАКЛИФ. Яқинда Марказий Осиёдаги халқларнинг ХV асргача бўлган тарихига доир мактаблар учун ўқув дарслиги яратилди ва туркий давлатлар мактабларида ўқитиш йўлга қўйилмоқда. Шу дарслик Ўзбекистон Маориф вазирлиги мутахассислари тарих фани олимлари билан биргаликда кўриб чиқишгач, мамлакатимиз мактабларида фарзандларимизга ҳам ўқитишни йўлга қўйсак туркий халқлар бирлиги ва ҳамкорлигига яхши асос қўйган бўлардик.


14-ТАКЛИФ. Мен 2018 йил 8 март куни Фейсбукдаги саҳифамда ва 16 та гуруҳ саҳифаларида “Ичимлик сув муаммоси ва Сарез кўли” номли таклиф-мақоламни чоп эттирдим. У ерда қуйидаги ижобий томонларини санаб ўтгандим.

“Таклифим: Ўзбекистон Сарез кўлини Тожикистондан ижарага олмоғи керак. Бунинг учун бу ҳақда шартномани 50 ёки 100 йил муддатга имзоланиши мақсадга мувофиқдир.

Бу шартномадан келиб чиқадиган ижобий натижаларни санаб ўтай.

1. Ўзбекистон вилоятлари ҳудудидаги сувлар тўпроқдаги тузлар ва бошқа моддалар, шунингдек корхоналар ҳамда инсонлар фойдаланган сувнинг турли хил оқовалари билан у ёки бу даражада ифлосланган. Бу сувни кўп меҳнат ва маблағ сарфлаш билан ҳам тоза ичимлик сув даражасида тозалаш имконияти йўқ.

2. Сарез кўлидаги сув Аллоҳ яратгандек жуда тоза бўлиб, баланд тоғда жойлашганлиги сабабли ҳозирги замон оқовалари ва тузлари билан заҳарланмаган.

3. Ҳар бир инсон танаси оғирлигининг 50-70 фоизи сувдан иборатдир. Шу сабабли тоза ичимлик сувини етказиб бериш орқали халқимиз соғлигини тиклаймиз ва сақлаймиз.

4. Бугунги кунда Ўзбекистонда 32 миллиондан ортиқ киши яшамоқда. Яқин йилларда Ўзбекистон халқи 40 миллиондан, кейин 50 миллиондан ортиши кутилмоқда. Демак, ичимлик сувига бўлган талаб яқин йилларда янада ортади.

5. Сарез кўли баланд тоғда жойлашганлиги сабабли уни кўп энергия сарфламай табиий оқиши ёрдамида пастга – Ўзбекистонимиз ҳудудидига трубалар ёрдамида олиб келиш мумкин ва керак. Бунинг учун Сарез кўлидан сал пастроқда қулай жойда алоҳида сув тақсимлаш корхонаси (объекти)ни қуриш ўринлидир. Ушбу корхонага кўлдан сувни доимий равишда трубалар ёки анҳор кўринишида оқизиб, кейин трубаларга тақсимлаб Ўзбекистон сари оқизишимиз мумкин.

6. Сарез кўли Помир тоғларининг сейсмик фаол ҳудудида жойлашган. Олимлар ҳисоб-китобига кўра ўртача ҳар 250 йилда бир марта 9 баллик, ҳар 100 йилда 7 баллик зилзилалар бўлиб туради. Бундай зилзила оқибатида Усой уюми Сарез кўлидаги 17 куб км, яъни 17 миллард тонна (!) сувни ушлаб тура олмаслиги ва бузилиши мумкин. У ҳолда бу улкан сув 20-30 метр баландликда тоғдан катта шиддат билан пастга сел оқими бўлиб давомли оқиши ва ўз йўлидаги барча нарса ҳамда қишлоқу шаҳарларни дабдала қилиб вайрон қилиши мумкин. Бу тарихда кўрилмаган баҳайбат сел оқибатида Афғонистон, Тожикистон, Туркманистон ва Ўзбекистон ҳудудидан миллардлаб тонна сув оқиб ўтиб, Амударёнинг қуйи қисми ва Орол денгизигача бўлган катта ҳудуд сув остида қолади. Бу ҳудудда бугунги кунда 6 миллион инсон яшамоқда. Агар биз Сарез кўлидан ичимлик сув учун ҳар йили маълум миқдордаги суни трубалар орқали оқизиб олиб турсак кўлдаги сувни хавфсиз баландлик даражасида сақлаб туришимиз мумкин бўлади. Натижада Марказий Осиё халқлари бошига хавф солиб турган жуда катта табиий фалокат олдини оламиз.

7. Яна бир яхши томони – Аллоҳ бу кўлдаги сувни ҳар йили тоғдаги қорларнинг эриши ва ёмғир сувлари билан тўлдириб туради.

8. Ўзбекистон халқи бундай тоза тоғ суви учун давлат белгилаб берган сув солиғини тўлашга, аниқроғи ҳар бир киши ишлатган сув миқдорига қараб ҳақ тўлашга тайёр. Биз бу билан қардош Тожикистон халқига Сарез кўлидаги тоза сув учун маълум бир миқдорда маблағ тўлаймиз. Шартнома асосида ушбу маблағга яраша Тожикистон халқига керакли бўлган Ўзбекистонда ишлаб чиқарилган товар ва маҳсулотлар беришимиз мумкин ва керак. Бундай ўзаро фойдали иқтисодий алоқалар Ўзбекистон ва Тожикистон халқларини янада яқинлаштиради ва дўст биродар қилади.

9. Бирлашган Милллатлар Ташкилоти Ер юзи аҳолисини тоза ичимлик сув билан таъминлаш борасида ҳам фаолият олиб бормоқда. Шу сабабли бундай савобли лойиҳага БМТ ва бошқа халқаро ташкилотлар ёрдам бериши тайин” [23]

Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев 2018 йил 9-10 март кунлари Тожикистон Республикасига расмий давлат ташрифи билан борди.

2018 йил 9 март кечқурун Душанбе шаҳрида Тожикистон президенти Имомали Раҳмон ва Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёевнинг матбуот анжумани (пресс-конференцияси) бўлди. Унда И.Раҳмон Сарез кўли масаласида қуйидаги гапларни рус тилида айтди. Мен унинг ўзбек тилига таржимасини келтираман.

“Биз Сарез кўлидаги ғоят катта тоза чучук сув заҳираларини шу регионда жойлашган Тожикистон, Ўзбекистон ва бошқа мамлакатларнинг ичимлик сувига бўлган эҳтиёжлари учун бундан кейин ишлатиш бўйича биргаликда аниқ чора-тадбирларни кўриб чиқиш ва қабул қилиш ҳақида келишиб олдик. Ишонаманки, бу жуда тоза сув ресурслари бизнинг региондаги халқлар эҳтиёжини узоқ муддатга таъминлайди.

Имкониятдан фойдаланиб таъкидлашим керакки, мен бир неча марта жуда юқори минбарлардан, жумладан Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ), шунингдек ўзимнинг Парламентга мактубларимда Тожикистон қўшнилар учун сувдан фойдаланишда муаммолар яратган эмас ва буни келгусида ҳам қилмоқчи эмаслиги ҳақида билдирганман. Биз ҳеч қачон ҳеч бир шароитда ўз қўшниларимизни сувсиз қолдирмаймиз” [24]

Президент Шавкат Мирзиёев Сарез кўли бўйича таклифимни қабул қилиб бу борада Тожикистон президенти Имомали Раҳмон билан келишгани яхши бўлди. Энди мутахассисларимиз Сарез кўлининг чучук сувларини Ўзбекистонга оқизиш лойиҳаси бўйича талабларни ёзиб дунё бўйича халқаро танлов эълон қилишлари керак. Дунёнинг етакчи мутахассислари томонидан тайёрланадиган лойиҳалардаги энг яхши томонлари бўлажак умумий лойиҳада акс этади ва яратилажак иншоотлар мустаҳкамлиги ҳамда ҳимояланганлиги таъминланади. Қолаверса, ушбу танлов орқали Марказий Осиёда амалга оширилаётган халқаро лойиҳаларимиз дунё мухассислари орасида муҳокама бўлади ва диёримизга қизиқишлари ортади.


15-ТАКЛИФ. Ўзбекистонда ва Марказий Осиёда тоғларни ўрганиш, тоғ ҳудудларидан экологияга зарар етказмай фойдаланиш, тоғларда қурилажак иншоотлар хавфсизлигини таъминлаш, тоғ ҳудудларида ички ва халқаро туризмни ривожлантириш орқали давлатимиз ва халқимизни бойитиш, шунингдек дунё мамлакатларида тоғлардан фойдаланиш ва тоғ ҳудудларини ривожлантириш тажрибаларини ўрганиш учун ТОҒЧИЛИК илмий текшириш ва лойиҳалаш институтини ташкил этиш мақсадга мувофиқдир. Ушбу янги йўналишда мутахассислар тайёрлаш учун институт ёки университетда янги ТОҒЧИЛИК факултетини ҳам очсак яхши бўларди.

Бишкекда бўладиган туркий давлатлар раҳбарлари рози бўлишса янги илмий-текшириш ва лойиҳалаш институтини туркий давлатлар миқёсида изланиш ва лойиҳалаш тадбирларини олиб борадиган институт деб ташкил этсак ҳам бўлади.

Ўзбекистон Республикаси Ўрмон хўжалиги Давлат қўмитасини Тоғчилик Давлат қўмитаси деб ўзгартириб, унинг ҳузуридаги Ўрмон хўжалиги илмий тадқиқот институтини Тоғчилик институти таркибига киритсак маъқул бўлар. [25]


16-ТАКЛИФ. Термит деб аталмиш ҳашаротлар тудаси асосан ёғоч ва ёғоч маҳсулотларини еб, халқ хўжалигига, фуқароларимиз уй-жойларига ва тарихий ёдгорликларига катта хавф туғдирмоқда. Термитлар Ўзбекистондаги деярли ҳамма вилоятларда бор.

Ўзбекистон Вазирлар Маҳкамаси 2012 йилнинг 2 февралида “Термитга қарши кураш ишларини жадаллаштириш ва унинг зарарларини бартараф қилиш тўғрисида” махсус қарор қабул қилди. Ушбу ҳужжатга биноан Ўзбекистон Фанлар академияси Зоология институти қошида “Термитга қарши кураш маркази” ташкил қилинди. Лекин бугунги кунгача жиддий ўзгаришлар йўқ.

Таниқли ёзувчи, шоир, www.xabar.uz сайтининг махсус мухбири Каримберди Тўрамурод ҳожи 2018 йил 10 август куни Самарқанд вилояти, Қўшработ туманидан қуйидаги жуда ташвишли хабарни Фейсбукдаги ўз саҳифасида чоп этди.

“Самарқанд вилоят ҳокими топшириғи билан тузилган Жамоатчилик Назорат Гуруҳи (ЖНГ) Қўшработ туманида ишлаяпти.

Мен ишлаётган маҳалла аҳлининг бир қисми Обойсойнинг нариги юзида истиқомат қилар экан. У тарафдаги хонадонларнинг муаммоларини ўрганиш учун бориб, даҳшатли бир манзарага гувоҳ бўлдим.

Термитлар!

Маҳаллий аҳоли “Сариқ қумурсқа” дейдиган бу ваҳший ҳашоротлар инсонларга жиддий уруш очганга ўхшайди. Термитлар хонадонлардаги дераза ромларини, шифтларга қоқилган фанерларни, ҳатто тўсинларни еб битирибди. Айрим тўсинлар ичи еб битирилганидан синиб тушибди. Термитлар ҳатто томлардаги ёғоч, тахталар (страпелалар)ни ейишни бошлабди.

Ҳабибуллоҳ аканинг уйига кириб, уларга бу уйни зудлик билан тарк этишларини маслаҳат бердим. Чунки бу кетишда яқин орада уй тўсинлари болаларини босиб қолиши мумкин. Молхоналарига кириб, даҳшатга тушдим. Ёғоч, тахтаман деганини термитлар еб, кемириб ташлаган. Уй ва молхоналарнинг ҳамма ёғи термитларнинг “уялари” билан тўлиб тошган.

Гўзар аҳли туман санитария эпидимиология станциясига мурожаат қилишган, улар аҳолига “граната” шаклидаги ғалати дориларни беришган, аммо термитлар бу “граната”ларни писанд ҳам қилмаган, кўпайса кўпайганки, бир дона ҳам камаймаган” [26]

Термит қолдиқлари Триас даври деб аталмиш 200-250 миллион йил олдинги ер қатламларида топилган. Яъни улар Ер юзида камида 200-250 миллион (!) йилдан бери яшамоқда. Бизнинг замонда яшаётган термитларнинг 2933 хили дунё фанига маълум. Улардан 10 фоизи инсон хўжалигига зарарли бўлиб, йилига тахминан 20 миллиард долларлик зарар етказар экан. [27]

Термитларнинг 435 хили Осиё қитъасида, Африкада 1000 хили, Шимолий Америкада 50 хили, Жанубий Америкада 400 хили, Европада 10 хили, Австралияда 360 хили тарқалган. Термитларнинг 7 хили собиқ Совет Иттифоқи мамлакатларида яшамоқда. Шулардан 4 хили, жумладан Каримберди Тўрамурод ҳожи видеога олган Туркистон термити (Anacanthotermes turkestanicus) халқ хўжалиги ва Ватанимиз фуқаролари хонадонларига катта зарар етказмоқда. [26], [27]

250 миллион йилдан бери яшаб келаётган термитларга унча-бунча заҳарлар ҳам таъсир қилмайди. Кучли заҳарлар эса фойдали ҳашаротларнинг ҳам кўплаб қирилиб кетишига олиб келади. Шунинг учун битта оиласида миллионтагача термит бўлган ҳашаротга қарши биологик йўллар билан кураш олиб бормоқ керак. Бунда “Душманимнинг душмани – менинг дўстимдир” принципида иш тутмоқ маъқулдир.

Юз миллион йиллардан бери термитларнинг ашаддий душмани – чумолилардир. Улар ўртасида доимий урушлар бўлиб туради (суратларга қаранг).
JANGtermitCHUMOLI1foto0_13522c_4728489d_orig (700x466, 233Kb)

Чумолилар қўшини билан термитлар қўшини ўртасида қонли жанг давом этмоқда. [28]


JANGtermkitCHUMOLI2foto0_135025_c08947f1_orig (700x466, 308Kb)
Ушбу термит жангчиси куни битган ва бироз вақт давомида чумолилар унинг танасини парчалаб ўз уйларига ўлжа қилиб олиб кетишади. [28]

Совет Иттифоқи даврида 1960-йиллардан бошлаб қишлоқ хўжалигида хилма-хил заҳарли моддалар ва турли хил ўғитлар кенг миқёсда қўлланилганлиги, ғўза дефолияцияси (баргини сунъий тўктириш) учун заҳарли моддалар авиация ёрдамида сепилгани, шунингдек ўсимликларни суғориш ва яхоб бериш вақтида сувнинг кўп ишлатилиши ва чумоли уяларига зарар етказилиши оқибатида фойдали чумоли уялари камайиб кетди. Оқибатда термит оилалари кўпайиб ватандошларимиз уйларидаги ва бошқа муҳим иншоотдаги тахта ҳамда ёғочларни ичдан еб битирмоқда.

Демак, термитларни бартараф қилиш учун термит уя қурган ва кўпайган туманларда чумоли уялари ва оилаларини кўпайтирмоғимиз лозим. Шунда чумолилар қўшини термитларни бартараф қилади.

Бу усулнинг афзал томони шундаки, у инсонларга заррача зиён етказмайди.

Бу усулимиз билан биз Ўзбекистондагина эмас, балки қадимдан Туркистон деб аталмиш барча туркий давлатлар ҳудудидаги термитларни даф қилиш йўлини амалда кўрсатиб берамиз, иншааллоҳ.


17-ТАКЛИФ. Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг 2017 йил 10 сентябрдаги
“Мактабгача таълим тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида” ги қарор яхши қарордир [29]. Натижада Ватанимизда мактабгача болаларни боғча билан таъминлаш чора-тадбирлари амалга ошади.

Боғчада яхши тарбияланиб, ўқиш ва билимга қизиққан болаларимиз мактаб ёшига еткач ўз билимларини янада кенгайтириши ва ўстиришларига имкон яратишимиз муҳим. Бунинг учун интернетдаги ўзбек тилидаги умумий маълумотларни жиддий равишда тўплашимиз ва дунё тилларидан таржима қилиб бойитишимиз зарур. Одатда дунёдаги миллиардлаб кишилар, жумладан мен ҳам кўпинча википедия сайтидаги бой ва турли хил маълумотлардан фойдаланамиз. Бугунги кунда википедиядаги энг камбағал ва кам мақолаларга эга бўлган тиллардан бири ўзбек тилидаги википедия бўлимидир.

Агар президентимиз қарорига асосан камида 100 мутахассисдан иборат гуруҳ тузилса ва улар Ўзбек Миллий Энциклопедиясини яратган каби Википедияда ўзбек тилидаги бўлимини энг бой бўлимга айлантириш бўйича фаолият олиб боришса жуда яхши бўларди. Шу ҳолда дунё ўзбеклари ушбу саҳифадан кенг фойдаланар ва ўзбек тилининг таъсири ошган бўларди. Энг муҳими ўзбек ёшлари, шунингдек барча ўзбеклар она тилларида ўзлари хоҳлаган ва имкони бўлган вақтларда дунё аҳамиятидаги маълумотларни эркин ўқиб билимларини оширишлари ва дунёқарашини кенгайтиришлари мумкин бўлади.


18-ТАКЛИФ. Маълумки, Ўзбекистон қишлоқлари ва туманларида компютер билан таъминланмаган оилалар, ёшлар кўпчиликни ташкил этади. Бундай ёшларимизга компютер ва интернетдан фойдаланишга имкон яратиш учун ҳар бир туман ҳудудида кутубхоналарни қайтадан 21-аср талаблари даражасида ташкил этсак яхши бўларди. Ушбу кутубхоналарда катталар ва болалар фойдаланадиган компютерлар ўрнатилса ва бир ёки икки соат текин ишлатиш имкони берилса яхши бўларди. Шу ҳолда умумий компютер саводхонлиги кескин ошади ва улар орасидан турли соҳалар бўйича яхши мутахассислар, олимлар, шоирлар, ёзувчилар ва бошқалар етишиб чиқа бошлайди.

19-ТАКЛИФ. Интернет сайтларидаги турли тиллардаги мақолаларни ўзбек тилига таржима қиладиган ва ўзбек тилидан бошқа тилларга таржима қиладиган яхши таржима дастури йўқ. Мутахассислардан иборат гуруҳ тузиб, ушбу катта камчиликни тугатиш керак. Токи ўзбеклар ҳам дунё тилларидан, авваламбор Бирлашган Миллатлар Ташкилотида доимий қўлланилаётган 6 та тил бўлмиш инглиз, испан, француз, араб, рус, хитой тилларидан яхши таржима қиладиган дастурлардан фойдаланмоғи керак. Шундай дастлабки таржима дастурини www.translate.google.com сайтига қўйсак яхши бўларди.


20-ТАКЛИФ. 2018 йил сентябрда Бишкекда Туркий давлатлар раҳбарларининг навбатдаги йиғилишида сиз, жаноб Президент Шавкат Мирзиёев ҳам қатнашасиз ва қизиқарли таклифларни киритасиз, деган умиддаман.

Менимча, туркий давлатлар ўзаро хом-ашёни дунё бозоридаги ўртача нархдан камида 25-30 фоиз арзонроқ нархда сотиши керак. Буни имзоланадиган алоҳида шартнома билан мустаҳкамлаш ўринлидир. Шунда туркий давлатлар бир-бирлари билан иқтисодий жиҳатдан янада маҳкамроқ боғланадилар. Масалан, Ўзбекистон Қирғизистонга газни 25-30 фоиз ёки ундан кўпроқ фоиз миқдорда арзонроқ сотиши керак. Ўз навбатида Ўзбекистон нефт маҳсулотини Қозоғистондан 25-30 фоиз арзонроқ нархда сотиб олиш имконига эга бўлади.

Дунё мусулмонлари 2018 йил 21-23 август кунлари нишонланаётган Муборак Қурбон ҳайити кунлари халқимизни юқорида ёзилган таклифлар амалга ошадиган кунларга тезроқ етказишини Аллоҳдан сўраб қоламан.

P.S. 2018 йил 22 август куни Ўзбекистоннинг Вашингтон шаҳридаги элчихонасида ватандошлар билан 2 соатлик учрашув ва савол-жавоблар бўлди. Шу учрашув тугагач мен ушбу 20 та таклифим ёзилган Мурожаатномамни Ўзбекистоннинг АҚШдаги элчиси бўлиб 2017 йил 12 октябрдан сайланган Жавлон Ваҳобовга (1980) бердим ва уни Тошкентга Президент Шавкат Мирзиёевга ёки унинг Вертуал қабулхонасига етказишни илтимос қилдим.


ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. АҲМАДЖОНОВ Ш. Пул муомаласи ва ўзбек сўмининг қадри. - http://turonzamin.org/2006/08/28/mustaqillik-nima-berdi-iqtisodiy-tahlil/#more-286 (www.turonzamin.org 2006.28.08).

2. АҲМАДЖОНОВ Ш. 2011: Ўзбек сўмининг қадри. - http://yangidunyo.com/?p=21587 (http://yangidunyo.com/?p=21587 2011.28.08).

3. АБДУЛЛАЕВ Ё., ҚОРАЛИЕВ Т. Пул: 100 савол ва жавоб. – Т.: “Меҳнат”, 1996. – 160 б.

4. ТЮРИКОВ В, ШАГУЛЯМОВ Р. Независимая Республика Узбекистан: Памятные события и даты (Мустақил Ўзбекистон Республикаси: Унутилмас воқеалар ва саналар) (1991-1998). В 2-х томах. – Т.: Узбекистон, 1997-1998.

5. Ўзбекистон валюта биржасида. – “Халқ сўзи”, 1994 йил 1 июл.

6. Курсы валют, установленные Центральным банком Узбекистана на 15.05.2018. - https://bank.uz/currency/cb.html (www.bank.uz 17.05.2018).

7. Указ Президента Азербайджанской Республики “Об изменении номинальной стоимости денежных знаков и масштаба цен (деноминации) в Азербайджанской Республике” (“Озарбайжон Республикасида пул белгиларининг номинал қиймати ва нархлар миқёсини (деноминация) ўзгартириш тўғрисида” Озарбайжон Республикаси Президентининг Фармони). – http://bank.abc.az/index.php?p=55 (www.bank.abc.az ).

8. Туркменский манат (Туркманистон манати). – http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%BA%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82#.D0.94.D0.B5.D0.BD.D0.BE.D0.BC.D0.B8.D0.BD.D0.B0.D1.86.D0.B8.D1.8F_.D0.BC.D0.B0.D0.BD.D0.B0.D1.82.D0.B0 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

9. Соглашение между РК и РФ об упрощенном порядке получения гражданства утратило силу, но его положения отражены в другом международном договоре - МИД РК. - https://www.zakon.kz/131834-soglashenie-mezhdu-rk-i-rf-ob.html (www.zakon.kz 26.01.2009).

10. Соглашение между Республикой Беларусь, Республикой Казахстан, Кыргызской
Республикой и Российской Федерацией об упрощенном порядке приобретения гражданства (г. Москва, 26 февраля 1999 года). - https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1015242#pos=58;-102 (www.online.zakon.kz ).

11. Президент Таджикистана подписал закон о "золотой" амнистии. - https://lenta.ru/news/2011/08/22/amnesty/ (www.lenta.ru 22.08.2011).

12. Закон Республики Таджикистан «Об амнистии» (полный текст). - http://news.tj/ru/news/zakon-respubliki-tadzhikistan-ob-amnistii-polnyi-tekst (www.news.tj/ru/ 24.08.2011).

13. «Золотая» амнистия. 12 тыс. человек могут рассчитывать на свободу в РТ. - http://tjk.rus4all.ru/news/20160819/726793082.html (www.tjk.rus4all.ru 19.08.2016).

14. Тюренкова К. А., Демидов А. С. Конституционно-правовой статус прокуратуры в зарубежных странах: сравнительно-правовой анализ // Молодой ученый. — 2015. — №21. — С. 633-636. — URL https://moluch.ru/archive/101/22885/ (дата обращения: 17.05.2018).

15. Особенности деятельности прокуратур прибалтийских государств (Латвийской Республики. Литовской Республики, Эстонской Республики). - https://lib.sale/prokurorskiy-nadzor_1295/osobennosti-deyatelnosti-prokuratur-98170.html

16. Мамлакатни демократик янгилаш жараёнида фуқаролик жамияти институтларининг ролини тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармони. - http://uza.uz/oz/documents/mamlakatni-demokratik-yangilash-zharayenida-fu-arolik-zhamiya-04-05-2018 (www.uza.uz/oz/documents/ 2018.04.05).

17. Закон Республики Казахстан «Об амнистии в связи с легализацией имущества (с изменениями и дополнениями по состоянию на 26.03.2007 г.)» - https://online.zakon.kz/document/?doc_id=30061502#pos=1;-117 (www.online.zakon.kz/document/ ).

18. Постатейный комментарий к Закону Республики Казахстан «Об амнистии в связи с легализацией имущества» от 5 июля 2006 года № 157-III. - https://online.zakon.kz/document/?doc_id=30078966#pos=1005;-103 (www.online.zakon.kz/document/ ).

19. Закон Республики Казахстан «Об амнистии граждан Республики Казахстан, оралманов и лиц, имеющих вид на жительство в Республике Казахстан, в связи с легализацией ими имущества (с изменениями дополнениями по состоянию на 29.03.2016 г.)» - https://online.zakon.kz/document/?doc_id=31573214#pos=298;-102 (www.online.zakon.kz/document/ ).

20. Оралманы. - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%8B (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

21. "Ўролмон"ларнинг асосий қисми ўзбекистонлик қозоқлардир. - https://www.ozodlik.org/a/26797092.html (www.ozodlik.org/a/ 2015.16.01).

22. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистонда электр тармоқларини 220 дан 120 волтга кўчириш керак. - https://siyosat.wordpress.com/2018/05/14/%d1%9e%d0%b7%d0%b1%d0%b5%d0%ba%d0%b8%d1%81%d1%82%d0%be%d0%bd%d0%b4%d0%b0-%d1%8d%d0%bb%d0%b5%d0%ba%d1%82%d1%80-%d1%82%d0%b0%d1%80%d0%bc%d0%be%d2%9b%d0%bb%d0%b0%d1%80%d0%bd%d0%b8-220-%d0%b4%d0%b0%d0%bd/#more-11871 (www.siyosat.wordpress.com 2018.14.05);

https://www.facebook.com/profile.php?id=100002930964631 (www.facebook.com Facebook даги “Шухратжон Ахмаджонов” саҳифаси, 2018.14.05).

23. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ичимлик сув муаммоси ва Сарез кўли. - https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=1696120967162252&id=100002930964631 (www.facebook.com Фейсбукдаги «Шухратжон Ахмаджонов» саҳифаси, 2018.08.03).
Ушбу мақоламни Фейсбукдаги 16 та гуруҳ саҳифаларида ҳам чоп эттирдим.

24. Как брат брату. Выступления Президента Узбекистана и Таджикистана. (Ака укаларча. Ўзбекистон ва Тожикистон Президентлари маърузалари). - https://www.youtube.com/watch?v=3Cctr4SNepM (www.youtube.com Опубликована 9 марта 2018 года).

25. Ўзбекистон Республикаси Ўрмон хўжалиги Давлат қўмитаси ҳузуридаги Ўрмон хўжалиги илмий тадқиқот институти (Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 11 майдаги №ПП-2966 “Ўзбекистон Республикаси Ўрмон хўжалиги давлат қумитаси фаолиятини ташкил этиш тўғрисида” ги қарори). - http://www.urmon-institut.uz/uz/about/institut/about-as (www.urmon-institut.uz/uz/ ).

26. Қўшработдан хабарлар-1. Термитлар. - https://www.facebook.com/karimberdi.uz?fref=ufi&rc=p (www.facebook.com/karimberdi.uz Каримберди Тўрамуроднинг Фейсбукдаги саҳифаси, 2018.10.08).

27. Термиты. - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%8Bvvv (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

28. Brood war. Муравьи против термитов. – https://pikabu.ru/story/brood_war_muravi_protiv_termitov_5338967

29. Мактабгача таълим тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори. - http://uza.uz/oz/documents/maktabgacha-talim-tizimini-tubdan-takomillashtirish-chora-ta-10-09-2017 (www.uza.uz/oz/documents/ 2017.10.09).

Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Мактабгача таълим тизимини тубдан такомиллаштириш
чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорига ШАРҲ. - http://uza.uz/oz/documents/maktabgacha-talim-tizimini-tubdan-takomillashtirish-chora-ta-10-09-2017 (www.uza.uz/oz/documents/ 2017.10.09).

Манзилим: 216 Tulip Dr., Gaithersburg, Maryland, 20877

E-mail: jiz54@mail.ru . maqsadsh54@gmail.com

2018 йил 17 май – 22 август

АҚШ, Вашингтон шаҳри
Рубрики:  КНИГИ 2018 года
СТАТЬИ 2018 года
ПРАВОЗАЩИТА
19TAKLIF1

КАК ОБВЕЛИ МУХТОРОВА В ФЕДЕРАЛЬНОМ СУДЕ США?

Четверг, 26 Июля 2018 г. 03:51 + в цитатник
Шухратжон АХМАДЖОНОВ

КАК ОБВЕЛИ МУХТОРОВА В ФЕДЕРАЛЬНОМ СУДЕ США?

СОДЕРЖАНИЕ

Введение
1. Печальные судьбы узбекских мусульман беженцев в США
2. Досудебный срок заключения подозриваемого
3. Суд над Бахтиёр Жумаевым 13 марта 2017 года и откладывание суда на год
4. Беседа с Мухторовым в тюрьме
5. Поиск комнаты для аренды
6. Попытка ареста меня в Бойси 14 августа 2015 года
7. Результаты работы в арендуемой комнате
8. Очередняя жертва кампании против узбеков – Рахмат Акилов
9. Продолжение событий 2017 года в Денвере и Вашингтоне
10. Обман Мухторова обещая его выпустить на свободу до суда
Литература

ВВЕДЕНИЕ

В Федеральном суде штата Колорадо с 21 марта по 30 апреля 2018 года состоялся суд над Бахтиёр Жумаевым и присяжные признали его виновным по двум пунктам обвинение. Также с середине мая по 14 июня 2018 года состоялся суд над Джамшид Мухторовым и присяжные признали его виновным по трем пунктам обвинение (см. [1]). Судебный приговор над заключенными Бахтиёр Жумаевым и Джамшид Мухторовым запланирован объявить 18 июля 2018 года.

Уместно сказать, в ходе суда ФБР и прокуроры не смогли привести хотя бы одно доказательство материальной помощи Джамшида Мухторова в террористические организации. То есть Джамшид не отправлял ни одного доллара в помощь террористам. Чтобы обвинить Джамшида Мухторова прокуроры и Федеральный суд пошли на нарушение 1-й, 3-й и 6-й Поправки к Конституции США. Об этих и других нарушений закона я напишу в следующей статье, иншааллах.

Я в этой статье расскажу в чем и как обманули, обвели Джамшида Мухторова в Федеральном суде США и как Федеральное бюро расследование, прокуроры и Федеральный суд совместно обошли нарушение 6-й Поправки к Конституции США.


1. ПЕЧАЛЬНЫЕ СУДЬБЫ УЗБЕКСКИХ МУСУЛЬМАН БЕЖЕНЦЕВ В США

В начале кратко напишу как я начал заниматься делом Джамшида Мухторова.

Правительство США мне предоставил политическое убежище и я в США живу с 21 января 2010 года. Я в апреле-мае 2010 года статью Mysterious deaths (Таинственные смерти) By Cynthia Sewell (см. [2], [3]) перевел и опубликовал на веб сайтах на английском, узбекском и русском языке, причем на узбекском опубликовал на кириллице и латинице ([4]). После этой публикации меня начали преследовать сотрудники спецслужб США, по-моему сотрудники Федеральное бюро раследование. И в результате меня противозаконно уволили с работы три раза в городе Бойси (штат Айдахо) с июля 2010 года по январь 2012 года за мою правозащитную деятельность.

После публикации статьи [4] некоторые пострадавшие мусульмани-узбеки в США начали мне звонить и рассказывать о своих печальных судьбах в США. Я как правозащитник с апреля-мая 2010 года начал интересоваться тяжелыми судьбами узбекских мусульман беженцев в США. Выяснялся, что узбекских мусульман беженцев в США арестовывают и не проводят суд по несколько лет, их отравляют, растреливают, грабять, избивают и их вещи воруют.

Очередная операция Федерального бюро расследование (ФБР) был осуществлен 21 января 2012 года путем ареста очередного узбекского беженца Джамшида Мухторова (1976) в аэропорту Чикаго (США). Я начал собирать информацию о нем и его дальнейшем судьбе опубликованных в веб сайтах. Таким образом, я делом Джамшида Мухторова занимаюсь со дня его ареста – 21 января 2012 года.

После сильных преследований и трехкратного увольнения с работы я 2 марта 2012 года в самолете переехал на расстояние более 3800 километров из Бойси в Вашингтон - столицу США. Я в декабре 2013 года по проблеме незаконное преследование узбекских мусульман беженцев в США написал плакат на английском языке, отпечатал цветной плакат за 46 доллар и 13 декабря 2013 года пикетировал перед Белым Домом и зданием Конгресса США в Вашингтоне.

Этот плакат в уменьшенном виде написал на одном листе и напечатал много экземпляров. Затем с середине декабря 2013 года начал раздавать гражданом США во время продажи газеты Street Sense. Я раздавал бесплатно тем, кто у меня покупал газету. Так раздал более 300 экземпляров.

Я об этой проблеме 20 января 2014 года опубликовал Открытое письмо (Обращение) президенту США господину Барак Обаме (см. [5]). Перевод этой статьи на узбекском языке опубликовал 22 апреля 2014 году (см. [6]). В статье [5] о Джамшиде Мухторове писал следующее.

«3. Джамшид Мухторов (родился в 1976 году, беженец). Он живет с женой и двумя детьми в Денвере, Колорадо с 2007 года. Он арестован 21 января 2012 года в аэропорту Чикаго. Ему предъявили обвинение в «попытке оказания материальной помощи Союзу исламского джихада, узбекской террористической организации». Его содержать в тюрьме и до сих пор не провели суд над ним» [5]

Прошел еще один год. Ничего не изменился. Преследование меня и других некоторых беженцев мусульман узбеков продолжились. Я в январе 2015 года на имя президента США Барак Обаме подготовил новое Обращение добавив много новых фактов и 6 февраля 2015 года отправил ему заказным письмом. В Обращение о Джамшиде Мухторове писал следующее.

«3. Джамшид Мухторов (родился в 1976 году городе Джизак (Узбекистан), узбек, мусульманин, беженец). Он живет с женой и двумя детьми в Денвере, Колорадо с 2007 года. Он арестован 21 января 2012 года в аэропорту Чикаго перед отъездом в Турцию. Ему предъявили обвинение в «попытке оказания материальной помощи Союзу исламского джихада, узбекской террористической организации».
Его содержать в тюрьме более 3 года и до сих пор не провели суд над ним. Я тоже вырос в Джизаке. Джамшид такой же узбек, мусульманин, беженец как и я» [7]

Я одно твердо знал: нельзя подозриваемого без суда держать в тюрьме так долго, то есть более три года. Но я не знал в каком законе и статье США есть определение срок досудебного содержания подозриваемого. Это не знал и Джамшид Мухторов.

В 2017 году Джамшид откуда-то узнал о 6-й Поправке к Конституции США. Там был написан о «При всяком уголовном преследовании обвиняемый имеет право на скорый и публичный суд». Также он узнал, что какой-то обвиняемый подал жалобу о безпричинной задержки начало суда и постановлением Верховного суда США он был освобожден от заключения без суда.

2. ДОСУДЕБНЫЙ СРОК ЗАКЛЮЧЕНИЯ ПОДОЗРЕВАЕМОГО

Правозащитник, беженец Джамшид Мухторов (1976) был арестован сотрудниками Федерального Бюро Расследования (ФБР) 21 января 2012 года в аэропорту Чикаго (США). ФБР специально откладывал начало суда. В итоге суд начался через 6 лет 4 месяц спустя, то есть в мае 2018 года.

Есть Шестая поправка к Конституции США.

“Шестая поправка к Конституции США является частью Билля о правах.
Как и другие поправки, составляющие Билль о правах, она была внесена в Конгресс 5 сентября 1789 года и ратифицирована необходимым количеством штатов 15 декабря 1791 года.
Установлены права обвиняемого, в том числе право на суд присяжных.

Текст Шестой поправки к Конституции США.

«При всяком уголовном преследовании обвиняемый имеет право на скорый и публичный суд беспристрастных присяжных того штата и округа, ранее установленного законом, где было совершено преступление; обвиняемый имеет право быть осведомленным о сущности и основаниях обвинения, право на очную ставку со свидетелями, дающими показания против него, право на принудительный вызов свидетелей со своей стороны и на помощь адвоката для своей защиты» [8]

Право на скорый суд – это один из важных прав подозриваемого, установленный данной поправкой.

«Обвиняемые в уголовных преступлениях имеет право на скорый суд. В Решении Верховного суда США по делу Баркера против Винго (Barker v. Wingo) были очерчены критерии, согласно которым суд может установить, было ли нарушено право обвиняемого на скорый суд. Для этого используется четыре фактора:

- Продолжительность задержки: задержка в год и более между арестом или предъявлением обвинения и преданием суду — считается излишней, хотя Верховный суд никогда не устанавливал конкретный граничный срок рассмотрения уголовного дела.

- Причина задержки: обвинение не имеет права излишне затягивать процесс, но суд можно отложить для обеспечения явки свидетелей или по иным уважительным причинам

- Согласие обвиняемого: если обвиняемый сам просил отложить рассмотрение дела или дал на него согласие, то в дальнейшем он не имеет права жаловаться на данную задержку

- Размер причинённого задержкой ущерба

В деле Странк против США (Strunk v. United States), Верховный суд США установил, что в случае, если апелляционный суд установит факт нарушения права на скорый суд, приговор должен быть отменен, а дело закрыто. Суд решил, что нарушения права на скорый суд настолько сильно нарушает права обвиняемого, что никакая другая компенсация не применима: все обвинения по такому делу должны быть сняты» [8]

Джамшид Мухторов в апреле 2017 году подал заявление на имя судьи Джона Кейна (John Kane) о том, что в его судебном деле нарушен его право на скорый суд на основе Шестой поправки к Конституции США.


3. СУД НАД БАХТИЁР ЖУМАЕВЫМ 13 МАРТА 2017 ГОДА И ОТКЛАДЫВАНИЕ СУДА НА ГОД

Как был запланирован, 13 марта 2017 года начался суд над Бахтиёр Жумаевым в Федеральном Суде Колорадо в Денвере. В этот день в суд прибыли более 150 граждан США, которые являлись претендентами на 16 мест судебных заседателей.

Утром начался суд. Но адвокаты Жумаева выступили с инициативой отложить суд на несколько месяцев. Они мотивировали, что им предоставлен недавно дополнительные материалы, касающиеся обвинение Жумаева. По мнению адвокатов, этот материал необходимо было изучить.

Судья Джон Кейн (John Kane) предложил отложить суд на год, то есть до марта 2018 года. Он об этом спросил согласие Бахтиёра Жумаева. Бахтиёр со слезами на глазах согласился. В итоге, только что начавшийся суд 13 марта 2017 года был отложен на год.


4. БЕСЕДА С МУХТОРОВЫМ В ТЮРЬМЕ

После суда 13 марта 2017 года мы приехали в квартиру Асил Мухторова. Наргиза – жена Джамшида сказала: «Сколько можно откладывать суд?» и заплакала. Я ей и Асилу сказал: «Сегодня начался второй этап защиты Джамшида. Известно, что Коран состоит из 114 глав. Аллах (Господ Бог) в 103 главах употребил слово «терпение» («сабр»). Поэтому мы должны набраться терпение и продолжить борьбу за освобождение Джамшида на втором этапе». Она прекратила плакать и скоро пообедали. Немного посмотрев телевизор я с Асилом (родной брат Джамшида) поехали в тюрьму.

Приехав в тюрьму Денвера Асил сказал, что охрана во внутр тюрьмы ничего, в том числе флешки не будут допускать. Поэтому я все свои вещи, телефон, флешки и другие мелочи положил отдельно в целлофановый пакет, пакет положил во внутр сумки, а сумку оставил внутри автомашины Асила.

Итак, вечером 13 марта 2017 года я в тюрьме Денвера обсудил ситуацию с Джамшидом Мухторовым. Я его серьезно предупредил: не в коем мере не соглашаться на откладывание и продолжить требовать начать суд. Он согласился. Я уточнил некоторые обстоятельства относительно Бахтиёра Жумаева.


5. ПОИСК КОМНАТЫ В АРЕНДУ

С 14 марта Асил и я начали искать комнату для аренды. В веб сайтах посмотрели и по нескольким адресам съездили. К сожалению, там условия для письменной работы не были. Я предложил попросить помощи некоторых мусульман в мечети. Один из ни х пообещал и я начал ждать. Но тот молодой мусульманин не смог решить проблему. В итоге, тот хороший и добрый мусульманин предложил мне арендовать второй этаж в его собственном доме. Я с удовольствием согласился. Стоимость аренды в размере 500 долларов оплатил Асил. Он еще мне дал 200 долларов для дополнительных расходав. Итак, я с 16 марта 2017 года начал жить в арендуемой комнате в доме доброго мусульманина (я его имя и фамилию не пишу, чтобы сотрудники ФБР его не преследовали).


6. ПОПЫТКА АРЕСТА МЕНЯ В БОЙСИ 14 АВГУСТА 2015 ГОДА

Я решил остаться в Денвере на 3-4 месяца и заняться серьезным этапом защиты Джамшида Мухторова, то есть путем разооблачение нарушение законов США некоторыми сотрудниками Федерального бюро расследования (ФБР). ФБР очень опасная организация и разоблачителями деяний ФБР она может расправиться различными способами. В случае внезапного моего ареста и заточения в тюрьму США правозащитники и правозащитные организации не смогли бы организовать эффективную защиту в средствах массовой информации. Так как многие правозащитники и журналисты плохо знали о конкретних фактах моем правозащитном деятельности, особенно о событиях после октября 2008 года, то есть после моего вынужденного отъезда из Узбекистана.

Здесь уместно рассказать о попытки ареста меня в городе Бойси 14 августа 2015 года. Я в статье [9] писал о том что 10 августа (понедельник) 2015 года меня не пустили в зал суда на заседание после обеденного перерыва. В этот день суд над Файзулла Курбановым закончился и дело был передан на голосование судебных присяжных. Судебные присяжные нашли виновным в 3 пунктах из 5 пунктов обвинений и об этом объявили 12 августа 2015 году.

Я решил 13-14 августа 2015 года заняться своими делами касающиеся моего проживание в Бойси с января 2010 года по 2 марта 2012 года, судебным делом о штрафе на 50 долларов в декабре 2011 года под клеветническим предлогом, что я не дал дорогу пешеходам. Также купил билет в самолет Бойси-Денвер на утро 15 августа (суббота). Утром 14 августа 2015 года я заехал в квартал Гленбрук Апартментс (Glenbrook Apartments), чтобы узнать, есть ли какие-нибудь претензии за время моего проживания в этом квартале в доме 585, квартира 8 с 1 апреля 2010 года по 28 февраля 2012 года. Офис менеджера расположен по адресу: 563, S.Curtis rood, Boise, Idaho, 83705.

Когда я пришел в офис там была сотрудница и двое мужчин. Я подождал снаружи и когда двое мужчин ушли зашел во внутр, представился молодой сотруднице лет 25. Я ей сказал что в 2010-2012 годы жил в доме 585-8 и попросил посмотреть есть ли какие-нибудь замечания или претензии ко мне. Она попросила мой индивидуальный документ. Я предоставил. Она посмотрела яшик с документами и сказала в смысле, что о вас здесь нет никаких документов, значить вам претензии нет. Видимо, она вспомнила, что в доме 585, квартире 4 жил Фазлиддин Курбанов, который 12 августа 2015 года Федеральным судом был признан в терроризме. И она куда-то позвонила и сообщила обо мне данные. Я понял, что против меня готовится провокация и я попрошался и покинул одноэтажный офис Гленбрук Апартментс.

Я выйдя из территории Гленбрук Апартментс пошел в сторону перекрестки улица Куртиса и улица Франклин (восточный). Неожиданно начался громкий сигналы сирены. Я в таких случаях провокации стараюс быть спокойным и продолжаю идти в сторону пересечения перекрестки. Сзади меня сотрудники приказывают остановиться. Я остановился и поставив чемодан на колесах, постарался закрыть свой большой зонтик. Тут сзади женщина-сотрудниица приказывает не двигаться и приближается. К этому времени вокруг меня остановились шесть машин с сотрудниками антитеррористической группы с полным вооружением. Трое сотрудников подошли и свернув мои руки назад надели наручники. Меня поставили возли стенки. И все эти процедуры снимали на видео и фото.

Начали вытаскивать все содержимое из карманов и укладывать в какой-то пакет. Они спросили обо мне. Сказал, что я беженец, правозащитник и индивидуальный журналист, живу и работаю в Вашингтоне, Округе Колумбия. Они спросили о моем индивидуальном документе. Я указал место нахождение документа. Они оттуда достали мой документ и один из них стал звонит в центр и определять действительность этого документа и мою личность. Сотрудники спросили с какой целью я пришел в Гленбрук Апартментс. Ответил, что я здесь жил в 2010-2012 годы и решил узнать кое-какие информации о себе.

Выяснив мои данные решили возвратить мой документ, сняли наручники. И никаких извинений за издевательство, учиненный против меня. Я в свой телефон сфотографировал номер одного из машин. К этому времени 4 машин с сотрудниками отъехали. Они потребовали, чтобы я больше не приходил в Гленбрук Апартментс. Я им сказал, что сегодня пятница и я должен пойти в мечет на молитву. А завтра – 15 августа рано утром на самолете вылетаю в город Денвер, штат Колорадо.

Представьте, если в тот момент арестовали и заточили бы в тюрьму под каким-либо предлогом, то меня трудно было бы защитить правозащитникам и правозащитным организациям. Тем более к этому времени узбекские журналисты-беженцы Джахангир Маматов и Исмат Хушев удалили мои важные статьи из своих веб-сайтов.

Чтобы защитится от таких незаконных арестов и расправ я решил написать на основе фактов о правозащитном деятельности и различных преследованиях меня в 2008-2017 годы. Причем очень важно, что я этот материал написал на узбекском языке.

Уместно сказать, что программа-переводчики в google.com хорошо переводять с русского на английский язык. Но очень плохо переводять тексты с узбекского на английский язык. Поэтому я часто статьи пишу на русском языке.


7. РЕЗУЛЬТАТЫ РАБОТЫ В АРЕНДУЕМОЙ КОМНАТЕ

Я с 16 марта по 27 марта 2017 года переписал 16 статьи о Джамшиде Мухторове и Бахтиёре Жумаеве на английском языке, опубликовыанные в различных известных газетах США и перевел их на русский язык. Этот материал в 71 страницах отправил Джамшиду в тюрьму через почту в виде бандероля.

12 апреля 2017 года знаменитому узбекскому певцу, композитору и поэту Шерали Жураеву исполнялся ровно 70 лет. Я поклонник таланта Шерали Жураева с 1970 года. Я о нем написал книгу и третий тираж опубликовывал осенью 2008 года. В связи с юбилеем я решил 10 дней выделить и откорректировав 3-й издание книги и опубликовать книгу как 4-е издание.

В Введение к 4-му изданию решил кратко написать причину 9 летнего перерыва 4-го издания книги. Именно в октябре 2008 года я тайно покинул Узбекистан и в Бешкеке и Алмате закончил 3-е издание книги и сделал переплетс красивой обложкой. С 2008 по 2017 годы произошли множество событий и преследований меня со стороны узбекской спецслужбы и спецслужб соседних стран.

Пришлось переработат много материала и восстанавливать ход событий моего правозащитной деятельности. Написал 10 параграфов с изложением множество интересных фактов. Этим делом был занять до 11 апреля 2017 года. Этот материал я отправил для публикации. Руководитель сайта М.Абутов написал, что он не занимается днями рождения людей и что он может напечатать статьи на правозащитную тему. То есть он предлагал отделить эти материалы о моем правозащитном деятельности в 2008-2017 годы и опубликовать отдельной большой статьей. Так это дело тогда остановил и в дальнейшим постараюсь выделить время и закончить его.

Я в те дни эти Введение к 4-й издание книги о Шерали Жураеве опубликовал в своем странице в Фейсбуке.

Я отправил одну копию 10 параграфов о моем правозащитной деятельности заказным письмом Джамшиду Мухторову в середине апреля 2017 года и поехал на встречу с Джамшидом в тюрьму. Я ему сказал, что происки ФБР и прокуроров США достаточно опасно для меня и поэтому я предпринял предварительную защиту путем публикации 10 параграфов. Джамшид выразил сомнение к моим словам. Тогда я ему напомнил случай из его жизни 2005 года, как его избили за его правозащитную деятельность. Я это событие приводил в статье в параграфе 3 статьи [10] на основе статьи [11]. Здесь приведу текст того печального события: тогда четверо неизвестных сильно избили Джамшида.

“- Ко мне обратились 32 фермера из Джизакского района с заявлением, что районная администрация незаконно отняла у них земельные участки, - рассказывает Джамшид Мухтаров. - По этому поводу удалось опубликовать сообщение в независимых СМИ, распространив его также в форме листовки. После этого на меня началось усиленное давление со стороны милиции. Силовики разработали хитроумную операцию. В офис организации «Эзгулик» в Джизаке пришла молодая девушка, которая сначала попросила меня помочь ей с оформлением паспорта и трудоустройством. Несмотря на то, что я сразу объяснил ей, что наша правозащитная организация не занимается решением подобных проблем, она продолжала настаивать, и закончила тем, что стала приглашать меня к себе домой «попить чай». Я отказался. Но она приходила несколько дней подряд. В результате мне удалось вызвать ее на откровенность, и девушка призналась, что сотрудники милиции поручили ей скомпрометировать или «подставить» меня, пообещав оказать помощь в решении многих житейских проблем. Ее признание я записал на диктофон и обратился в Управление внутренних дел с требованием защитить меня от провокаций. Заместитель начальника УВД Джизакской области Улугбек Каримов, прослушав запись, пообещал во всем «разобраться». Через два дня, 21 декабря 2012 года на меня было совершено нападение. В десять часов вечера, когда я возвращался с работы, несколько человек, выскочивших из подъехавшего автомобиля, сбили меня с ног так быстро, что я даже не успел рассмотреть, сколько их было, не говоря уже о том, чтобы запомнить приметы. После того, как мне нанесли удары по голове тяжелым и твердым предметом, я потерял сознание и пролежал на улице до утра. Утром милосердные прохожие подняли меня и отвезли на квартиру. Когда я пришел в себя, то обнаружил, что в результате нападения у меня пропал диктофон с записью и папка документами, хотя деньги остались на месте.

Никакие обращения правозащитников в судебные и правоохранительные органы по фактам нападений и избиений, по словам Мухтарова, не дают результатов. Вместо этого представители властей предлагают покинуть Джизакскую область.

- Председатель махаллинского комитета и депутат Эркин Холмурадов, сотрудник отдела по борьбе с терроризмом Акбар Хасанов и другие представители местной администрации не раз требовали от меня, чтобы я уехал куда глаза глядят. Моей пожилой матери сказали прямо, что если я не уберусь добровольно, против меня сфабрикуют уголовное дело и посадят в тюрьму. Не находя защиты у закона, мне остается просить помощи у журналистов, чтобы они информировали общественность об угрозе, нависшей сейчас над моей свободой и жизнью, равно как и над многими другими активистами правозащитного движения или оппозиционерами» [10]

Я Джамшиду сказал, что если он в 2005 году опубликовал бы предварительно статью или интервью о том, что его могут избить, то его врядь ли избили.

Я также сказал Джамшиду: “Пишу большую статью в защиту Рахмат Акилова и собираюсь дать интервью радио “Озодлик”. В ходе интервью постараюсь сказать и о тебе Джамшид”. Журналисты радио “Озодлик” организовали обсуждение событие в Стокгольме и пригласили меня тоже. К сожалению, спецслужбы США заблокировали мой телефон и мне не дали возможность участвовать в радио беседе и сказать правду на основе фактов.


8. ОЧЕРЕДНЯЯ ЖЕРТВА КАМПАНИИ ПРОТИВ УЗБЕКОВ – РАХМАТ АКИЛОВ

В те апрельские дни 2017 года пришел печальные известия из Стокгольма: теракт в Стокгольме произошёл днём 7 апреля 2017 года, когда в центре города грузовик на большой скорости въехал в толпу людей, гуляющих по центральной пешеходной улице Дроттнинггатан столицы Швеции (см. [12]). В этом преступление обвинили узбекского мигранта 39-летнего Рахмата Акилова. Я проанализировав события того дня на основе видео материалов и опубликованные в печати статьи пришел к заключению, что Рахмат Акилов это преступление не совершил и он очередная жертва кампании против узбеков.

Я написал большую анализирующую статью на узбекском языке под названием “Раҳмат Оқилов – ўзбекларга қарши кампаниянинг навбатдаги қурбони (Рахмат Акилов – очередная жертва кампании против узбеков)” (см. [13]). Эта анализирующая статья составил 47 страниц в 12-шрифте. Я эту статью закончил в конце апреля 2018 года и одну копию отправил в тюрьму Джамшиду Мухторову по почте заказным письмом.

В Введение этой большой статьи напомнил о печальних судьбах некоторых узбекских беженцев, в том числе Джамшида Мухторова в США. После возвращения в Вашингтон 7 мая 2017 года я дал двух часовой аудио интервью Мухаммадсалиху Абутову - руководителю сайта www.siyosat.wordpress.com (см. [14], [15]).

О дальнейшей судьбе Рахмата Акилова. Суд над Рахматом Акиловым начался 13 февраля 2018 года. 7 июня 2018 года городской суд Стокгольма признал Рахмата Акилова виновным в 5 умышленных убийствах и 119 покушениях на убийство и приговорил его к «пожизненному заключению» (см. [12])

По имеющимся у меня сведениям, никто из узбекских правозащитников и журналистов проживающих в Швеции и в соседних государствах не пришли в суд хотя бы в качестве наблюдателя и не поговорили с ним ... Я в это время был занять защитой Джамшида Мухторова и находился в Денвере.


9. ПРОДОЛЖЕНИЕ СОБЫТИЙ 2017 ГОДА В ДЕНВЕРЕ И ВАШИНТОНЕ

Закончив эти важные статьи, я в конце апреля 2017 года планировал начать писать серьезные статьи и переводить на узбекский и английские языки уже опубликованные статьи в улучшенном варианте. Но к этому времени мои денежные запасы закончились.

Перед приездом из Вашингтона в Денвер в банке в моем счете были 1250 долларов. Хотя брат Джамшида – Асил оплатил аренду комнаты на один месяц в размере 500 долларов, на второй месяц он отказался оплачивать аренду квартиры. Я отправил запрос трем знакомым и попросил долг. Но никто не отозвался и не отправил деньги в долг. Тогда я хозяин квартиры объяснил ситуацию и попросил разрешение прожит еще один месяц и я после возвращение в Вашингтон вышлю 500 доларов за аренду комнату. Он ответил: «1 мая приезжает моя теща и комната нужна для нее. Поэтому до конца апреля вы можете жить безплатно».

Я прожил в этой комнате до конца апреля. У меня закончились деньги и на обратную дорогу. Поэтому я в конце апреля 2017 года взял долг у Асила в размере 260 долларов и в автобусе выехал в город Вашингтон. В дальнейшем в течение одного месяца заработал и отправил 260 долларов Асилу Мухторову через MoneyGram.

Уместно напомнить, что я 8 июля 2017 года пикетировал Посольство Узбекистана в Вашингтоне и требовал освобождения или нормального суда над Гульнара Каримовой. Прошло месяц и 9 августа сотрудники спецслужб организовали кражу моих двух сумок в центре города Вашингтона на углу сквера Фаррагат. Я в это время продавал газету “Street Sense”. Несколько человек перекрыли мне видимость в сторону моих сумок и в течение 1-2 минут украли и унесли мои две сумки. Я вызвал полицию по телефону 911. Прибыла полиция через час и я рассказал о краже. Но полиция в дальнейшем никаких расследование не вели. Хотя эта трасса является президентской трассой и в сутке 24 часа постоянно ведется наблюдение через мониторов и запись.

В украденной сумке находился мой блокнот, в котором был написан много различной информации, в том числе касающиеся судебных и тюремных дел Джамшида Мухторова. Из-за этой кражи и отсутствия блокнота я не смог написать статью о Джамшида Мухторове относящиеся 2017 году. Этот пробел в этом параграфе постарался скомпенсировать и рассказать о соответствующих событиях, творимыми спецслужбами Узбекистана и США. Это кража уже 13-й по счету совершенный против меня. Также были совершены 4 ограблений против меня. Но не одно из этих преступлений нормально не расследовался и не старались ловить преступников.

9 августа 2017 года в той сумке унесли и мой блокнот. В блокноте был написан события 2017 года, в том числе различные печальные игры вокруг судебных дел над узбекских беженцев-мусульман Джамшида Мухторова и Бахтиёра Жумаева в Федеральном суде штата Колорадо.


10. ОБМАН МУХТОРОВА ОБЕЩАЯ ВЫПУСТИТЬ НА СВОБОДУ ДО СУДА

Я в середине апреля 2017 года пришел в тюрьму на встречу с Джамшидом Мухторовым. Он радостно сообщил, что подал жалобу судье о нарушение его прав на основе 6-Поправки к Конституции США. Я тоже обрадовался. Я также ему сказал, что копию жалобу надо отправить в Верховный суд США в город Вашингтон. Он ответил, что хочеть подождать ответ от судьи.

Я попросил перевести текст его жалобы на узбекский язык. Он пообещал это сделат до следующей нашей встречи в тюрьме.

Чтобы лишить Джамшида Мухторова возможность жалобы и получение его подписи на откладывание суда до следующего года был запланирован следующая схема действий. Судья издает очередное решение отложить суд до 2018 года и выпустить Джамшида Мухторова на свободу до суда. Джамшид в эту удочку попался и дал согласие, и подписал соответствующие официальные бумаги.

В судебной системе США между Верховным судом США и Федеральным судом каждого штата есть еще одно звено управление: Федеральные суды каждого штата подчиняется Окружному Федеральному суду, который охватывает Федеральные суды пяти штатов. Фактически решение судьи Федерального суда штата контролируют судьи Окружного Федерального суда. Они запланировали, что решение судьи будет игнорирован судьей Окружного Федерального суда и Джамшид останется в тюрьме до 2018 года. То есть ничего не измениться в условиях Мухторова. Но главное для Федерального бюро расследование и суда Джамшид Мухторов подпишет документы на отложение суда до 2018 года и тем самым лишится право защиты и выхода на свободу на основе 6-Поправки к Конституции США.

В следуюшей встрече с Джамшидом я спросил обещанный перевод жалобы. Он сказал что перед входом в комнату встречи надзиратель тюрьмы у него отобрал папку с документами. Я готовился переписать через окно хотя бы английский текст его жалобы и в дальнейшим перевести сам. Тем самым силовые структуры лишили возможность объявить текст жалобы заключенного Джамшида Мухторова. Вот такая свобода слова и демократия в США на самом деле.

Я 29 апреля 2017 года собирался уехать из Денвера в Вашингтон. Во время последней встречи 28 апреля (пятница) я старался убедить и настоятельно предлагал Джамшиду отправит копию жалобы в Верховный суд США в город Вашингтон. Но он опасался что лишать встречу с семьей и поэтому ждал ответа от судьи.

Я ему ответил: “Пусть они попробуют запретять встречу с вашими близкими в тюрьме. Тогда об этом я напишу в различные правозащитные организаыии и вы станите узником совести в тюрьме США. В защиту вас будим организовать помощь и требовать вас освобождение”.

В апреле 2017 года в Вашингтоне в Конгрессе продолжался бурное обсуждение различных кандидатов в высшие должности в правительстве и там находились очень много журналистов со всех штатов и различных государств. Члены Верховного суда США не хотели бы разглашение о более 5 летнего заключение без суда беженца, мусульманина. Поэтому была очень большая вероятность что на жалобу Джамшида Верховный суд США отправить приказ в Федеральный суд Колорадо о том, что на основе 6-Поправки к Конституции США нарушен права на скорый суд обвиняемого Джамшида Мухторова и все обвинения по такому делу должны быть сняты.

Но Джамшид Мухторов такую жалобу в Верховный суд США не отправил. И теперь ему эта ошибка и такой нерешительность обойдется достаточно дорого, то есть возможным многолетним тюремним заключением.

P.S. 1. Эта статья опубликована на сайте www.siyosat.wordpress.com 18 июля 2018 года. Адрес статьи:

АХМАДЖОНОВ Ш. Как обвели Мухторова в Федеральном суде США? - https://siyosat.wordpress.com/2018/07/18/%d0%ba%d0%b0%d0%ba-%d0%be%d0%b1%d0%b2%d0%b5%d0%bb%d0%b8-%d0%bc%d1%83%d1%85%d1%82%d0%be%d1%80%d0%be%d0%b2%d0%b0-%d0%b2-%d1%84%d0%b5%d0%b4%d0%b5%d1%80%d0%b0%d0%bb%d1%8c%d0%bd%d0%be%d0%bc-%d1%81%d1%83/#more-11920 (www.siyosat.wordpress.com 18.07.2018).

2. 18 июля 2018 года в суде прокуроры потребовали назначить 15-летнее наказание Бахтиёру Джумаеву. Судья Джон Кейн отклонил предложение прокуроров как «разочаровывающего», «драконовского» и «абсурдного» [16]. Джумаев был заключен в тюрьму с 15 марта 2012 года и прошло 6 лет 4 месяца. Он объявил приговор по уголовному делу Бахтиёра Жумаева: 6 лет 4 месяца тюрьмы и в связи с истечпением этого тюремного срока освободить его. Джумаев не имеет документов на разрешение жить в США. Поэтому его будут депортировать в другую страну. В связи с многолетним применением пытки в Узбекистане Бахтиёр Жумаев будет депортирован в другую страну. Эти дни решается вопрос поиска государства, который будет согласен принять Бахтиёра Жумаева.

Приговор по делу Джамшида Мухторова будет объявлен в августе 2018 года.


ЛИТЕРАТУРА

1. Uzbek refugee found guilty of supporting terror group By KATHLEEN FOODY (КЭТЛИН ФУДИ. Узбекский беженец признан виновным в поддержке террористической группы). - https://www.apnews.com/33566312fd4b4b02a74e2cd7813abda6 (www.apnews.com June 21, 2018).

2. SEWELL C. Mysterious deaths (Таинственные смерти). - газета “Idaho Statesman”, 30.03.2008.

3. How did two Uzbek refugees die? (Две узбекские беженцы как умерли?) BY CYNTHIA SEWELL. - http://www.idahostatesman.com/2008/03/30/337502/how-did-two-uzbek-refugees-die.html

4. SEWELL C. Mysterious deaths (Сирли ўлимлар). – http://turonzamin.org/2010/04/30/mysterious-deaths/#more-10492 (www.turonzamin.org 2010.30.4).
СЮВИЛ С. Таинственные смерти (Сирли ўлимлар). – http://yangidunyo.com/?p=11486#more-11486 (www.yangidunyo.com 2010.15.5, рус тилида).
SEWELL S. Sirli o’limlar. – http://turonzamin.org/2010/04/30/sirli-o%e2%80%99limlar/#more-10494 (www.turonzamin.org 2010.30.4, ўзбек тилида, лотин алифбосида).
СЮВИЛ С. Сирли ўлимлар. – http://yangidunyo.com/?p=11446#more-11446 (www.yangidunyo.com 2010.13.5, ўзбек тилида, кирил алифбосида).

5. АХМАДЖОНОВ Ш. Прошу прекратить преследование узбекских беженцев в США. - http://dunyouzbeklari.com/archives/59490 (www.dunyouzbeklari.com 20.01.2014).

6. АҲМАДЖОНОВ Ш. Жаноб Президент Барак Обама! Ҳурматли сенаторлар ва депутатлар! - http://dunyouzbeklari.com/archives/67535 (www.dunyouzbeklari.com 2014.22.04).

7. АҲМАДЖОНОВ Ш. АҚШ қамоғидаги ўзбеклар ёрдамга муҳтож (Узбеки в тюрьмах США нуждаются в помощи). – http://www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/5532346/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, 04.08.2015).

8. Шестая поправка к Конституции США. - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B5%D1%81%D...D0%B8%D0%B8_%D0%A1%D0%A8%D0%90 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

9. АХМАДЖОНОВ Ш. Судилище в США над Курбановым (АҚШдаги Қурбонов устидан сохта суд). - http://www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/5532346/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, 11.8.2015).

10. АХМАДЖОНОВ Ш. Судьба Джамшида Мухторова (Жамшид Мухторов тақдири).
Часть 1. Жизнь до тюрьмы (Қамоқхонагача бўлган ҳаёти). - http://www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/5837246/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, 23.10.2015);
https://siyosat.wordpress.com/2015/10/23/%d1%81%d1...d0%be%d1%80%d0%be%d0%b2%d0%b0/
(www.siyosat.wordpress.com 23.10.2015);
http://uzxalqharakati.com/ru/archives/12557 (www.uzxalqharakati.com/ru/ 24.10.2015).

Часть 2. Судьба Фазлиддина и Шохруха (Фазлиддин ва Шоҳрух тақдири). - https://siyosat.wordpress.com/2015/10/30/%d1%81%d1...%be%d1%80%d0%be%d0%b2%d0%b0-2/ (www.siyosat.wordpress.com 30.10.2015);
http://www.liveinternet.ru/users/4799013/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, 30.10.2015);
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=917879544986402&id=100002930964631 (www.facebook.com , страница «Шухратжон Ахмаджонов», 30.10.2015);
https://www.facebook.com/Mutabar?fref=tl_fr_box&pnref=lhc.friends (www.facebook.com/Mutabar/ страница «Мутабар Таджибаева», 10.11.2015).
Часть 3. Джамшид в тюрьме США (Жамшид АҚШ қамоқхонасида). - https://siyosat.wordpress.com/2015/11/11/%d1%81%d1...d0%be%d0%b2%d0%b0-3/#more-8648 (www.siyosat.wordpress.com 11.11.2015);
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=923706051070418&id=100002930964631 (www.facebook.com , страница «Шухратжон Ахмаджонов», 11.11.2015);
https://www.facebook.com/Mutabar?fref=tl_fr_box&pnref=lhc.friends (www.facebook.com/Mutabar/ страница «Мутабар Таджибаева», 11.11.2015).

11. КУДРЯШОВ А. Власти Джизакской области Узбекистана продолжают кампанию преследования и незаконного выселения инакомыслящих граждан. - http://www.fergananews.com/articles/4142 (www.fergananews.com 26.12.2005).

12. Теракт в Стокгольме (2017). - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BA%D1%82_%D0%B2_%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%BA%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B5_(2017) (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

13. АҲМАДЖОНОВ Ш. Раҳмат Оқилов – ўзбекларга қарши кампаниянинг навбатдаги қурбони (Рахмат Акилов – очередная жертва кампании против узбеков). - https://siyosat.wordpress.com/2017/05/07/%D1%80%D0...0%B8-%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF/ (www.siyosat.wordpress.com 2017.07.05).

14. Шуҳратжон Аҳмаджонов: “Раҳмат Оқилов махфий хизматлар қурбонидир» (1 қисм) - https://siyosat.wordpress.com/2017/05/07/%D1%88%D1...0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2-%D0%BC/ (www.siyosat.wordpress.com 2017.07.05).

15. Шуҳратжон Аҳмаджонов: “Раҳмат Оқилов махфий хизматлар қурбонидир» (2 қисм) - https://siyosat.wordpress.com/2017/05/07/%D1%88%D1...D2%9B%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2/ (www.siyosat.wordpress.com 2017.07.05).

16. Calling for nuance in terrorism sentences, judge frees Philly man 6 years after arrest by Jeremy Roebuck (Призыв к нюансам приговоров к терроризму, судья освобождает человека Филлипа через 6 лет после ареста). – http://www.philly.com/philly/news/pennsylvania/philadelphia/bakhtiyor-jumaev-sentencing-philly-terrorism-case-denver-uzbekistan-20180719.html (www.philly.com/philly/ July 19, 2018).

Email: jiz54@mail.ru , maqsadsh54@gmail.com

17 июля – 3 августа 2018 года

США, город Вашингтон
Рубрики:  MUHTOROV
СТАТЬИ 2018 года

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ (давоми 3)

Четверг, 13 Апреля 2017 г. 00:47 + в цитатник
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ (давоми 3)

Китобнинг тузатилган ва тўлдирилган 4-нашри

---------------------------------------------

81. АХМАДЖОНОВ Ш. Узбекские «правоохранители» продолжают незаконно преследовать правозащитников (Ўзбек “ҳуқуқ муҳофазачилари” инсон ҳуқуқи ҳимоячиларини қонунсиз тазйиқ этишни давом эттирмоқда). -
http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1183197060 (www.centrasia.ru 30.06.2007 13:51);
http://ca-oasis.info/news/?c=5&id=18309&m=6&y=2007 (www.ca-oasis.info Сайт «Центральноазиатский Интернет-журнал «Оазис»», 30.06.2007).

82. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистонда туман номлари қандай ўзгартирилган эди? - http://turonzamin.org/2007/07/07/o’zbekistonda-tum...’zgartitirilgan-edi/#more-2141 (www.turonzamin.org 2007.07.07).

83. АҲМАДЖОНОВ Ш. Саккиз аёл устидан сохта суд ва каминага бўлаётган тазйиқлар ҳақида. - http://turonzamin.org/2007/07/08/sakkiz-ayol-ustid...an-tazyiqlar-haqida/#more-2146 (www.turonzamin.org 2007.08.07).

84. АҲМАДЖОНОВ Ш. Осиё Кубоги-2007: ўзбек футболининг инқирози давом этмоқда. - http://turonzamin.org/2007/07/23/sport-muammolaritahlil/#more-2253 (www.turonzamin.org 2007.23.07).

85. АХМАДЖОНОВ Ш. К итогам фальшивого суда над 8-ю мусульманками в Ташкенте
(Тошкентда 8 мусулмон аёл устидан ўтказилган сохта суд натижаларига доир). -
http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1185655920 (www.centrasia.ru 29.07.2007 00:52); www.muslimuzbekistan.net/ru/centralasia/repressed_women/ 29.07.2007.

86. АҲМАДЖОНОВ Ш. Муаллиф яшаган уй лифти, квартирага ижара ҳақи ва мебеллар билан боғлиқ айрим воқеалар. - http://turonzamin.org/2007/08/10/korgan-kechirganlarim/#more-2416 (www.turonzamin.org 2007.10.08).

87. АҲМАДЖОНОВ Ш. Режим муаллифни молиявий жиҳатдан синдиришга ҳаракат қилмоқда. - http://turonzamin.org/2007/08/10/korgan-kechirganlarim-2/#more-2417 (www.turonzamin.org 2007.10.08).

88. АҲМАДЖОНОВ Ш. Адолатли тест имтиҳон тизимига Президент Ислом Каримов қарори билан киритилган адолатсизлик таҳлили. - http://turonzamin.org/2007/08/16/tahlil-9/#more-2455 (www.turonzamin.org 2007.16.08).

89. АХМАДЖОНОВ Ш. Прокуроры не показали дело (материалы) проверок и мне дали отписку
(Прокурорлар менга текширув иши (материаллар)ни кўрсатишмади ва менга қуруқ жавоб хатини беришди). - http://turonzamin.org/2007/08/23/%d1%88/#more-2492 (www.turonzamin.org 23.08.2007).

90. АХМАДЖОНОВ Ш. «Честь мундира». Ташкентские правоохранители не дают мне ознакомиться с собственным «делом» (“Мансаб обрўйи”. Тошкентдаги ҳуқуқни муҳофаза қилувчилар менга ўз “ишим”ни танишишга бермаяпти). -
http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1187986620 (www.centrasia.ru 25.08.2007 00:17).

91. АХМАДЖОНОВ Ш. Суд над «Миллий Мажлисом» 1992 года и история создания Партии свободных дехкан Узбекистана (“Миллий Мажлис” устидан 1992 йилдаги суд иши ва Ўзбекистон Озод Деҳқонлар партияси ташкил этиш тарихи). - http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1190623500 (www.centrasia.ru 24.09.2007 12:45).

92. АХМАДЖОНОВ Ш. Есть ли шанс победить И.Каримова на выборах в Узбекистане? (Ўзбекистондаги сайловларда И.Каримовни енгишга имконият борми?) -
http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1191488340 (www.centrasia.ru 04.10.2007 12:59).

93. АҲМАДЖОНОВ Ш. Рамазон ҳайитида бурда-бурда қилиб чопмоқчи бўлган милиция майори. - http://turonzamin.org/2007/10/13/ozbekistonda-hayit-vahimasi/#more-2886 (www.turonzamin.org 2007.13.10).

94. АХМАДЖОНОВ Ш. Сговор гонителей. За что меня задерживает ташкентская милиция?
(Таъқиб этувчиларнинг тил бириктириши. Тошкент милицияси нима учун мени тутмоқда?) -
http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1194262680 (www.centrasia.ru 05.11.2007 14:38).

95. АҲМАДЖОНОВ Ш. Чилонзор буюм бозорида йиғлаб турган болали аёл. - http://turonzamin.org/2007/11/30/shuhrat-ahmadjonov/#more-3164 (www.turonzamin.org 2007.30.11).

96. АХМАДЖОНОВ Ш. Помнит ли Президент И.Каримов свою клятву, данное на Коране и Конституции Узбекистана? (Президент И.Каримов Қуръон ва Ўзбекистон Конституцияси асосида ичган қасамини эслайдими?) - http://turonzamin.org/2007/12/18/1-341/#more-3289 (www.turonzamin.org 18.12.2007).

97. АХМАДЖОНОВ Ш. Провокации спецслужб на кануне Президентских выборов в Узбекистане (Ўзбекистондаги Президентлик сайловлари арафасида махсус хизмат органларининг провокациялари). - http://turonzamin.org/2007/12/22/1-360/#more-3320 (www.turonzamin.org 22.12.2007).
АХМАДЖОНОВ Ш. Меня постоянно преследуют, - жалоба узбекского правозащитника Ш.Ахмаджонова (Мени доимо таъқиб қилмоқдалар - инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси Ш.Аҳмаджоновнинг шикоят аризаси). - http://www.centrasia.ru/newsA.php?Month=12&Day=22&Year=2007 (www.centrasia.ru 22.12.2007 16:40).

98. АХМАДЖОНОВ Ш. Шухрат Ахмаджонов: в день Президентских выборов – 23 декабря 2007 года продолжился преследование меня … (Шуҳрат Аҳмаджонов: Президентлик сайловлари куни - 2007 йил 23 декабрда менга тазйиқлар давом этди ...) - http://turonzamin.org/2008/01/01/1-399/#more-3375 (www.turonzamin.org 1.1.2008).

99. АҲМАДЖОНОВ Ш. Қўйлиқ бозоридаги фожиа. - http://turonzamin.org/2008/01/24/shuhrat-ahmadjono...iq-bozoridagi-fojia/#more-3474 (www.turonzamin.org 2008.24.01).

100. Шухрат Ахмаджонов: Ташкент. Спецназ варварски «футболил» болельщиков (Шуҳрат Аҳмаджонов: Тошкент. Махсус бўлинма мухлисларни ёвузларча “футбол” қилди). - http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1206566280 (www.centrasia.ru 27.03.2008 00:18).
http://www.birdamlik.info/?p=1911#more-1911 (www.birdamlik.info 27.03.2008).

АХМАДЖОНОВ Ш. Шухрат Ахмаджонов: варварство спецназовцев в милицейской форме во время футбольного матча в Ташкенте (Шуҳрат Аҳмаджонов: Тошкентда футбол учрашуви пайтида милиция формасини кийган махсус бўлинманинг ёвузликлари). - http://turonzamin.org/2008/03/27/1-639/#more-3776 (www.turonzamin.org 27.03.2008).

101. Ш.Ахмаджонов: Как Ташкентский спецназ "отфутболил" болельщиков. Ч. 2 (фото)
(Ш.Аҳмаджонов: Тошкент махсус бўлинмаси футбол ишқибозларини “футбол” қилиб тепди. 2-қисм (фото)). - http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1206943380 (www.centrasia.ru 31.03.2008 10:03).

АХМАДЖОНОВ Ш. Шухрат Ахмаджонов: Сегодняшный Узбекистан. Фотоприложение к статье от 27 марта 2008 года (Шуҳрат Аҳмаджонов: Бугунги Ўзбекистон. 2008 йил 27 мартдаги мақолага фотосурат иловаси). - http://turonzamin.org/2008/03/31/1-652/#more-3793 (www.turonzamin.org 31.03.2008).

102. АХМАДЖОНОВ Ш. Убийство журналиста Алишера Соипова: Кто заказчик? (Журналист Алишер Соиповнинг ўлдирилиши: Буюртмачи ким?) - http://yangidunyo.com/?p=1391 (www.yangidunyo.com 25.04.2008);
http://yangidunyo.org/?p=638 (www.yangidunyo.com 09.06.2012);
http://yangidunyo.org/page/2/ (www.yangidunyo.org 24.10.2012).

103. АҲМАДЖОНОВ Ш. Шуҳрат Аҳмаджонов: Камида икки киши ҳалок бўлди. - http://turonzamin.org/2008/05/05/shuhrat-ahmadjono...2-kishi-halok-boldi/#more-3950 (www.turonzamin.org 2008.05.05).

104. АҲМАДЖОНОВ Ш. Андижон фожиасининг уч йиллиги: Тошкентдаги вазият. - http://turonzamin.org/2008/05/15/shuhrat-ahmadjono...oshkentdagi-vaziyat/#more-3991 (www.turonzamin.org 2008.15.05).

105. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ҳамзага бағишланган танга тарихи. - http://yangidunyo.com/Архив/1723#more-1723 (www.yangidunyo.com 2008.02.09).

106. ВОЛОСЕВИЧ А. Джамшид Каримов уже 10 лет сидит в «психушке» и не знает о смерти дяди (Жамшид Каримов 10 йилдан бери «жиннихона»да ўтирибди ва амакиси вафот этганини билмайди). -
http://www.asiaterra.info/personys/dzhamshid-karim...sikhushke-i-ne-znaet-o-smerti- dyadi (www.asiaterra.info 16.1.2016).

107. ҲАЙДАРОВ У. Жамшид Каримов. - http://uzbek63.blogspot.com/2008/02/blog-post_5893.html (www.uzbek63.blogspot.com Журналист Улуғбек Ҳайдарнинг интернетдаги “Узбекбек” блоги, 2008.20.02).
(Журналист Улуғбек Ҳайдаров ўз оиласи билан 2008 йил 18 мартдан бери Канададаги Ванкувер шаҳрида қочқин сифатида яшамоқда, А.Ш.)

108. Жамшид Каримов Англия Пен Марказининг фаҳрий аъзолигига сайланди. - http://www.uznews.net/news_single.php?lng=uz&sub=&cid=31&nid=822 (www.uznews.net 2007.20.01)

109. Жамшид Каримов руҳий шифохонадан озод этилди. - http://www.bbc.com/uzbek/uzbekistan-39129880 (www.bbc.com/uzbek/ 2017.01.03).

110. В Джизаке не узнают замученного племянника Ислама Каримова (Ислом Каримовнинг қийноққа солинган жиянини Жиззахда танимаяпдилар). - https://centre1.com/uzbekistan/v-dzhizake-ne-uznay...o-plemyannika-islama-karimova/ (www.centre1.com/uzbekistan/ 03.03.2017).

111. Фото 4. Дурдой бозори. Статья “Киргизию включили в топ-10 стран обязательных для посещения» («Қирғизистонни албатта келиб кўрадиган 10 та яхши мамлакат сафига киритишди» мақоласи). - http://www.stanradar.com/news/full/3917-kirgiziju-...dlja-poseschenija.html?page=29 (www.stanradar.com 05.08.2013).

112. АҲМАДЖОНОВ Ш. Андижон фожиаси ва Баҳодир Шоюнусов тақдири. - http://turonzamin.org/2006/10/21/andijon-fojeasi-v...r-shoyunusov-taqdiri/#more-648 (www.turonzamin.org 2006.21.10).

113. АҲМАДЖОНОВ Ш. Андижон фожиаси арафасидаги матбуот анжумани (фотолавҳа). - http://turonzamin.org/2006/10/26/andijon-fojeasi-a...ot-anjumanifotolavha/#more-669 (www.turonzamin.org 2006.26.10).

114. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистон қонунчилигидаги камчиликлар ва Андижон фожиаси. - http://turonzamin.org/2006/10/30/o%e2%80%99zbekist...r-va-andijon-fojiasi/#more-691 (www.turonzamin.org 2006.30.10).

115. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистон иқтисодий сиёсатидаги камчиликлар ва Андижон фожиаси. - http://turonzamin.org/2006/11/01/o%e2%80%99zbekist...r-va-andijon-fojiasi/#more-698 (www.turonzamin.org 2006.01.11).

116. АҲМАДЖОНОВ Ш. Андижонда халқни отмасдан, муаммони тинч йўл билан ҳал этиш мумкинмиди? - http://turonzamin.org/2006/11/13/andijonda-xalqni-...hal-etish-mumkinmidi/#more-795 (www.turonzamin.org 2006.13.11).

117. АҲМАДЖОНОВ Ш. Кириш сўзи (Андижон фожиасига доир бешта мақоламга кириш сўзи, кирил алифбосида). - http://yangidunyo.com/wp-content/uploads/2010/05/andkiril7.pdf (www.yangidunyo.com 2010.11.05);
http://turonzamin.org/2012/01/12/shuh-4/ (www.turonzamin.org 2012.12.01);
АҲМАДЖОНОВ Ш. Андижон фожиасига доир. - http://yangidunyo.com/?p=1209 (www.yangidunyo.com 2012.14.05).

118. АҲМАДЖОНОВ Ш. Андижон фожиаси (5 та мақола).
1-мақола. Андижон фожиаси ва Баҳодир Шоюнусов тақдири.
2-мақола. Андижон фожиаси арафасидаги матбуот анжумани.
3-мақола. Ўзбeкистон қонунчилигидаги камчиликлар ва Андижон фожиаси.
4-мақола. Ўзбeкистон иқтисодий сиёсатидаги камчиликлар ва Андижон фожиаси.
5-мақола. Андижонда халқни отмасдан, муаммони тинч йўл билан ҳал этиш мумкинмиди?
6. М.Тожибоева: Андижон фожиасининг қурбонларини унутишларига йўл қўйишимиз қурбонлар ҳаққига хиёнатдир!
http://www.liveinternet.ru/users/4799013 (www.liveinternet.ru “Турон-Шухратжони” кундалиги (дневник), 2015.09.05).

119. Шуҳрат Аҳмаджонов: Андижон фожиаси ва Баҳодир Шоюнусов тақдири. - http://mutabar.org/uz/2015/05/12714#more-12714 (www.mutabar.org/uz/ «Ўтюраклар клуби» сайти, 2015.05.05, 2015.13.05).

120. Шухрат Аҳмаджонов: Иқтисодий сиёсатдаги камчиликлар ва Андижон. - http://mutabar.org/uz/2016/05/13914#more-13914 (www.mutabar.org/uz/ «Ўтюраклар клуби» сайти, 2016.13.05).

121. Шухрат Аҳмаджонов: Андижонда халқни отмасдан, муаммони тинч йўл билан ҳал этиш мумкинмиди? - http://mutabar.org/uz/2016/05/13917#more-13917 (www.mutabar.org/uz/ «Ўтюраклар клуби» сайти, 2016.13.05).

122. АҲМАДЖОНОВ Ш. Заҳар ва юрак ҳуружи. –
http://www.liveinternet.ru/showjournal.php?journal...13&jday=25&jyear=2015&jmonth=3 (www.liveinternet.ru/showjournal.php?journalid=4799013 2015.25.03);
http://birdamlik.info/news/%d0%b7%d0%b0%d2%b3%d0%b...%80%d1%83%d0%b6%d0%b8/?lang=uz www.birdamlik.info/news/ 2015.26.03);
https://siyosat.wordpress.com/2015/04/04/%D0%B7%D0...D1%83%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%B8/ (www.siyosat.wordpress.com 2015.04.04).

123. Фото 5. Алмати. Сайран автовокзали. Статья “Международный автовокзал "Сайран" («Сайран» халқаро автовокзали» мақоласи). - http://сайран.kz/

124. АХМАДЖОНОВ Ш. Уважаемый Нурсултан Абишевич! (Ҳурматли Нурсултон Абишевич!) - http://turonzamin.org/2009/01/29/kazak/#more-5848 (www.turonzamin.org 29.01.2009).

125. АХМАДЖОНОВ Ш. Президенту Республики Казахстан Н.А.Назарбаеву (Қозоғистон Республикаси Президенти Н.А.Назарбоевга!) – http://turonzamin.org/2009/11/12/nazarbaevu/ (www.turonzamin.org 12.11.2009).

126. Фото 6. Бойси шаҳар марказидаги Айдахо штати губернатори ва Легистратура биноси. - - https://www.google.com/search?q=%D0%B1%D0%BE%D0%B9..._AUIBygC&biw=861&bih=549#spf=1

127. Шайх МУҲАММАД СОДИҚ МУҲАММАД ЮСУФ. Е-322 моддаси ҳақида. - http://savollar.islom.uz/smf/index.php/topic,8185.msg68230.html#msg68230 (www.savollar.islom.uz 2008.18.06)

128. АҲМАДЖОНОВ Ш. Шерали Жўраев – Пайғамбар ёшида. - http://turonzamin.org/2010/04/12/sherali-7/#more-10239 (www.turonzamin.org 2010.12.04).

129. Mysterious deaths. By Cynthia Sewell (СЮВИЛ С. Сирли ўлимлар). – “Idaho Statesman”, March 30, 2010;
http://turonzamin.org/2010/04/30/mysterious-deaths/#more-10492 (www.turonzamin.org April 30, 2010, инглиз тилида).
How did two Uzbek refugees die? By Cynthia Sewell (СЮВИЛ С. Икки ўзбек қочқини қандай ўлди?). - http://www.idahostatesman.com/2008/03/30/337502/how-did-two-uzbek-refugees-die.html (www.idahostatesman.com March 30, 2008).

130. СЮВИЛ С. Сирли ўлимлар (Инглизчадан Шуҳратжон Аҳмаджонов таржимаси). –
http://turonzamin.org/2010/04/30/sirli-o%e2%80%99limlar/#more-10494 (www.turonzamin.org 2010.30.04);
http://yangidunyo.com/?p=11446#more-11446 (www.yangidunyo.com 2010.13.5, ўзбек тилида, кирил алифбосида).

131. SEWELL S. Sirli o’limlar (Inglizchadan Shuhratjon Ahmadjonov tarjimasi). – http://turonzamin.org/2010/04/30/sirli-o%e2%80%99limlar/#more-10494 (www.turonzamin.org 2010.30.04, ўзбек тилида, лотин алифбосида).

132. СЮВИЛ С. Таинственные смерти. Перевод с английского Шухратжона Ахмаджонова. (СЮВИЛ С. Сирли ўлимлар). – http://yangidunyo.com/?p=11486#more-11486 (www.yangidunyo.com 2010.15.05, рус тилида).

133. АҲМАДЖОНОВ Ш. 20-июн – Халқаро Қочқинлар куни. - http://yangidunyo.com/wp-content/uploads/2010/07/qochqinlar-kuni.pdf (www.yangidunyo.com 2010.09.07); http://turonzamin.org/2012/01/12/shuh-4/ (www.turonzamin.org 2012.12.01).

134. АҲМАДЖОНОВ Ш. Қочқинлар куни ва қочқиннинг кундалиги. - http://turonzamin.org/2010/07/09/shuhrat-4/#more-11587 (www.turonzamin.org 2010.09.07);
http://turonzamin.org/2012/01/12/shuh-4/ (www.turonzamin.org 2012.12.01).

135. АҲМАДЖОНОВ Ш. АҚШда 1,5 соатлик иш билан боғлиқ провокация. - http://yangidunyo.com/?p=14737#more-14737 (www.yangidunyo.com 2010.10.09);
http://turonzamin.org/2012/01/12/shuh-4/ (www.turonzamin.org 2012.12.01).

136. АҲМАДЖОНОВ Ш. Туҳматчига жавоб. –
http://yangidunyo.com/?p=14771 (www.yangidunyo.com 2010.13.09);
http://turonzamin.org/2012/01/12/shuh-4/ (www.turonzamin.org 2012.12.01).

137. АХМАДЖОНОВ Ш. Спасите души 29 узников. Обращение к демократам Казахстана (29 маҳбус руҳини қутқаринг. Қозоғистон демократларига мурожаат). - http://yangidunyo.com/?p=15058 (www.turonzamin.org 30.09.2010)
(Это Обращение напечатан и в начале книги номер 2: Репрессия и вербовка в Узбекистане (Бу Мурожаат 2-рақамли “Ўзбекистонда қатағон ва ёллаш” номли китобнинг бошида ҳам чоп этилган). Часть 1 (1-13-параграфы)).

138. АҲМАДЖОНОВ Ш. Қозоғистондаги қочқинларга. - http://yangidunyo.com/?p=14882#more-14882 (www.yangidunyo.com 2010.18.09);
http://turonzamin.org/2012/01/12/shuh-4/ (www.turonzamin.org 2012.12.01).

139. АҲМАДЖОНОВ Ш. Елена Урлаева ва жазолаш психиатрияси. –
http://yangidunyo.com/?p=15797 (www.yangidunyo.com 2010.14.11);
http://turonzamin.org/2012/01/12/shuh-4/ (www.turonzamin.org 2012.12.01).

140. АҲМАДЖОНОВ Ш. Бойсида Қурбон ҳайити (Фоторепортаж). - http://turonzamin.org/2010/11/17/hayit-2/#more-12722 (www.turonzamin.org 2010.17.11);
http://turonzamin.org/2012/01/12/shuh-4/ (www.turonzamin.org 2012.12.01).

141. АҲМАДЖОНОВ Ш. 4 июл – АҚШ Мустақиллиги куни (1-қисм). - http://turonzamin.org/2010/11/18/muhojir/#more-12735 (www.turonzamin.org 2010.18.11).

142. АҲМАДЖОНОВ Ш. Писмиқ провокаторга жавоб. –
http://yangidunyo.com/?p=15852 (www.yangidunyo.com 2010.20.11);
http://turonzamin.org/2012/01/12/shuh-4/ (www.turonzamin.org 2012.12.01).

143. АҲМАДЖОНОВ Ш. Юсуф Жумани ҳимоя қилиб. –
http://turonzamin.org/2010/12/31/pet/#more-13277 (www.turonzamin.org 2010.31.12);
http://turonzamin.org/2012/01/12/shuh-4/ (www.turonzamin.org 2012.12.01).

144. АҲМАДЖОНОВ Ш. Қозоғистон: Кўпчилиги ҳақиқий қочқин. - http://yangidunyo.com/?p=16469 (www.yangidunyo.com 2011.07.01).

145. АҲМАДЖОНОВ Ш. Қозоғистондаги қочқинларга доир. - http://yangidunyo.com/?p=16537#more-16537 (www.yangidunyo.com 2011.09.01, ушбу мақола шу куни чоп этилган “Намозхонларни қамаш ва ёллаш сабаблари” китоби 1-қисмининг бошида келтирилган).

146. АҲМАДЖОНОВ Ш. Абдуманноб мухолифатнинг яхши лидери эди. -
http://muvozanat.info/index.php?option=com_content...-45&catid=31:general&Itemid=18 (www.muvozanat.info 2010.26.12).
http://yangidunyo.com/?p=16602 (www.yangidunyo.com 2011.13.01).
http://yangidunyo.com/?p=439#more-439 (www.yangidunyo.com 2012.11.01).

147. АҲМАДЖОНОВ Ш. Юсуф Жума – 21-аср Машрабидир. Ўзбек зиёлиларига мурожаат. - http://muvozanat.info/index.php?option=com_content...ion&layout=blog&id=3&Itemid=18 (www.muvozanat.info Tuesday, 18 January 2011 22:05).
http://turonzamin.org/2011/01/20/yjuma-3/#more-13440 (www.turonzamin.org 2011.20.01).
http://yangidunyo.com/?p=16745#more-16745 (www.yangidunyo.com 2011.20.01).
http://himoyachi.at.ua/news/2011-01-20-1918 (www.himoyachi.at.ua 2011.20.01).
http://stopdictatorkarimov.com/YUSUF_JUMA.htm (www.stopdictatorkarimov.com 2011.20.01).
http://uz.hrsu.org/2011/01/20/%d1%88%d1%83%d2%b3%d...d0%b6%d1%83%d0%bc%d0%b0%d0%bd/ (www.uz.hrsu.org 2011.20.01).

148. АҲМАДЖОНОВ Ш. Айрим саволларга жавобларим. - http://yangidunyo.com/?p=16777 (www.yangidunyo.com 2011.21.01).

149. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати ва ўлмас Кошчейнинг юраги (бу 2006 йилдаги мақоламнинг такроран чоп этилган вариантидир, лотин алифбосида). - http://turonzamin.org/2011/01/24/xazina1/#more-13463 (www.turonzamin.org 2011.24.01).

150. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистондаги полициявий давлатнинг бошқарув схемаси. - http://yangidunyo.com/?p=17018#comments (www.yangidunyo.com 2011.30.01).

151. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистонда демократик бошқарувга ўтиш схемаси. - http://yangidunyo.com/?p=17045#more-17045 (www.yangidunyo.com 2011.31.01).
http://himoyachi.at.ua/news/2011-01-31-1953 (www.himoyachi.at.ua 2011.31.01).

152. АҲМАДЖОНОВ Ш. Миллий Хавфсизлик Хизмати ва Ўлмас Кошчейнинг юраги (бу 2006 йилдаги мақоламнинг 2011 йилда кенгайтирилган вариантидир, кирил алифбосида). - http://yangidunyo.com/?p=17133#more-17133 (www.yangidunyo.com February 6th, 2011).

153. АҲМАДЖОНОВ Ш. Мўътабар Тожибоеванинг 2000-2002 йиллардаги курашидан лавҳалар. - http://yangidunyo.com/?p=17286 (www.yangidunyo.com February 12th, 2011);
http://www.jarayon.com/index.php?option=com_conten...lar-boshqa-tillarda&Itemid=112 (www.jarayon.com 2011.12.02);
http://yangidunyo.com/?p=2307 (www.yangidunyo.com 2012.28.08);
http://mutabar.org/uz/2011/02/357 (www.mutabar.org/uz/ “Ўтюраклар клуби” номли сайт, 2011.12.02).

154. АҲМАДЖОНОВ Ш. Миллий Хавфсизлик Хизмати ваколатлари (ушбу мақолам охирида “Икром Ёқубовга” деб ёзилган мурожаатномам ҳам чоп этилган). - http://yangidunyo.com/?p=17352#more-17352 (www.yangidunyo.com February 16th, 2011).

155. Шухрат АХМАДЖОНОВ. Меня преследуют и в США (Мени АҚШда ҳам тазйиқ қилмоқдалар). - http://turonzamin.org/2011/02/21/shuhrat-5/#more-13876 (www.turonzamin.org 21.02.2011).
http://pravozashitnik.at.ua/news/2011-2-22-1595-0- (www.pravozashitnik.at.ua 22.02.2011).

156. АҲМАДЖОНОВ Ш. Менга АҚШда ҳам тазйиқ қилмоқдалар. - http://yangidunyo.com/?p=17621#more-17621 (www.yangidunyo.com March 1st, 2011).

157. АҲМАДЖОНОВ Ш. Бойсида ҳам норозилик митинги. - http://turonzamin.org/2011/03/01/miting/#more-13988 (www.turonzamin.org March 1st, 2011).

158. Шухрат АХМАДЖОНОВ. О конфликте на сайте «Янги Дунё» (“Янги Дунё” сайтидаги можарога доир). - http://yangidunyo.com/?p=17718#comments (www.yangidunyo.com 07.03.2011).

159. АҲМАДЖОНОВ Ш. 2003 йил: Мўътабар ва Матлубанинг калтакланиши. - http://yangidunyo.com/?p=17821#comments (www.yangidunyo.com March 12th, 2011).

160. АҲМАДЖОНОВ Ш. Боймирза Ҳайитнинг сабр-бардоши. -
http://turonzamin.org/2011/04/11/bhayit-2/#more-14567 (www.turonzamin.org 2011.11.04).
http://yangidunyo.com/?p=18465#more-18465 (www.yangidunyo.com 2011.25.04).

161. АҲМАДЖОНОВ Ш. Энг қисқа ва оммавий Дастур – мадҳиядир: яна “Яша Турон” мадҳияси ҳақида. –
http://turonzamin.org/2011/04/13/shuhrat-ahmadjonov-10/#more-14612 (www.turonzamin.org 2011.13.04, лотин алифбосида).
http://muvozanat.info/index.php?option=com_content...-16&catid=31:general&Itemid=18 (www.muvozanat.info 13 April 2011, кирил алифбосида).
http://yangidunyo.com/?p=18402#more-18402 (www.yangidunyo.com April 21st, 2011, кирил алифбосида).

162. АҲМАДЖОНОВ Ш. 2005 йил: Ҳайдаровнинг Президентга шикоят аризаси. -
http://turonzamin.org/2011/04/18/shuhrat-ahmadjonov-11/#more-14638 (www.turonzamin.org 2011.18.04; лотин алифбосида).
http://muvozanat.info/index.php?option=com_content...-20&catid=31:general&Itemid=18 (www.muvozanat.info 22 April 2011, кирил алифбосида).

163. АҲМАДЖОНОВ Ш. 2006 йил: Йиғлаб-йиғлаб ўқилган илтимоснома. - http://turonzamin.org/2011/04/19/shuhrat-ahmadjonov-12/#more-14654 (www.turonzamin.org 2011.19.04, лотин алифбосида).
http://yangidunyo.com/?p=18555#more-18555 (www.yangidunyo.com April 28th, 2011, кирил алифбосида).

164. АҲМАДЖОНОВ Ш. 1990 йилги Ўш-Узган қирғинига доир хотираларим. - http://muvozanat.info/index.php?option=com_content...ion&layout=blog&id=3&Itemid=18 (www.muvozanat.info 28 April 2011).
http://yangidunyo.com/?p=18601 (www.yangidunyo.com April 30th, 2011).

165. АХМАДЖОНОВ Ш. Главная ошибка лидеров узбекской оппозиции (Ўзбек мухолифати лидерларининг асосий хатоси). - http://muvozanat.info/index.php?option=com_content...-03&catid=31:general&Itemid=18 ( www.muvozanat.info 22.05.2011).
http://pravozashitnik.at.ua/news/2011-05-22-1950 (www.pravozashitnik.at.ua 22.05.2011, страница на русском языке).
http://turonzamin.org/2011/05/24/oshibka/#more-15078 (www.turonzamin.org 24.05.2011).
http://yangidunyo.com/?p=19378 (www.yangidunyo.com 25.05.2011).

166. АҲМАДЖОНОВ Ш. Кимса Муродиллага жавоб. –
http://yangidunyo.com/?p=19741 (www.yangidunyo.com May 31, 2011, кирил алифбосида);
http://turonzamin.org/2011/06/02/shuhrat-ahmadjonov-14/#more-15245 (www.turonzamin.org 2011.02.06, лотин алифбосида).

167. АҲМАДЖОНОВ Ш. Қирғин: кимлар ва қандай манфаат изламоқда? -
http://turonzamin.org/2011/06/17/shuhrat-6/#more-15384 (www.turonzamin.org June 17th, 2011 at 4:14 pm, лотин алифбосида).
http://muvozanat.info/index.php?option=com_content...-42&catid=31:general&Itemid=18 (www.muvozanat.info 17 June 2011 19:43, лотин алифбосида).
1-қисм. - http://himoyachi.at.ua/news/2011-06-22-2325 (www.himoyachi.at.ua 2011.22.06, кирил алифбосида).
2-қисм. - http://himoyachi.at.ua/news/2011-06-22-2326 (www.himoyachi.at.ua 2011.22.06, кирил алифбосида).
3-қисм. - http://himoyachi.at.ua/news/2011-06-22-2327 (www.himoyachi.at.ua 2011.22.06 кирил алифбосида).
http://yangidunyo.com/?p=20277 (www.yangidunyo.com 2011.22.06, кирил алифбосида);
http://yangidunyo.com/?p=1509 (www.yangidunyo.com 2012.14.06, такроран).

168. АҲМАДЖОНОВ Ш. Саодат ва Малоҳатга маслаҳатим. –
http://turonzamin.org/2011/07/12/shuhrat-ahmadjonov-15/#more-15645 (www.turonzamin.org July 12th, 2011 at 4:03 pm, лотин алифбосида).
http://muvozanat.info/index.php?option=com_content...-52&catid=31:general&Itemid=18 (www.muvozanat.info 12 July 2011 09:52, кирил алифбосида).
http://yangidunyo.com/?p=20835 (www.yangidunyo.com 2011.13.07).

169. Ш.Ахмаджонов: Кто он - Улугбек Кодиров - и зачем ему "убивать" Барака Обаму (Ш.Ахмаджонов: Улуғбек Қодиров ким ва у нима учун Барак Обамани “ўлдиради”). - http://www.centrasia.ru/news.php?st=1311942120 (www.centrasia.ru 16:22 29.07.2011).
http://moj-tur.ru/sh-axmadzhonov-kto-on-ulugbek-ko...zachem-emu-ubivat-baraka-obamu (www.moj-tur.ru Сайт «Мой тур. Все об отдыхе и туризме», 03.08.2011).

170. АҲМАДЖОНОВ Ш. Улуғбек Қодиров тақдирига доир. - http://yangidunyo.com/?p=21183 (www.yangidunyo.com 2011.01.08).

171. АҲМАДЖОНОВ Ш. Улуғбек Қодиров тақдирига доир (2-мақола). - http://yangidunyo.com/?p=21204 (www.yangidunyo.com 2011.04.08).

172. АҲМАДЖОНОВ Ш. Барак Обама – 50 ёшда. - http://muvozanat.info/index.php?option=com_content&view=frontpage&Itemid=53 (www.muvozanat.info 2011.05.08).
http://yangidunyo.com/?p=21253 (www.yangidunyo.com 2011.06.08).

173. АҲМАДЖОНОВ Ш. Сафдошим Гулшан Қораевага. - http://yangidunyo.com/?p=21289#comment-65342 (www.yangidunyo.com 2011.07.08).

174. АҲМАДЖОНОВ Ш. 2011: Ўзбек сўмининг қадри. - http://yangidunyo.com/?p=21587 (http://yangidunyo.com/?p=21587 2011.28.08).

175. АҲМАДЖОНОВ Ш. Хайрулла Ҳамидовдек маҳбусларга озодлик! –
http://yangidunyo.com/?p=21657 (www.yangidunyo.com 2011.31.08);
http://uzxalqharakati.com/archives/2076 (www.uzxalqharakati.com 2011.31.08).
http://andijonadolat.org/?p=5490 (www.andijonadolat.org 2011.31.08);
http://muvozanat.info/index.php?option=com_content...-17&catid=31:general&Itemid=18 (www.muvozanat.info 2011.31.08);
http://himoyachi.at.ua/news/2011-08-28-2390 (www.himoyachi.at.ua 2011.31.08);
http://muxlis.at.ua/load/khar_khil/khajrulla_amido...asin_ajtib_beraman/18-1-0-1844 (www.muxlis.at.ua 2011.01.09);
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:1tkxGgGgMmgJ:my.mail.ru/community/kodirmavlonov/journal+%D0%A5%D0%B0%D0%B9%D1%80%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0+%D2%B2%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B4%D0%B5%D0%BA+%D0%BC%D0%B0%D2%B3%D0%B1%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0+%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%B4%D0%BB%D0%B8%D0%BA!+(2-%D0%BC%D0%B0%D2%9B%D0%BE%D0%BB%D0%B0)&cd=18&hl=ru&ct=clnk&gl=uz&lr=lang_en%7Clang_ru (www.webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:...il.ru/community/kodirmavlonov/ 01.09.2011).

176. Ш.Ахмаджонов: Как наказать Брейвика? (Ш.Ахмаджонов: Брейвикни қандай жазоламоқ керак?) – http://www.centrasia.ru/news.php?st=1315121520 (www.centrasia.ru 11:32 04.09.2011);
http://yangidunyo.com/?p=21691 (www.yangidunyo.com 04.09.2011);
http://pkurenie.ru/sh-ahmadzhonov-kak-nakazat-brejvika/ (www.pkurenie.ru 27.05.2011).

177. АҲМАДЖОНОВ Ш. Хайрулла Ҳамидовдек маҳбусларга озодлик! (2-мақола). – http://uzxalqharakati.com/archives/2433 (www.uzxalqharakati.com 2011.12.09);
http://andijonadolat.org/?p=5685 (www.andijonadolat.org 2011.12.09);
http://muvozanat.info/index.php?option=com_content...-39&catid=31:general&Itemid=18 (www.muvozanat.info 2011.12.09);
http://welcomebackuz.com/news/khajrulla_amidovdek_...a_ola/2011-09-12-5659#comments (www.welcomebackuz.com 2011.12.09, 18:01);
http://yangidunyo.com/?p=21789 (www.yangidunyo.com 2011.12.09, 18:01).

178. АҲМАДЖОНОВ Ш. Хайрулла Ҳамидовдек маҳбусларга озодлик! (3-мақола). -
http://muvozanat.info/index.php?option=com_content...-04&catid=31:general&Itemid=18 (www.muvozanat.info 25.09.2011);
http://yangidunyo.com/?p=21874 (www.yangidunyo.com 2011.26.09);
http://forumuzbekistan.forum2x2.ru/t276-topic?high...%BD%D0%B3+++%D0%BE%D0%BD%D0%B0 (www.forumuzbekistan.forum2x2.ru Сайт «Форум_Узбекистана», страница «Диктатор Каримовнинг очиқ жамиятга қарши жиноятлари/Преступления диктатуры Каримова против гражданского общества”, 2011.25.09).

179. АХМАДЖОНОВ Ш. Меня в США продолжают преследовать (часть 1) (АҚШда мени тазйиқ қилишда давом этишмоқда (1-қисм)). - http://yangidunyo.com/?p=22404 (www.yangidunyo.com 2011.29.10).

180. АХМАДЖОНОВ Ш. Ответ «Марат Захидову» (“Марат Зоҳидов”га жавоб). - http://yangidunyo.com/?p=22460 (www.yangidunyo.com 03.11.2011).

181. АХМАДЖОНОВ Ш. Интернетцензура в США (АҚШдаги Интернет цензураси). - http://yangidunyo.com/?p=22516 (www.yangidunyo.com 12.11.2011).

182. АХМАДЖОНОВ Ш. Меня в США продолжают преследовать (часть 2). Мой жалоба в Комиссию по Правам Человека Айдахо. (АҚШда мени тазйиқ қилишда давом этишмоқда (2-қисм). Менинг Айдахо Инсон Ҳуқуқлари Комиссиясига шикоят аризам.) - http://turonzamin.org/2011/12/23/shuh/#more-17341 (www.turonzamin.org 23.12.2011).

183. АХМАДЖОНОВ Ш. Меня в США продолжают преследовать (часть 3). Ответы Департамента полиции. (АҚШда мени тазйиқ қилишда давом этишмоқда (3-қисм). Полиция Департаментининг жавоблари). - http://turonzamin.org/2011/12/26/shuh-2/#more-17348 (www.turonzamin.org 26.12.2011).

184. АХМАДЖОНОВ Ш. Меня в США продолжают преследовать (часть 4). Сопроводительное письмо в КПЧА. (АҚШда мени тазйиқ қилишда давом этишмоқда (4-қисм). АИҲКга йўналтирувчи хат). - http://turonzamin.org/2011/12/30/shux/ (www.turonzamin.org 30.12.2011).

185. АХМАДЖОНОВ Ш. Меня в США продолжают преследовать (часть 5). Почему и как меня выгнали с работы? (АҚШда мени тазйиқ қилишда давом этишмоқда (5-қисм). Мени нима учун ва қандай қилиб ишдан ҳайдашди?) - http://turonzamin.org/2012/01/02/shuh-3/#more-17439 (www.turonzamin.org 02.01.2012).

186. АХМАДЖОНОВ Ш. Меня в США продолжают преследовать (часть 7). Провокация путем кража. (АҚШда мени тазйиқ қилишда давом этишмоқда (7-қисм). Ўғирлаш орқали провокация). - http://turonzamin.org/2012/01/03/shuh7/#more-17443 (www.turonzamin.org 03.01.2012).

187. АХМАДЖОНОВ Ш. Меня в США продолжают преследовать (часть 8). Провокация и штраф на тротуаре. (АҚШда мени тазйиқ қилишда давом этишмоқда (8-қисм). Тротуардаги провокация ва жарима.) - http://turonzamin.org/2012/01/18/shuh-5/ (www.turonzamin.org 18.01.2012);
http://yangidunyo.org/?p=685#more-685 (www.yangidunyo.com 03.07.2011).

188. АҲМАДЖОНОВ Ш. Мени АҚШда учинчи марта ишдан ҳайдашди. - http://turonzamin.org/2012/01/24/shuh-6/#more-17897 (www.turonzamin.org 2012.24.01).

189. АҲМАДЖОНОВ Ш. Руҳи заифлар. - http://turonzamin.org/2012/01/26/shuh-7/#more-17928 (www.turonzamin.org 2012.26.01).

190. АҲМАДЖОНОВ Ш. АҚШда Мартин Лютер Кинг Куни. - http://turonzamin.org/2012/01/30/sh/ (www.turonzamin.org 2012.30.01).

191. АҲМАДЖОНОВ Ш. МХХ ўзбек халқининг асосий душманидир. - http://yangidunyo.com/?p=603#more-603 (www.yangidunyo.com 2012.01.02).

192. Shooting victim Fazliddin Yakubov thankful for community's support By Karl Turner (КАРЛ ТЕРНЕР. Қурбон Фазлиддин Ёқубов отилгач жамоатчилик қўллаб-қувватлаётганига миннатдор). – http://blog.cleveland.com/metro/2008/08/shooting_victim_fazliddin_yaku.html (www.blog.cleveland.com August 11, 2008).

193. США: ФБР расследует жестокое преступление против этнического узбека в штате Огайо ((ФҚБ Огайо штатидаги этник ўзбекка қарши содир этилган оғир жиноятни тергов қилмоқда). - http://www.fergananews.com/news.php?id=9514 (www.fergananews.com 28.06.2008).
www.wnwo.com/news/news_story.aspx?id=151343 ;
http://www.arbuz.com/showthread.php?t=46755&page=1 (www.arbuz.com 06-29-2008 03:38 AM).

194. “Дунё ўзбеклари”нинг бугунги меҳмони АҚШдан Фазлиддин Ёқубов. - http://dunyouzbeklari.com/dunyo-uzbeklari-ning-bug...oni-aqshdan-fazliddin-yoqubov/ (www.dunyouzbeklari.com 2012.14.11).

195. МАВЛОН ШУКУРЗОДА. Зарифа ҚОДИРОВА: “АҚШ Президенти Барак Обамадан ўғлим учун кечирим сўрайман”. - http://www.vatandosh.com/2013/06/12/barakobamakecirim/ (www.vatandosh.com 2013.12.06).

196. Ўзбек муҳожири Обамага таҳдид қилганликда айбланмоқда. - http://www.ozodlik.org/content/article/24277816.html (www.ozodlik.org 2011.27.07).

197. АҚШ президентига қасд қилганликда гумонланган ўзбек устидан суд қолдирилди. - http://www.ozodlik.org/content/article/24384764.html (www.ozodlik.org 2011.08.11).

198. АБДУЛЛА ИСКАНДАР. "Ўғлим Обамани ўлдирадиган бола эмас". - http://www.ozodlik.org/content/transcript/24414426.html (www.ozodlik.org 2011.08.12).

199. Ўзбекистонлик Обамани ўлдириш режасида бўлганини тан олди. - http://www.bbc.co.uk/uzbek/uzbekistan/2012/02/120211_cy_ulugbek_qodirov_latest.shtml (www.bbc.co.uk/uzbek/ 2012.11.02).

200. Улуғбек Қодиров 15 йилга қамалди. - http://www.ozodlik.org/content/article/24644817.html (www.ozodlik.org 2012.14.07).

201. АХМАДЖОНОВ Ш. Меня в США продолжают преследовать (часть 9). Судилище в США продолжается (АҚШда мени тазйиқ қилишда давом этишмоқда (9-қисм). АҚШда сохта суд давом этмоқда). - http://yangidunyo.org/?p=700#more-700 (www.yangidunyo.org 16.07.2012).

ДАВОМИ БОР

E-mail: jiz54@mail.ru

2017 йил 11 апрел

АҚШ, Денвер шаҳри
Рубрики:  ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ
СТАТЬИ 2017 ГОДА

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ (давоми 2)

Четверг, 13 Апреля 2017 г. 00:36 + в цитатник
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ (давоми 2)

Китобнинг тузатилган ва тўлдирилган 4-нашри

-------------------------------------------

КИРИШ СЎЗИ-4: МЕНИ НОҚОНУНАН УЧ МАРТА ИШДАН ҲАЙДАШДИ

100_0139 (525x700, 120Kb)

Фото 8. 19 ойдан бери ишсиз эканлигимни плакатда ёзиб иш масаласида ёрдам сўраб Айдахо губернатори биноси олдида ўтказган пикетим. Амалдорлардан бирортаси губернаторлик биносидан чиқиб сўрамади ҳам. 2010 йил ноябр боши. Муаллиф фотоси.

Менинг инсон ҳуқуқи ва журналистик фаолиятим учун Бойси шаҳрида ирқий камситиб (дискриминация) уч марта ишдан ҳайдашди. Биринчи марта 2010 йил 28 июл куни 1,5 соат ишлаганимдан кейин ҳайдашди. Бу ҳақда [135]-катта таҳлилий мақоламда ёзганман.

Мени биринчи марта ноқонуний ишдан ҳайдаганларидан кейин Experince Works (Малакали иш) ташкилоти раҳбариятига 2010 йил августда шикоят аризасини жўнатдим. 2010 йил 2 ноябр куни таржимон ёрдамида 45 дақиқалик муҳокама бўлди ва менга янги иш топиб бериш кераклиги ҳақида Experince Worksнинг Айдахо бўлими раҳбариятига топшириқ берилди. Натижада 2010 йил 23 ноябр куни иккинчи ишга жойлашишимга ёрдам беришди. Мен у ерда уй-рўзғорда ишлатиладиган чангютгич, дазмол, кондиционер, электр ўйинчоқ, ёритгич ва шунга ўхшаш бошқа маиший электр ускуналарни таъмирлаш билан шуғулландим. Мен 1979-1983 йилларда Москвадаги Бауман номли Олий техника университетида ўқиганим ва 1981-1988 йилларда етакчи конструктор лавозимигача ишлаганим учун менга бу иш осон эди. Мен 7 ой давомида бирорта жиддий эътирозсиз ишладим.

2011 йил 12 июл куни мени ярим кун ичида ишдан ҳайдашди. Мен бу ҳақда 2011 йил 17 августида Айдаҳо Инсон Ҳуқуқлари Комиссияси (Idaho Human Rights Comission)га шикоят аризасини топширдим. Мен бу ҳақда [156]- ва [167]-мақолаларимда ёзганман. Мен Бойси шаҳридан 2012 йил 2 март куни кўчиб кетдим. Комиссия ходимасидан жавоб электрон почтамга 2012 йил августда “Энди судга беришингиз мумкин” деган маънодаги жавоб келди.

Мен 2010 йил 10 сентябрдан 2012 йил 1 февралга қадар [135]-[191]-муҳим ва таҳлилий мақолаларни ёзиб сайтларда чоп эттирдим.

Мен 2011 йил 24 августдан Create Common Good (Умум Фаровонлигини Яратиш) номли агрофермада ишлай бошладим (CCG идораси манзили: 1161 W. River Street Boise, ID 83702; CCG фирмаси манзили: 4750 S. Surprise Way Boise, ID 83716. www.createcommongood.org ).

Мен агрофермада соатига $ 7.25 иш ҳақи тўланадиган 18 соатлик иш ҳафтасига эга эдим. Ойига қўлимга $543 олардим. Ундан $525 ни ҳар ой квартира ижара ҳақи учун тўлардим. 2012 йил 5 январдан бошлаб Тайлер Смит мени ушбу минимал ойликдан ҳам маҳрум қилди.

2012 йил 5 январ куни Бойси (АҚШ)да мени ушбу агрофермадан асоссиз, ноқонуний равишда ишдан ҳайдашди. Мен бу ҳақда [179], [182]-[188]-мақолаларимда ёзганман.

Менинг ҳар учала ишимда бирорта камчилик топа олишгани йўқ. Мен бу ишларни барчасини яхши биламан ва талаб даражасида бажарганман. Ҳар учала ҳолатда асосий ишимга алоқаси йўқ умуман бошқа ва сохта айблар билан ишдан ҳайдашди.

Инсон ҳуқуқи ва журналистика соҳасидаги фаолиятим, шунингдек намозхон мусулмон бўлганлигим ва осиёлик бўлганлигим, яъни ирқий камситиш (дискриминация) сабабли менинг орқамдан туну-кун кузатиш олиб боришди, провокациялар уюштиришди ва Бойси шаҳрида уч марта ишдан ҳайдашди. Ҳатто сохта суд маҳкамаларини ўтказишди. Сохта суд маҳкамалари ҳақида сал пастроқда ёзаман, иншааллоҳ.

КИРИШ СЎЗИ-4: ФАЗЛИДДИН ЁҚУБОВ ТАҚДИРИ

FAZLIDyoqub8 (171x294, 122Kb)

Фото 9. Фазлиддин Ёқубов ўғли Фарҳод билан. АҚШ, Огайо штати, Кливленд шаҳри. 2008 йил. ([192])

Мен 2011 йил 1 март куни www.yangidunyo.com сайтида “Менга АҚШда ҳам тазйиқ қилмоқдалар” номли мақоламни чоп эттирдим ([156]). 3 март куни Огайо штати Клевленд шаҳридан ватандошим Фазлиддин Ёқубов телефон қилди.

Ўзбекистон “Бирлик” халқ ҳаракати Наманган вилоят ташкилотининг собиқ раҳбарларидан бири Фазлиддин Ёқубов (1959 йил апрелида туғилган) 2000 йил 25 апрелидан бери АҚШдаги Огайо штати Кливленд (Cleveland) шаҳрида оиласи билан бирга яшайди. У мусулмон, қочқин ва АҚШ фуқароси.

У 2008 йил 20 июн – Халқаро Қочқинлар куни кечқурун ўғли Фарҳодбек (1986) билан машинасига бензин қуйиш учун АЁҚШ (автозаправка)га борган. У машинадан ташқарига чиқиб турганида унга жиноятчилар икки томондан 9 та ўқ узишган ([193]). Учта ўқ унга теккан ва жуда оғир ярадор қилган. Касалхонада 53 (!) кун беҳуш (кома) ҳолатда ётган. Докторлар уни 8 марта операция қилишди. Айрим амалиётлар 8 ва 11-12 соат давом этган ([194]). Ҳатто юқори малакали АҚШ докторлари битта ўқни танадан чиқариб ололмади ва Фазлиддин бугунги кун – 2017 йил 9 апрелда ҳам танасидаги ўқ билан яшамоқда. Унга касалхонадан 2008 йил 11 август куни жавоб беришган. У бир йил давомида аста-секин ўзига келган.

Терговни Федерал қидирув бюроси ходимлари олиб борган ва жиноятни “оча олмаган”. Ўзбек қочқинига қарши суиқасдни уюштирган қотиллар ҳам “топилмади” ва бу ҳолда ҳам жиноятчилар тегишли жазосини олмади.

Шундай оғир ярадор қилинганига қарамай Фазлиддин Ёқубовга ногиронлик беришмаган ва икки йил 8 ой давомида бир доллар ҳам пенсия тўлашмаган. Ахир пенсия бериш масаласи қаралаётганида суиқасдга оид кўпгина ҳужжатлар тўпланади. Федерал қидирув бюроси ходимлари бундай ҳужжатлар тўпланиши ва тиббиёт бўлимида сақланиб қолишини исташмаган. Менимча, шу сабабли унга пенсия бермаслик чораларини кўришган.

Фазлиддин касалхонадан 2008 йил 11 август куни чиққач унинг уйига касалхонадан 538 минг доллар (!) тўлов чеки келган. Бу тўғрида Фазлиддин 2012 йил ноябрда бундай деган эди.

“Менинг соғлик картам йўқ эди. 538 минг долларлик уйимизга билл келди. Буларни тўлайдиган ҳеч имконимиз йўқ эди. Катта ўғлим Фарҳодбек коллежда, 2-ўғлим университетда, кичик 3-ўғлим мактабда ўқир, ҳаммалари студент эди. Катта ўғлим ва аёлим ёнимда 9 ой менга қарашди. Катта ўғлим шундай қилиб вафодор ўғил номини олди ва коллежидан мени деб айрилди. Ҳозир кичик ўғлимнинг ширкатида ишламоқда. Аёлим Сабура деган ном олди шу ердаги мусулмонлардан. Яъни сабрли аёл дейишди.

2-ўғлим университетни ташлаб ҳам оилани боқди, ҳам қарзларни тўлай бошлади. Аммо қарз жуда катта эди. Давлат катта бир қисмини, касалхона бир қисмини, яна моддий ёрдам офис (идора)лари бир қисмини, кейин мусулмонлар, масжидлар, бошқа динлардаги дурумлари баланд бўлган инсонлар ўз ёрдамларини беғараз кўрсата олдилар. Мусулмон ва христианлар ҳуқуқини ҳимоя қилиш ташкилоти кўп жонбозликлар кўрсатдилар. Унинг бизнинг штатдаги бошлиғи Жулия хоним жуда катта хизматлар қилдилар. Ҳозир бу аёл исломда яшаяпти. 5 вақт намоз ўқийди, ҳижоб билан юради.” [194]

Фазлиддин менга 2011 йил 3 март куни телефон қилиб, 2008 йилги фожеавий воқеалар ва бугунги аҳволи ҳақида куйиниб гапирди. Мен унга шу воқеалар тафсилотини ёзиб юборишини сўрадим ва пенсия масаласини АҚШнинг юқори идораларига ёзиб бўлса ҳам ҳал қилиб беришимни айтдим. Шу суҳбатимиздан бир неча кун ўтгач кишилар уйига келиб унинг пенсия масаласини ҳал қилиб беришга ваъда қилишибди ва пенсия бера бошлашибди.

Мен 2011 йил августда Фазлиддинга телефон қилдим ва ҳол-аҳвол сўрадим. Пенсия масаласини сўрасам у 420 доллар пенсия олаётганини айтди. Мен АҚШда энг кам пенсия миқдори 670 доллар атрофида эканлигини айтдим. Шунингдек аввалги 2 йил 8 ой учун пенсиялар масаласини сўрадим. У бу пенсияларни беришмаётганини айтди. Унга воқеалар тафсилоти ва пенсия масаласида кимлар ва нима деб рад этишаётгани ҳақида менга ёзиб юборишини илтимос қилдим. Мен АҚШ Президенти Барак Обамага ёзиб бўлса ҳамки унинг пенсия масаласини ҳал қилиб беришимни айтдим. Шу суҳбатдан бир-икки кун ўтгач унинг пенсиясини тўлиқ - 700 доллар беришга ваъда қилишиби ва бера бошлабди. У бу ҳақда кейинги сафарги суҳбатимизда хурсанд бўлиб гапирди.

Шу суҳбатимиздан кейин Фазлиддинга 2008-2011 йиллар учун ҳам пенсияларни Огайо штатидаги тегишли идоралар бир йил давомида қисм-қисм қилиб тўлашди. У бу пулларга икки нафар ўғлини уйлантирганини кейинроқ телефон қилганимда хурсанд бўлиб айтди.

Агар АҚШ фуқароси шу аҳволга тушса, унга барча қонуний тўловлар фожеа содир бўлган кундан эътиборан тўлаб борилган бўларди. Ўзбек қочқинига эса муносабат мана шу аҳволда. Ахир АҚШда тиббиёт қанчалар қиммат эканлиги кўпчиликка маълум.

Менинг телефонимга қўлоқ солаётганлар, менимча ФҚБ ходимлари яхши билишадики, бундай масалаларда мен иложи борича муаммони ҳал этиш йўлидан бораман. Шу сабабли ҳар сафар телефон суҳбатимиздан кейин Фазлиддинга қонуний пенсиясини тўлов масаласида ижобий қадамлар қўйишган.

Мен бу бандда баён қилган Фазлиддин Ёқубовнинг пенсия муаммоси ва уни ҳал қилиниши ҳақида 2012 йил 30 январ куни “АҚШда Мартин Лютер Кинг Куни” номли [190]-мақоламда ёзган эдим.

КИРИШ СЎЗИ-4: УЛУҒБЕК ҚОДИРОВ ТАҚДИРИ

ULUGBEKqodir3 (241x301, 15Kb)

Фото 10. Улуғбек Қодиров. 2011 йил. [195]

Улуғбек Қодиров 1987 йил 7 август куни Тошкент шаҳрида туғилган. Онаси Зарифа Қодирова (1957) Тошкент Генетика институти ишлайди, вирусолог олима, фан номзоди. Отаси ... Қодиров Тошкент шаҳридаги мактаблардан бирида 40 йилдан ортиқ ўқитувчилик қилган. Улуғбек тест имтиҳолнларини мувафаққиятли топшириб 2003 йилда 16 ёшдa Тошкент Давлат Педиатрия институтининг талабаси бўлди. [196]

Зарифа Қодирова 2008 йилда USAID нинг ўзбек олимлари учун мўлжалланган дастурида қатнашиш учун АҚШга таклиф қилинди. АҚШдаги Биотадқиқотлар институтида Зарифа опа дунëдаги етакчи вирусолог олимлар билан тажриба алмашди. У бир неча ойдан кейин Тошкентга қайтган.

Улуғбек Қодировга “Work and travel” халқаро дастури бўйича 2009 йил ёзда Ню Йорк шаҳрига уч ой муддатга келди. У талаба бўлиш учун визани 2009 йилда олган бўлиб, унинг визаси 2010 йил апрелда тугаган. У ота-онасидан рухсат сўраб АҚШда қолади. [196]

“Бир кун бизга ишсиз қолганлиги ҳақида хабар берди ва ўқишини ҳам ҳозирча тўхтатмоқчи эканлигини айтди. Ўшанда агарда иш топа олмаса, сал ишлаб, уйга қайтишини ҳам айтиб ўтди… У интернет тармоғидан Алабама штатида иш топади ва у ўша штатга жўнайди. Ўғлим ўша пайтлар Алабама штатининг Бирмингхем шаҳридаги супермаркет киоскасида оддий ишчи бўлиб ишлаётганди.

Улуғбек бир хатида, у ерда мен иккита ўзбек билан дўстлашдим, улар менга ёрдам беришяпти деган эди. Бирини исмини агар янглишмасам Дилмурод деган эди, ёши 32 ларда. Кейин билсам, худди шу икки ўзбек уни ёшлиги ва тажрибасизлигидан фойдаланиб ўзининг қабиҳ ишига жалб қила бошлашган экан… унга керакли кўрсатма, қаердан қурол сотиб олиш ва давлат раҳбарига суиқасд уюштириш йўлларини ўргатган… FBI махсус ташкилоти уларнинг 35 соатлик телефон суҳбатини ёзиб олиб уларнинг алоқаларини кўпдан бери кузатиб назоратга олган экан.. Адвокатдан илтимос қилиб, ёзиб олинган тасмадаги суҳбатни эшитиш учун ёрдам сўраган эдим, лекин афсус, менга рухсат беришмади…» [196]

“АҚШ махсус хизматлари биргаликда амалга оширган махфий амалиëт натижасида қўлга олингани айтилаëтган Улуғбек Қодиров 2009 йилнинг июн ойида студент визаси билан Америкага келган. Маҳкамага тақдим этилган ҳужжатларга кўра, АҚШда бирор бир мактабга ўқишга жойлаша олмагач, 2010 йилнинг 1 апрел куни Қодировнинг студент визаси бекор қилинган.

Пелҳам шаҳридаги мотелда яшаб келган Қодиров 2011 йил 13 июл куни Лид шаҳридаги мотеллардан бирида АҚШ махфий хизмати жосусидан автомат (M15-A1 моделидаги винтовка, А.Ш.) сотиб олаëтган пайтида қамоққа олинган.

2011 йил 26 июл куни АҚШ федерал маҳкамаси ўзбекистонлик Улуғбек Қодировга 7 бандлик расмий айблов эълон қилди.

Сешанба куни АҚШ нинг Алабама штати Бермингем шаҳрида маслаҳатчилар иштирокида ўтказилган маҳкама жараëнида Ўзбекистон фуқаросига нисбатан расмий айблов эълон қилинди.

Ўзбекистонлик 21 яшар Улуғбек Қодиров 9, 10, 11 ва 13 июл кунлари АҚШ президенти ҳаëтига таҳдид қилиш билан боғлиқ тўрт жиноятда¸ шунингдек ўточар қуролига эга ноқонуний муҳожирлик¸ ноқонуний равишда тўла автоматик қуролга эгалик қилиш¸ ҳамда қайддан ўтмаган гранатага эга бўлишлик каби жами етти жиноятда айбланди.” [195]

Мен Улуғбек Қодиров ҳимояси масаласида [169]-[171]-мақолаларни ёзиб 2011 йил 29 июл, 1 ва 4 август кунлари сайтларда чоп эттирдим. Уларда жумладан бундай ёзгандим.

“Бу борадаги фикрим ва таклифларим қуйидагилардан иборатдир.

Биринчидан, бунда кўпроқ провокация ҳиди келмоқда.

Иккинчидан, ўйлашимча “Президент Барак Обамани ўлдиришга тайёргарлик» ҳақидаги провокацион фикр Улуғбек Қодировга қандайдир бошқа кимса тарафидан маслаҳат берилган.

Учинчидан, биз – Ўзбекистон зиёлилари вакиллари, биринчи навбатда инсон ҳуқуқи ҳимоячилари суд бошланганига қадар 21 ёшли Улуғбек Қодиров Ўзбекистоннинг қайси шаҳри/қишлоғидан, унинг ота-онаси, ака-укалари, у оилада нечанчи фарзанд эканлиги каби маълумотларни аниқлаштириб сайтларда чоп эттирсак маъқул иш бўларди.

Тўртинчидан, ушбу провокацион уринишга 21 ёшли Улуғбек Қодировни ҳам жалб қилиниш тафсилотларини билиш учун ишончли адвокат билан таъминлаш чораларини кўрмоғимиз керак.

Бешинчидан, суд жараёнларида ўзбек ва инглиз тилларини мукаммал биладиган ўзбекистонлик бир ёки икки нафар ишончли, тажрибали инсон ҳуқуқи ҳимоячиси қатнашиши зарур. Мен АҚШда яшаётган инсон ҳуқуқи ҳимоячиси ва мустақил журналистман. Лекин ҳозирча инглиз тилини жуда кам билганлигим сабабли бу маҳкамада қатнаша олмайман.

Олтинчидан, мен ҳозир Германияда яшаётган инсон ҳуқуқи ҳимоячиси Умида Ниёзовани ушбу савобли тадбирда қатнашишга тавсия этаман ва ундан илтимос қиламан. У ўзбек, рус ва инглиз тилларини яхши билади. Жуда тажрибали инсон ҳуқуқи ҳимоячиси ҳамдир. Бунга қўшимча равишда унинг инсоний фазилатлари ҳам юқори даражададир.

Еттинчидан, 2009 йилдан бери АҚШда яшаётган, собиқ дипломат, ҳамкасбимиз ва сафдошимиз Тошпўлат Юлдошевдан ушбу инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш тадбирида қатнашишини илтимос қиламан. Би-би-си радиоси орқали Улуғбек Қодировга қарши қўйилган айбловларга таажжубланиш билдириш билан чекланмайлик. Тошпўлат ака ҳам ўзбек, рус ва инглиз тилларини яхши билади. Умида Ниёзова ва Тошпўлат Юлдошев биргаликда фаолият олиб бориб, ушбу криминал-провокацион ишдаги кўпгина яширин ва очиқланмаган ҳаққоний маълумотларни билиб олишади ҳамда дунё аҳлига етказишади, деган умидим бор.

Ўнинчидан, биз – инсон ҳуқуқи ҳимоячилари ҳамда демократлари террор ва террорчиларни ҳимоя қилмоқчи эмасмиз, агар ушбу ҳолатда шундай ҳаракатлар содир этилган бўлса. Биз ушбу провокация ортида кимлар тургани, аслида бу жиноий ғоянинг раҳнамоси кимлиги, шунингдек буни моддий, ҳужжатларни расмийлаштириш ҳамда бошқа йўллар билан қўллаб-қувватлаганлар шахсини ва ҳоказоларни аниқлаштириш тарафдоримиз.” [170]

“6. Мана шу сабабларга кўра ҳозирги шароитда бир кунни ҳам бой бермасдан Мурожаатномани ёзиб, сайтда чоп эттириши керак. Бу билан Улуғбек Қодировни жиддий ҳимоя қилиш тадбирларини бошлашимиз мумкин бўлади. Ахир биз шу кунгача Улуғбек Қодировнинг қаердан ва ким эканлиги ҳақида асосли маълумотларга эга эмасмиз.

Агар Умида Ниёзова ва Тошпўлат Йўлдошев www.yangidunyo.com сайти орқали Улуғбек Қодировнинг тергов ва суд ишларида қатнашиш ёки қатнашмаслик ҳақидаги ўз фикр-мулоҳазаларини ёзиб жавоб беришса яхши бўларди.” [171]

Афсуски, Улуғбек Қодировга доир маэлумотлар ва Мурожатнома сайтларда чоп этилмади. Шунингдек Умида Ниёзова ва Тошпўлат Йўлдошев www.yangidunyo.com сайти орқали Улуғбек Қодировнинг тергов ва суд ишларида қатнашиш ёки қатнашмаслик ҳақидаги ўз фикр-мулоҳазаларини ёзиб жавоб беришмади.

Мақолаларим чоп этганимдан қарийб 5 ойдан кўпроқ вақт ўтгачгина Улуғбекнинг онаси бўлмиш Зарифа Қодирова (1957) билан интервю Озодлик радиоси орқали берилди [197]. Зарифа Қодирова билан асосий интервю 2012 йил 8 декабр куни берилди [198].

Яхши адвокатсиз ва инсон ҳуқуқи ҳимоячиларсиз қолган Улуғбек Қодиров 2012 йил 10 феврал куни Алабама штати судида учта, яъни АҚШ президентини ўлдиришга таҳдид қилиш, автоматик қуролга эгалик ва террорчиларга моддий ёрдам кўрсатиш мазмунидаги айбларга иқрор бўлган. Бунинг эвазига, унга қўйилаётган яна тўртта айблов олиб ташланган. [199]

Хуллас калом, АҚШнинг Бирмингем округидаги Федерал суд ҳакамлари 2012 йил 13 июл куни, яъни ҳибсга олингандан роппа-роса бир йил ўтиб, АҚШ президенти Барак Обамани ўлдирмоқчи бўлганини тан олган ўзбекистонлик Улуғбек Қодиров иши бўйича ҳукмни эълон қилди. 22 ёшли Улуғбек Қодиров 15 йилга озодликдан маҳрум этилди. [200]

Зарифа Қодированинг “Ватандош” газетасига берган интервюсидан:

“Америкада у бир ўзи қолиб назоратдан чиқиб кетган. Aйблoв бўйича ўзи у интeрнeт орқали ҳар хил сайтларга кирганини бўйнига олган экан. Айнан ўша икки ўзбек йигитлари уни “Амир” деган раҳбарлари билан таништиришади. Улуғбек уни олдин ҳеч қаерда кўрмаган ва ҳатто эшитмаган ҳам.

Америкага борганимда мени ҳам шу “Амир” деган шахс қизиқтириб қўйди, ким экан бу жирканч одам? Мен юз фоиз ишонаман, бу ерда кимдир ўғлимнинг ёшлиги ва психологик кайфиятидан ўзларининг қабиҳ ишларини амалга ошириш учун тузоққа илинтиришиб фойдаланишган. Ўғлим бундай қабиҳ ишга қўл урганига асло ишонмайман. Ўғлимни бундай ишга жалб қилиниши, кимгадир керак бўлганмикан, балки, кимгадир ўзбекларни Америкада ёмон отлиқ қилиб кўрсатиш керак бўлганмикан, униси менга қоронғу. Аммо америкалик масъуллар “Амир”нинг шахсини расман очиқлашмагани менда кўплаб саволларни ўйғотмоқда…

Лекин, ишончим комил – ўғлимни шу ишга киритганларнинг ҳаммаси жазога тортилиши керак, ундан кейингина ҳақиқат рўёбга чиқиб, ўғлимдан кўп айбловлар олиб ташланади… Айнан шу нарсани исбот қилиш учун ҳаракат қилаяпман.

Ўғлимнинг судига мен кела олмадим… Биринчидан, бу кутилмаган воқеа менинг соғлиғимга жуда ҳам салбий таъсир қилди ва натижада мен бир оз муддат ётиб қолдим… Иккинчидан, ўғлимни ўзи ҳам адвокатига тайинлаб, судда бирор яқинларини иштирок этишига қаршилик қилган. Сабаби, бизларни аяб панжара орқасида ўтирганини ҳеч ким кўрмасин, деган экан. Дадаси инглиз тилини умуман билмайдилар: топиб боришлари ва судда иштирок этишлари жуда ҳам қийин бўлади, деб ўйладик. Шунда катта акаси Отабекни юборишга қарор қилдик, аммо АҚШнинг Тошкентдаги консуллиги ходимлари аввалига ёрдам беришларини айтиб, кейин эса сабабини тушунтирмай ўғлимга виза берилмасликларини эълон қилишди. Шу тариқа биз ўғлимизнинг судида қатнаша олмадик ва арзимизни кимга айтишни билмадик… Бечора ўғилгинам судда бошини эгиб, ёлғизланиб қолди… Федерал ҳакам Абдул К. Каллон ўғлим Улуғбек Қодировни Барак Обамани ўлдириш йўлида фитна уюштиришда айбдор деб топиб, уни 15 йиллик қамоқ жазосига ҳукм қилди…

Ўғлимнинг адвoкaти Лaнce Бeллдан суд процессининг нусхасини бизгa беришларини сўраган эдим, уни ҳам ола олмадим… 30-40 сoaтлик суд жараёнини нусхасини қилиб бериш кўп вақтни эгаллайди, деб беришмади.

Суддан олдин, тергов жараёнида Америкада ўғлим билан икки марта учрашдим… Қамоқхонада ўғлим билан учрашган чоғим, у менга қисқача бўлган воқеаларни гапириб берди. Ўшанда ўғлим жуда ҳам мураккаб вазиятга тушиб қолганини англадим. Афсус Улуғбекнинг ҳуқуқларини ҳимоя қиладиган адвокат топилмади. Бизларда етарли маблағ бўлмаганлиги сабабли, давлат томонидан тавсия қилинган адвокат олишга мажбур бўлдик. Тўғри, унга қарши бизда ҳеч қандай даъво йўқ, лекин сал бўлса-да, масаланинг туб моҳиятини чуқурроқ ўрганганида, балким, ўғлимга нисбатан бошқача ҳукм чиқарилармиди…

Айтишим керакки, бизларда шу масала юзасидан бир нечта саволлар бор эди, улар ҳалигача очиқлигича қолмоқда… Улуғбек менга яна ўша Дилмурод ҳақида гапирди, мен унчалик ҳам тушуна олмадим, ўғлимнинг гапига қараганда, ҳамма ишларни айнан шу бола бошлаган, йўл-йўриқ кўрсатган. Ҳаттоки телефонда акаси билан гаплашганда, бу ишларни Дилмурoднинг ўзи бoшлaгaн эди, лекин нимагадир aудио кaссeтaни бoшини вa ўртaсидaн кeсиб тaшлaб кeйин судга топширишган экан, дeб айтган эди ўшанда Улуғбек.

Энг қизиғи, нимагадир, ўғлимни йўлдан урган ўша Дилмуродни, “Амир”ни ва бошқаларни жавобгарликка тортишмаган… Битта ўғлим айбдор бўлиб чиқди… Улуғбек кейин ёшлик ва тажрибасизлик қилиб, ҳамма айбни ўз бўйнига олади… Ўғлим Обамани ўлдириш учун гуруҳ тузмаган, билъакс ўғлимнинг ўзи бировлар қўлида қўғирчоқ бўлган. Бу ўғлим билан суҳбатдан чиқарган менинг шахсий хулосамдир.» [196]

Менинг Улуғбек Қодиров иши бўйича фикрим: «Дилмурод» ва «Амир» АҚШ махсус хизматлари ёллаган провокаторлар, деб ҳисоблайман. Бу провокаторлар Улуғбек ишсиз ва тирикчиликка пулсиз қолганлигидан, АҚШда яшаш ҳамда ишлаш учун зарур ҳужжатлари бўлмаганлигидан фойдаланиб олдиндан режаланган провокацион суҳбатлар ва амалиётларга жалб қилинган. Худди шу сабабли бу провокаторларга доир айрим маълумотлар судга тақдим этилмаган, улар суд маҳкамасига тортилмаган ва жазодан қутулиб қолган. Бир сўз билан айтганда 21 ёшли Улуғбек Қодиров ўз нафси ва провокаторларнинг провокацияси қурбони бўлди.

Мен 2011 йил 1 августда чоп этилган [170]-мақоламда жумладан бундай ёзгандим.

«Ўнинчидан, биз – инсон ҳуқуқи ҳимоячилари ҳамда демократлари террор ва террорчиларни ҳимоя қилмоқчи эмасмиз, агар ушбу ҳолатда шундай ҳаракатлар содир этилган бўлса. Биз ушбу провокация ортида кимлар тургани, аслида бу жиноий ғоянинг раҳнамоси кимлиги, шунингдек буни моддий, ҳужжатларни расмийлаштириш ҳамда бошқа йўллар билан қўллаб-қувватлаганлар шахсини ва ҳоказоларни аниқлаштириш (ва уларни суд ҳукми асосида жазолаш, 2017.10.04, А.Ш.) тарафдоримиз.” [170]

Мен Улуғбек Қодировни ҳимоя қилмоқчи эмасман. Мен бу жиноий иш юзасидан «Дилмурод» ва «Амир» тахаллусли провокаторларнинг судга тортилиши ва суд ҳукми билан жазоланиши тарафдориман. Шу ҳолатда табиий равишда Улуғбек Қодировнинг жазо муддати суд хукми асосида қонуний равишда камайтирилган бўларди.

КИРИШ СЎЗИ-4: АҚШДАГИ СОХТА СУД ЖАРАЁНЛАРИ

a22840aa1ed933575ad3e8d8f936b7ab509aBOISEadaTUMANsud1 (700x526, 63Kb)

Фото 11. Сохта суд жараёнлари ушбу Айдахо штати Бойси шаҳри Ада туман суди биносида бўлганди.

Мен 2012 йил феврал ойида Ада туман судида бир неча суд жараёнларида қатнашдим. Ушбу суд жараёнларида менинг оддий ҳуқуқларим қўпол равишда бузилди. Мен бу ҳақда [201]- ва бошқа мақолаларимда ёзганман.

Китобнинг 4-нашрига Кириш сўзим чўзилиб кетаётгани ва буюк ҳофиз Шерали Жўраевнинг туғилган кунига бир кун қолаётгани сабабли айрим бандларни кейинга қолдириб, китобнинг асосий қисми параграфларини ёзиш ва сайтларда чоп этишга ўтмоқчиман. Бу ва кейинги қисқача ёзилган айрим бандларни китоб яхлит ҳолда чоп этилиши олдидан сал батафсилроқ ёзиб тугатаман, иншааллоҳ.

Мени Бойси шаҳрида яшаган 2010-2012 йиллар давомида кучишлатар органларнинг кузатишлари, тазйиқлари ва ноқонунан уч марта ишдан ҳайдагашгач, шунингдек сохта суд маҳкамаларини ўтказиб, ижарада яшаётган хонадонимдаги барча нарсаларимни 2012 йил 28 феврал куни олиб чиқиб кетишгач ва хонадон эшигига янги қулф ўрнатишгач, мен 2012 йил 2 март куни Бойсидан Вашингтон шаҳри томон учқичда жўнаб кетдим.

ДАВОМИ БОР

--------------------------------------------

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. Инсон ҳуқуқлари. Кириш. /Ижроия муҳаррир: Жорж Клак. Таржимон: профессор Ҳамидулла Кароматов. Produced by USIA Regional Program Office, Vienna. PRO9610-007 Uzbek (Introduction to Human Right), 2000. – 49 б.
Роберт Ф.Кеннеди (1925-1968) – Америка Қўшма Штатларининг собиқ Адлия вазири.

2. Шерали Жўраев ижросидаги “Эй, дўст” номли қўшиқ.
Шерали Жўраев шеъри ва мусиқаси.

3. АҲМАДЖОНОВ Ш. Шерали Жўраевдек ҳофиз ва шоир юз йилларда бир марта туғилади. Китобнинг тузатилган ва тўлдирилган 3-нашри.
- Китобнинг 3-нашри яхлит ҳолда дастлаб www.turonzamin.org сайтида 2008 йил 29 октябр куни чоп этилганди. Бу факт китоб 3-нашрининг мендаги нусхасидаги Сўнгги сўз бандида ёзилган. Буни 2017 йил 4 апрел куни ўқиб бу ҳақда шу ерга ёздим. 2009 йил бошида ушбу китоб www.turonzamin.org сайтидан сирли равишда ғойиб бўлди;
- http://www.turonzamin.org/ddkitob/sherkril.htm (Китоб кирил ва лотин алифбосида www.turonzamin.org сайтининг “ДЎК китоблари” рукнида 2009 йил 1 март куни қайтадан чоп эттирдим. Бир неча ойдан кейин 2009 йилнинг ўзида сайт раҳбари Жаҳонгир Маматов китобни ўчириб ташлади. Бу номаъқул ишни махсус хизматлар қилди, деб айтганди. У 2012 йил феврал охирида www.turonzamin.org сайтидан 100 тага яқин мақолаларимни ўчириб ташлагач китобларимни ҳам унинг ўзи ўчирганини тушундим.)
- http://yangidunyo.com/wp-content/uploads/2009/03/sherali-joraev.pdf (www.yangidunyo.com «Янги Дунё» кутубхонаси» бўлими, 2009 йил 16 март: 2009 йил июлида Уйғуристон маркази Урумчида Хитой режими уйғурларни ноҳақ қирғин қилаётганини сайт раҳбарияти мақолалар ҳамда фотосуратлар билан ёритаётганида сайтга кибер ҳужум уюштирилди ва сайтдаги кўпгина мақолалар ва китоблар, жумладан ушбу китоб ўчириб ташланди.
Китобнинг кирил алифбосидаги вариантини 2012 йил март ойида қайтадан www.yangidunyo.com сайтига жўнатдим ва у сайтда чоп этилди. Лекин 2012 йил октябрида Канаданинг Торонто шаҳрида қочқин сифатида яшаётган журналист Фахриддин Худойқулов www.yangidunyo.com сайтидаги барча мақола ва китобларни ўчириб ташлаб, сайтни ўз номига расмийлаштириб олди);
- http://www.himoyachi.ucoz.ru/news/2009-03-17-892 (www.himoyachi.ucoz.ru 2009 йил 17 март: бу сайт раҳбари Муҳиддин Қурбонов китобнинг www.yangidunyo.com сайтидаги манзилига ҳавола қилган эди. Бу ёзув бугунги кун – 2017 йил 28 март куни ҳали ҳам www.himoyachi.ucoz.ru сайтида турибди);
- Китобнинг 3-нашрининг 1-қисми (лотин алифбосида). - http://www.muvozanat.info/index.php?option=com_content&view=article&id=198:jurnalist-shuhrat-axmadjonovning-buyuk-hofiz-sherali-joraev-xaqidagi-kitobi&catid=4:-3&Itemid=5 (www.muvozanat.info 2012.10.04);
Китобнинг 3-нашрининг 2-қисми (лотин алифбосида). - http://www.muvozanat.info/index.php?option=com_content&view=article&id=199:shuhrat-axmadjonovning-sherali-joraev-xaqidagi-kitobi-ikkinchi-qism-sherali-joraev-tavalludining-65-yilligi-oldidan&catid=4:-3&Itemid=5 (www.muvozanat.info 2012.10.04). (2017 йил 30 март куни шу сайтни очиб қараб, ушбу китобимни топа олмадим. www.muvozanat.info сайти раҳбари Холдор Вулқон китобни сайтдан олиб ташлаган бўлса керак.) 2017.04.04, А.Ш.

4. Фото 2. Тошкент. Хадра майдони. “Президент посетил площадь Хадра и Литейно-механический завод» («Президент Хадра майдони ва Қуйиш-механика заводини келиб кўрди»). - http://www.publika.uz/uzbekistan/politics/28290 (www.publika.uz/uzbekistan/ 30.08.2013).

5. Горбачёв, Михаил Сергеевич. - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%87%D1%91%D0%B2,_%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B8%D0%BB_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

6. АҲМАДЖОНОВ Ш. «Бирлик»чилар, аскарлар тобутлари ва Орол денгизи муаммолари. - http://www.turonzamin.org/ddkitob/birlik.html (Китобнинг 1-нашринир компютерда териб китобча кўринишида 2004 йилда чоп этгандим. 2-нашри бўлмиш ушбу китоб www.turonzamin.org сайтининг “ДЎК китоблари” рукнида 2007 йил сентябрида чоп этилганди. Бир неча ойдан кейин 2007 йилнинг ўзида сайт раҳбари Жаҳонгир Маматов китобни сайтдан ўчириб ташлади. Бу номаъқул ишни махсус хизматлар қилди, деб айтганди. У 2012 йил феврал охирида www.turonzamin.org сайтидан 100 тага яқин мақолаларимни ўчириб ташлагач китобларимни ҳам унинг ўзи ўчирганини тушундим.)

7. АХМАДЖОНОВ Ш. «Земля и природа созданы для всех». В Ташкенте прошел пикет экологов, завтра – его продолжение (“Ер ва табиат барча учун яратилган”. Тошкентда экологлар пикети бўлиб ўтди, эртага - унинг давоми”). - http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1114111560 (www.centrasia.ru 21.04.2005 23:26).

8. АХМАДЖОНОВ Ш. Всемирный день Земли в Ташкенте. Пикет экологов разгромлен милицией (Тошкентда Халқаро Ер куни. Экологлар пикетини милиция алғов-далғов қилди). -
http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1114202460 ( www.centrasia.ru 23.04.2005 00:41).

9. АХМАДЖОНОВ Ш. Узбекистан: пикетчики требуют от государства справедливых законов (Ўзбекистон: пикетчилар давлатдан адолатли қонунларни талаб қилмоқда). -
http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1115307420 ( www.centrasia.ru 5.05.2005 19.37).

10. АХМАДЖОНОВ Ш. Узбекские правозащитники хотят завтра пикетировать министерство культуры. Требуют условий для хофиза Дадахона Хасана (Ўзбек инсон ҳуқуқлари ҳимоячилари эртага Маданият вазирлигини пикет қилмоқчи. Ҳофиз Дадахон Ҳасанга шароитлар талаб қилмоқда). - http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1117471800 (www.centrasia.ru 30.05.2005 20:50).

11. АХМАДЖОНОВ Ш. Власти Узбекистана хотят вновь применить карательную психиатрию
(Ўзбекистон маъмурлари яна жазолаш психиатриясини қўлламоқчи). -
http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1118523480 ( www.centrasia.ru 12.06.2005 00:58).

12. АХМАДЖОНОВ Ш. Требуем публикации списков погибших в Андижане! Обращение узбекских правозащитников (Андижонда ҳалок бўлганлар рўйхатини эълон қилишни талаб қиламиз! Ўзбeк инсон ҳуқуқи ҳимоячиларининг Мурожаатномаси). – http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1116568980 (www.centrasia.ru 20.05.2005 10:03).

13. АХМАДЖОНОВ Ш. Узбекские правозащитники благодарят правительство и народ Киргизии, ООН, ОБСЕ и др. за спасение андижанских беженцев (Ўзбeк инсон ҳуқуқи ҳимоячилари Қирғизистон ҳукумати ва халқи, БМТ, ЕХХТ ва бошқаларни андижонлик қочқинларни қутқарганликлари учун миннатдорчилик билдирмоқда). – http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1122818880 ( www.centrasia.ru 31.07.2005 18:08).

14. АХМАДЖОНОВ Ш. Судьба Е.Урлаевой, или карательная психиатрия Узбекистана в действии (Е.Урлаева тақдири, ёки Ўзбекистонда жазолаш психиатрияси амалда). -
http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1128977820 ( www.centrasia.ru 11.10.2005 00:57);
http://archive.muslimuzbekistan.com/rus/rusnews/2005/10/analit10102005_2.html (www.archive.muslimuzbekistan.com/rus/ 10.10.2005).

15. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистон: жазолаш психиатрияси амалда - инсон ҳуқуқлари ҳимоячиси Елена Урлаеванинг 2001, 2002 ва 2005 йилларда клиник руҳий касалликлар касалхонасига қамалиш ва мажбуран даволаниш тафсилотлари. - http://www.turonzamin.org/congress2/jazolovchi_61105.html (www.turonzamin.org ARXIV 2005.06.11); http://www.turonzamin.org/congress2/jazolovchi_61105.html (www.turonzamin.org “Turonzamin” журнали, 2006 йил январ, 1(13)-сон).

16. АХМАДЖОНОВ Ш. Как узбекские силовики не допустили правозащитников в зал судебного заседания над Нодира Хидоятовой? (Ўзбек кучишлатар органлари Нодира Ҳидоятова суд маҳкамаси ўтказилаётган залга инсон ҳуқуқи ҳимоячиларини қандай қилиб киритмади?) -
http://www.turonzamin.org/congress3/shuhrat_sud.html ( www.turonzamin.org 10.02.2006); www.turonzamin.org/congress3/shuhrat_sud.html (Журнал «Turonzamin», март 2006 года, номер 3 (15)).

17. АҲМАДЖОНОВ Ш. Бир кун ва бир дунё. Инсон ҳуқуқи ҳимоячиси Муътабар Тожибоева устидан олиб борилаётган сохта суд маҳкамасининг 2006 йил 16 феврал кунги тафсилотлари. - http://www.turonzamin.org/congress3/shuhrat_tojiboyeva.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.18.02).

18. АХМАДЖОНОВ Ш. О судебном деле Санжара Умарова и некоторые сведения об адвокате Виталий Красиловском (Санжар Умаров суд иши ва адвокат Виталий Красиловский ҳақида айрим маълумотлар). - www.turonzamin.org/cogress/russian.html (www.turonzamin.org , страница на русском языке, 7.04.2006).

19. АҲМАДЖОНОВ Ш. С.Умаров, Р.Бобожонов ва И.Усмонов устидан ўтказилаётган апелляция судининг 10-11 апрел кунги тафсилотлари. - http://www.turonzamin.org/congress4/shuhrat_sud.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.12.04).

20. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ҳофиз ва шоир Дадахон Ҳасан Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати идорасида сўроқ қилинмоқда. - http://www.turonzamin.org/congress4/shuhrat_dadaxon.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.14.04); http://www.turonzamin.org/congress4/shuhrat_dadaxon.html (www.turonzamin.org Дадахон Ҳасан терговда. “Turonzamin” журнали, 2006 йил май, 5(17)-сон).

21. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ҳофиз ва шоир Дадахон Ҳасанга тазйиқ давом этмоқда. - http://www.turonzamin.org/congress4/shuhrta_dh2.html (www.turonzamin.org ARXIV 16.04.2006); http://www.turonzamin.org/congress4/shuhrta_dh2.html (www.turonzamin.org Дадахон Ҳасанга тахйиқ. “Turonzamin” журнали, 2006 йил май, 5(17)-сон).

22. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистондаги сиёсий режим ҳофиз ва шоир Дадахон Ҳасанни қандай қилиб меҳнат нафақасидан маҳрум қилганлиги ва тирикчилик воситаси бўлмиш автомашинасини гарровга олиб қўйиш сабаби. - http://www.turonzamin.org/congress4/shuhrat_dh3.html (www.turonzamin.org ARXIV Золимда вафо йўқдир! 2006.20.04).

23. АҲМАДЖОНОВ Ш. Виза, паспорт пропискаси каби тақиқловчи қонун моддалари Ўзбекистондаги полициявий режим амалдорлари сонини ошиши, порахўрлик ҳамда коррупция манбаидир. - http://www.turonzamin.org/congress4/shuhrat_viza.html (www.turonzamin.org ARXIV, 2006.29.04).

24. АҲМАДЖОНОВ Ш. Андижонда бегуноҳ ҳалок бўлганлар Тошкентда ёд этилди. - http://www.turonzamin.org/congress5/shuhrat_andijon.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.13.05).

25. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ҳимоя сўзи. Таниқли инсон ҳуқуқи ҳимоячиси Муътабар Тожибоева устидан апелляция суди ва адвокат Ҳусан Маҳбубовнинг ҳимоя сўзи. - http://www.turonzamin.org/congress5/shuhrat_himoya.html (www.turonzamin.org ARXIV Ҳимоя сўзи. 2006.26.05).

26. АҲМАДЖОНОВ Ш. Йиғлаб-йиғлаб ўқилган ариза. - http://www.turonzamin.org/congress5/mutabar_ariza.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.30.05);
http://www.turonzamin.org/congress5/mutabar_ariza.html (www.turonzamin.org Йиғлаб ўқилган ариза. - “Turonzamin” журнали, 2006 йил июн, 6(18)-сон).

27. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ҳофиз ва шоир Дадахон Ҳасан суд бошланишини кутмоқда. - http://www.turonzamin.org/congress6/shuhrat_dhasan.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.04.06).

28. АҲМАДЖОНОВ Ш. Фотолавҳа: Тошкентда портлаш. - http://www.turonzamin.org/congress6/shuhrat_portlash.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.15.06).

29. АҲМАДЖОНОВ Ш. Муътабар Тожибоева неварали бўлди, унинг ўзини хотин-қизлар қамоқхонасининг руҳий касалликлар бўлимига тиқишди. - http://www.turonzamin.org/congress7/mutabar_nevara.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.19.07).

30. АҲМАДЖОНОВ Ш. Дадахон Ҳасан устидан суд бошланди, лекин инсон ҳуқуқлари ҳимоячилари, журналистлар ва элчихоналардан вакиллар судга киритилмади. - http://www.turonzamin.org/congress7/shuhrat_dadaxon.html (www.turonzamin.org ARXIV Дадахон Ҳасае судида (Фотолавҳа). 2006.01.08).

31. АҲМАДЖОНОВ Ш. Имом Руҳитдин қисмати (фотолавҳа). - http://www.turonzamin.org/congress7/shuhrat_ruhitdin.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.04.08).

32. АҲМАДЖОНОВ Ш. Дадахон Ҳасан суди атрофидаги жараёнлар. - http://www.turonzamin.org/cdu8/shuhrat_dh.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.06.08).

33. АҲМАДЖОНОВ Ш. Озод Деҳқонлар партияси асосчиларидан бири, фермер Рисқали Зиявуддинов вафот этди (Фотолавҳа). - http://www.turonzamin.org/cdu8/shuhrat_risqali.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.07.08).

34. АҲМАДЖОНОВ Ш. Руҳитдинни қандай жиноятларда айблашмоқда? - http://turonzamin.org/2006/08/09/ruhitdinni-qanday-jinoyatlarda-ayblamoqda/#more-49 (www.turonzamin.org 2006.09.08).

35. АҲМАДЖОНОВ Ш. Тест – адолатли имтиҳон тизимидир, лекин Президент И.Каримов қарори адолатсизликка йўл очиб берди. - http://turonzamin.org/2006/08/15/test-%e2%80%93-adolatli-imtihon-tizimidir-lekin-prezident-ikarimov-farmoni-adolatsizlikka-yo%e2%80%99l-ochdi/#more-120 (www.turonzamin.org 2006.15.08).

36. АҲМАДЖОНОВ Ш. Бир гуруҳ “Эрк”чиларнинг 1993 йилда “Эрк” партиясини тарк этиш ҳақидаги баёноти (Мактуби) ва у билан боғлиқ воқеалар тафсилоти. - http://turonzamin.org/2006/08/19/muxolifat-tarixidan-lavhalar-2/#more-167 (www.turonzamin.org Muxolifat tarixidan lavhalar. 2006.19.08).

37. АҲМАДЖОНОВ Ш. Президентлик сайловлари: Ўзбекистонда демократияга икки босқич орқали ўтиш мумкин. - http://turonzamin.org/2006/08/26/prezidentlik-saylovlari-o%e2%80%99zbekistonda-demokratiyaga-ikki-bosqich-orqali-o%e2%80%99tish-mumkin/#more-260 (www.turonzamin.org 2006.26.08).

38. АҲМАДЖОНОВ Ш. Пул муомаласи ва ўзбек сўмининг қадри. - http://turonzamin.org/2006/08/28/mustaqillik-nima-berdi-iqtisodiy-tahlil/#more-286 (www.turonzamin.org 2006.28.08).

39. АҲМАДЖОНОВ Ш. Профессор Шоди Каримовнинг “Раҳмат, жаноб Президент!” шеъри. - http://turonzamin.org/2006/08/29/mustaqillik-nima-berdi-2/#more-292 ( www.turonzamin.org Marhum Shodi Karimovni xotirlab. 2006.29.08).

40. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ялтур-юлтур тақинчоқларга қизиққан Президент. - http://turonzamin.org/2006/09/01/yaltir-yultir-taqinchoqlarga-qiziqqan-prezident/#more-331 (www.turonzamin.org 2006.01.09).

41. АҲМАДЖОНОВ Ш. Кимга байрам, кимга овораи сарсонгарчилик? - http://turonzamin.org/2006/09/01/kimga-bayram-kimga-ovorai-sarsongarchilik/#more-329 (www.turonzamin.org 2006.01.09).

42. АҲМАДЖОНОВ Ш. Президент ва унинг амалдорлари Ватан Чинорларини кесмоқдалар. - http://turonzamin.org/2006/09/13/chinor-sh/#more-413 (www.turonzamin.org 2006.13.09).

43. АҲМАДЖОНОВ Ш. Руҳитдин Фахрутдинов 17 йил қамоқ жазосига ҳукм қилинди. - http://turonzamin.org/2006/09/15/ruhitdin-faxrutdinov-17-yil-qamoq-jazosiga-hukm-qilindi/#more-434 (www.turonzamin.org 2006.15.09).

44. АХМАДЖОНОВ Ш. Защитное слово: Выступление адвоката И.Микулиной в суде над Рухитдин Фахрутдиновым (Ҳимоя сўзи: Руҳитдин Фахрутдинов судида адвокат И.Микулинанинг нутқи). - http://turonzamin.org/2006/09/17/ (www.turonzamin.org 17.9.2006).

45. АҲМАДЖОНОВ Ш. Тошкент дидсиз, қоп-қора панжаралар шаҳрига айлантирилди. - http://turonzamin.org/2006/10/16/toshkent-didsiz-qop-qora-panjaralar-shahriga-aylantirildi/#more-622 (www.turonzamin.org 2006.16.10).

46. АҲМАДЖОНОВ Ш. Андижон фожиаси ва Баҳодир Шоюнусов тақдири. - http://turonzamin.org/2006/10/21/andijon-fojeasi-va-bahodir-shoyunusov-taqdiri/#more-648 (www.turonzamin.org 2006.21.10).

47. АҲМАДЖОНОВ Ш. Тошкент бугун: Хадра (фотолавҳа). - http://turonzamin.org/2006/10/25/shuhrat-xadra/#more-672 (www.turonzamin.org 2006.25.10).

48. АҲМАДЖОНОВ Ш. Андижон фожиаси арафасидаги матбуот анжумани (фотолавҳа). - http://turonzamin.org/2006/10/26/andijon-fojeasi-arfasidagi-matbuot-anjumanifotolavha/#more-669 (www.turonzamin.org 2006.26.10).

49. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистон қонунчилигидаги камчиликлар ва Андижон фожиаси. - http://turonzamin.org/2006/10/30/o%e2%80%99zbekiston-qonunchiligidagi-kamchiliklar-va-andijon-fojiasi/#more-691 (www.turonzamin.org 2006.30.10).

50. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистон иқтисодий сиёсатидаги камчиликлар ва Андижон фожиаси. - http://turonzamin.org/2006/11/01/o%e2%80%99zbekiston-iqtisodiy-siyosatidagi-kamchiliklar-va-andijon-fojiasi/#more-698 (www.turonzamin.org 2006.01.11).

51. АҲМАДЖОНОВ Ш. Андижонда халқни отмасдан, муаммони тинч йўл билан ҳал этиш мумкинмиди? - http://turonzamin.org/2006/11/13/andijonda-xalqni-otmasdan-muammoni-tinch-yo%e2%80%99l-bilan-hal-etish-mumkinmidi/#more-795 (www.turonzamin.org 2006.13.11).

52. АҲМАДЖОНОВ Ш. Тожибоева билан учрашишга имконият беришмаётир. - http://turonzamin.org/2006/12/05/tojiboyeva-bilan-uchrashishga-imkoniyat-berishmayotir/#more-969 (www.turonzamin.org 2006.05.12).

53. АҲМАДЖОНОВ Ш. Президент И.Каримовнинг 2006 йил 7 декабр кунги маърузаси ва махсус хизмат органларининг муаллифга қарши провокацияси. - http://turonzamin.org/2006/12/13/diqqatmxx/#more-1014 (www.turonzamin.org 2006.13.12).

54. АҲМАДЖОНОВ Ш. 15-Осиё ўйинларидаги футбол мусобақалари якунлари ва баъзи бир хулосалар. - http://turonzamin.org/2006/12/17/sport/#more-1027 (www.turonzamin.org 2006.17.12).

55. АҲМАДЖОНОВ Ш. Муаллиф яшаётган уйда 2006 йил 29 май куни лифт ёнди, 31 декабрда – ёнғин ... - http://turonzamin.org/2007/01/02/diktatura-manzaralari-8/#more-1114 (www.turonzamin.org 2007.02.01).

56. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ёнғинда куйган Шуҳрат Худойберганов вафот қилди. - http://turonzamin.org/2007/01/08/yong%e2%80%99inda-kuygan-shuhrat-xudoyberganov-vafot-qildi/#more-1141 (www.turonzamin.org 2007.08.01).

57. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистонда сиёсий институтларнинг ривожланиш даражаси ва CIVICUS халқаро ташкилоти. - http://turonzamin.org/2007/01/11/nuqtai-nazar-21/#more-1157 (www.turonzamin.org 2007.11.01).

58. АҲМАДЖОНОВ Ш. Фуқаролар иштироки учун Жаҳон Альянси – CIVICUS ва унинг Ўзбекистон билан боғлиқ фаолиятига доир айрим маълумотлар. - http://turonzamin.org/2007/01/14/1172/#more-1172 (www.turonzamin.org 2007.14.01).

59. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистон махсус хизмат органлари муаллифга қарши уюштирган навбатдаги провокацияси. - http://turonzamin.org/2007/01/18/1-18-2007/#more-1189 (www.turonzamin.org 2007.18.01).

60. АҲМАДЖОНОВ Ш. И.Каримовнинг президентлиги 2007 йил 22 январдан кейин қонунийми? - http://turonzamin.org/2007/01/29/tahlil-2/#more-1232 (www.turonzamin.org 2007.29.01).

61. АҲМАДЖОНОВ Ш. Таниқли инсон ҳуқуқи ҳимоячиси Умида Ниёзова режим қамоқхонасида. - http://turonzamin.org/2007/01/31/tahlil-4/#more-1247 (www.turonzamin.org 2007.30.01).

62. АҲМАДЖОНОВ Ш. Умида Ниёзова характерига оид айрим маълумотлар. - http://turonzamin.org/2007/01/31/tahlil-4/#more-1247 (www.turonzamin.org 2007.31.01).

63. АҲМАДЖОНОВ Ш. Муаллифнинг CIVICUSга берган интервьюсининг тўлиқ матни. - http://turonzamin.org/2007/02/09/1297/#more-1297 (www.turonzamin.org 2007.09.02).

64. АҲМАДЖОНОВ Ш. Наврўз байрами ва муаллифнинг 1989 йилда Москвага жўнатган телеграммаси. - http://turonzamin.org/2007/03/16/bugun-va-yaqin-tarix/#more-1455 (www.turonzamin.org 2007.16.03).

65. АҲМАДЖОНОВ Ш. Наврўз байрами ва муаллифнинг 15 йиллик армони. - http://turonzamin.org/2007/03/20/binafsha-chiqti-yer-qorub/#more-1474 (www.turonzamin.org 2007.20.03).

66. АҲМАДЖОНОВ Ш. Муаллиф Наврўз байрамини ИИВда олти соат тутқинликда ўтказди. - http://turonzamin.org/2007/03/23/diktatura-manzaralari-35/#more-1487 (www.turonzamin.org 2007.23.03).

67. АҲМАДЖОНОВ Ш. Кибернетика фанидаги “қора қути” ва Миллий хавфсизлик хизмати билан ҳамкорлик қилаётган кимсани аниқлаш иложи борми? - http://turonzamin.org/2007/04/12/nuqtai-nazar-59/#more-1585 (www.turonzamin.org 2007.12.04).

68. АҲМАДЖОНОВ Ш. Ўзбекистондаги адолатсиз суд Умида Ниёзовани 7 йил озодликдан маҳрум қилиш ҳақида ҳукм чиқарди. - http://turonzamin.org/2007/05/01/munosabat-39/#more-1683 (www.turonzamin.org 2007.01.05).

69. АҲМАДЖОНОВ Ш. Айблов фикри. Ўзбекистондаги сиёсий режим Умида Ниёзовага қарши қандай айблар қўйиб 7 йилга қамади? - http://turonzamin.org/2007/05/05/tafsilot-2/#more-1709 (www.turonzamin.org 2007.05.05).

70. АҲМАДЖОНОВ Ш. Умида Ниёзовани 7 йилга қамаш ҳақидаги ҳукмда баён этилган айблар ва воқеалар таҳлили. - http://turonzamin.org/2007/05/07/tafsilot-3/#more-1715 (www.turonzamin.org 2007.07.05).

71. АҲМАДЖОНОВ Ш. Умида Ниёзова шартли жазо билан қамоқдан озод этилди. - http://turonzamin.org/2007/05/08/tafsilot-4/#more-1727 (www.turonzamin.org 2007.08.05).

72. АҲМАДЖОНОВ Ш. 1990 йилда Тошкентда “Уйғониш” газетасини чоп этиш ҳаракатлари. - http://turonzamin.org/2007/05/12/nuqtai-nazar-85/#more-1748 (www.turonzamin.org 2007.12.05).

73. АҲМАДЖОНОВ Ш. Миллий хавфсизлик хизмати хабардор бўлган Ўзбекистондаги фотомафия. - http://turonzamin.org/2007/05/19/diktatura-manzaralari-60/#more-1778 (www.turonzamin.org 2007.12.05).

74. АХМАДЖОНОВ Ш. О правозащитнице Муътабар Таджибаевой (Инсон ҳуқуқи ҳимоячиси Муътабар Тожибоева ҳақида). - http://turonzamin.org/2007/05/18/human-rights-6/#more-1773 (www.turonzamin.org 18.05.2007).

75. АҲМАДЖОНОВ Ш. Профессор Олим Каримов 2001 йилда ёзган “Нима қилмоқ керак (Орзў)” мақоласи ва унга Васила Иноятованинг муносабати. - http://turonzamin.org/2007/06/05/nuqtai-nazar-102/#more-1922 (www.turonzamin.org 2007.05.06).

76. АҲМАДЖОНОВ Ш. В.Иноятова хатоларини очиб берувчи таққослама мақола. - http://turonzamin.org/2007/06/05/nuqtai-nazar-102/#more-1922 (www.turonzamin.org 2007.05.06 (ушбу мақола 92-сондаги мақола давомида чоп этилган)).

77. АҲМАДЖОНОВ Ш. Васила Иноятова, айрим воқеалар ва 2007 йил 23 декабрдаги Президентлик сайлови. - http://turonzamin.org/2007/06/05/nuqtai-nazar-102/#more-1922 (www.turonzamin.org 2007.05.06 (ушбу мақола 92-93-сондаги мақолалар давомида чоп этилган)).

78. АҲМАДЖОНОВ Ш. Шоир Асқар Маҳкам ва унинг бир шеъри. - http://turonzamin.org/2007/06/14/shoir-asqar-mahkam-va-uning-bir-she’ri/#more-2007 (www.turonzamin.org 2007.14.06).

79. АҲМАДЖОНОВ Ш. 1992 йилда Тошкентда “Наврўз” газетасини чоп этиш ҳамда тарқатиш ҳаракатлари ва қаршиликлар. - http://turonzamin.org/2007/06/19/yaqin-tarix/#more-2032 (www.turonzamin.org 2007.19.06).

80. АХМАДЖОНОВ Ш. На протяжение последнего полгода сотрудники милиции меня периодически задерживают, допрашивают, угрожают возбуждением уголовного дела и даже заточением в психиатрическую больницу (Милиция ходимлари охирги ярим йил давомида мени даврий равишда тутмоқдалар, сўроқ қилмоқдалар, жиноий иш қўзғатиш ва ҳатто руҳий касалликлар касалхонасига тиқиш билан таҳдид қилмоқдалар). - http://turonzamin.org/2007/06/29/shuhrat/ (www.turonzamin.org 29.06.2007).

ДАВОМИ БОР
Рубрики:  ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ
СТАТЬИ 2017 ГОДА

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ (давоми 2)

Четверг, 13 Апреля 2017 г. 00:24 + в цитатник
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ (давоми 2)

Китобнинг тузатилган ва тўлдирилган 4-нашри

-------------------------------------------


КИРИШ СЎЗИ-4: МЕНИ НОҚОНУНАН УЧ МАРТА ИШДАН ҲАЙДАШДИ
100_0139 (525x700, 120Kb)

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ (давоми 1)

Четверг, 13 Апреля 2017 г. 00:16 + в цитатник
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ (давоми 1)

Китобнинг тузатилган ва тўлдирилган 4-нашри

-------------------------------------------

КИРИШ СЎЗИ-4: ҚИРҒИЗИСТОНДАГИ ВОҚЕАЛАР
DSC_5411-259-680x452DURDOYbozor3 (680x452, 129Kb)

Фото 4. Бишкек. Дурдой бозори. Бу бозор 100 гектар ерда жойлашган бўлиб, 40 мингта савдо нуқтаси бор. У катталиги жиҳатидан дунёда 10-ўриндадир. Бишкекда бу ва бошқа бозорларда сураткаш бўлиб тирикчилик қилдим. [111]

Мен 2008 йил давомида Тошкент, Жиззах ва Самарқанддаги қариндош-уруғлар, дўстлар ва сафдошларимникига бориб хорижга кетишга мажбур бўлаётганимни айтдим ва ёши улуғ қариндошлардан ҳамда сафдошлардан дуои фотиҳа олдим.

Тошкентлик таниқли инсон ҳуқуқи ҳимоячиси, сафдошим ва дўстим Елена Урлаева (1957.21.01) 2008 йил сентябр охирида Бишкекка туғишган укаси Василий Евстегнеевнинг (1964) олдига келини Алфия Евстегнеева (1978) ва Василаси (2004) исмли 4 яшар жиянини олиб бораётганини айтиб, бирга кетишни таклиф қилди. Мен жон деб рози бўлдим. 2008 йил 12 октябрга ўтар кечаси соат 2:00 да таксига ўтириб, Андижон томонга кетдик. Андижондан 30 чақирим нарироқдаги Дўстлик чегара постидан ўтдик. Мени чегарада уч марта қаттиқ текширишдан ўтказишди. Шунча текширишлар тугаб, охирги тўсиқ - чегара темир панжараси эшиги олдида автомат ушлаб турган чегарачи Елена Урлаева ва унинг келини, жиянини ўтказиб, темир эшикни ёпиб мени у томонга ўтишимга қаршилик қилди. Шунда Елена қўлидаги менинг паспортим ичига беш минг ўзбек сўмини солиб чегарачига берди ва мени ўтказишни илтимос қилди. Чегарачи паспорт ичидаги 5 минг сўмни олиб, темир эшикни очди ва кетишимга рухсат берди.

Шундай қилиб, биз Ўш шаҳрига етиб бордик. Тушлик қилдик ва кичик микроавтобусга ўтириб, Қирғизистон пойтахти Бишкек шаҳрига 2008 йил 13 октябр тонг қоронғисида кириб бордик. Елена ҳайдовчига қўшимча пул тўлаб, укаси Василий яшаётган ижарадаги хонадон яқинигача олиб боришга кўндирди. Ҳайдовчи Елена айтган телефонга қўнғироқ қилиб Василий қаердалигини аниқлаштирди ва у бизни кутиб олди. Унинг кичкина хонасида бироз дам олиб кундузи Бишкекдаги Бирлашган миллатлар ташкилоти (БМТ)нинг Қочқинлар бўйича Бош Комииссариати бошқармаси (БМТ ҚББКБ – УВКБ ООН (Управление Верховного комиссариата по беженцам)) ваколатхонасига бордик. Елена Урлаева укаси Василийнинг турмуш ўртоғига бошпана изловчи шахс мақоми ва дастлабки ёрдам пули бериш масаласини ҳал қилди. БМТ ходими Елена Урлаевани яхши билганлиги ва Еленанинг тавсияси билан менга бошпана изловчи мақомини бермоқчи бўлди. Мен Алматига бориб у ерда бундай мақомни олмоқчи эканлигимни айтдим. Елена 14 октябр кечқурун Бишкекдан Тошкентга автобусда жўнаб кетди.

Шу куни – 2008 йил 13 октябр тушга яқин Ўзбекистон Озод Деҳқонлар партиясининг асосчиси ва раҳбари раҳматли профессор Олим Каримовнинг (1925-2006) невараси Анвар Солиевич Каримов (1978) ва унинг танишлари билан учрашдим ва ошхонада тушлик қилиб суҳбатлашдик. У Василийнинг уй манзилини билиш учун менга кетма-кет бир неча савол берди. Мен унга: “Сизга унинг аниқ манзили нима учун керак? Ахир уни ўзбек махсус хизматлари қидириб юрган бўлса. Мен Бишкекка бугун келдим. Шаҳарни ҳам, унинг уйига бориш йўлини ҳам, манзилини ҳам билмайман. Билсам ҳам айтмасдим” дедим.

Пулим деярли қолмагач Бишкек бозорларида сураткаш (фотограф) бўлиб тирикчилик қилдим. Алмати шаҳрига тездан жўнаб кетиш иложим бўлмади. Бишкекда октябр ойида ёмғирлар ёғиб ҳаво салқин бўла бошлагани сабабли янги этик ва бир-иккита кийимлар харид қилиб, йўлкирага пул тўпладим. Шу сабабли Бишкекда уч ҳафта қолиб кетдим. Тунларни айрим шахсий уйларда ташкил этилган меҳмонхонада бир кечалик ҳақни тўлаб ўтказдим.

Ўзбекистон МХХ зобитлари Қирғизистонда, жумладан Бешкекда бемалол изғиб юрганига доир битта мисол келтирай. 2008 йил 21 октябрдан 26 октябргача Бишкек шаҳри Рисқулов (Қулов) номли кўчадаги уйда ҳар кеча ухлаш учун 80 сомдан тўладим (80 сом – 2 АҚШ долларидан сал кўпроқ). Уй эгаси бўлмиш ўзбек аёли аввал Фарғона водийсида яшагани, 1980-йиллар охирида қийинчиликлар бошлангач ҳовлисини сотиб Бишкек шаҳридан ушбу ҳовлини сотиб олгани ва фарзандлари билан бирга меҳмонхона бизнеси билан шуғулланаётгани ҳақида айтди. Ўша куни ҳовлида иккита қора “Мерседес” машинаси турганди.

2008 йил 21 октябр кечқурун бешта каравот қўйилган хонада уч киши тунадик. Кечқурун ётиш олдидан иккала ўзбекдан бири менинг қаердан келганим ва ким эканлигим ҳақида сўради. Тошкентдан қочқин бўлиб келган инсон ҳуқуқи ҳимоячиси ва мустақил журналист эканлигимни айтдим. Улардан сўрасам бири “Биз киракашлармиз. Бишкек вокзалидан йўловчиларни водийга олиб борамиз ва олиб келамиз” деди. У Андижонда 2005 йил 13-14 май кунлари бўлган қонли воқеалар ҳақида қисқача гапириб муносабатимни сўради. Мен 2006 йилда Андижон қирғинига сабаб бўлган омиллар ва қирғин таҳлилига бағишланган 5 та мақола ёзиб www.turonzamin.org сайтида чоп этганлигимни айтдим ([112]-[116]-га қаранг). Шунингдек мақоламда ёзилган Ўзбекистон Президенти Ислом Каримовнинг учта қўпол хатоси ҳақида ҳам айтдим. Иккинчиси каравотда ётиб қўлидаги қимматли телефонига бармоқлари билан босиб нималардир қиларди. Менимча у суҳбатимизни ёзиб олган бўлса керак. Эрталаб туриб тирикчилик қилгани кетдим.

[112]-[116] мақолалар ҳақида. Жаҳонгир Маматов бу мақолаларни 2012 йил феврал ойида сайтидан ўчириб ташлаганлиги сабабли 2012 йил май ойида бешта мақолани битта қилиб, умумий Кириш сўзини ёзиб www.yangidunyo.com сайтида чоп эттирдим ([117]). [3]-да ёзган сабабларга кўра www.yangidunyo.com сайтидаги мақолаларим йўқотилди. 2005 йил 9 май куни Андижон фожиасининг 10 йиллиги арафасида йиғма бешта мақоламни www.liveinternet.ru сайтидаги “Турон-Шухратжони” номли кундалигимда (дневник) қайтадан чоп эттирдим ([118]). Шунингдек Парижда яшаётган сафдошим таниқли инчон ҳуқуқи ҳимоячиси Мўътабар Тожибоевага йиғма бешта мақоламни жўнатдим. Ушбу бешта мақоладан учтаси www.mutabar.org сайтида бугунги кунда – 2017 йил 9 апрелда сақланган ([119]-[121]).

Эртаси куни – 2008 йил 22 октябр кечқурун келсам ҳовлида “Мерседес” ва бошқача янги хориж машиналаридан бештаси турибди. Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати зобитлари Президент Ислом Каримов берган катта миқдордаги ойликларни олиб, мана шундай хориж машиналарида ялло қилиб юришибди. Қирғизистонда машиналар халқаро номерлар билан белгиланади ва унинг қайси вилоятдан келганини билиш қийин. 22 октябр куни ўз каравотимда ётиб ухладим.

23 октябр соат 18-ларда уйга келсам 25 ёшлардаги бир бақувват эркак каравотимда ўзини ухлаганга солиб ётибди. Қолган 4 та каравот бўш. Мен уй эгасига мурожаат қилдим. У беш киши биргаликда келгани, битта уйда тунамоқчи эканлиги ва шу сабабли менга йўлакдаги каравотда жой беришини айтди. Мен болаликдан саккиз ака-ука сингиллар орасида катта бўлганлигим ва турли шароитларда ухлаб ўрганганлигим сабабли тортишиб ўтирмадим. 2008 йил 24-26 октябрга ўтар кечалари йўлакдаги каравотда тунадим.

2008 йил 25 октябр кечқурун ҳам “киракаш”лар хонада эди. Табиийки улар мерседесларда аллақачон водийга бориб келишган. Мен Бешкекнинг Дурдой бозоридан сотиб олган янги радиочам орқали Озодлик радиосини тингламоқчи бўлдим. “Озодлик”ни олиб бўлмади ва ётиб ухладим. Шу кеча, яъни 26 октябрга ўтар кечаси соат 4-га яқин ўпкамнинг чап томонида, юрагим яқинида – сал пастроғида қаттиқ оғриқдан уйғониб кетдим. Нафас олишим жуда қийинлашди. Ўшангача 54 йил умр кўриб бирор марта бундай оғриқни юрагим олдида кечирмагандим. Қаттиқроқ нафас олсам оғриқ зўрайишидан чўчидим. Ўрнимдан туриб каравот четига ўтирдим. Оғриқ тўхтамади. Уйқум қочиб кетди. 7-8 дақиқа зўрға нафас олиб ўтиргач оғриқ сал камайди. Мен кўчалик кийимларимни кийиб, ошхонага ўхшаган катта даҳлиз-хонага чиқдим ва у ерда кўрпача ташлаб унинг устида тонгги соат еттиларгача блокнотим ҳамда китобимни варақлаб ўтирдим. Тонг ёриша бошлагач нарсаларимни олиб бу хонадонни тарк этдим ва бу “меҳмонхона”га бошқа қайтиб келмадим.

Аллоҳ олдида айтаман: мен ушбу таҳликали воқеа қандай рўй берган бўлса шу ҳолда баён қилдим. Фақат Аллоҳнинг ёрдами билангина қотиллар яширинча уюштирган яна бир ўлимдан сақланиб қолдим. Буюк Аллоҳимизга шукур!

Фикримча, ўша “Мерседес”ларда келган “Киракаш”лардан бири менинг овқатимга ёки ичадиган сувимга бирорта заҳар қўшиб беришган ёки ухлаганимда бирор нарса ҳидлатиб, кейин заҳарли укол қилган бўлса керак. Ҳозирги замон махсус хизматлари тайёрлаган заҳарнинг бир неча миллиграмми ҳар қандай одамда юрак ҳуружини келтириб чиқариши мумкин. Менимча, бундай заҳар маълум вақт ўтиб таъсир қилиши ва қисқа вақт давомида қонни қўюқ ҳолга олиб келиши, қуюқлашган қонни юрак ҳайдай олмайди ва юрак олдидаги қон томири ёрилади. Қарабсизки, бир неча соат аввал соппа-соғ киши юрак ҳуружини бошидан кечиради ва бу ҳолат инсонни ўлимга олиб бориши мумкин. Организмда ҳаёт ритми бузилиб, инсон руҳи танани тарк этгач дори ўз кучини йўқотиб, қон ўз ҳолатига қайтади ва дори организмда сингийди. Шу йўл билан ушбу заҳар ўзидан асорат, из қолдирмайди. Мен бундай заҳарлар ҳақида www.birdamlik.info ва www.siyosat.wordpress.com сайтларида 2015 йил 25 март ҳамда 4 апрел кунлари чоп этилган [122]-мақоламда ёзганман.

Айтмоқчидек, АҚШда 2006 йилда сиёсий бошпана олган соғлом ва бақувват андижонлик қочқин Олимжон Собиров (1973) 2006 йил 1 августга ўтар кечаси, шундан бир ой ўтгач қочқин Зоҳид Махмедов (1977) 2006 йил 1 сентябрга ўтар кечаси менга қарши ишлатилган услубда уйқуда номаълум заҳар билан ўлдирилган эди. Жиноятчилар топилмади. Фақат уларга нисбатан ишлатилган янги турдаги заҳар қон томирлардаги қоннинг қуюқлашиб тўхташига олиб келган ва иш юрак ҳуружигача етиб бормаган. Мен бу сирли ўлимлар тафсилотини Бойсига 2010 йил 21 январда қочқин бўлиб келгач ўргандим ва бунга доир мақолани уч тилда чоп эттирдим. Бу ҳақда сал пастроқда батафсилроқ маълумот бераман.
Шу хатарли суиқасддан кейин Бишкекдан тезроқ Алмати шаҳрига жўнашга ҳаракат қилдим.

Ўша кунлари Бишкекдаги компютер марказларида Шерали Жўраев ҳақидаги китобимнинг 3-нашрини териб тугатдим.

Бишкекда 2008 йил 13 октябрдан 4 ноябргача яшаган пайтимда орқамдан қандайдир нусхалар кузатишаётганини кўп марта кўрганман ва билганман. Булардан кўпчилиги Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати (МХХ) органи зобитлари ва улар билан боғлиқ кимсалар, деб ҳисоблайман. МХХ зобитлари Қирғизистондан кўпгина ўзбек қочқинларини мажбуран ўғирлаб кетгани ҳақида фактлар бор ва бу фактлар расмий ҳужжатларда ёзилган.

Шундай қилиб, мен 2008 йил 4 ноябр куни Бишкекдан Алмати шаҳрига микроавтобусда жўнаб кетдим.

КИРИШ СЎЗИ-4: ҚОЗОҒИСТОНДАГИ ВОҚЕАЛАР



sairan_625ALMATIavtovokSAYRAN1 (625x398, 68Kb)

Фото 5. Алмати. Сайран автовокзали. Махсус хизмат ходимлари 2009 йил 18 январ куни мени автовокзалда тутиб 4,5 соат давомида ноқонуний сўроқ қилишди, нарсаларимни холис гувоҳларсиз титкилашди, бақириб руҳий босим кўрсатишди ва розилигимсиз мажбуран суратга олишди. [123]

Бишкекда 3 ҳафта бўлиб 2008 йил 4 ноябр куни Қозоғистоннинг Алмати шаҳрига етиб бордим. 2008 йил 7 ноябр куни БМТ ҚББКБ Алматидаги ваколатхонасига (Алмати шаҳри, Толи-би кўчаси, 67-уй) бориб ўзимни таништирдим ва бошпана изловчи мақоми беришини илтимос қилдим. Ходим менга ариза ёзишга қоғоз берди. Аризани ёзиб ўтирсам Алишер Юсупов (шоир Юсуф Жуманинг ўғли) келди. БМТ ходими телефон қилиб чақирган бўлса керак. Юқорида ёзганимдек, мен у билан бирга 2007 йил 18 декабрда Тошкентда Ўзбекистон Бош прокуратураси биноси олдида пикет қилгандик ва кечаси Озод Деҳқонлар партиясининг идорасида бирга тунагандик. Ўша кечаси ташқарида бизни милиция ва махсус хизмат ходимлари назорат қилиб чиқишган эди. Алишер менга бошпана изловчи мақомини сўраб қисқача қандай ёзиш кераклигини айтди. Мен ёзиб БМТ ходимига бердим. БМТ идорасидан чиққач Алишер такси тўхтатиб, қорақалпоғистонлик инсон ҳуқуқи ҳимоячиси раҳматли Турсунбой Утамуродов (1955-2012) ижарада турган хонага олиб борди ва мен у ерда бир ҳафта яшадим.

Алматида ҳам сураткашлик билан тирикчилик қилдим. БМТ ҚББКБ Алматидаги ваколатхонасида 2008 йил 13 ноябр куни суҳбатдан кейин менга “бошпана изловчи шахс” мақомини беришди. Шунингдек Қозоғистон Республикаси Қизил Ярим Ой жамияти (Алмати шаҳри, Қўнаев кўчаси, 86-уй) менга 19500 танга ёрдам пулини берди, Бу 160 доллардан сал кўпроқдир. 2008 йил 14 ноябр куни Алмати четроғида жойлашган Шанирақ-1 мавзесида ойига 13 минг танга тўлаш шарти билан қозоқ пенсионернинг уйидаги битта хонада яшай бошладим. Бу 110 долларга яқиндир. Ўша кунлари 1 АҚШ доллари 121,3 тангага тенг эди. [124]

Ўзбек махсус хизматларидан Алмати шаҳрида ҳам тинчлик бўлмади. 2009 йил 18 январ куни соат 13:00 да Алматидаги Сайран номли халқаро автовокзалга бино ичидаги Интернет-клубда ёзув-чизувқилиш учун кирдим. Вокзалга кираверишда қозонда пирожки (ёғда пишириладиган сомса) пишираётган қизни суратга тушишга таклиф қилдим. У конфетлар сотаётган қиз билан бирга суратга тушишди. Шунда икки нафар посбон “Автовокзалда сурат тушириш мумкин эмас” деб мени автовокзал хавфсизлик хизмати бошлиғи Нурлан Мақулбековнинг кабинетига тутиб боришди. У мендан паспортимни сўради. Мен паспортим ва унинг ичидаги Алмати шаҳар Миграция полицияси томонидан берилган “Қозоғистонда вақтинча рўйхатга олинганлик ҳақидаги гувоҳнома”ни бердим. Кабинетда яна 55 ёшлардаги Қозоғистон Миллий хавфсизлик қўмитасида (МХҚ) 24 йил ишлаб пенсияга подполковник унвонида чиққан киши ҳам бор эди.

Мен улар билан тортишмаслик учун “Вокзалнинг бирор жойида суратга олиш мумкин эмаслиги ҳақида ёзилмавган. Хўп, биринчи марта мени оғзаки огоҳлантиринглар. Мен бошқа вокзалда сурат олмайман. Кетишим рухсат беринглар.”

Н.Мақулбеков фотоаппаратимни талаб қилиб олди ва ичидаги пленкани суғуриб пленкадаги барча суратларни йўқ қилди. У қаерларгадир телефон қилиб кимларнидир чақирди. Мен улардан бир неча марта БМТ ваколатхонасига телефон қилишга ёки ўзлари мени тутишгани ҳақида қўнғироқ қилишларини илтимос қилдим. Рухсат беришмади. Тушликка боришга ҳам рухсат беришмади.

Бу орада суратга тушган икки нафар қизни кабинетга олиб келишди. “Подполковник” унинг номидан Тушунтириш хатини ёзди ва улардан бирига имзо қўйишни сўради. Қиз бечора қўрққанидан хатни ўқимай имзо қўйди.

Соат 15:50 да кабинетга 26 ва 23 ёшлардаги МХҚ ёки Ички ишлар департаменти ходимлар келишди. 26 ёшлардагиси кейинроқ ўзини “Акбар” деб таништирди. 23 ёшлардагиси эса сўроқ ва титкилашлар охирида 250 бетлик блокнотим ҳамда бошқа нарсаларимни олиб қолиб 2 кундан кейин қайтариб берамиз деб тилхат ёзган ҳамда Р.Содиқов деб имзо чеккан ходим эди.

Асабга тегадиган ва бақир-чақирлар билан ўтказилган сўроқ ҳамда тинтувлар соат 17:45 гача давом этди. Бир сафар “Акбар” жаҳл билан олдимга келиб, қўлини юзим олдида силкиб бақириб бундай деди: «Не зли меня! Не зли меня! Я, такими как ты, быстро расправлялся. Просто тебя спасает бумажка от УВКБ» (“Менинг жаҳлимни чиқарма! Менинг жаҳлимни чиқарма! Мен сен кабиларга тездан жазолаганман. Сени фақат ҚББКБ дан олган қоғозинг қутқараяпти”). Вазиятни мураккаблаштирмаслик учун индамадим.

Соат 17:00 ларда «Р.Содиқов» телефонимни талаб қилиб олиб, ундаги барча телефон рақамлари ва кишиларнинг исми шарифларини кўчириб ёзиб олди.

Сайран автовокзалининг 1-қаватида сураткашнинг кичик дўкони бор. Соат 17:20 да «Акбар» Н.Мақулбековга сураткашни олиб келишга буйруқ берди. Сураткаш келгач мени девор олдида туриб суратга тушишга буйруқ беришди. У 2 марта суратимни олди.

Қизиқ факт: сўроқ ва қўполликлар охирида тилхат ёзаётган “Р.Содиқов»га қараб «Акбар» ногаҳон соф ўзбек тилида гапириб юборди.

Менга соат 17:45 да кетишимга рухсат беришди. Мен чиқа солиб БМТ ваколатхонасига телефон қилдим ва эртасига - 2009 йил 19 январ куни 9 бетлик шикоят хатини ёзиб бердим.

Шунингдек Қозоғистон Республикаси Президенти Нурсултон Назарбоев номига каттагина шикоят хати ёзиб, Сайран автовокзали хавфсизлик хизмати бошлиғи Н.Мақулбеков, унинг ўринбосари (“подполковник”), «Акбар” ва «Р.Содиков» менга қарши йўл қўйган ноқонуний фаолиятини 14 бандда санаб ўтдим. Ушбу шикоят хатини 2009 йил 27 январ куни буюртмали хат қилиб жўнатиб юбордим. Уни www.turonzamin.org сайтида 2009 йил 29 январ куни чоп эттирдим. [124]

БМТ Қочқинлар иши бўйича Олий Комиссарлиги Алматидаги ваколатхонаси ходимлари мени 2008 йил 13 ноябрдя “бошпана изловчи” мақомини берган бўлса, 2009 йил 23 февралда “қочқин” деб рўйхатга олди. 2009 йил феврал ойида дунё мамлакатларида инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш билан шуғулланадиган ва маркази Вашингтон шаҳрида бўлган Freedom House (Озодлик Уйи) халқаро ташкилоти менга 750 доллар ёрдам пулини жўнатди. Бу 1974 йилдан бери инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш билан шуғулланиб олган биринчи ёрдам пулим бўлди.

Шикоят хатим асосида ҚР МХҚ майори Асилбек Алипкалиев мени 2009 йил 13 март куни чақиртириб “Акбар” ва «Р.Содиков»га доир қўшимча маълумот беришимни сўраб тушунтириш хатини ёздиришди. Шундан кейин текшириш натижалари ҳақида менга ҳеч қандай хат келмади.

Мен ноилож Қозоғистон Президенти Нурсултон Назарбоев номига 2009 йил 9 ноябр куни навбатдаги шикоят хатини жўнатдим ва уни www.turonzamin.org сайтида 2009 йил 12 ноябр куни чоп эттирдим. Шикоят хатимга «Р.Содиков» ўз қўли билан ёзган тилхатни ҳам илова қилдим ([125]).

Шикоят хатим асосида мени ҚР МХҚсининг Алмати шаҳар департаменти зобити чақиртириб, бақир-чақир қилиб бир бетлик тушунтириш хати ёздирди ва «Акбар” ҳамда «Р.Содиков»ни топиша олмаганини айтиб ишни яна ёпишди. Бу текширув натижаси билан танишиш учун ҚР Бош прокуратурасига бордим ва иш билан танишиб, айрим жойларини кўчириб олдим. Тўлиқ кўчиришга рухсат беришмади. Бош прокуратура ходимлари билан тортишувимиз 2010 йил 20 январгача давом этди. Бу орада менга АҚШ ҳукумати сиёсий қочқин мақомини берди ва мен бир гуруҳ қочқинлар билан бирга учқичда 2010 йил 20 январ кечқурун АҚШга жўнаб кетдим.

Китобнинг 3-нашри масаласига қайтсам. Алматида кийим-кечак харид қилиш, хона ижарасига тўлов ҳамда тирикчиликдан орттириб бироз пул ишлагач компютер залида китобни яна бир марта ўқиб тузатиб чиқдим. 2009 йил март ойида 257 бетли китобимнинг 3-нашрини варақларнинг икки тарафига чоп эттириб муқовалатдим.

Китобнинг 3-нашрини “Шерали Жўраевдек ҳофиз ва шоир юз йилларда бир марта туғилади” ном остида кирил ва лотин алифбосида www.turonzamin.org сайтининг “ДЎК китоблари” рукнида 2009 йил 1 март куни чоп эттирдим. Бир неча ойдан кейин 2009 йилнинг ўзида сайт раҳбари Жаҳонгир Маматов китобни сайтдан ўчириб ташлади. Бу номаъқул ишни махсус хизматлар қилди, деб айтганди. У 2012 йил феврал охирида www.turonzamin.org сайтидан 100 тага яқин мақолаларимни ўчириб ташлагач китобларимни ҳам унинг ўзи ўчирганини тушундим [3].
-
Китобимни журналист Юсуф Расул раҳбарлик қилган www.yangidunyo.com сайтининг «Янги Дунё» кутубхонаси» бўлимида 2009 йил 16 март куни чоп эттирдим. 2009 йил июлида Уйғуристон маркази Урумчи шаҳрида Хитой режими уйғурларни ноҳақ қирғин қилаётганини сайт раҳбарияти мақолалар ҳамда фотосуратлар билан ёритаётганида сайтга кибер ҳужум уюштирилди ва сайтдаги кўпгина мақолалар ва китоблар, жумладан ушбу китоб ўчириб ташланди [3].

Китобнинг кирил алифбосидаги вариантини 2012 йил март ойида қайтадан www.yangidunyo.com сайтига жўнатдим ва у сайтда чоп этилди. Лекин 2012 йил октябрида Канададаги Торонто шаҳрида қочқин сифатида яшаётган журналист Фахриддин Худойқулов сайтдаги барча мақола ва китобларни ўчириб ташлаб, сайтни ўз номига расмийлаштириб олди [3].

Китобнинг лотин алифбосидаги вариантини 2012 йил 4 октябрида Канададаги Кембридж шаҳрида қочқин сифатида яшаётган шоир, ёзувчи ҳамда Шерали Жўраевнинг кўп йиллик мухлиси Холдор Вулқон (Абдусаломов)нинг www.muvozanat.info сайтида чоп эттирдим [3]. 2017 йил 30 март куни шу сайтни очиб қараб, ушбу китобимни топа олмадим. Холдор Вулқон китобни сайтдан олиб ташлаган бўлса керак.

Юқорида таъкидлаганимдек, менга АҚШ ҳукумати сиёсий қочқин мақомини берди ва мен бир гуруҳ қочқинлар билан бирга учқичда 2010 йил 20 январ кечқурун Алмати шаҳридан АҚШга жўнаб кетдим.

КИРИШ СЎЗИ-4: АҚШДАГИ ВОҚЕАЛАР


1463533941166440154BOYSIgubernBINO1 (700x525, 157Kb)

Фото 6. Бойси шаҳар марказидаги Айдахо штати губернатори биноси. Бу бинода штат лeгистратураси (қонун чиқарувчи ҳокимият, Айдаҳо лeгислатурасида 35 аъзо бор) ҳамда Вакиллар палатаси (Айдахода 70 вакил бор) жойлашган. Икки нафар ўзбек провокатори яшайдиган хонадон шу бинодан 100 қадам нарида жойлашган эди. [126]

АҚШ Ҳукумати вакиллари менга АҚШда сиёсий бошпана беришга қарор қилди. Шу сабабли 2010 йил 21 январда АҚШга, Бойси шаҳрига International Rescue Committee (IRC – Халқаро Қутқариш Қўмитаси) ихтиёрига келдим. Имкониятдан фойдаланиб сиёсий бошпана бергани учун АҚШ халқи ва Ҳукуматига, шунингдек БМТ Қочқинлар Иши бўйича Олий Комиссарлиги ва IRCга ўз миннатдорчилигимни билдираман.

Кўпчиликка маълумки, АҚШ Ер шаридаги энг буюк давлат бўлиб, унда сўз эркинлиги ва демократия анъаналари бор. Мен шу маълумотларга асосан, АҚШга етиб олсам, у ерда Ватанимиз бўлмиш Ўзбекистондаги инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш ва бу ҳақда мақолалар ёзиш, шунингдек АҚШда инглиз тилини ўрганиб техника ёки бошқа соҳада институт ёки университетда ўқиб диплом олиб яхши мутахассис бўламан, деб ўйлардим. Лекин АҚШга келган куним 2010 йил 21 январдан бошлаб менга қарши провокациялар бошланиб кетди.

АҚШга 2010 йил 21 январ кечаси соат 23:30 да Бойси шаҳар аэропортига учқичимиз қўнди. Аэропортда мени раҳматли Турсунбой Утамуродов (1955-2012) ва Андижон қочқинларидан бири бўлмиш А. Қ. кутиб олди. Салом-аликдан кейин юк бўлимидан китоб ҳамда кийим-кечак солинган 2 та чемоданимни олдик. Турсунбой нарироқда турган хушбичим, 40 ёшлардаги киши билан таништирди. Унинг исми шарифи Робиоу Манзо бўлиб, у IRCнинг Айдахо бўлими директор ўринбосари экан. Кейинроқ ўзаро суҳбатдан билдимки, у Африкадаги Нигер мамлакатида туғилиб улғайган ва француз тилидаги мактабда таълим олган. У қочқин бўлиб беш йил Киев шаҳрида ва бир йил Россиядаги Краснодар ўлкасида яшаган. Шу сабабли рус тилини билади. Рабиоу IRC да рус тилини биладиган ягона ходимдир. У 2000 йилдан бери Бойси шаҳрида яшаб инглиз тилини ўрганган. У 3 та тилни билганлиги сабабли қочқинларнинг кўпчилиги билан, жумладан собиқ Совет Иттифоқи давлатларидан келган қочқинлар билан эркин гаплаша оларди ва Бойсидаги идораларга телефон қилиб қочқин муаммоси масаласида инглиз тилида гаплаша оларди.

А.Қ. ўзининг енгил машинасида Турсунбой билан бирга яшаётган хонадонга олиб борди. Шу хонадонда учинчи ижарачи бўлиб яшашни IRC рeжалаштирганини айтишди. Мeн рози бўлдим. Чой-пой ичиб суҳбатлашиб ўтирдик. Бироз вақт ўтгач А.Қ. савол берди: “Намоз ўқийсизми?” Мен жавоб бердим: “Жума ва ҳайит намозларига бориб тураман”. У: “Агар беш вақт намоз ўқисангиз биз билан яшайсиз. Акс ҳолда эртага бошқа жой топиб чиқиб кетишингиз керак бўлади” деди. Бу гапни Турсунбой қўллаб-қувватлади. Мен “Майли” деб рози бўлдим. Эртаси кун тонг саҳарлаб бомдод ва бошқа намозларни биргаликда ўқий бошладик. Олдинда чала мулла А.Қ., орқасида Турсунбой ва мен.

Мен Алмати бозорида Хитойда ишланган Мадонна деб аталувчи чиройли чинни сервис сотиб олгандим. Унинг чойнаги, пиёлалари ҳамда косалари чиройли эди. Уларда уч нафар чиройли аёл европача узун кўйлаклар кийган холда суҳбатлашаётгани тасвирланганди. Мен 2010 йил 22 январдан бошлаб шу чойнакка чой дамлаб, пиёлада чой ича бошладим. Бир-икки кун ўтгач Турсунбой айтди: “Бу сервисингиз динимизга тўғри келмайди”. Бу гапни А.Қ. ҳам қўллаб-қувватлади. Мен тортишиб ўтирмай рози бўлдим: чойнак-пиёлаларни қўтига солиб, бокалда чой ича бошладим.

Ҳар бир-икки кунда соқол олардим ва кейин юзимга атир сепардим. Икки-уч кун ўтгач Турсунбой: “Атирингиз ичида спирт бор. Динимизга тўғри келмайди” деди. Улар мeнга қарши шу каби провокациялар уюштира бошлашди.

Баъзан учаламиз бирор ўзбекнинг уйига борамиз, баъзан улар келишади. Баъзан дастурхон устида ноз-неъматлар билан бирга баклашкада рангли ичимлик суви туради. Турсунбой дарров баклашкани олиб ундаги ёзувларни ўқий бошлайди. “Е-322 моддаси бор” деган ёзувга кўзи тушса дарҳол “Е-322 моддаси таркибида чучқа суяги аралашган ва уни ичиб бўлмайди” дея бошлайди. Мен бир куни шу Е-322 моддаси ҳақида билиш учун www.google.com орқали қидирдим. Сайтда бу масалада раҳматли шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфнинг кучли жавоби бор экан ([127]-га қаранг).

“Мана шу гаплардан хулоса чиқариб айтамизки - биз бундай холатларда нарсаларнинг аслига қараб ҳукм чиқармаймиз, чунки ароқнинг асли ўзи узумдан бўлади, ёки шунга ўхшаган шариатда рухсат берилган мубоҳ нарсалардан бўлади. Лекин, ўша узум, ёки буғдой, ёки бир нарса ишлов бериш оқибатида узумлик, бугдойлик ҳолини ўзгартириб, маст қилувчи ичимликка айланади. Ана шу пайтда «бунинг асли узум эди, ичса бўлаверади» демаймиз. Чунки турган ҳолига қараб ҳукм чиқарамиз – «бу узум эди, ҳозир хамрга-ароққа айланибди, ҳаром бўлди» деймиз. Ана шу ароққа айланиб турган нарса маълум бир муддат ўтиб, ўзгариб, сиркага айланиб қолса, «бу асли ароқ эди, энди сирка бўлибди, ишлатмаймиз» демаймиз, балки «бу сирка, буни ишлатса ҳалол, ўзи покдир» деган ҳукмни чиқарамиз.

Ҳозирги кундаги баъзи бир гизо ёки даволарга чўчқанинг бирор нарсаси аралашган бўлса ҳам, лекин ўша аралашган нарса ўзининг асл хусусиятини йўқотган бўлади. Бошқача ибора билан айтганимизда, «кимёвий ўзгариш оқибатида бутунлай бошқа бир нарсага айланиб қолади. Энди унинг нопоклиги, нажаслиги қолмайди ва ўша нарсада «чўчқанинг гўшти ҳаром» деб айтадиган ҳукмга ҳеч қандай дохил бўлмай қолади.

Яна мана шу маънода сизларнинг эътиборингизга 1995 йил милодий санада, 22-24 май кунлари Кувайт давлатида бўлиб ўтган «Тиббий илмларнинг исломий муноззамаси» номли ташкилотнинг катта илмий анжуманида озиқ-овқат маҳсулотлари ва баъзи дори дармонларга қўшиладиган асли ҳаром бўлган моддалар тўгрисида бугунги куннинг кўзга кўринган уламолари ва тиб ходимларининг жуда катта илмий анжумани ва унда тақдим этилган 1112 саҳифали ҳужжатнинг охирида чиқарилган қарорни қисқача маъноси билан ҳам танишиб ўтишга ижозат бергайсиз:

1. Ажнабий тиллардаги «алкогол» сўзи араб тилида «ал-Куҳл» деб аталади, Лекин ажнабийлар ҳам алкоголни «ал - Куҳл»дан олишганлиги маълум ва машҳур. Ана шу алкогол нарсалар шариат нуқтаи-назаридан нажас ҳисобланмайди. Бу нарса «ҳамма нарсанинг асли покдир» қоидаси асосида бўлган. Хусусан, ўша алкогол нарсалар холис ўзи бўлса ҳам, бошқа нарса аралаштирилган бўлса ҳам, ёки сувга аралаштирилган бўлса ҳам барибир.

Шу билан бирга, «хамр», яъни ароқ ва ичиб маст бўлиш учун тайёрлаб қўйилган нарсалар нажосат ҳисобланади. Шунга биноан, шариат нуқтаи-назаридан алкогол - яъни спиртли нарсалар тиббий ҳожат учун ишлатиладиган қилиб тайёрланган бўлса, уларни терини, яраларни ва тиббий асбоб-ускуналарни тозалаш учун, микробларни ўлдириш учун ишлатиш мумкин.

Шунингдек, тиббий маънода ва тиббий ниятда тайёрлаб қўйилган спиртларни ҳиди яхши бўладиган атирлар учун ишлатилса бўлади. Чунки, бу ердаги баъзи бир атирга қўшиладиган моддалар фақат ана ўша спирт билангина эриши мумкин.» [127]

Мен кутубхонада [127]-мақола (савол-жавоб)ни тўлиқсинча ксерокс қилиб келиб раҳматли Турсунбой Утамуродовнинг қўлига бердим. Шундан кейин Турсунбойнинг овози сал ўчди ва соқол олганимдан кейин атирни ётоқ хонамизда ишлатадиган бўлдим.

Яна бир-икки кун ўтгач кечқурун хонтахта олдида овқатланиб ўтирсам А.Қ. келиб ўтирди ва мобил телефонни хонтахта устига қўйиб Усама бен Ладен ҳақида савол бера бошлади. Бу провокацион савол эканлигини тушуниб “Мен Усама бен Ладенни билмайман ва билишни ҳам хоҳламайман” дедим. У яна бу ҳақда айлантириб савол беришда давом этди. Мен туриб хонамга кирдим ва кроватимга узала ётдим. Ёнимда Турсунбойнинг кровати бор эди. А.Қ. орқамдан кириб ёнимдаги кроватга чўзилди ва Усама бен Ладен ҳақидаги саволларини давом эттирди. Мен қаддимни кўтариб кроватга ўтирдим ва бундай дедим: “У араб давлатидан бўлса. Сиз билан мен Ўрта Осиёдан бўлсак. Усама бен Ладен билан қанчалик ишимиз бор? Шу сабабли бундай провокацион саволларни менга бошқа айтманг” дедим.

Беҳуда тортишув келтириб чиқариш учун шунақа провокациялар тўхтамади. 2010 йил 1 фeвралда IRC га бориб Робио Манзога айтдим ва менга бошқа хонадон топиб беришни илтимос қилдим. У менга бошқа хонадонни анча излади. Бошқа квартира масаласи ҳал бўлавeрмагач ва провокациялар давом этавeргач, провокацияларга доир 25 бeтлик шикоят хатни рус тилида ёзиб, битта нусхасини 2010 йил 26 фeврал куни кeйс-мeнeджeр Робио Манзога, асл нусхасини эса 1 март куни IRC директорига топширдим. Унда 17 та пунктда уларнинг 17 хил провокацияси ҳақида баён қилгандим. Лекин шикоятим асосида провокаторларга қарши ҳеч қандай чора-тадбир кўрилмади ва менга ҳеч қандай жавоб беришмади.

Рабио Манзо 26 кун деганда бошқа хонадон топди ва у хонадонга 2010 йил 26 феврал куни кўчиб ўтдим. Шундай қилиб, мен иккала провокатор билан 35 кун бирга яшашга мажбур бўлдим.

Бу хонадонда африкалик икки ака-ука билан 20 кун яшадим. Робио Манзо 2 хона ва меҳмонхонаси бўлган алоҳида хонадон топди ва 2010 йил 18 март куни кўчиб ўтишимга ёрдам берди. Бу уйнинг манзили: Бойси шаҳри, Жанубий Куртис кўчаси, 585-уй, 8-хонадон. Қўшни хонага Ироқдан келган ва болалигида машина уриб кетиб ногирон бўлган йигитни жойлаштиришди. Шу сабабли 525 долларлик хонадон ижара ҳақининг ярмини мен, ярмини йигит ҳисобидан тўлашарди.

Кейинчалик мен яна икки нарсага эътибор бердим. Биринчидан, А.Қ. яшаётган хонадон Бойси марказида жойлашган бўлиб, губернаторлик биносидан атиги 100 қадам масофада жойлашганди. Иккинчидан, ушбу икки хонали (меҳмонхонаси билан уч хонали) хонадон ижараси учун атиги 400 доллар тўлашарди. Мен боргач ҳар биримиз 133 доллардан тўлардик. Аслида эса икки хонали хонадон ижараси Бойсида камида 525 доллар эди. Бунинг сабаби улар тегишли махсус хизмат органлари билан алоқада бўлган ва уларга шундай қулай шароит яратиб беришган, деб ўйлайман.

Шу 585-уйнинг 4-хонадонида Тошкентдан келган Зайниддин (1956) исмли киши хотини, ўғли Фазлиддин, келини ва невараси билан яшарди. Фазлиддин кейинчалик – 2013 йил 13 май куни терроризмда айбланиб ўша 4-хонадонда қамоққа олинди. Бу ҳақда пастроқда алоҳида бандда ёзаман, иншааллоҳ.

2010 йил 12 апрел куни Шерали Жўраев 63 ёшга тўлди. Мен шу санага атаб “Шерали Жўраев – Пайғамбар ёшида” номли мақолани ёзиб www.turonzamin.org сайтида 2010 йил 12 апрел куни чоп эттирдим. [128]

2005 йил 13 май кунги Андижон фожиасидан кeйин, 2006 йил ёзида 250 нафар қочқин АҚШда сиёсий бошпана олганди. Шулардан 55 нафари АҚШнинг Айдаҳо штатида яшаётганди. “Кириш сўзи-4: Қирғизистондаги воқеалар” бандида ёзганимдек, АҚШда 2006 йилда сиёсий бошпана олган соғлом ва бақувват 33 ёшли андижонлик қочқин Олимжон Собиров (1973) 2006 йил 1 августга ўтар кечаси, шундан бир ой ўтгач 29 ёшли қочқин Зоҳид Махмедов (1977) 2006 йил 1 сентябрга ўтар кечаси Бишкек шаҳрида менга қарши ишлатилган услубда уйқуда номаълум заҳар билан сирли равишда ўлдирилган эди. Иккала ўлим сабаби очилмади ва жиноятчилар топилмади.

Айдаҳо штати марказий газeтаси – “Idaho Statesman” (бу газeта 1864 йилдан буён чоп этилади)нинг талантли журналисти Синсиа Сювил (Cynthia Sewell) 2008 йил 30 март куни Mysterious deaths (Сирли ўлимлар) номли мақолани ёзиб чоп этди ([129]). Ушбу мақола икки ўзбeк йигитининг сирли ўлими ва АҚШдаги ўзбeк қочқинлари ҳақидадир.

Мен Бойсига 2010 йил 21 январда келиб, 31 январ куни Бойси шаҳар марказий кутубхонасига аъзо бўлдим. 2010 йил 15 апрел куни кутубхона архивидан “Idaho Statesman” газетасининг пленкасини олиб, унда газетанинг 2008 йил 30 март сонида чоп этилган [129]-мақолани ксерокс қилиб кўчириб олдим. Уни рус ва ўзбек тилларига таржима қилиб, сайтларда 4 та вариантда, яъни инглиз, рус ва ўзбек тилида кирил ҳамда лотин алифбосида 2010 йил 30 апрел ва 13, 15 май кунлари чоп эттирдим ([130]-[132]-га қаранг).

КИРИШ СЎЗИ-4: АҚШДА ТАЗЙИҚЛАРНИНГ БОШЛАНИШИ

100_0029 (700x525, 92Kb)



1.
100_0030 (700x525, 540Kb)

2.
100_0032 (700x525, 559Kb)

3.
100_0031 (525x700, 539Kb)

4.
100_0040 (700x525, 600Kb)

5.
100_0041 (700x525, 572Kb)

6.
100_0042 (700x525, 585Kb)
100_0038 (700x525, 116Kb)

Фото 7. Амeрикалик фуқаро “Mysterious deaths” (“Сирли ўлимлар”) мақоласини ўқимоқда (орқадаги стенд). Бойси шаҳри, 2010 йил 19 июн. Муаллиф фотоси. [133]

Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблeяси 2001 йилда “Қочқинлар ҳақидаги Конвeнция”нинг 50 йиллиги муносабати билан 20 июнь – Халқаро қочқинлар куни (World Refugee Day) дeб нишонлаш ҳақида махсус рeзолюция қабул қилганди. 2010 йил 19 июн (шанба) куни Бойси марказида тадбирлар белгиланганди.

Мeн 2010 йил 17 май куни IRC раҳбарияти номига ариза ёзиб, Халқаро Қочқинлар кунига бағишлаб Бойси шаҳар марказидаги тадбирда 2006 йилда Бойсида сирли равишда ўлган/ўлдирилган икки ўзбeк қочқини ҳақидаги “Idaho Statesman” газeтасида 2008 йил 30 мартда чоп этилган “Mysterious deaths” мақолани катталаштирган ҳолда стeнд, Ўзбeкистон қамоқхоналарида кўп йиллардан бeри ноҳақ азоб чeкаётган маҳбуслар ҳақида стeнд тайёрлаб қатнашишга рухсат сўрадим. Шунда IRC Директори: “АҚШда бундай тадбирлар учун рухсат сўрашмайди. АҚШда сўз эркинлиги бор. Лекин огоҳлантиришим керак: агар сиз ушбу ишни қилсангиз, у ҳолда сизга нисбатан кўпгина ноҳуш воқеалар рўй бериши мумкин” деди. Мeн бунга жавобан: “Агар биз ноҳақ ўлганлар ва қамоқда азоб чeкаётганлар ҳақида ҳозир эсласак, йиллар ўтиб бизни ҳам кимлардир эслайди. Акс ҳолда бизни ҳам ҳeч ким эсламайди” дeб қўлим билан уларни ва ўзимни кўрсатдим.

Мен Ўзбекистондаги полициявий сиёсий режим шароитида қўрққан эмасман ва кўп йиллар давомида қонун доирасида ўзимнинг инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ҳамда журналистик фаолиятимни давом эттирганман. АҚШдек эркин ва демократик мамлакатда мени қўрқита олмасликлари аниқдир.

Шу сана муносабати билан Бойси шаҳри марказида 2010 йил 19 июнь куни тадбирлар ўтказилди. Мeн шу имкониятдан фойдаланиб Ўзбeкистондаги инсон ҳуқуқининг абгор аҳволи ҳақида амeрикаликларни таништириш мақсадида eттита катта ва учта кичик стeнд тайёрладим.

Мен 2010 йил 19 июн куни Бойси марказида инглиз тилида ўнта стенд, жумладан газетадаги “Mysterious deaths” мақоласини уч марта катталаштирган ҳолда намойишини уюштирдим. Бу стендларда Ўзбекистон қамоқхоналарида кўп йиллардан бери азоб-уқубат чекаётган бегуноҳ фуқароларнинг аянчли тақдири ҳақида ёзгандим ва фотосуратларини келтиргандим. Ўзбeкистондаги инсон ҳуқуқининг абгор аҳволи ҳақида амeрикаликларни таништирдим. Америкаликлар “Mysterious deaths” мақоласи ва бошқа стендлардаги мақолаларни катта қизиқиш билан ўқишди. 25-ёшлардаги қиз мақолани ўқиб чиққач олдимга келди, қўлини узатди ва менинг қўлимни қисиб ушбу мақолани ҳамда стендларни ташкил этганим учун самимий миннатдорчилик билдирди.

Мен 1964 йилдан бери сураткашлик билан шуғулланаман. 2010 йил 19 июн куни 30 та фотосурат олдим. Мен бу кун ҳақида ўзбек тилида [133]-[134]-мақолаларни ёзиб www.yangidunyo.com ва www.turonzamin.org сайтларда чоп эттирдим.

2010 йил 19 июн куни Бойси марказида стендларни намойиш қилиш чоғида қандайдир бақувват эркаклар мени кузатди. Мен эрталаб стендларни олиб 6-автобусда келгандим. Лекин қайтаётганимда 6-автобусга киришимга рухсат беришмади. Уйга етиб олишим учун аввал 7-автобусда Towne Square Mall («Шаҳар ҳиёбони», бу Бойси марказидан 25 дақиқалик йўл) бекатигача, у ердан – 29-автобусда Overland ва Curtis кўчалари чорраҳасигача келдим, ундан у ёғига уйимгача уч бекат масофага стендларни кўтариб пиёда боришимга тўғри келди.

Шундан кейин ҳам номаълум кишиларнинг кузатиши давом этди. Тахминимча: махсус хизмат органлари ходимлари ва уларнинг ёрдамчилари 2010 йил апрелидан бошлаб менга қарши туҳматдан иборат қораловчи материаллар (копромат)ни тўплай бошлашди.

ДАВОМИ БОР
Рубрики:  ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ
СТАТЬИ 2017 ГОДА

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ

Среда, 12 Апреля 2017 г. 23:26 + в цитатник
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ

Китобнинг тузатилган ва тўлдирилган 4-нашри

FOTO1 (459x700, 131Kb)

Фото 1. Шерали Жўраев (1947). Самарқанд шаҳри, 1975 йил. Муаллиф сурати.

-------------------------------------

Ушбу китобни мен билан 1960-1970 йилларда Жиззахдаги А.Навоий номидаги мактабда бир синфда ўқиган, 1971-1975 йилларда Самарқанд Архитектура-қурилиш институтида ўқиб, Самарқанд давлат университетида таҳсил олаётган мен билан борди-келди қилган, мени турли йилларда, жумладан 1979-1983 йилларда Москва Олий техника университетида ўқиганимда қўллаб-қувватлаган, мен каби буюк ҳофиз ва шоир Шерали Жўраевнинг 1970 йилдан, яъни 47 йиллик мухлиси бўлган, бугунги кунда – 2017 йилда Жиззах шаҳрида яшаётган 57 йиллик дўстим Набижон Ғаниевга (1953.01.08) бағишлайман.
МУАЛЛИФ

Инсон ҳар гал идеални ҳимоя этишга сафарбар бўлганда ёки ўзгаларнинг тақдирини яхшилашга бел боғлаганида ёки адолатсизликка қарши курашганида, у, умиднинг жимир-жимир мавжини авж олдиради. Қудрат ва жасурликнинг миллион турли марказларидан бир-бирини кесиб ўтувчи мазкур мавжлар шундай оқимни вужудга келтирадики, у зулмкорлик ва қаршиликнинг энг қудратли тўсиқларини ҳам синдириб ташлашга қодир бўлади. [1, 36-б.]
РОБЕРТ Ф. КЕННЕДИ (1925-1968)

М У Н Д А Р И Ж А

Ш.Жўраев: “Эй, дўст” номли қўшиқ.
“Эй, дўст” номли шеър.
Китобнинг 4-нашрига кириш сўзи (2017 йил апрел).
Кириш сўзи-4: Ўзбекистондаги воқеалар.
Кириш сўзи-4: Жамшид Каримов тақдири.
Кириш сўзи-4: Қирғизистондаги воқеалар.
Кириш сўзи-4: Қозоғистондаги воқеалар.
Кириш сўзи-4: АҚШдаги воқеалар.
Кириш сўзи-4: АҚШда тазйиқларнинг бошланиши.
Кириш сўзи-4: Мени ноқонунан уч марта ишдан ҳайдашди.
Кириш сўзи-4: Фазлиддин Ёқубов тақдири.
Кириш сўзи-4: Улуғбек Қодиров тақдири.
Кириш сўзи-4: АҚШдаги сохта суд жараёнлари.

Ш.Жўраев: “Олис йўллар” номли қўшиқ.
“Олис йўллар” номли шеър.
Кириш сўзи-4: Барак Обамага жўнатган таклифларим.
Кириш сўзи-4: Чақалоқ Мишелни тортиб олишлари.
Кириш сўзи-4: Фазлиддин Қурбонов тақдири.
Кириш сўзи-4: Жамшид Мухторов тақдири.

Китобнинг 3-нашрига кириш сўзи (2008 йил ноябр).
Китобнинг 1-нашрига кириш сўзи (2008 йил март).

1. Қўшиқ тушунчаси ва ўзбек қўшиқчилиги.
2. Туғилиши: Баҳринисо ҳожи она хотираларидан.
3. Болалик ва ўсмирлик йиллари.
4. Ш. Жўраев – талаба.
5. Ижоди қандай бошланганди?
6. “Ўзбегим” қўшиғи тарихи.
6.1. “Ўзбегим” қўшиғининг яратилиши.
6.2. ДХҚ Э.Воҳидов ҳамда Ш.Жўраевга қарши.
6.3. Фахриддин Умаров ижросидаги “Ўзбегим”.
6.4. Дадахон Ҳасан “Ўзбегим”ни куйлаганми?
6.5. “Ўзбегим”нинг тарихий аҳамияти.
6.6. Ш. Жўраев ва Ш.Рашидов.
7. 1970-йиллар: Шерали Жўраев ва талабалар.
8. 1971: Ш. Жўраев концертидаги воқеа.
9. “Биринчи муҳаббатим” қўшиғи тарихи.
9.1. Шерали Жўраев фикри.
9.2. Абдулла Орипов севгиси.
9.3. Мухлиса, Шайх Зиёвуддинхон ва улар аждоди.
9.3.1. Шайх Эшон Бобохон ибн Абдулмажидхон (1860-1957).
9.3.2. Шайх Зиёвуддинхон ибн Эшон Бобохон (1908-1982).
9.3.3. Доктор Шамсуддинхон Бобохонов (1937-2003).
10. Дилбар ва «Аждарга ўхшатдим» қўшиғи.
11. Севги ва «Турналар» қўшиғи.
11.1. Турна ҳақида маълумот.
11.2. Шоир ва давлат арбоби Мулла Паноҳ Воқиф.
11.3. “Турналар” шеърининг озарбайжон ва рус тилларидаги матни.
11.4. Чўлпоннинг “Турналар” қўшиғи.
11.5. Қушлар ва экология муаммолари.
11.6. Шерали Жўраевнинг “Турналар” қўшиғи.
11.7. “Турналар” қўшиғига муносабатим.
12. 1973: “Инсон ўзинг” қўшиғи.
13. 1975: Ботир Зокиров ва «Ҳайкал қошида» қўшиғи.
14. «Мени кутгил, ва мен қайтарман, ўлимларни қолдириб доғда».
15. 1970-1979 йиллар.
16. Расул Ҳамзатов ва «Ошиқлар сардори менман» қўшиғи.
17. 1985: А.Яссавий мақбарасига зиёрат ва Шохжаҳоннинг туғилиши.
18. 1986: Ҳофизларча чиройли жавоб.
19. 1989: Ш. Жўраев ва А.Пўлатов.
20. 1980-1989 йиллар.
21. Улуғ ҳофиз бўлиш сири.
22. «Карвон» қўшиғи.
23. Машҳур ҳофизлар.
23.1. Жўрахон Султонов.
23.2. Маъмуржон Узоқов.
23.3. Комилжон Отаниёзов.
23.4. К.Отаниёзов ва Ш.Жўраев.
24. Уюштирилган миш-миш гаплар.
24.1. Ёлғон хабарлар ва миш-миш гапларни тарқатадиган ташкилот.
24.2. 1992: умра ва ҳаж сафари билан боғлиқ миш-мишлар.
24.3. 1993: уюштирилган миш-миш.
24.4. 2004: Профессор Олимжон Каримовга қарши уюштирилган миш-миш.
24.5. 2007-2008: Бошқа ўғли ҳақидаги ёлғон миш-мишлар.
24.6. Миш-миш тарқатувчиларга муносабати.
25. 1990-1992 йиллар.
26. 1993: Тазйиқлар ва унинг ҳуқуқи ҳимояси.
27. 1996: “Ўзбекистон - Ватаним маним”даги ғалаба ва адолатсизлик.
28. 1993-2000 йиллар.
29. 2005: Ш.Жўраев ва Д.Ҳасан ҳуқуқи ҳимояси учун пикет.
29.1. Талабнома ва пикетга тайёргарлик.
29.2. Талабнома матни.
29.3. Пикет ва орган ходимлари.
29.4. Милиция раҳбарлари ва Бош психиатр саволлари.
29.5. Милиция ва махсус хизмат органлари тазйиқлари.
30. Дадахон Хасаннинг катта камчилиги.
31. Ёшлигидаги фотосурати.
31.1. 1975: Фотосурат тарихи.
31.2. 2006: Рангли фотосурат қилдириш.
31.3. Интернетдаги ахборотларим ва шахсий ҳаётимга яширин аралашувчиларга дуои бадим.
32. 2001-2010 йиллар.
33. 2011-2017 йиллар.
34. Оиласи.
35. Шогирдлари.
36. Китоблари, фильми, у ҳақдаги мақолалар ва “Наво сози Шерали” дўкони.
37. Демократлар ҳамда мухолифатнинг муносабати.
38. «Ватан» қўшиғи.
39. Ягона қўшиғи бўлмаган халқлар.
40. Сиёсий режим ва Ш. Жўраев ҳамда мухлислар ҳуқуқи.
41. Телевидениега йўл.
42. Шералингни асрагил, халқим!
Сўнгги сўз ўрнида.
Иловалар.
Илова 1. Шоир Эркин Воҳидовга муносабатим.
Илова 2. Танқидий фикрга жавоб.
Илова 3. Ҳамзага бағишланган танга тарихи.
Илова 4. Ш. Жўраев ижро этган қўшиқлар рўйхати.
Илова 5. Ш. Жўраев ҳақидаги дил сўзлари.
Илова 6. Ш. Жўраевга бағишланган шеърлар ва қўшиқлар.
Изоҳлар.
Фойдаланилган адабиётлар.

-----------------------------------------------






Шерали Жўраев ижросидаги “Эй, дўст” номли қўшиқ [2]

ЭЙ, ДЎСТ

Эй дўст, анча йўлни юриб қўйдик биз,
Яхшию ёмонни кўриб қўйдик биз.
Кeлиб бу дунёда нe қилдинг дeса,
Одамга одамлик қилиб қўйдик биз.

Ҳалолу покликдан йироқлаб баъзан,
Эзма эҳтиросга тўлиб ётдик биз.
Туманлар, туманлар ичинда тeнтираб, охир,
Имон эшигини кeлиб очдик биз.

Кимдир, кимдир йўлимизга ғов бўлмоқ бўлди,
Кимдир, кимдир жонимизга чанг солмоқ бўлди.
Таваккал, таваккал Оллоҳ дeб туриб қўйдик биз,
Таваккал Оллоҳ дeб туриб қўйдик биз.

Яхшилик йиғлаб, сўнг кулганин кўрдик,
Ёмонлик жавобин олганин кўрдик.
Сотқиннинг шармисор бўлганин кўрдик,
Ҳақнинг ҳақлигини билиб қўйдик биз.

Эй дўст, бу дунёнинг поёни йўқдир,
Ким шоҳу, ким гадо, ким очу, ким тўқдир.
Бунда кeлганнинг ҳeч кeтгиси йўқдир,
Ажиб бир дунёга кeлиб қолдик биз.

Ҳотамтойларни Оллоҳ ҳам сeвар,
Мардлик ҳам номардлик ёнма-ён юрар.
Ғирром ҳам ғолиблик даъвосин қилар,
Бунга истeҳзоли кулиб қўйдик биз.

Оламни яратган қодирий қудрат,
Кимга қилич бeрмиш, кимларга ҳикмат.
Ният шу, тирикмиз баҳоли қудрат,
Яратганга қуллик қилмоқ бўлдик биз.

Эй дўст, анча йўлни юриб қўйдик биз,
Ёмону яхшини кўриб қўйдик биз. [2]

Шерали Жўраев шеъри ва мусиқаси

----------------------------------------


КИТОБНИНГ 4-НАШРИГА КИРИШ СЎЗИ (2017 йил апрел)

Ўзбек халқининг улуғ ҳофизи Шерали Жўраев 2017 йил 12 апрел куни 70 ёшга тўлади. Мен Шерали Жўраевнинг, аниқроғи у ижро этган қўшиқларининг 47 йиллик мухлисиман. Мен Шерали ака ва унинг ижоди ҳақида 2008 йилда “Шерали Жўраевдек ҳофиз ва шоир юз йилларда бир марта туғилади” номли китобни ёзиб, ўша йилнинг ўзида уни кенгайтириб 2- ва 3-нашрини интернет сайтларида чоп эттирдим ([3]-га қаранг). Бу ҳақда қуйида китобнинг 1- ва 3-нашрига Кириш сўзида ёзганман.

Мен 3-нашр Кириш сўзи охирида Шeрали акага китобнинг 3-нашрини бeриб, унинг фикр-мулоҳазалари ва эътирозларини билиш учун учрашиш ниятим борлиги ҳақида ёзгандим. Лекин китобнинг 3-нашрини Тошкентда тугатиш имкони бўлмади ва мен 2008 йил 12 октябрга ўтар кечаси Ўзбекистонни тарк этиб хорижга қочқин бўлиб кетишга мажбур бўлдим. Чунки Ўзбекистондаги кучишлатар органлар мени ноҳақ кўп йилга қамаб юбориш хавфи пайдо бўлди. Бу хавфнинг сабаблари ҳақида шу Кириш сўзида батафсилроқ тўхталиб ўтсам. Бунга бир неча асос бор.

Биринчидан, бу маълумотлар 2008 йилда китобнинг 3-нашрини бeриб, Шерали ака фикр-мулоҳазалари ва эътирозларини билиш учун Тошкентда учрашаолмаганлигим сабабини очиб беради.

Иккинчидан, китобда Шерали аканинг инсон ҳуқуқи йиллар давомида кўп марта бузилгани ҳақида кўп маълумотлар ва таҳлиллар берганман. Бу тўғрида фикр-мулоҳаза юритиб ёзишга қанчалик маънавий ҳаққим бор-йўқлигини Кириш сўзида ўзим ҳақимда келтирган ватандошларимизни ҳимоя қилиш борасида 1974 йилдан бери қилган амалий ишларим ҳақидаги айрим маълумотлар жавоб беради.

Учинчидан, 63 йиллик умрим ҳамда амалий ишларим давомида шуни тушундимки, ҳар қандай давлат бошқарувида ва мамлакат ичидаги воқеаларда, шунингдек шу мамлакат фуқароларининг хориждаги ҳаётида махсус хизмат органлари орқаваротдан жуда катта рол ўйнайди ва кўпинча бошқаларнинг қўли билан, айрим ҳолларда ўзлари турли хил жиноятларни содир этишади. Совет Иттифоқининг даҳшатли махсус хизмат органи Давлат хавфсизлик қўмитаси (ДХҚ) деб аталарди. Мустақил Ўзбекистонимизда эса Миллий хавфсизлик хизмати (МХХ) махсус хизмат органидир. Ахборот билан боғлиқ ишларни асосан МХХ назорат қилади. Ўзбек зиёлиларининг катта камчиликларидан бири – ДХҚ ва МХХнинг тузилмаси, иш фаолияти ва бошқа томонларини очиб таҳлил этишда сусткашлик ҳамда қўрқоқлик қилганида, деб ҳисоблайман. Мен ушбу китобимда ДХҚ ва МХХ Шерали Жўраевга қарши олиб борган ишларига ҳам тўхталиб таҳлил бердим.

Тўртинчидан, Ўзбекистонда ва хорижда яшаётган айрим ватандошлар шу кунларгача нима сабаб билан АҚШ ҳукумати менга қочқин мақоми орқали сиёсий бошпана берганлигини тушунмайди ва билмайди. Қуйида келтираётган маълумотлар бугунги ва эртанги авлоднинг бу борадаги саволларига ҳам қисман жавоб бўлади, деб ҳисоблайман.

Бешинчидан, кейинги бир неча йиллар давомида ривожланган мамлакатлар, жумладан АҚШ кучишлатар органлари айрим ўзбекларни терроризмда айблаб тутиш, қамоқхонада йиллар давомида сақлаш ва наридан-бери суд қилиб кўп йилга қамаш кампаниясини олиб бормоқда. Мен АҚШда ногаҳон провокация ва туҳматга учраган шундай ватандошларга имконим доирасида ёрдам бермоқдаман: улар билан гаплашиб, учрашиб ва сайтларда чоп этилган мақолаларни ўқиб ҳаққоний фактларга асосланган мақолалар ёзиб сайтларда чоп эттирмоқдаман ва бу билан жаҳон жамоатчилигига хабар бермоқдаман. Ноҳақ қамоқда қолаётган ва жаҳон ахборот тизимидан деярли буткул узиб қўйилган ватандош маҳбусларга зарур мақолаларни почта орқали қамоқхонага жўнатаяпман. Масалан, АҚШ Федерал қидирув бюроси (ФҚБ) ходимлари террористик ташкилотга моддий ёрдам берганлик айблови билан инсон ҳуқуқи ҳимоячиси ва қочқин Жамшид Мухторовни (1976) Чикаго аэропортида 2012 йил 21 январ куни, Бахтиёр Жумаевни (1966) эса 2012 йил 15 март куни ҳибсга олишди. Шундан бери ўтган 5 йилдан ортиқ вақт давомида уларни суд қилиша олмаяпти.

Мен 2015 йил 15 августдан 30 октябргача Денвер шаҳрида бўлиб Жамшид Мухторовга ёрдам бердим ва 15 тага яқин мақола ҳамда мурожаатномалар ёзиб сайтларда чоп эттирдим. Бахтиёр Жумаев суди 2017 йил 13 март куни бошланиб, биринчи куннинг ўзида яна 9 ой кейинга кўчирилди ва унинг суди энди 2018 йил январда бўлади. Шу кунларда ҳам мен Денвер шаҳридаман ва Жамшид ҳамда Бахтиёрга ёрдам бериш ишлари билан шуғулланаяпман. Бу ҳақда батафсилроқ маълумот Кириш сўзи-4 нинг алоҳида бандида ёзганман.

Мен қуйида ёзган ҳаётий мисоллардан келиб чиқиб, зора айрим ватандошларимиз ва инсон ҳуқуқи ҳимоячилари турли мамлакатларда терроризмда айбланиб ва туҳматлар билан ҳибсга олинган ва олинаётган ватандошларимиз билан учрашсалар, уларга нисбатан олиб борилаётган тергов ва суд жараёнларида қатнашиб ёрдам берсалар ҳамда улар ҳақида ҳаққоний мақолалар ёзиб сайтларда тездан чоп этиб борсалар яхши бўларди. Масалан, 39 ёшли самарқандлик Раҳмат Оқилов юк машинаси ёрдамида террор ҳужуми уюштирганликда гумонланиб ҳибсга олинган ва www.yotube.com ижтимой тармоқда уни полициячилар қўлига кишан солганҳолати ҳамда шу ернинг ўзида қаттиқ тепиб калтаклаётган вазият видеоси кўрсатилган. Бирор ўзбек Раҳмат билан гаплашдими ва аниқлаштирдими? Ҳақиқатни билиш учун ҳар доим иккала томонга қўлоқ солмоқ керак ва таққослаб маълум бир хулосага келиш мумкин. Эслатиб ўтаман: ҳар қандай даҳшатли айблов билан ҳибсга олинган шахс суд ҳукми кучга киргунига қадар айбсиз ҳисобланади.

Олтинчидан, қолаверса, Ўзбекистонда кейинги 30 йилда содир бўлган айрим воқеалар ҳақида мен ёзган маълумотлар Ватанимиз тарихи билан ҳам боғлиқдир. Китобнинг 4-нашрига Кириш сўзида ва Фойдаланилган адабиётлар рўйхатидаги мақолаларда мен келтирган кўпгина фактлар орқали бугунги ва эртанги авлод яқин тарихимизни чуқурроқ билиш ҳамда тушуниш имконига эга бўлади.

Ҳофиз Шерали Жўраевнинг айрим мухлислари китобнинг 4-нашрига Кириш сўзи ҳаддин ташқари чўзилиб кетган, дейишлари мумкин. Бундай мухлислар Кириш сўзини ўқимай, китобнинг асосий параграфларини ўқишдан бошлашлари мукин.


КИРИШ СЎЗИ-4: ЎЗБЕКИСТОНДАГИ ВОҚЕАЛАР

hadra-fontan-newXADRAmaydonTOSH1 (600x348, 44Kb)

Фото 2. Тошкент. Хадра майдони. 2007 йил 21 март – Наврўз байрами куни бир гуруҳ милиция зобитлари Хадра майдони яқинида мени тутиб Тошкент шаҳар Шайхонтоҳур туман ИИБсига олиб бориб 6 соат сўроқ қилишди. [4]

Мен инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш билан 1974 йил сентябрдан бери шуғулланмоқдаман. Ўшанда мен Самарқанд Давлат университети механика-математика факултетининг 5-босқич талабаси эдим. Декан барча 5-босқич талабаларига, жумладан менга ётоқхонадан жой бермаслигини айтди. 1,5 бетлик шикоят хатини ёздим ва мен ҳамда 21 нафар курсдошларим имзо қўйдик. Ушбу шикоят хатни Тошкентга Ўзбекистон Олий ва махсус таълим вазирлигига буюртмали хат қилиб жўнатиб юбордим. Хатим университет ректоратига, сўнгра деканатига қайтиб келди ва ётоқхонада яшаш истагини билдирган барча курсдошларимга, жумладан менга ётоқхонадан жой беришди.

5-босқичда Дифференциал тенгламалар фани ҳам ўтилади. Бу фанда машҳур физика олими, физика соҳасидаги Нобел мукофотининг 1938 йилдаги соҳиби, АҚШ атом бомбаси “ота”ларидан бири Энрико Ферми (1901-1954) исботлаган ва иккита 45 дақиқалик дарс давомида исботланадиган жуда чиройли теорема бор. Бу 5 йил университетда ўқиш давомидаги энг давомли исботланадиган теорема эди. Аллоҳ кўнглимга солган бўлгандирки, мен шу фандан имтиҳонни сессиядан олдин топшириш учун аввалдан тайёрланиб юргандим ва бу теоремани яхшилаб ўрганиб олгандим. Бу теорема шунчалик чиройли мантиқ билан исботланардики мен уни мусиқа соҳасидаги машҳур немис композитори Людвиг ван Бетховеннинг (1770-1827) Ой сонатасига тенглаштирардим.

Шу фандан лекция ўтадиган аёл домулла аудиторияга кириб келиб мен ўтирган парта олдида тўхтади ва менга “Сиз доскага чиқинг” деди. Мен чиқдим. Домулла теорема номини айтиб, “Теорема таърифини айтинг” деди. Айтдим. У “Исботланг” деди. Формулаларни ёзиб исботлай бошладим. Университет аудиториясидаги катта доска формулалар билан тўлди. Тўлгач сўрадим: “Домулла, давом этайми?” дедим. У “Давом этинг” деди. Доска яна бир марта тўлди. Учинчи марта доскани тўлдириб ёза бошлагач танаффус қўнғироғи жиринглади. “Давом эттирайми?” деб сўрасам домулла “Давом эттиринг” деди. Аудиторияда 40 нафар атрофида икки гуруҳ талабалар бор. Улардан баъзилари танаффусда у ёқ-бу ёққа бориши керак. Мен давом эттира бошлагач айрим талабалар танаффусга чиқишлари кераклигини айта бошлашди ва аудиторияда шовқин-сурон бошланди. Шунда домулла мени тўхтатиб “Жойингизга ўтиринг” деди. Мен партамга келиб ўтираётганимда домулла менга шикоят хатимни эслатиб бир гап айтди. Аудиториядаги шовқин-сурон шароитида домулла гапини тўлиқ эшита олмай қолдим.

Домулланинг лекция ўтмай кутилмаганда 45 дақиқалик синови мен учун хавфли синов эди. Агар мен теоремани исботлай олмаганимда, бунга 40 нафар курсдошлар гувоҳ бўларди. Ва домулла шу фан имтиҳонида менга икки баҳо қўйиб қайтариши мумкин бўларди. Бу курсдош талабалар ҳуқуқини ҳимоя қилиб ёзган шикоят хатим учун жазо бўларди. Қарабсизки, университетни битиришим ва диплом олишим ҳам хавф остида қоларди. Аллоҳнинг ёрдами ва олий математика соҳасидаги яхши билимларим сабабли 1974 йил кузида фавқулоддаги хавфли синовдан муваффақиятли ўтдим. Инсон ҳуқуқи соҳасидаги дастлабки фаолиятим мана шундай хавфли синов билан тугаганди.

Ер юзида ҳар бир инсон туғилганида унга Аллоҳ томонидан яшаш ҳуқуқи каби бир неча муҳим ҳуқуқ берилади. Мен каби инсон ҳуқуқини ҳимоя қилувчилар инсонларга Аллоҳ томонидан берилган ҳуқуқни таъминлаш ва ҳимоя қилиш билан шуғулланамиз. Эслатиб ўтаман: “ҳуқуқ” сўзи араб тилидан олинган бўлиб, “ҳақ” сўзининг кўплик шаклидир.

Совет Иттифоқининг 1984-1991 йиллардаги раҳбари бўлмиш Михаил Сергеевич Горбачев (1931.02.03) 1986 йил апрелида “қайта қуриш” (“перестройка”)ни эълон қилиб, 1986 йил декабрида Тинчлик соҳасидаги Халқаро Нобель мукофотининг 1975 йилдаги соҳиби академик А.Д.Сахаровни Горкий (ҳозирги Нижний Новгород) шаҳридаги уй қамоғидан озод қилиши ва ўзгача фикрловчи кишиларни тазйиқ қилиш асосан тўхтатилиши, шунингдек “ошкоралик” (“гласность”) сиёсатининг бошланиши натижасида Совет Иттифоқида 1987 йил бошларидан дастлабки демократик ташкилотлар ва ҳаракатларни тузиш бошланди. [5]

1987-1988 йилларда Литва, Латвия ва Эстонияда Халқ ҳаракатлари тузилиб, таъсис қурултойлари ўтказилгач 1988 йил 11 ноябр куни 21 нафар ўзбек зиёлиси ҳофиз Дадахон Ҳасан уйида тўпланиб, Ўзбекистон Бирлик Халқ ҳаракати (БХҲ)нинг Ташаббус гуруҳини тузишди. Мен бу ҳақдаги хабарни 1988 йил ноябр охирида эшитиб, Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасига (Тошкент шаҳри, Пушкин кўчаси, 1-уй) бордим ва БХҲ сафларида Ўзбекистонда инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш, демократия ва мустақиллик учун фаолият олиб бора бошладим. Мен БХҲда Тошкент шаҳар ташкилоти раисининг 1-ўринбосари лавозимида ишладим ва бошқа бирликчилар билан бирга кўпгина муҳим ишларни амалга оширдик. Масалан, ўзбек тилини Ўзбекистонда Давлат тили қилиш учун қаттиқ курашдик ва 1989 йил 20 октябр куни “Давлат тили тўғрисида”ги қонуннинг қабул қилинишига эришдик. Совет армиясида хизмат қилган юзлаб ўзбек аскар йигитларининг уриб ўлдирилишига қарши курашларимиз ҳақида [6]-китобимда ёзганман.

Бирлик Халқ ҳаракати раиси Абдураҳим Пўлатовнинг қўпол хатолари сабабли 1990 йил ноябрида БХҲ Тошкент шаҳар ташкилотининг деярли барча раҳбарлари, жумладан мен ҳам истеъфо бердик.

Мен 1991 йил 1 августдан 1993 йил октябригача мухолифатдаги Эрк демократик партияси (ЭДП) Тошкент шаҳар ташкилотининг 2-котиби лавозимида ишладим. Эслатиб ўтаман: ЭДП 1991 йил 5 сентябр куни Ўзбекистон Адлия вазирлиги томонидан расман рўйхатга олинганди ва биз қонунлар доирасида расман фаолият олиб бордик. ЭДПнинг 4-қурултойи 1993 йил 25 сентябр куни Тошкентдаги Тўқувчилар саройида ўтказилди. Қурултой демократия ва партия уставини қўпол кўринишдаги бузилишлар асосида ўтказилгани сабабли ЭДП Тошкент шаҳар ташкилотининг 1-котиби раҳматли профессор Шоди Каримов раҳбарлигидаги Тошкент шаҳар ташкилотининг кўп раҳбарлари, жумладан мен ҳам 1993 йил октябр ойида истеъфо бердик ва ЭДП сафидан чиқдик. Бу ҳақдаги расмий Баёнотни мен ёзгандим ва уни кўпгина ЭДПчилар имзолаганди. Баёнот “Халқ сўзи” газетасининг 1993 йил 20 ноябр сонида чоп этилди.

Бир гуруҳ ҳамфикрлар билан бирга 1993 йил ноябрдан бошлаб асосан ёшлардан иборат янги Ўзбекистон Республикачилар партияси (ЎРП)ни тузишга киришдик. Тошкент шаҳар ҳокимиятининг рухсати билан ЎРПнинг Таъсис қурултойи 1994 йил 12 ноябр куни Тошкентдаги Буюк Ипак йўлида жойлашган Гулшан клубида бўлиб ўтди. Қурултой делегатлари мени ЎРП раиси этиб сайлашди. ЎРПга мингга яқин Ўзбекистон фуқароси, улардан 80 фоизи ёшлар аъзо бўлди. У пайтлар партияни Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтказиш учун 3000 фуқаро имзоси етарли эди. Лекин Ўзбекистон кучишлатар органлари ЎРП раҳбариятини, жумладан мени қаттиқ тазйиққа олишди. Шу сабабли 1997 йил ёзидан ЎРП фаолиятини тўхтатишга мажбур бўлдик.

Мен 1997 йил охиридан бошлаб Ўзбекистонда инсон ҳуқуқи ҳимоясини кучайтириш ва Ватанимиздаги аҳволга доир мақола ҳамда китоблар ёзишга киришдим. 1998-1999 йилларда ёшларга қарата ёзган “Турон йигитига” номли китобим ва унда Шерали Жўраевга бағишланган параграф ҳақида ушбу китобнинг 1-нашрига Кириш сўзида ёзганман.

1993 йилда Ш. Жўраевга қарши тазйиқларнинг қайта бошланиши ва унинг ҳуқуқи ҳимояси учун мен уюштирган тадбир, Ш.Жўраев ва Д.Ҳасаннинг ҳуқуқи ҳимояси учун мен 2005 йил 31 май куни Тошкентда уюштирган пикет тафсилотига доир параграфлар ушбу китобда ёзилган.

2005 йил апрел-май ойлари бошида Ўзбекистонда экологик муаммоларга доир ва давлатдан адолатли қонунларни номма-ном ёзиб, уларни тайёрлаб Олий Мажлис томонидан қабул қилинишини талаб қилиб пикетлар ўтказдик ва бу ҳақда ўша кунлари мақолалар ёзиб сайтларда чоп эттирдим ([7]-[9]-га қаранг).

2005 йил 20 май куни Ўзбекистонда Маданият ва спорт соҳасидаги муаммолар, жумладан буюк ҳофиз ва шоир Шерали Жўраевга концерт залларида, стадионларда ва телевидение орқали концерт беришига рухсат этилишини сўраб Ўзбекистоннинг ўша пайтдаги Президенти Ислом Каримов ва бошқа раҳбарлар номига Мурожаатнома тайёрладим. Ушбу Мурожаатномага мен ва бир неча инсон ҳимоячилари имзо қўйишди ва уни почта орқали буюртма хат қилиб жўнатиб юбордим. Шунингдек Мурожжатномани www.centrasia.ru сайтида 2005 йил 30 май куни чоп эттирдим ([10]). 2005 йил 31 май куни Ўзбекистон Маданият ва спорт ишлари вазирлиги олдида шу Мурожаатнома талаблари доирасида пикет ўтказишга ҳаракат қилдик. Бу ҳақда ҳам китобимда алоҳида параграфда ёзганман ва ўша Мурожаатнома матнини келтирганман.

Маълумки, 2005 йил 13-14 май кунлари Андижон қирғини бўлди. Ўша кунлари бошқа инсон ҳуқуқи ҳимоячилари билан бирга бу қирғинни танқид қилдик ва Қирғизистоннинг Ўш вилоятига қочиб ўтган 500 нафардан ортиқ Андижон қочқинларини қўллаб-қувватлаб Мурожаатнома тайёрлаб сайтларда чоп эттирдим ([11]). Бунга жавобан Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати раҳбарияти раҳбарлик қилаётган Терроризмга қарши кураш бўлими зобитлари мени ижарадаги уйимдан 2005 йил июн ойи бошида ҳайдаб чиқаришди ва 2005 йил ноябргача бошқа хонадонни ижарага олишимга имкон бермади. Шундай бўлсада инсон ҳуқуқини ҳимоя этишда давом қилиб сайтларда мақолалар чоп эттирдим ([12]).

2005 йил ноябр ойи бошида Қўйлиқ бозори яқинидаги Тошкент шаҳри, Фарғона йўли кўчаси, 101-уй, 65-хонадонни ижарага олиб яшай бошладим. 2005-2008 йилларда ҳам ватандошларимизнинг инсон ҳуқуқини ҳимоя этишда давом қилиб кўпгина суд жараёнларида қатнашдим ва ўша кунларнинг ўзида сохта судларни ўтказаётган ҳамда бегуноҳ ватандошларимизни қамаб юбораётганларни мақолаларимда фош қилдим ([13]-[104]-га қаранг).

2007 йил 14 январ куни махсус хизмат ходимлари мени ноқонуний тутиш ва 4,5 соат сўроқ қилиш орқали менга қарши навбатдаги провокацияни уюштиришди ([59]).

2007 йил 21 март – Наврўз байрами куни бир гуруҳ милиция зобитлари Хадра майдони яқинида мени тутиб Тошкент шаҳар Шайхонтоҳур туман ИИБсига олиб бориб 6 соат сўроқ қилишди ([66]).

Мен 2007 йил 14 январ ва 21 март кунги милиция ходимларининг таҳқирлашларига қарши 2 та мақола ёзиш билан чегараланмадим. Мен 2007 йил март ойи охирида ЎзР Президенти И.Каримов ва Ўзбекистоннинг бошқа раҳбарларига, айрим давлат элчихоналарига ва халқаро ташкилотларга Очиқ хат (шикоят хати)ни жўнатдим. Бу Очиқ хатни www.uzbekcongress.org сайтида 2007 йил 30 март куни чоп эттирдим (Очиқ хатим чоп этилган мақоламни Мақолаларим рўйхатига киритмаган эканман, бу ҳақдаги маълумотни [96]-мақоламдан олдим).

Бунга жавобан кучишлатар органлар мен яшаётган ижарадаги хонадондан ҳайдаб чиқариш чораларини кўра бошлашди. Шундан 2 ҳафта ўтгач, 2007 йил 14 апрел куни хонадон бекаси бундан буён хонадон ижараси учун 60 минг сўм эмас 100 минг сўмдан тўлашим ва бирданига 4 ойлик ижара ҳақини, яъни 400 минг сўмни олдиндан тўлаб қўйишимни талаб қилди ([96]).

Мен Очиқ хатимда ёзилган Шикоят аризамга тегишли идоралардан бирорта жавоб олмадим. Таъқиблар ва провокациялар кучайди ва хилма-хиллиги ошди. Ватандошларимизнинг инсон ҳуқуқи ҳимояси борасида олиб бораётган фаолиятимга қарши кучишлатар органлар, жумладан Ички ишлар вазирлиги (ИИВ, милиция) ходимлари очиқдан-очиқ даврий равишда тутиш, сўроқ қилиш, жиноий иш қўзғатиш, провокациялар уюштириш ва ҳатто руҳий касалликлар (психиатрик) касалхонасига тиқиш билан таҳдид қилишда давом этишди. Шу ерда 2007 йил 28 июн куни ЎзР Президенти И.Каримовга, Сенат раиси И.Собировга, Олий Мажлис Қонунчилик палатаси раиси Э.Ҳалиловга, ЎзР Бош прокурори Р.Қодировга, ЎзР Миллий хавфсизлик хизмати раиси Р.Иноятовга, ИИВ вазири Б.Матлубовга, ЎзР Олий мажлиси омбудсмани С.Рашидовага, 4 та давлат элчихоналарига ва инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш билан шуғулланувчи 5 та халқаро ташкилотларга жўнатган шикоят аризамни қисқача келтириб ўтсам. Ушбу аризам матнини рус тилида [80]-[81]-мақолаларда ёзгандим. [81]-мақолам www.centrasia.ru сайтида бугунги кунда – 2017 йил 30 март куни сақланган.

“Милиция ходимларининг фаолиятига доир
ШИКОЯТ

Милиция ходимлари охирги ярим йил давомида мени даврий равишда тутмоқда, сўроқ қилмоқда, жиноий иш қўзғатиш ва ҳатто руҳий касалликлар касалхонасига тиқиш билан таҳдид қилмоқда. Қуйида милиция ходимлари Тошкентнинг ҳар хил жойларида 2007 йил 14 январ, 21 март, 10 май, 23 май и 24 июн кунлари мени тутишгани ва сўроқ қилишганига доир бешта шикоят аризамни келтирдим.

Улар ўз мансабларини суиистеъмол қилишди, менинг ҳуқуқимни қўпол равишда бузишди ва менга маънавий зарар етказишди, деб ҳисоблайман.

Бу менинг инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш фаолиятим билан боғлиқ, деб ҳисоблайман.

Ушбу ноқонуний тутишлар, сўроқлар, қўполликлар, ҳақоратлар, жиноий иш қўзғатиш билан қилинган таҳдидлар, руҳий касалликлар касалхонасига тиқиш билан қилинган таҳдидлар бўйича жиноий иш қўзғатишингизни қатъий талаб қиламан.

Ушбу муаммо юзасидан 2007 йил 16 июлдан бошлаб ИИВ ва Президент Девони олдида пикет қилишни режалаштирдим.” [81]

Прокурорлар менга текширув иши (материаллар)ни кўрсатишмади ва менга қуруқ жавоб хатини беришди. Мен яна юқори давлат органларига навбатдаги шикоят аризаларимни 2007 йил 22 август ([89]-[90]) ва 10 октябр ([93]) кунлари жўнатдим. Бу мариаллар билан танишишим учун декабр ўртадарида, Президентлик сайлови арафасидагина рухсат беришди. Мен ўша ишдаги ҳужжатларни 5-6 кун давомида, янги йил арафасида тўлиқ кўчириб олдим.

2007 йил 25 июндан 6 июлгача Тошкент вилояти Жиноий ишлар бўйича судида Отабек Рахимов раислигида, Тошкент вилоят прокурори ёрдамчиси Рустам Шоҳназаров иштирокида ёш болали 8 нафар намозхон аёллар устидан суд маҳкамаси бўлиб ўтди. Мен бу сохта суд маҳкамаси ҳақида мақола тайёрлаб 2007 йил 6 июл кечқурун ижарадаги уйимга қайтганимда, соат 21:30 да уй бекаси телефон қилди. Уни орган ходимлари Қибрайдан Тошкентга чақиртиришгани, сўроқ қилишганини айтди ва шу сабабли зудлик билан квартирани бўшатиб қўйишимни талаб қилди. Эртаси куи учрашганимизда уй бекаси 6 июл кечқурун 4 нафар МХХ ходимлари ўртага олиб кўплаб савол бергани ва мени хонадонни тарк қилишим кераклигини уқтиришган. Улар берган саволлар ичида менинг ваҳоббий – ваҳоббий эмаслигим, яъни диний масалаларда ҳам саволлар беришганини айтди. Бу энди 8 нафар муслималар устидан ўтказилган сохта суд иши, унда менинг қатнашишим ва бу ҳақда мақола ёзаётганлигим билан боғлиқ фаолиятимга МХХ органларининг жавоби эди.

Мен 2007 йил 7 июлдан ижарага бошқа хонадон излай бошладим. “Саккиз аёл устидан сохта суд ва каминага бўлаётган тазйиқлар ҳақида” номли мақолам 2007 йил 8 июл куни www.turonzamin.org сайтида чоп этилди. 2007 йил 9 июл куни судья Отабек Рахимов суд ҳукмини ўқиб эшиттирди: судланган 7 нафар намозхон аёлларга 2 йил муддатга шартли жазо берилди, фақат Дилноза Авазовна Тўхтахўжаевага 3 йил муддатга умумий тартибли колонияга қамаш жазоси берилди ([83]- ва [85]-га қаранг).

2007 йил 7 июл куни даллол қизга 10 минг сўм тўлаб Сергели-5 мавзеси, 15-уй, 6-хонадонида битта хона ижараси учун ойига 25 минг сўмга келишдик. Нарсаларимнинг 65 фоизини кўчириб ўтказгач уй бекаси 25 минг сўм эмас, 55 минг сўм тўлашимни талаб қила бошлади. Охири биринчи ойга 40 минг сўм, ундан кейинги ойларга 60 минг сўмдан тўлашга келишдик.

Менимча, бу масалада махсус хизматлар аралашиб, мени бу хонадондан чиқариб юбориш учун хона ижара ҳақини икки баровардан зиёдроқ тўлашимни талаб қилишни уюштиришди. Мен ноилож ижарага янги хонадон излай бошладим.

Янги хонадон топиб, Сергелидаги хонадондаги нарсаларимни 2007 йил декабр ўртасида олиб чиқиб кетдим. Лекин бир неча ойдан кейин у хонадондан ҳам чиқиб кетишимни талаб қилишди. Натижада, ижарага топган 2 та хонадонда нарсаларимни сақлаб, ўзим турли жойларда ётиб юришга мажбур бўлдим. Жумладан икки ой ҳуқуқ ҳимоячиси, дўстим ва сафдошим Елена Урлаеваникида тунадим.

Бундай тазйиқ қилишларнинг яна бир муҳим сабаби – 2007 йил 23 декабр кунига Ўзбекистонда Президентлик сайлови белгиланган эди. Мени бир неча марта милиция ходимлари тутиб кетишди ва қонунсиз равишда милиция бўлимида тунларни ўтказдим.

Айримлар айтиши мумкин: “Агар Шуҳратжон Аҳмаджоновнинг ўз хонадони бўлса, бу муаммолар бўлмасди”. Лекин бундай эмас. Ўзбекистондаги авторитар, диктаторлик режимида айрим инсон ҳуқуқи ҳимоячиси ва демократнинг ўз хонадонидан ҳайдаб чиқарган ҳоллар бўлган. Масалан, инсон ҳуқуқи ҳимоячиси Муҳиддин Қурбонов оиласи билан кўп йиллар давомида қуйидаги манзилда яшади: Жиззах вилояти, Зарбдор тумани, Ёшлик кўчаси, 1-уй, 4-хонадон. Андижон қирғинидан кейин 2005 йил ёзида унинг хонадонига бир гуруҳ эркаклар келиб маҳалладан жўнаб кетишини талаб қилишди. У 2005 йил июл ойида Тошкентга келди ва август ойида Алмати (Қозоғистон) шаҳрига яширинча жўнаб кетишга мажбур бўлди. Унга Швеция давлати сиёсий бошпана берди ва у 2006 йилдан бери оиласи билан Швецияда яшамоқда.

[80], [81], [89], [90], [94]-мақолаларда ёзилган шикоятларимдан сўнг эришган натижам ҳақида. “Помнит ли Президент И.Каримов свою клятву, данное на Коране и Конституции Узбекистана? (Президент И.Каримов Қуръон ва Ўзбекистон Конституцияси асосида ичган қасамини эслайдими?)” деб номланган [96]-мақолам 2007 йил 18 декабр куни www.turonzamin.org сайтида чоп этилгач ва мен Елена Урлаева, Алишер Юсупов (шоир Юсуф Жуманинг ўғли) ҳамда яна икки нафар инсон ҳуқуқи ҳимоячилари билан биргаликда Ўзбекистон Бош прокуратураси биноси олдида 2007 йил 18 декабр куни пикет ўтказганимиздан кейингина Тошкент шаҳар Чилонзор туман прокуратурасидаги 2007 йил июл ойидаги иш билан танишиб чиқишимга рухсат беришди. Иш билан танишишим давомида мен уни тўлиқсинча кўчириб олдим. Бу кўчириш жараёни 2007 йил декабр охирида ва 2008 йил 12-13 апрел кунлари давом этди.

Мен 2008 йил январдан октябргача буюк ҳофиз ва шоир Шерали Жўраев ҳақидаги китобни ёзиш билан банд бўлдим. Шу сабабли мен ҳам китобни ёзиш ва бир вақтнинг ўзида кучишлатар органлар жиноятини яширишга уринган прокуратура раҳбариятига қарши шикоятлар ёзиб кураш олиб боришга имкониятим бўлмади. Китобни ёзиб тугатгач прокуратура билан бу курашимни давом эттирмоқчи эдим. Лекин китобни ёзиб тугатишимга озроқ қолганида 2008 йил 12 октябрга ўтар кечаси Ўзбекистонни тарк этишимга тўғри келди.

Шундай қилиб, инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш фаолиятим, ўзгача фикрловчи бўлганим ва Интернет сайтларда 150 дан ортиқ мақолалар чоп эттирганим учун МХХ ва милиция ходимлари, баъзи ҳолларда айрим фуқароларни жалб қилган ҳолда менга қарши провокациялар уюштиришди, иқтисодий жиҳатдан буғишга ҳаракат қилишди, туҳмат билан кўп йилга қамаб юбориш ва ҳатто руҳий касалликлар (психиатрик) касалхонасига тиқиб ташлаш хавфи кундан-кунга кучайиб борди.

Мен шу шароитда 2007 йил ноябр ойида Ўзбекистонни тарк этишга қарор қилдим. Бу ҳақда 2007 йил 18 декабр куни www.turonzamin.org сайтида чоп этилган [96]-мақоламда кўпгина фактларни келтирдим ва Ўзбекистонни тарк этмоқчи экнлигимни очиқ ёздим. Лекин кечаю кундуз ортимдан юрган махсус хизмат органи ходимлари Ўзбекистонни тарк этишимга йўл бермасликка ҳаракат қилишди. Агар улар хорижга кетишимни билиб чегара ҳудудида тутиб олишса мени Президент Ислом Каримовнинг жияни бўлмиш журналист Жамшид Каримов каби психиатрик касалхонага кўп йилга қамаб ташлашлари аниқ эди.

КИРИШ СЎЗИ-4: ЖАМШИД КАРИМОВ ТАҚДИРИ


JAMSHIDkarimFOTO1 (700x525, 121Kb)

Фото 3. Жамшид Каримов. 2011 йил. [106]

Шу ерда журналист Жамшид Каримов (1967) тақдирига доир озроқ маълумот келтириб ўтай.

“У (Жамшид Каримов) тоғаси ҳақида ўзининг бўлажак "Мен ва менинг тоғам" китобида ёзмоқчи...

Менинг дўстим ва ҳамфикрим Жамшид Каримов - Ўзбекистон диктатори Ислом Каримовнинг акаси Аслан Каримовнинг ўғли. Биз у билан кўплаб мақолаларни бирга ёзганмиз, ва бир қанча журналистик қидирувларни биргаликда муваффақиятли якунлаганмиз.

2006 йилнинг ёзида биз Ўзбекистондан чиқиб кетишга қарор қилдик. Жиззах ИИБси, МХХнинг тинимсиз таъқиблари ва кузатувлари бизни шунга мажбур қилди. Чиқиб кетиш кунини 2006 йил 16 сентябрга белгиладик.

2006 йил 11 сентябр куни Жамшид изсиз ғойиб бўлди. Орадан 3 кун ўтгач эса уни Самарқанддаги руҳий касаллар шифохонасида эканлигидан бохабар бўлдик. Шу куни 14 сентябр куни Жиззахнинг Ц-2 мавзесида, кундуз соат 14 да менинг қўлимга кишан солишди...

Ўзбекистондан чиқиб кетиш ҳақидаги қароримизни фақат 2 кишига айтгандик холос...

Мен орадан 53 кун ўтгач қамоқхонадан чиқдим. Дўстимни эса золим тоға (амакиси Ислом Каримов, А.Ш.) кечирмаяпти. У ҳозиргача (2008.20.02) Самарқанддаги ёпиқ касалхонада сақланаяпти.” [107]

“Uznews.net – 2007 йил 17 январ куни бўлиб ўтган Лондондаги “Маҳкум ёзувчилар” ПЕН комитетининг йиғилишида тўрт ойдан бери Самарқанд руҳий касалликлар шифохонасида мажбурий даволанаётган ўзбек журналисти Жамшид Каримовнинг, Англия ПЕН марказининг фаҳрий аъзолигига сайлангани эълон қилинди.” [108]

“Жамшид Каримов биринчи марта 2006 йил 12 сентябрида шифохонада даволанаётган онасини кўриш учун борган пайт Жиззах вилоят марказий шифохонаси ҳовлисида ҳибсга олинганди.

У маҳаллий ҳокимият вакилларини танқид қилувчи мақолалари учун жазоланган, деб ишонилади.

Кейинроқ маҳкаманинг унга нисбатан чиқарган (6 ой муддат билан, А.Ш.) мажбурий руҳий даволаниш ҳақидаги ҳукми тафсилотлари ошкор этилмаган.

2009 йил (март ойи)да Жамшид Каримов ҳаётдан кўз юмган онасининг жанозасида иштирок этиш учун (қўриқчилар қаровида) олиб келингани хабар қилинган. Дафн маросимидан кейин Жамшид Каримов яна (Самарқанддаги, А.Ш.) руҳий касалҳонага қайтарилади.

Марҳум онаси Маргарита Каримова ўғлининг ҳибсга олинишидан бир неча кун аввал журналистларга махсус хизмат ходимлари уларнинг хонадонини яқиндан кузатаётганини айтган.

Жамшид Каримов 2011 йил (2, А.Ш.) ноябрида озодликка чиқарилган, аммо орадан кўп ўтмай, 2012 йил январида яна Самарқанддаги руҳий шифохонага жойлаштирилган.

Жиззахлик мустақил журналист Жамшид Каримов Самарқанддаги руҳий шифохонадан (2017 йил феврал ойи охирида, А.Ш.) озод этилган.

Марҳум президент Ислом Каримовнинг жияни бўлган Жамшид Каримов 2006 йилдан буён руҳий шифохонада мажбуран ва махфий равишда ушлаб турилганди.

Журналистнинг озод этилгани ҳақида биринчи бўлиб маълум қилган Европада Хавфсизлик ва Ҳамкорлик Ташкилотининг матбуот эркинлиги бўйича вакили хабарни олқишлаган.

Таҳлилчиларга кўра, Жамшид Каримовнинг тақдири Ислом Каримов тузуми ўзгача фикрга қанчалик тоқатсиз бўлганининг ёрқин мисолидир.” [109]

“Ўзбекистонинг биринчи президенти нинг жияни журналист Жамшид Каримов 11 йилдан кейин жиннихонага қамалганидан 11 йил ўтгач соғлиги путури кетган ҳолда озодликка чиқди.

Жамшиднинг саломатлиги жуда путури кетган – у ориқлаб букчайган ва ҳасса билан юради. Шунингдек собиқ маҳбусда овқатни ҳазм қилишда катта муаммолар бор – у фақат парҳезли таом ейиши мумкин.

“У касалхонада инсульт (бош мияга қон қўйилиш)ни бошидан кечирди ва узоқ вақт давомида ётиб қолган касал эди. У ҳозир доимо таблеткали дори ичади”, деди номини яшириш шарти билан оила аъзолари.

Жамшидни сайрга қизи Женя олиб чиқади. Бир вақтлар Жиззах шаҳрида таниқли бўлган журналистни ҳеч ким танимаётир – унинг қиёфаси шу даражада ўзгарган.” [110]

ДАВОМИ БОР
Рубрики:  ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ
СТАТЬИ 2017 ГОДА

СУДЬБА ДЖАМШИДА МУХТОРОВА (Часть 2. Судьба Фазлиддина и Шохруха, продолжение)

Пятница, 30 Октября 2015 г. 12:24 + в цитатник
Шухратжон АХМАДЖОНОВ

СУДЬБА ДЖАМШИДА МУХТОРОВА
(Часть 2. Судьба Фазлиддина и Шохруха)

Всякий раз, когда я вспоминаю о том, что Господь справедлив, я дрожу за свою страну. [1]
ТОМАС ДЖЕФФЕРСОН (1743-1826), 3-й президент США

Де-юре: "Закон - есть закон", де-факто: "Закон, что дышло". [2]
ИЛЬЯ ГЕРЧИКОВ




1.
mukhtorrov1JAMSHID7 (600x446, 215Kb)

Фото 1. Семья Джамшида Мухторова. США, город Денвер. 2007 год. [3]

29. ТРЕТИЙ ОПАСНОСТЬ: ШОХРУХ ХАЛИКУЛОВ

Джамшид Мухторов хорошо написал о стукаче и доносчике ФБР Шохрух Халикулове в своем 2-Открытом письме (см. [39]). Давайте рассмотрим и эту опасность против Джамшида.

«Без суда и без доказательств меня три года и восемь месяцев лишили свободу. Сотрудники Федеральное Бюро Расследований (ФБР) вели широкомасштабные разбирательство и расследование почти четыре года и не смогли найти подходящее доказательство против меня.

Даже секретный доносчик спецслужб США Шохрух Халикулов, уроженец Ташкентской области Узбекистана и живущий в настоящее время в городе Питтсбург (штат Пенсильвания), сотрудничая с ФБР и преследуя личную выгоду давал корыстные ложные показания и это не было достаточным документом для обвинение меня. Но это способствовал ФБР в аресте и не выпускать меня из тюрьмы под залог. Люди аналогичные Шохрух Халикулова против меня организовывали провокации и не одно из них до сих пор не нашло доказательств. И не найдут!

Один из ложных показаний Шохрух Халикулов против меня – это вроде Усама бен Ладен и Анвар Аль-Авлаки мой наставники, еще о моем участие в деле Фазлиддина Курбанова. Он также давал свидетельские показания против многих узбекских мусульман (есть документ).” [4]


30. РАСКРЫТИЕ ИМЕНИ СЕКСОТА

«В процессе первичного суда государственный прокурор объявил против меня неаргументированные и необоснованные обвинения. Тогда прокурор сказал: «По показаниям нашего «сексота» (секретный сотрудник) вашим наставниками являются Усама бин Ладен (1957-2011) и Анвар ал-Авлаки (1971-2011)» и обвинил меня в поддержке радикального экстремизма. Но он не смог привести ни одного документа или доказательство подтверждающее, что моим наставниками были Усама бин Ладен и Анвар ал-Авлаки.

Сотрудники Федеральное Бюро Расследований (ФБР) вели широкомасштабные разбирательство и расследование почти четыре года и в результате ни в моем доме, ни в моем компьютере, ни в моем телефоне они не смогли найти и показать хотя бы одно доказательство, подтверждающее вышеприведенные показания сексота.

К сожалению, никто, то есть ни адвокаты, ни судья не учитывают организованные против меня эти клеветы. Напротив, судья и правительство козыряя вышеприведенные подложные обвинения, отказывают ходатайство адвокатов о выпуске меня из тюрьмы под залог до суда.

Адвокаты сказали, если не будет озвучен точное имя и фамилия сексота, то на основе его показания удерживать меня в тюрьме не имеют право и потребовали прихода сексота в суд и дачи личного показания. Только после этого правительство вынужденно объявил в суде имя сексота, точнее секретным доносчиком и стукачом спецслужб США был Шохрух Халиқулов, родившийся в 1981 году в Ташкентской области Узбекистана. После этого суд принял во внимание его все ложные и необоснованные показания против меня.

Ложные показания Шохруха Халиқулова (псевдоним Абу Дауд) данное против меня я получил спустя год после ареста. Я многократно требовал от адвокатов дать мне копии всех документов. Они недавно, то есть в июле 2015 года дали копии документов оставшийся части дело. Среди этих документов я увидел новые необоснованные ложные показания доносчика и стукача спецслужб США Шохруха Халиқулова. По его словам, он сотрудникам ФБР по телефону сообщал, что я участвовал в преступление Фазлиддина Курбанова, который был арестован в мае 2013 года в городе Бойсе, штат Айдахо, США (прилагается подтверждающие документы).» [39]


31. ИСТОРИЯ ШОХРУХА

«Теперь краткие сведения о Шохрух Халиқулове. Шохрух Халиқулов вместе семьей жил как беженец в Египте где-то в 2008 году и он через своего бывшего земляка проживающего в США Даврона Махамматова познакомился со мной через скайп. После этого он часто выходил на связь со мной. Он рассказал, что учился в Каирском университете Аль-Азхар (Египет, университет основан в 988 году, А.Ш.), из-за финансовой трудности прекратил учёбу в исламском высшем учебном заведение, из-за экономической трудности жена заболела малокровием и что у него нет возможности даже отвести её в больницу.

Он сказал, что несколько раз ходил в Каирское Представительство Управление Верховного комиссара Организации Объединённых Наций по делам беженцев (УВКБ ООН) и просил помощи, но УВКБ ему не оказал помощи, ещё в Египте нет работы, и чтобы прокормить семью просить милостыня на рынках и в магазинах. Он также сказал мне, что и правительство Египта его без конца беспокоить и его жизнь находиться в опасности. Мне было жалко его и я ему несколько раз отправил деньги.

После этого он попросил меня помочь, то есть указать пути получение убежище в США. У него было сильное желание приехать в США. Я ему помог написать письмо в международные организации и его познакомил с правозащитником Мухиддин Курбановым, проживающий в Швеции, и с другими, и попросил их помочь ему. Правозащитник Мухиддин Курбанов ему оказал и финансовую, и правозащитную помощь. Итак, с помощью правозащитнице Надежда Атаевой, проживающая во Франции, Мухиддина Курбанова, меня и других правозащитников Шохрух Халикулов добился убежище в США. Шохрух получив убежище приехал в город Бойсе, штат Айдахо, США.» [39]


32. МОЕ ЗНАКОМСТВО С ШОХРУХОМ

Шохрух Халикулов прибыл в город Бойсе в октябре 2011 года и его устроили в двухкомнатную квартиру в нашем квартале недалеко от нашего дома (наш дом имел номер 585). Ему сообщили мой домашний адрес, как беженец-узбек. Как-то после обеда, ближе к вечеру кто-то постучался в мой дверь. Открыл дверь. Там стоит узбек с черной бородой. Он, как и я, имеет рост приблизительно 180 сантиметр, но более крепкий и сильный мужчина. Возраст где-то 25 лет. Поздоровался и пригласил в зал.

Как обычно, хлеб, чай и еще различные продукты и фрукты из холодильника положил на стол. Начался беседа и вопрос-ответы. По его словам, учился в Каирском университете, из-за финансовых трудностей остановил учебу с 3-го курса и был вынужден получить убежище в США. Он интересовался о моем месте работы.


Я кратко рассказал ему о следующем. Меня 28 июля 2011 года устроили на работу и в первый же день через 2 часа уволили с работы за мой отказ чистить общественный пол и туалет. В те дни я отправил жалобу и ждал результатов. Я также сказал, что в Бойсе мало заводов и поэтому здесь найти работу очень трудно. Можно устроится на работу в области сервиса, но для этого требуются хорошие знания английского языка. Так поговорили где-то 30 минут. Он на прощание пригласил меня к себе и дал номер дома и квартиры.

(Кратко, каким результатом закончился мой жалоба. 4 ноября 2011 года приехала директор отделения штатов Калифорния/Айдахо организации Experience Works госпожа Стефани Кабрал (Stephanie Cabral) из Калифорнии и в офисе этой организации в Бойсе состоялся 45-минутное обсуждение ситуации. И она руководителю отделения города Бойсе приказала устроить меня на работу. В результате 23 ноября 2011 года меня устроили на работу в большой магазин, который торговал предметами бывшие в употребление. Я там работал на полставки, то есть в неделю 20 часов с оплатой 7,25 доллар в час. Причем за аренду 2-комнатной квартире платил ежемесячно 525 доллар. Я там ремонтировал и чистил различные бытовые и электрические приборы, аппараты бывшие в употребление и готовил на продажу. Так проработал в этой работе более 7 месяцев и в июне 2012 года в течение половины дня меня противозаконно уволили с работы. Я считаю, это было месть со стороны спецслужб США и Узбекистана за мою правозащитную и журналистскую деятельность. Это уже другая история.)

Обычно беженцы ходят в Школу Английского языка и там изучают английский язык. На следующий день было запланирована экскурсия студентов школы на фермерское хозяйство вблизи Бойсе. Поэтому утром студенты собрались в Школе Английского языка и вместе преподавателями в автобусе поехали в ферму. В тот день в автобусе я сидел рядом с Шохрухом и беседовал. В ферме мы собирали початки кукурузы. Все собранные кукурузы фермеры загрузили в отдельную машину и отправили в Школу. Там по 10-15 початок раздавали студентам-беженцам. Я тоже получил початки и вечером дома кипятил на электрической плите. Стоит подчеркнуть, что родиной кукурузы является Американский континент и поэтому здешние кукурузы намного слаще по сравнению с Узбекистанскими початками кукуруз.

Прошло 1-2 дня и я решил зайти в квартиру Шохруха и побеседовать. Я постучал в дверь его квартире. Открыл молодой беженец-африканец лет 25-27, рост 180 см, немного худой. Он сказал, что Шохруха нет дома. Я ушел.

Прошло еще 1-2 дня и я опять пришел в квартиру Шохруха, чтобы узнать как у него дела. Он был в квартире один и пригласил меня в комнату. Сели и начали беседовать. Немного спустя он завел разговор о узбекских беженцах и назвал имя одного из беженцев живущий в этом же квартале в другом доме. Ему тоже предоставили убежище по религиозным мотивам. Я о нем высказался немного критически и сказал что я знаю его более 22 года и он в рядах оппозиции ничего существенного не сделал. Тут Шохрух недовольным тоном говорит мне: «Сиз нега менга у ҳақда ғийбат қилаяпсиз?» («Почему вы мне о нем сплетничаете?») Я ответил: «Вы о нем сказали. Я тоже высказал свое мнение о нем.» Он более раздраженно повторил свой вопрос. Я свой ответ тоже повторил и понял, что он хочет устроит спор и провокацию. Я сказал по мусульмански «Амин», встал и сделал шаг в сторону двери. Шохрух опередил меня и крепко держа за ручку двери опять повторил: «Почему вы мне о нем сплетничаете?» Я спокойно сказал: «Шохрух, вы начали говорить о нем. Я тоже высказал свое мнение о нем. И все. В чем тут проблема?» Он посмотрел в мои глаза. У него не было другого повода обвинить меня и ему пришлось отпустить ручку двери. Я открыл дверь и ушел.

Я после такой провокации перестал общаться с Шохрухом. Через несколько дней он исчез из квартала и из Бойсе.

Характерный случай. Прошло несколько дней и я поздно возвращался из библиотеки. Возле дома Шохруха стояли полицейские, пожарные и медицинские машины с включенными сигнализацией. Я подошел к этому дому. Несколько человек тоже молча стояли и смотрели на второй этаж. Из квартиры, где жил Шохрух кого-то вынесли на носилках. Сверху был накрыть простыней и возможно этот человек был мертв. Я плохо знал английский язык и не мог задавать вопрос на эту деликатную тему и уточнить о случившемся. В дальнейшем того африканского мужчину не разу не встретил.

Вот так я познакомился и имел контакт короткое время с провокатором и стукачем спецслужб Шохрух Халикуловым. Я о нем подробную информацию узнал из уст Джамшида Мухторова в августе 2015 года.


33. ПЕРЕСЕЛЕНИЕ ИЗ БОЙСЕ В КОЛОРАДО

Джамшид о Шохрухе пишет далее следующее.

«Шохрух получив убежище приехал в город Бойси, штат Айдахо, США. Он позвонил мне и сказал, что в Бойсе беженцы живут в трудных условиях из-за безработицы и несколько человек проживают в однокомнатной квартире, и опять пожаловался на жизненные условия. Я из личного счета потратился и переселил его из Бойсе в Колорадо. До этого дня, то есть до встречи в Бойсе я его лицо не разу не видел. Когда мы беседовали через скайп я просил его показать свое лицо, и он отговаривался, что у него нет камеры. Я не видел даже его фото.

Я приостановил работу и взяв долг у знакомого 500 долларов, его с вещами переселил из Бойсе в Колорадо и он несколько дней жил у нас. Я впервые увидел его лицо, когда приехал в Бойсе, чтобы переселить в Колорадо. Впоследствии я его поселил по соседству в квартиру моего знакомого и зарегистрировав его в центре оказание помощи беженцам, оказал помощь по мере своих возможности.» [39]


34. ПАРАЗИТСТВО ШОХРУХА

Джамшид далее пишет.

«Прошло несколько месяцев, предлагаю работу, «господин» не хочет работать. Кроме этого организация Христианской церкви обслуживающий беженцев “Лютеран офис” тоже его устроил на работу, «господину» и эта работа не подошёл. Через несколько дней уволился по собственному желанию. Я спросил причину и он ответил, что эта работа тяжёлая, он в жизни тяжёлую работу не делал и такие работы ему не подходит. После этого окружающие узбеки тоже высказались много критические мысли о нем.

Один из них Абдулатиф Камбаров, который из Коканда (Узбекистан), переселившийся из Бойсе в Колорадо и хорошо знающий Шохруха. Абдулатиф ака подошёл ко мне и сказал: «Джамшид, вы поговорите с Шохрухом, нехорошо не работать и лежать дома». Ещё Шохрух после приезда в Колорадо задолжал от меня. Когда мне стало точно известно его паразитство и лицемерность я разозлился и резко высказался.

Я сказал и сильно пожурил, что ему необходимо начать работать, мусульманину не к лицу жить за чужой счёт, не хорошо часто ходить в организацию Христианская церковь обслуживающих беженцев и просит, жить на милостыню, и что он должен трудясь расплатится с долгами. Конечно, мой критика его сильно задело и он наметил себе враждебные действия против меня. В то время я прекратил всякие связи с ним.» [39]


35. СВЯЗЬ ШОХРУХА С ФБР

Джамшид далее пишет.

«Приблизительно за три-четыре месяца до моего ареста Шохрух Халиқулов позвонил в Федеральное Бюро Расследование (ФБР) и сообщил, что я опасный человек для США и просил взять меня под наблюдение, то есть назвал террористом (есть документ). Приятели до моего ареста сообщили мне по телефону, что в его квартиру несколько раз приходили сотрудники ФБР.

Истинной целью Шохруха был моего принудительной депортации из США. Об этом было распространено слухи до моего ареста (есть подтверждающий документ). Когда дошёл новость «Джамшид Мухторова депортировали из США» до некоторых узбекских приятелей, они позвонили мне. Они спросили: «Нам сообщили, что вас депортировали из США, поэтому звоним вам и хотим узнать, все ли в порядке у вас, приятель?» Я ответил, что об этом мне неизвестно и шутя добавил: «Пока меня не депортировали, продолжаю работать».

Тогда тот приятель спросил у меня: «Знаете ли вы, что к Шохруху приходили три типа?» Я ответил «Нет». (Телефонная конференц-беседа этих троих, то есть меня и двух узбекских приятелей был записан сотрудниками ФБР и этот документ у меня есть).

Из показаний Шохруха, переданные мне через адвокатов, стало известно, что Шохрух Халиқулов помогал спецслужбам США не только против меня, но и против многих мусульман-узбеков. В том числе о Жахонгире Гайбуллаеве (псевдоним Абдуллоҳ), узбекистанец живущий в США, о имаме Обидхан кори Назарове, живущий в Швеции и о других Шохрух Халиқулов давал отрицательные показания. Конечно, это не безвозмездно.

Из расследование и разбирательств мне стало известно, что специальных служб США больше интересовал Обидхон кори Назаров. Потому что сотрудники ФБР, когда допрашивали меня и узбеков которые меня знали, больше всего спрашивали о Обидхон кори Назарове (есть документ).

Показания Шохруха Халиқулова данные против меня необоснованные и вздорные претензии, то есть явно видно что это только пустая клевета. Несмотря на это, зная обвинения Шохруха против меня необоснованные, Прокурор и Суд употребляют против меня его показания. Почему-то и адвокаты, данные мне со стороны государство, зная что относительно меня организован клевета, никак не возражают и умышленно закрывают глаза.» [39]

Я считаю, что вышеизложенная информация о Шохрух Халикулове достаточна.

Таким образом, закончил рассмотрение о трех опасностях со стороны трех узбеков против Джамшида. Теперь могу перейти на рассмотрение тюремной жизни Джамшида Мухторова.

Конец 2-части.

Продолжение следует.

----------------------------------------------

ЛИТЕРАТУРА

1. Томас Джефферсон: цитаты, фразы, афоризмы, статусы, высказывания, выражения. - http://www.aforizmov.net/xfsearch/tomas-dzhefferson/
Томас Джефферсон (1743-1826) - видный деятель Войны независимости (1776), 3-й президент США в 1801-1809 годы, один из основателей США, выдающийся политический деятель, дипломат и философ эпохи Просвещения.

2. Афоризмы про законы. – http://aphorismos.ru/laws/
Илья Герчиков (1938) - афорист, доктор экономических наук, с 1974 года председатель правления Dzintars (рус. Янтарь) - латвийская компания, выпускающая парфюмерию и косметику.

3. КИСЛОВ Д. Засекреченные свидетельства, или «Попытка терроризма» Джамшида Мухторова. -
http://www.fergananews.com/articles/7285 (www.fergananews.com 21.02.2012).

4. Джамшид Мухторов: Я не террорист и не оказал материальную помощь террористическим организациям. Открытое письмо международным организациям и всем средствам массовой информации. - http://www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/5532346/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, 02.09.2015);
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=...0002930964631&substory_index=0 (www.facebook.com , страница «Шухратжон Ахмаджонов» , 2015.06.09);
https://www.facebook.com/groups/438091189579752/ (www.facebook.com , страница группы «Фонд помощи политзаключенным Узбекистана», 06.09.2015).

Обращение правозащитника и беженца Джамшид Мухторова из тюрьмы США. - http://dunyouzbeklari.com/archives/113254 (www.dunyouzbeklari.com 07.09.2015).

5. United States District Court for the District of Colorado. United States of America versus Jamshid Muhtorov. Case No. 12-mj-01011-C85 (Окружной суд Соединенных Штатов по округу Колорадо. Соединенные Штаты Америки против Джамшид Мухторова. Дело № 12-MJ-01011-C85). –
https://cbschicago.files.wordpress.com/2012/01/muhtorov-complaint.pdf (www.cbschicago.files.wordpress.com January, 2012);
www.abcnews.go.com/US/page/united-states-versus-jamshid-muhtorov-154715 (www.abcnews.go.com )

6. АХМАДЖОНОВ Ш. В чем обвиняют Джамшид Мухторова? –
http://www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/5532346/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, 10.09.2015);
https://www.facebook.com/profile.php?id=100002930964631 (www.facebook.com , страница «Шухратжон Ахмаджонов» 10.09.2015); -
https://www.facebook.com/groups/qorqmaymiz/ (www.facebook.com/groups/qorqmaymiz/ , страница группы «Қўрқмаймиз», 10.09.2015);
https://www.facebook.com/Mutabar/posts/1038262346213995 (www.facebook.com/Mutabar/ страница «Мутабар Таджибаева», 11.09.2015);
https://siyosat.wordpress.com/2015/10/21/%d0%b2-%d...d0%be%d1%80%d0%be%d0%b2%d0%b0/ (www.siyosat.wordpress.com 21.10.2015).
(Я эту статью 10 сентября 2015 года отправил на сайт www.uzxalqharakati.com Но эту статью на сайте не опубликовали.)

7. АХМАДЖОНОВ Ш. Заменитель обвинительного заключения в США против Мухторова. - http://www.liveinternet.ru/users/4799013/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, 19.09.2015);
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=...0002930964631&substory_index=0 (www.facebook.com , страница «Шухратжон Ахмаджонов», 18.09.2015);
https://www.facebook.com/groups/qorqmaymiz/ (www.facebook.com/groups/qorqmaymiz/ , страница группы «Қўрқмаймиз», 18.09.2015);
https://www.facebook.com/Mutabar?fref=tl_fr_box&pnref=lhc.friends (www.facebook.com/Mutabar/ страница «Мутабар Таджибаева», 11.09.2015);
https://siyosat.wordpress.com/2015/10/22/%d0%b7%d0...d1%87%d0%b5%d0%bd-2/#more-8596 (www.siyosat.wordpress.com 22.10.2015).

8. Жамшид Мухторов: Гумон иймондан айиради ёки Толиб Ёқубов ва Тоғбой Абдураззоқов буҳтонларига раддия (Джамшид Мухторов: Подозрение лишает совести или опровержение клеветам Толиба Якубова и Тагбай Абдураззакова). - https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=...255974931¬if_t=feed_comment (www.facebook.com страница «Шухратжон Ахмаджонов», 10.10.2015);
https://www.facebook.com/tagbay.razzakov/posts/907...12643152¬if_t=share_comment (www.facebook.com/tagbay.razzakov/ страница «Тагбай Раззаков», 10.10.2015);
https://www.facebook.com/talib.yakubov/posts/907952812645742 (www.facebook.com страница «Талиб Якубов», 09.10.2015);
http://www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/5837246/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, 10.10.2015).

9. БАЙБУЛАТОВ А. Печальный финал бывшего лжеправозащитника и «хвастуна джихадиста» Джамшида Мухтарова. Часть 1. «Корыстный человечек». - http://yangidunyo.org/?p=533 (www.yangidunyo.com 17.05. 2012).

10. КУДРЯШОВ А. Власти Джизакской области Узбекистана продолжают кампанию преследования и незаконного выселения инакомыслящих граждан. - http://www.fergananews.com/articles/4142 (www.fergananews.com 26.12.2005).

11. U.S. Department of State. Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. 2005 Country Reports on Human Rights Practices. Uzbekistan (Бюро по вопросам демократии, прав человека и труда Государственного Департамента США. Доклады о положении с правами человека в странах мира. 2005, Узбекистан). - http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/2005/61684.htm (www.state.gov March 8, 2006).

12. Узбекистан: Глава Андижанского отделения партии «ЭРК» осужден на шесть лет тюрьмы. -
http://www.fergananews.com/news.php?id=5165 (www.fergananews.com 20.02.2007).

13. ПОНАМАРЕВ В. Беженцы из Узбекистана в странах СНГ: угроза экстрадиции (май 2005 г. – август 2007 г.) – Правозащитный центр “Мемориал”. Комитет «Гражданское содействие». Москва, сентябрь 2007 г. - http://p.120-bal.ru/pravo/7145/index.html?page=23

14. Международный пакт о гражданских и политических правах. - http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/pactpol.shtml (www.un.org/ru/ Веб сайт ООН, страница «Конвенция и соглашения»).

15. Бахтиёр Жумаев айбларини тан олмади (Бахтиёр Джумаев не признал свою вину). - http://www.vatandosh.com/2012/04/bakhtiyor-jumayev/ (www.vatandosh.com 2012.13.04).

16. Байа. - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%B0 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

17. АҚШда қўлга олинган Ўзбекистонлик сиёсий қочқин Жамшид Мухторов ва унинг ИЖИга алоқадорлиги ҳақида ОАВда тарқалган ҳар хил хабарлар юзасидан Исломий Жиҳод Иттиҳодининг
ОЧИҚЛАМА БАЁНОТИ (Публичное Заявление Союза Исламского Джихада в ответ на различные СМИ, относящимся к аресту в США Джамшида Мухторова, политического беженца из Узбекистана, и к его связи с СИД). - http://sodiqlar.info/uzb/index.php?newsid=1251 (www.sodiqlar.info/uzb/ 2012.16.02)
https://www.facebook.com/profile.php?id=100002930964631 (www.facebook.com Страница «Шухратжон Ахмаджонов», 15.09.2015);
https://www.facebook.com/groups/373019232860920/ (www.facebook.com Страница группы «Не боюсь/No Scared”, 15.09.2015).

18. CARDONA F. Man accused of sending $300 to terrorism suspect in Colorado is arrested in Philadelphia (В Филадельфии арестованного человека обвиняют в отправке $ 300 подозреваемому в Колорадо в терроризме). - http://www.denverpost.com/ci_20185616/man-accused-...-terrorism-suspect-colorado-is (www.denverpost.com March 16, 2012)

19. Ramadan 2011 Timetable (Рамадан 2011, Расписание). - http://www.noorculturalcentre.ca/?p=2943 (www.noorculturalcentre.ca July 11, 2011).

20. Jamshid Muhtorov: “I am not a terrorist! I have never supported any terrorist organization” (Джамшид Мухторов: “Я не террорист! Я не оказал материальную помощь террористическим организациям»). –
http://www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/5532346/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, 2015.21.09); https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=...0002930964631&substory_index=0 (www.facebook.com , страница «Шухратжон Ахмаджонов» 21.09.2015);
https://www.facebook.com/groups/qorqmaymiz/ (www.facebook.com/groups/qorqmaymiz/ , страница группы «Қўрқмаймиз», 21.09.2015);
https://www.facebook.com/sahwii?fref=tl_fr_box&pnref=lhc.friends.unseen (www.facebook.com , страница «Мухаммадсолих Абутов (Sahwii)», 21.09.2015).

21. МЕХРИБОН. Робия Мухторова: Ўғлимнинг айби йўқ! (Робия Мухторова: Мой сын невиновен!) -
http://www.ozodlik.org/content/article/24480154.html (www.ozodlik.org 10.02.2012).

22. АХМАДЖОНОВ Ш. Судьба Джамшида Мухторова.
Часть 1. - http://www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/5837246/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, 23.10.2015);
https://siyosat.wordpress.com/2015/10/23/%d1%81%d1...d0%be%d1%80%d0%be%d0%b2%d0%b0/ (www.siyosat.wordpress.com 23.10.2015);
http://uzxalqharakati.com/ru/archives/12557 (www.uzxalqharakati.com/ru/ 24.10.2015).

23. Жамолиддин Қурбонов: Укам илм олишни жиҳод, деб билади (Джамолиддин Курбанов: Брат джихадом считал приобретение знание). - http://www.ozodlik.org/content/article/24998259.html (www.ozodlik.org 2013.27.05).

24. АҲМАДЖОНОВ Ш. АҚШ судида Фазлиддин Қурбонов ҳуқуқи бузилган (В суде США нарушен права Фазлиддина Курбанова). - http://uzxalqharakati.com/archives/19107 (www.uzxalqharakati.com 2013.21.05).

25. SEWELL C. Mysterious deaths (Таинственные смерти). - газета “Idaho Statesman”, 30.03.2008.

26. How did two Uzbek refugees die? (Две узбекские беженцы как умерли?) BY CYNTHIA SEWELL. - http://www.idahostatesman.com/2008/03/30/337502/how-did-two-uzbek-refugees-die.html http://www.idahostatesman.com/news/local/community/boise/article40686123.html

27. SEWELL C. Mysterious deaths (Таинственные смерти). – http://turonzamin.org/2010/04/30/mysterious-deaths/#more-10492 (www.turonzamin.org 2010.30.4, на английском языке).
СЮВИЛ С. Таинственные смерти. – http://yangidunyo.com/?p=11486#more-11486 (www.yangidunyo.com 2010.15.5, на русском языке).
SEWELL S. Sirli o’limlar. – http://turonzamin.org/2010/04/30/sirli-o%e2%80%99limlar/#more-10494 (www.turonzamin.org 2010.30.4, на узбекском языке, в латинице).
СЮВИЛ С. Сирли ўлимлар. – http://yangidunyo.com/?p=11446#more-11446 (www.yangidunyo.com 2010.13.5, на узбекском языке, в кириллице).

28. КОЗЛОВСКИЙ В. На западе США судят узбека, рассуждавшего о бомбах. - http://www.bbc.com/russian/international/2015/07/150729_kurbanov_trial_kozlovsky (www.bbc.com/russian/ 29.07.2015).

29. KATIE TERHUNE. Jury deliberates fate of Boise terrorism suspect (КЕЙТИ ТЕРХЬЮН. Жюри обдумывает судьбу подозреваемого в террористической деятельности Бойсе). - http://www.ktvb.com/story/news/crime/2015/08/10/fa...jury-trial-terrorism/31439579/ (www.ktvb.com August 10, 2015).

30. IMAMOVA N. Fazliddin Qurbonov sudi ketidan bir vatandosh xulosasi: Yoshlar, ogoh bo'ling! (Заключение одного соотечественника после суда над Фазлиддин Курбановым: Молодые, будьте осторожны!) - http://www.amerikaovozi.com/content/fazliddin-kurb...ho-trial-observer/2922761.html (www.amerikaovozi.com 2015.19.08).

31. В США по обвинению в распространении информации по изготовлению бомб арестован выходец из Узбекистана. - http://www.fergananews.com/news/20638 (www.fergananews.com 17.05.2013).

32. КИСЛОВ Д. «Дело Фазлиддина Курбанова», или Как в США преследуют оппонентов Ислама Каримова. - http://www.fergananews.com/articles/7738 (www.fergananews.com 24.05.2013).

33. Fazliddin Kurbanov. - https://www.facebook.com/fazliddin.kurbanov.9 (www.facebook.com/fazliddin.kurbanov.9 Страница «Fazliddin Kurbanov”).

34. CATHERINE PUTZ. Uzbek Refugee Facing Terrorism Charges in the US. Fazliddin Kurbanov, arrested in 2013, is about halfway through his trial in Idaho (Узбекский беженец, сталкивающийся с обвинениями в террористической деятельности в США Фазлиддин Курбанов, арестованный в 2013 году, находится примерно на полпути процесса его суда в штате Айдахо). - http://thediplomat.com/2015/08/uzbek-refugee-facing-terrorism-charges-in-the-us/ (www.thediplomat.com August 5. 2015).

35. AQShda Fazliddin Qurbonovning sudi boshlandi, musulmon jamoalar e'tiborda (В США начался над Фазлиддин Курбановым, внимание на мусульманские общины). -
http://www.amerikaovozi.com/content/uzbeks-terrorism-trial/2859908.html (www.amerikaovozi.com 2015.13.07).

36. АХМАДЖОНОВ Ш. Судилище в США над Курбановым. - http://www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/5532346/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, 11.8.2015);
https://www.facebook.com/groups/qorqmaymiz/permalink/671717056295908/ (www.facebook.com страница группы «Қўрқмаймиз», 11.08.2015).

37. Присяжные в США признали выходца из Узбекистана виновным в терроризме. - http://ria.ru/world/20150813/1180817792.html (www.ria.ru 13.08.2015).

38. BENITO BAEZA. Lawyers for Convicted Boise Terrorist Supporter want Acquittal (БЕНИТО Baeza. Адвокаты осужденного сторонника терроризма в Бойси хотять оправдательный приговор). - http://newsradio1310.com/lawyers-for-convicted-boi...rist-supporter-want-acquittal/ (www.newsradio1310.com September 10, 2015).

39. Джамшид Мухторов: Вот тебе свобода, вот тебе демократия и вот тебе права человека! –
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=907392966035060&id=100002930964631
(www.facebook.com страница «Шухратжон Ахмаджонов», 09.10.2015);
https://www.facebook.com/Mutabar?fref=tl_fr_box&pnref=lhc.friends (www.facebook.com страница «Мутабар Таджибаева», 09.10.2015);
https://www.facebook.com/groups/qorqmaymiz/ (www.facebook.com/groups/qorqmaymiz/ , страница группы «Қўрқмаймиз», 09.10.2015);
http://dunyouzbeklari.com/archives/118654 (www.dunyouzbeklari.com 10.10.2015);
http://www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/5837246/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, 10.10.2015).

E-mail: jiz54@mail.ru , ergash1955@yahoo.com

29 октября 2015 года

США, штат Колорадо, город Денвер.
Рубрики:  Статьи 2015 года
MUHTOROV

СУДЬБА ДЖАМШИДА МУХТОРОВА (Часть 2. Судьба Фазлиддина и Шохруха)

Пятница, 30 Октября 2015 г. 12:14 + в цитатник
Шухратжон АХМАДЖОНОВ

СУДЬБА ДЖАМШИДА МУХТОРОВА
(Часть 2. Судьба Фазлиддина и Шохруха)

Всякий раз, когда я вспоминаю о том, что Господь справедлив, я дрожу за свою страну. [1]
ТОМАС ДЖЕФФЕРСОН (1743-1826), 3-й президент США

Де-юре: "Закон - есть закон", де-факто: "Закон, что дышло". [2]
ИЛЬЯ ГЕРЧИКОВ



1.


Фото 1. Семья Джамшида Мухторова. США, город Денвер. 2007 год. [3]

СОДЕРЖАНИЕ

Введение

Часть 1. Жизнь до тюрьмы.
1. Краткие сведения о Джамшиде.
2. Правозащитная деятельность.
3. Преследование.
4. События в Кыргызстане.
5. Связь с администратором веб сайта www.sodiqlar.com
6. Учеба на водителя.
7. Джамшид – водитель трака.
8. Почему Джамшид принял байа (клятву)?
9. Бахтиёр возвращает долг.
10. Разговор о «Свадебном подарке».
11. Умышленное искажение о доходах Джамшида.
12. Разговор Джамшида с дочкой.
13. В гостях в квартире Бахтиёра.
14. Почему Джамшид решил ехать в Турцию?

Часть 2. Судьба Фазлиддина и Шохруха
15. Использование трех узбеков против Джамшида.
16. Кто такой Фазлиддин Курбанов?
17. Мое знакомство с Фазлиддином.
18. Знакомство с Джамшидом.
19. Покупка ингредиентов взрывчатых веществ.
20. Осведомитель ФБР против Фазлиддина.
21. Арест.
22. Почему Фазлиддин отвечал без адвокатов?
23. Джамшиду предложили стать стукачом.
24. Суд над Курбановым.
25. Не суд, а судилище над Курбановым.
26. Результаты суда.
27. Кассационная жалоба адвоката.
28. Какая опасность существует для Джамшида?
29. Третий опасность: Шохрух Халикулов.
30. Раскрытие имени сексота.
31. История Шохруха.
32. Мое знакомство с Шохрухом.
33. Переселение из Бойсе в Колорадо.
34. Паразитство Шохруха.
35. Связь Шохруха с ФБР.

Часть 3. Джамшид и Бахтиёр в тюрьме США
36. Арест Джамшида и первичный допрос.
37. Откуда взяли пугающее фото Джамшида?
38. В тюрьме его объявили террористом.
39. Пища со свинятиной.
40. Угроза самоубийством.
41. Переезд в тюрьму Денвера.
42. Голодовка.
43. Чем закончился голодовка?
44. Когда объявили о рождение дочери?
45. Арест Бахтиёра Джумаева.
46.
47.
48.
49.
50. Где права человека, где равенство, где справедливость в США?

Часть 4. Патриотический акт и права человека.
51. Патриотический акт США.
52. Акт о Свободе США.
53.
54.
55.

Часть 5.
56. Заменитель обвинительного заключения.
57. Ответ на первое обвинение.
58. Ответ на второе обвинение.
59. Ответ на третье обвинение.
60. Ответ на четвертое обвинение.
61. Некоторые выводы.
Литература


ЧАСТЬ 2. СУДЬБА ФАЗЛИДДИНА И ШОХРУХА

15. ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ТРЕХ УЗБЕКОВ ПРОТИВ ДЖАМШИДА

По-моему, в предстоящем суде против Джамшида Мухторова сотрудники Федерального бюро расследование (ФБР) могут использовать три узбека-жителей США. Потому что Джамшид Мухторов с ними имел отношение в разное время и в различной обстановке.

Первое из них – это Бахтиёр Жумаев. Я о нем написал в параграфах 6, 7, 9 и 13 в 1-части статьи (см. [22]). Дополнительные важные сведения о Бахтиёре приведу в 3-части статьи.

Второе из них – это Фазлиддин Курбанов, арестованный сотрудниками ФБР в Бойсе (Айдахо) 16 мая 2013 года. Первая чать суда над Фазлиддином начался 13 июля и закончился 12 августа 2015 года. Вторая часть суда связана с событиями в штате Юта и поэтому с перерывами продолжается по сей день. Оглашение приговора суда ожидается 10 ноября 2015 года.

Третий из них – Шохрух Халикулов, уроженец Ташкентской области Узбекистана, получивший убежище в США в 2011 году. Он тайный осведомитель и стукач ФБР.

В 2-части статьи рассмотрю важные данные о Фазлиддин Курбанове и Шохрух Халикулове.

11 августа 2015 года во время встречи в Бойсе с знаменитым адвокатом Чарльз Петерсоном я попросил предоставить копию его Защитного слова в суде Фазлиддина Курбанова. Он сказал, что выступил устно, то есть без предварительной записи Защитного слова. Поэтому его Защитное слово есть в судебном деле Фазлиддина. Он также сказал, что копию текста Защитного слова можно будет получить только после оглашения решения присяжных заседателей. Я ему дал свой адреса электронных почт и домашний адрес и попросил выслать. Он согласился. Но до сих пор в мою электронную почту этот текст не пришел. Не секрет, что мои электронные почты постоянно контролируют сотрудники спецслужб США и Узбекистана и они часто блокируют, уничтожают различные письма пришедшие в мою почту.

В этих условиях я использовал данные из статьи опубликованные на сайтах и мои личные наблюдения и участия в этих событиях.


15. КТО ТАКОЙ ФАЗЛИДДИН КУРБАНОВ?

Фазлиддин Курбанов родился в Ташкенте в 1983 году. Его отец Зайниддин (1956 года рождения) из-за поиска лечения от болезни принял христианство [22]. В дальнейшем его мать и сестра приняли христианство. Но Фазлиддин остался мусульманином. Как рассказывает его старший брат Джамолиддин, после принятие христианство силовые структуры усилили преследование Зайниддина Курбанова. И семья во главе Зайниддина в 2007 году переселился в город Алмати (Казахстан) и попросили убежище в Представительстве УВКБ ООН. Они в Алмати прожили 1,5 года. Правительство США предоставило им убежище и они, в том числе Фазлиддин Курбанов в августе 2009 года переселились в город Бойсе, штат Айдахо. [23]

Как рассказывает Джамолиддин, в 2011 году Фазлиддин поступил учиться в Колумбийский университет США [23]. Видимо, из-за финансовые трудности он приостановил учебу и вернулся в Бойсе.


16. МОЕ ЗНАКОМСТВО С ФАЗЛИДДИНОМ

Я знаком с Фазлиддин Курбановым с мая 2010 года. Кратко расскажу как я приехал в США и как с ним познакомился. Я об этом писал в мае 2013 года в статье [24]. Попутно расскажу краткую историю преследование в США некоторых узбеков-беженцев, в том числе меня со стороны силовых структур.

После сильных преследований силовых структур Узбекистана я в ночь с 12 на 13 октября 2008 года уехал в город Бишкек (Кыргызстан). Через 3 недели, то есть 4 ноября 20008 года переселился в город Алмати (Казахстан). Я там в Представительстве УВКБ ООН зарегистрировался как ищущий убежище.

Правительство США мне предоставило политическое убежище и я с некоторыми беженцами приехал 21 января 2010 года в город Бойсе, штат Айдахо, США. Я 18 марта 2010 года переселился в двухэтажный дом в квартале Квартиры Гленбрука (Glenbrook Apartments) в трехкомнатную квартиру, точнее имеющий две спальные комнаты и гостиничный зал. В этом квартале есть где-то 15 двухэтажных домов в каждом из них по 8 квартир. Я жил на 2-этаже в квартире номер 8 с 18 марта 2010 года по 28 февраля 2012 года.

В первый день – 18 марта 2010 года мне сообщили, что в этом доме на соседнем подъезде в квартире номер 5 живет узбекская семья. Я в тот же день пошел к ним и постучался. Вышел мужчина-узбек и мы познакомились. Его зовут Зайниддин Курбанов, 1956 года рождения (я 1954 года рождения). Я после приветствия и знакомства спросил место расположение ближайших продуктовых магазинов и где подешевле и лучше. Он ответил, но не пригласил к себе домой.

В дальнейшем узнал, что Зайниддин приехал из Ташкента, жил с женой, дочкой, сыном и невестой, и внуком. Я общался с Зайниддином, так как он мой ровесник. С его сыном Фазлиддином почти не общался.

Кратко о переезде и первых месяцах жизни беженцев в США. Вообще-то, защитой и оказанием помощи беженцам занимаются несколько международных правозащитных организации. Мне и многим другим беженцам при переезде и акклиматизации на другом государстве помогала международная правозащитная организация International Rescue Committee (IRC – Международный Комитет Спасения).

После переезда в течение 8 месяцев правительство США оплачивает все квартирные и другие необходимые расходы, а также выдает продовольственную карточку, в которую ежемесячно присылают 200 долларов на питание. Беженец в течение 8 месяцев в специальных курсах более-менее изучает английский язык и законы США. Затем беженец устраивается на работу и начинает жить самостоятельно.

Теперь о том, как я познакомился с Фазлиддином. Это связано с покупкой нового компьютера. Руководство IRC где-то через 4 месяца каждому беженцу предоставляет 500 доллар для покупки вещи или для расхода по собственному усмотрению. Мне тоже в конце апреля 2010 года предоставили чек на 500 доллар. Я решил осуществить свою давнюю мечту и купить современный настольный компьютер. Добавил свои небольшие сбережения и 4 мая 2010 года в супермаркете Бест Бай (Best Buy – Лучшая Покупка) за 689 доллар купил новый настольный компьютер. Мне в этом деле помог беженец Михаил. Он хорошо знал компьютер и раньше работал в компьютерном заводе в Бойсе. После начала кризиса его в первую очередь уволили с завода и он был безработным. Он женат и имеет трое дочерей.

Михаил помог мне при установке и наладке компьютера в моем квартире. Я за его труд оплатил 20 доллар. Михаил вышел покурить и я вышел за ним. Мы стояли и разговаривали. В это время внизу возле квартире 5 остановился легковая машина и из него вышел молодой мужчина. Михаил его знал и я с Михаилом спустился вниз и подошли к молодому человеку. Оказалось, что он сын Зайниддина и его зовут Фазлиддин. Михаил сказал ему, что безработный и ищет работу. Я спросил у Фазлиддина место работы. Он ответил, что занимается ремонтом квартир. (В дальнейшем, он в январе 2013 году учился в курсе водителей и стал водителем трака. Об этом в другом параграфе напишу.)

Теперь о том, как мое взаимоотношение с Фазлиддином прервался. Прошло около 30 дней. В июне 2010 года погас мой компьютер, точнее прекратил работу программа Майкрософт Офис (Microsoft Office). Гарантия компьютера был на год. Я пошел в магазин Бест Бай и сотрудники сказали, что мне необходимо за 140 доллар купить программу Майкрософт Офис для Студентов (Microsoft office of Students) и установить в свой компьютер. Я попросил в кредит 140 доллар. Сотрудница попросила мой индивидуальный документ и набрала в компьютере мои данные. Мой документ был в порядке и никаких кредитных задолженности не было. Она пошла в внутреннюю комнату, там с кем-то консультировалась и поговорила по телефону. Затем пришла и сказала, что не может оформить кредит.

Я начал искать деньги в долг. Знакомый из Андижана Азиз работал таксистом. Я ему позвонил и объяснил ситуацию. Он приехал и мне дал в долг 100 доллар. Теперь надо было найти еще 40 доллар. Я звонил знакомым, но 40 доллар в долг никто не дал. Пошел в магазин Бест Бай и сказал, что у меня есть 100 доллар и попросил предоставить в кредит 40 доллар. Сотрудник магазина куда-то звонил и консультировался. В итоге не предоставили эти жалкие 40 доллар в кредит.

У некоторых может возникнет вопрос: почему сотрудники богатого магазина Бест Бай не предоставили мне сперва 140 доллар, затем даже 40 доллар в кредит? По-моему, здесь приложили руку сотрудники спецслужбы. Постараюсь немного объяснить. Это прольет немного света на проблему преследование узбеков в США. Это заметно по следующим признакам: после начала разговора с сотрудницей магазина за мной появляется какой-то тип, в большинстве случаев мужчина более 25 лет. Как я обращаюсь со своим просьбой мужчина сзади начинает делать какие-то знаки сотрудницу магазина. Естественно, сотрудница начинает смотреть через мое плечо куда-то назад, то есть в сторону того мужчины. Это видно мне по зрачкам сотрудницы. Обычно американцы, особенно обслуживающий персонал должны смотреть в глаза собеседнику. После таких знаков с помощью руки и различной мимики тип указывает сотрудницу зайти в служебное помещение. Когда сотрудница входить в служебное помещение, то ему или начальнику по телефону объясняют, как отрицательно ответить покупателю, в данном случае мне.

Теперь немного объясню по какой причине сотрудник спецслужб блокирует то или иное просьбу или покупку беженцу, то есть мне и тем самым создают постоянно дополнительные трудности. Я после переселение в США продолжил свою правозащитную и журналистскую деятельность. Я в библиотеке на компьютере писал критические статьи и опубликовывал на веб сайтах.

В апреле-мае 2010 года я занялся историей таинственных смертей 2006 году двух узбекских беженцев в Бойсе (Айдахо). После кровавой резни 13 мая 2005 года в Андижане, летом 2006 года 250 беженцев получили политическое убежище в США. Из них 55 человек приехали в штат Айдахо (США). Ночью на 1 августа 2006 года 33 летний беженец Олимжон Собиров, и еще ровно через месяц ночью 1 сентября 2006 года 29 летний Зохид Махмедов в своем доме штата Айдахо умерли во сне от неизвестных и необъяснимых причин (см. [25], [26], [27]). Причины обоих смертей до сегодняшнего дня – 27 октября 2015 года не раскрыты. Я полагаю, их отравили сотрудники спецслужб неизвестным ядом.

Талантливая журналистка госпожа Синсиа Сювил (Synthia Sewell) провела журналистское расследование и 30 марта 2008 года опубликовала большую статью под названием Mysterious deaths (Таинственные смерти) в газете “Idaho Statesman” (см. [25]). Я 15 апреля 2010 года в архиве центральной библиотеке города Бойсе нашел эту статью и скопировал. Затем в компьютере библиотеки набрал текст статьи на английском языке. Михаил хорошо знал английский язык. Я попросил перевести статью на русский язык и ему оплатил 30 доллар. Я этот перевод проверил с помощью словаря, кое-где немного поправил. Затем статью с русского языка я перевел на узбекский язык и 30 апреля 2010 года опубликовал на английском и узбекском языке на латинице на сайте www.turonzamin.org , а 15 мая 2010 года – на русском языке и на узбекском языке на кириллице на сайте www.yangidunyo.com (см. [27]).

Я не ограничился опубликованием статьи. Решил ознакомить этой важной статьей американцев. Ежегодно 20 июня отмечается Международный день беженцев и в субботний день июня в центре города Бойсе организовывается ярмарка беженцев. Я пришел в принтерскую организацию и попросил напечатать газетную статью [25] в трехкратном увеличенном размере. Затем его прилепил кнопкой на большой стенд. Этот стенд я демонстрировал 20 июня 2010 года в центре Бойсе и сотни люди прочитали статью и некоторые из них меня благодарили. После этого начался постоянное наблюдение и сильное преследование меня со стороны силовых структур США. Я и тогда и сейчас думаю, что они заблокировали кредит 40 долларов. Полагаю, они специально создают трудности беженцам, чтобы он в поисках денег пошел на незаконные пути. В дальнейшем меня с июля 2010 года по январь 2012 года трижды уволили с работы. В этой длинной перечне преследованиях, случай не предоставление кредита в размере 40 долларов в июне 2010 года был очень маленьким эпизодом.

В июне 2010 года я из магазина Бест Бай вернулся домой. Возле дома увидел Фазлиддина. Я подошел к нему и после приветствия попросил в долг 40 доллар. Он сказал какие-то малозначительные причины. Я ему напомнил что у него работает и жена. Тут он разозлился и нервно сказал: «Почему вы вмешиваетесь в мои семейные дела?» и начал подходит ко мне. Я не люблю спорить с людьми, тем более в нервозном состояние. Я сказал «Кечирасиз» («Извините») и ушел в свою квартиру. В дальнейшем я Фазлиддин Курбановым не разу не общался. Да, и не было желания после такого грубого отношения. Что касается покупки программы, то в июле 2010 года получил очередную месячные деньги и добавив 40 доллар купил за 140 доллар ее и наладил работу компьютера.


17. ЗНАКОМСТВО С ДЖАМШИДОМ

Джамшид Мухторов в августе 2015 года мне рассказал следующую историю знакомство с Фазлиддин Курбановым.

«Фазлиддин Курбанов в декабре 2011 года приехал в Колорадо в поисках работы. Тогда я познакомился с ним и экономически помогал как мусульманин, соотечественник и постоянный житель Колорадо.

Однажды я водил трак в другом штате. Фазлиддин позвонил по телефону и попросил денежную помощь. Я позвонил своему знакомому и попросил передать 300 доллар Фазлиддину. Знакомый Фазлиддину дал 300 доллар.

Фазлиддин около одного месяца жил в Денвере. Тогда я 2-3 раза встречался и разговаривал с ним. Затем он сказал, что у него родители болеют и уехал в Бойсе. С того времени, то есть с января 2012 года я его больше не встречал.»

«С другой стороны, защитник (адвокат, А.Ш.) молодого узбека Чарльз Питерсон утверждает, что ФБР начало разрабатывать Курбанова еще раньше, в декабре 2011 года после того, как наружное наблюдение засекло его встречу в Денвере с его соотечественником Джамшидом Мухторовым.» [28]


18. ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ ФАЗЛИДДИНА НА YOTUBE

«Как показала на его процессе сотрудница ФБР Сара Карни, в июне 2012 года ее ведомство обратило внимание на принадлежавший Курбанову аккаунт faziddin78 на сайте YouTube.

По ее словам, его владелец ставил "лайки" на видео типа "как изготовить дымный порох", "как сделать алюминиевый порошок из бытовых материалов", "взрыватель бомбы из С-4, часть 1", "телефонный детонатор, полезные советы" и "разрушение дома 100 фунтами таннерита" (то есть двухкомпонентной взрывчатки для мишеней, которые взрываются при попадании пули).» [28]


19. ПОКУПКА ИНГРИДИЕНТОВ ВЗРЫВЧАТЫХ ВЕЩЕСТВ

Многим известно, что в США есть сеть магазинов, где открыто продают оружие и боеприпасы к ним.
Фазлиддин где-то в декабре 2012 года в магазине штата Юта купил общедоступные ингредиенты такие как таннерит, ацетон, алюминиевая пудра и другие, причем большинство из них были в небольших целлофановых пакетах. Эти компоненты американцы используют для фейерверков и других целях.

Сотрудники ФБР знали о такой покупки, но в течение 6 месяцев не арестовывали Фазлиддина. Поэтому адвокат Чарльз Питерсон во время суда 27 июля 2015 года задал вопрос сотруднику ФБР.

«Peterson questioned why the FBI would leave explosive components in Kurbanov's apartment until his arrest in May 2013 - six months after they were discovered in a secret search - if they believed him to be dangerous.” [29]

Перевод этого предложение на русский язык.

«Питерсон спросил, почему ФБР оставили взрывные компоненты в квартире Курбанова до его ареста в мае 2013 года - шесть месяцев после того, как были обнаружены в тайном поиске - если они считали его опасным.» [29]


20. ОСВЕДОМИТЕЛЬ ФБР ПРОТИВ ФАЗЛИДДИНА

В январе 2013 года Фазлиддин Курбанов учился на курсах для шоферов грузового транспорта, то есть трака. Он после окончания курса получил права и в дальнейшем работал водителем трака.

«В этот понедельник (27 июля 2015 года, А.Ш.) показания на процессе Курбанова давал анонимный осведомитель ФБР, который познакомился с ним в Солт-Лейк-Сити (центр штата Юта, А.Ш.) в январе 2013 года на курсах для шоферов грузового транспорта. Курбанов поступил на них в надежде приобрести профессию, а осведомителя внедрило на курсы ФБР. В суде не только скрыли его имя, но и очистили зал от публики, усадив слушать трансляцию показаний в соседнюю комнату. Автор этих строк побывал на сотнях судов, но такой конспирации до сих пор не видел. Известно лишь, что свидетель родом из Пакистана.» [28]

«Осведомитель втерся к нему в доверие и тайно записывал разговоры с ним с 14 по 24 января 2013 года. Они ходили в закусочные McDonald's и Denny's, где имелся вай-фай, и Курбанов показывал там осведомителю пропагандистские клипы ИДУ, видеозаписи взрывов и лекции по изготовлению бомб.» [28]

«В этот понедельник прокуратура предъявила присяжным вещ док – инструкции по приготовлению взрывчатой смеси, которые Курбанов набросал на счете из Denny's.

Если верить осведомителю, (в январе 2013 года, А.Ш.) Курбанов возил его в большие магазины типа Walmart и Lowe's и показывал ему общедоступные ингредиенты для бомб, например, дымный порох, удобрения, таннерит, ацетон, жидкий химикат для очистки сточных труб и шарики для духового пистолета, которыми начиняются адские машины.» [28]

Я 19 сентября 2015 года дал интервью корреспонденту Узбекской редакции радио Америка овози (Голос Америки) Навбахор Имамовой по поводу суда над Фазлиддин Курбановым и о осведомителе ФБР (смотрите и слушайте [30]).


21. АРЕСТ

Фазлиддин Курбанов с февраля 2013 года работал водителем трака и ездил по различным штатам США. Его арестовали 16 мая 2013 года в арендуемой квартире в Бойсе. [31]

Печальное закономерность, организованное силовыми структурами США: после ареста Фазлиддина на средствах массовой информации и на сайтах были распространены его фото с большой бородой. Я с ним в одном доме жил два года и не разу не видел его с бородой. Причем он не разу не ходил в мечет, даже в пятничную и праздничные молитвы. Я об этом писал в своем статье [24].

Об этом писал и редактор портала www.fergananews.com Даниил Кислов в статье [32].

«В Сети опубликовано несколько фотографий Курбанова. На всех из них запечатлен «классический» мусульманин-бородач, которым впору пугать детей и внуков самых ярых сторонников президента Каримова. Почти такие же фото размещены на странице Фазлиддина Курбанова в Фейсбуке (см. [33]).

Любопытно, что на зарисовках, сделанных художником компании CNN в суде, Фазлиддин предстает совсем другим человеком. И борода у него уже не такая длинная, и лет ему на вид — больше тридцати.

Некоторые штрихи к портрету Курбанова добавил его сосед по городку Бойсе — также бывший узбекистанец Шухрат Ахмаджонов. Он прислал письмо в редакцию веб-сайта оппозиционного Народного Движения Узбекистана (см. [24], А.Ш.), в котором рассказал, что в течение двух лет, на протяжении которых он жил в Бойсе в одном доме с семьей Курбанова, он ни разу не видел последнего с такой «исламистской» бородой. «Эта фотография, может быть, была снята еще в Узбекистане. Видимо, когда спецслужбы изъяли его компьютер, то обнаружили это старое фото и распространили именно его».
Также сосед «узбекского террориста» свидетельствует, что тот вовсе не был религиозен - ни разу не появлялся в мечетях городка Бойсе - ни на пятничный, ни на праздничный намаз.» [32]


22. ПОЧЕМУ ФАЗЛИДДИН ОТВЕЧАЛ БЕЗ АДВОКАТОВ?

Обратите внимание на следующие факты.

“When his apartment was raided in May 2013, authorities say they found materials that could have been made into an explosive device: a hollow hand grenade, a hobby fuse, aluminum powder, potassium nitrate, and sulfur. After his arrest, Kurbanov agreed to talk to FBI agents without an attorney present, signing a statement waiving his rights in both Uzbek and English.” [34]

Перевод этого текста на русский язык.

«Когда в его квартире был произведен обыск в мае 2013 года, власти говорят, что нашли материалы, которые можно было бы сделать взрывные устройства: полая ручная граната, предохранитель на хобби, алюминиевый порошок, нитрат калия и серы. После ареста, Курбанов согласился говорить с агентами ФБР без присутствия адвоката, подписав заявление об отказе от своих прав и на узбекском и на английском языках". [34]

Возникает вопрос: по какой причине он отказался от этих важных прав?

Если обратим внимание, силовики при обыске у него в квартире нашли материалы, из которых можно было бы сделать взрывные устройства: полая ручная граната, предохранитель на хобби, алюминиевый порошок, нитрат калия и серы. По-моему, следователи предложили ему согласиться в письменном виде об отказе от важных своих прав такие как говорить откровенно без адвоката. Иначе они открыли бы уголовное дело против его родителей и жены и их также арестовали и бросили бы в тюрьму, так как они не сообщили о нахождение в квартире опасных вещей.

Я предполагаю, что Фазлиддин, как мужчина и чтобы огородить своих родителей и жену от преследование дал согласие в письменном виде этим предложениям и отказался от адвоката в те первые часы и дни. Это во-первых.

Во-вторых, в квартире нашли материалы, с помощью которых можно было бы сделать взрывные устройства: полая ручная граната, предохранитель на хобби, алюминиевый порошок, нитрат калия и серы. Предполагаю, из-за требование силовиков и угрозы оказаться в тюрьме и отец, и жена Фазлиддина наотрез отказались общаться и давать какое-либо информацию журналистам и мне.


23. ДЖАМШИДУ ПРЕДЛОЖИЛИ СТАТЬ СТУКАЧОМ

Правоохранительные органы штата Айдахо и США долго не могли начать суд над Фазлиддин Курбановым. Они через адвоката Уоррен Р. Уильямсон обратились за помощью Джамшиду Мухторову. Об этом Джамшид писал в своем Открытом письме [4] следующее.

“Сотрудники спецслужб США несколько раз предлагали мне стать стукачом, доносчиком. Они взамен документально предложили помочь в освобождение из тюрьмы. (Есть документ) Я ответил, что и раньше не был стукачом, доносчиком, и в дальнейшем не буду стукачом, доносчиком.

В дальнейшем в конце 2013 года, через моего адвоката Уоррен Р. Уильямсон (Warren R.Williamson) предложили помочь им в расследование дело узбекистанца Фазлиддина Курбанова, арестованного в городе Бойсе штата Айдахо. Сказали что взамен они помогут мне. Я своему адвокату сообщил хорошее мнение о Фазлиддин Курбанове. Я сказал что Курбанов хороший человек и не верю обвинению выдвинутый против него. Конечно, мои слова им не понравились. Тогда я понял, что они делали намёк, чтобы я выступил свидетельскими показаниями против Фазлиддина Курбанова. Увидев что я от этого предложение огорчился, адвокат попросил извинение и сказал что я не должен на него обижаться, и это правительственное предложение, и долг адвоката донести до меня предложение правительство.” [4]


24. СУД НАД КУРБАНОВЫМ

13 июля 2015 года в городе Бойсе в здание Федерального суда начался суд над Фазлиддин Курбановым. [35]

Я приехал в Бойсе вечером 6 августа (четверг) 2015 года, чтобы принять участие в защите прав Фазлиддина Курбанова. Я из аэропорта прямо приехал в дом Зайниддина Курбанова, отца Фазлиддина и вызвал его. Поздоровавшись с Зайниддином, я ему сказал, что приехал из города Вашингтона для защиты Фазлиддина. Он в ответ: «Я вам не могу дать никакие информации». Я постарался ему еще раз сказать о важности моего участия. Но он так три раза повторил и ушел в свою квартиру. Мне не было известно даже место суда и дата очередного судебного заседания.

В пятницу – 7 августа пошел в пятничную молитву в мечеть Бойсе. После молитвы спросил у узбеков. Но они ничего не знали о суде Фазлиддина.

Я 8 и 9 августа 2015 года работал в библиотеке, рассматривал на сайтах публикации о суде над Фазлиддином и узнал фамилию его адвоката Чарльз Франклин Питерсон (Charles Franklin Peterson). Он работает адвокатом с 1981 года. Также узнал адрес его офиса: Бойсе, ул. Ривер, дом 913, ком. 420.


25. НЕ СУД, А СУДИЛИЩЕ НАД КУРБАНОВЫМ

Против Фазлиддина предъявили пять обвинений, в том числе «попытка оказания материальной помощи в Исламское движение Узбекистана, которую Соединенные Штаты признали в качестве иностранной террористической организацией в 2000 году, владение взрывчатыми веществами».

Я утром 10 августа (понедельник) 2015 года пришел в офис адвоката Чарльз Питерсона (Бойсе, ул. Ривер, дом 913, ком. 420). Мне сказали, что он в Федеральном суде, на 6-этаже, 2-зале. Я пошел в Федеральный суд. Полицейская охрана тщательно проверила мою сумку и сумку на колесах. Я в 11:30 поднялся на 6-этаж, 2-зал. Перед залом в углу сидел крепкий мужчина 45 лет. Я понял, что он один из сотрудников силовых структур.

Оказался, в этом зале и в это время судят Фазлиддина Курбанова. Я зашел в зал и сел в одном из свободных мест. Я из кармана достал очки, телефон и спросил рядом сидящую девушку: «Можно ли записывать в телефон?» Она ответила отрицательно. Я телефон положил в карман и из сумки достал блокнот и начал записывать.

После обеда мне запретили заходить в зал суда. Поэтому я напишу немного подробно.

Несколько слов об обстановке в Федеральном суде США. За высоким столом сидел судья Эдвард Дж. Лодж (Edward J. Lodge). Ниже за длинным столом сидели двое женщин за компьютерами. Слева на первом ряду сидели Фазлиддин Курбанов с наушником, женщина (фамилию не знаю, видимо она переводчица с английского на русский и с русского на английский язык) и адвокат Чарльз Питерсон. За ними на стульях сидели мужчина и женщина с наушником. Фазлиддин сидел в костюме, без бороды, чисто побреенном и нормальном виде. Если он выйдет в таком виде на улицу городов США, то трудно его выделить в среде американцев.

Слева в углу есть трибуна и здесь выступал обвинитель. Справа трибуны, то есть напротив судьи находился длинный стол. За этими столом сидели двое мужчин и одна женщина. За трибуной слева в углу сидел мужчина и справа женщина за компьютером.

Справа от судьи в трех рядах сидели присяжные в количестве 14 мужчин и женщин. Эта часть огорожена и вход в этот часть через отдельный дверь.

Ближе к входному двери от прохода справа сидели 14 граждан, в том числе журналисты. Слева от прохода сидели 13 граждан, в том числе отец и мать Фазлиддина, жена и один ребенок 8 лет, а также я. Зайниддин - отец Фазлиддина сидел с наушником и слушал перевод.

Когда я зашел в зал, выступал обвинитель (фамилию не знаю). Он демонстрировал на экране тексты заключения экспертов и комментировал. Он также показал информацию об отправленное письмо в электронную почту Фазлиддина 4 марта 2013 года. Затем обвинитель положил на стол коробку зеленого цвета и один за другим 13 целлофановых пакетов. В этих пакетах были предметы и компоненты некоторых веществ. Все они изготовлены в США и были в открытом продаже. Эти пакеты находились на стульях за обвинителем. Я понял так: эти вещи и предметы были конфискованы 16 мая 2013 года в доме Фазлиддина Курбанова.

Судья в 11:50 часов объявил перерыв на обед до 13:00 часов. Все встали. 14 человек-присяжные стали выходит через отдельный дверь. Я положил очки и блокнот в сумку и вышел из зала вместе с другими гражданами. В коридор вышел и адвокат Чарльз Питерсон. Я обратился к нему с просьбой дать мне копию Обвинительного заключение. Я его ответ понял в таком смысле: «Сейчас ничего не могу дать и нет времени». Ясно, он должен успеть пообедать, порой ответить на вопросы некоторых и подготовиться к послеобеденной части суда. Адвокат ушел.

В это время ко мне подошел охранник и сказал: «После перерыва вы сумки оставьте в углу коридора». Я ответил: «О’кей».

Я в 12:35 подошел к входному дверью. На этот раз полицейская охрана Федерального суда меня и мои вещи на двух сумках проверила еще более тщательно. После проверки охранник мне сказал: «Вы садитесь на кресло и ждите». Я сел и начал ждать. Много людей возвращаются с обеда и уходят в верхние этажи. Я здесь увидел и поздоровался с русской переводчицей, которую знал с 2010 года. Она ответила: «Я не могу сейчас с вами общаться» и ушла.

Также увидел жену Фазлиддина и я спросил ее: «Кечирасиз, сиз Фазлиддинга кими бўласиз?» («Извините, вы кем являетесь Фазлиддину?» Она ответила так: «Кечирасиз амаки, мен сиз билан гаплаша олмайман» («Извините дядя, я не могу беседовать с вами») и ушла в сторону лифта.

Я в 12:55 охранникам сказал, что до начала суда остается 5 минут. Один из охранников ответил: «Сидите и ждите». В 13:05 пришел другой пожилой охранник, видимо начальник охраны. Позже узнал, что его зовут Паулсон (Paulson). Он сказал: «Вы можете пройти на 4-этаж. Но вам не разрешается подниматся на 6-этаж». Я попросил написать эти слова на бумаге. Он написал. Я прочел и спросил: «Каково причины запрета вход в суд на 6-этаже?» Он что-то ответил общими словами. Я попросил написать на этой же бумаге. Он отказался писать. В это время другой охранник отобрал бумагу с моих рук и положил во внутренний карман. Я попросил вернуть бумагу. Но он отказался.

Паулсон пригласил меня подняться на 4-этаж. Мы поднялись на лифте и зашли в комнату клерка суда. Подошла женщина, которую зовут Венди Мессури (Wendy Messuri). Я попросил копию “to accuse of inference” (Обвинительное заключение) предъявленный против Фазлиддина Курбанова. Она посмотрела на компьютер и ответила, что не может дать мне. Я попросил это написать на бумаге. Венди Мессури написала следующее.

“CR 13-120-S-EJL
USA v. Fazliddin Kurbanov
Indictment is sealed document
Wendy Messuri
August 10, 2015”

Перевод на русский язык:

“CR 13-120-S-EJL
США против Фазлиддина Курбанова
Обвинительный акт – закрытый (запечатанный) документ
Венди Мессури
10 августа 2015 года”

Я спросил: «Каковы причины запрета на вход в 6-этаж, то есть в суд?» Она ответила: «Причину не знаю». Я спросил: «Кто приказал?» Она сказала и написала: Judge Edward J. Lodge (судья Эдвард Дж. Лодж).

Когда Венди Мессури отошла посмотреть компьютер, в это время Паулсон попросил меня показать личный документ. Я ему отдал свой индивидуальный документ выданный в штате Мэриленд. Он попросил другого сотрудника снять копию этого документа. Сотрудник снял копию и ему отдал. Паулсон мне вернул документ и задал следующий вопрос: «Где вы работаете?» Я ответил: «В газете Street Sense, vendor”. Затем из сумки достал свой одностраничное цветное Обращение и дал Паулсону. Этот Обращение я отправлял 6 февраля 2015 года Президенту США Барак Обаме, а также Джо Байдену, Джон Бойнеру и 13 февраля 2015 года руководителям 6 международных правозащитных организаций. Я одну копию Обращение дал и Венди Мессури. Я им показал место в тексте Обращение, где написал о Фазлиддин Курбанове. Также Паулсону дал номер газеты Street Sense от 8 апреля 2015 года, где на странице 14 напечатан это Обращение в сокращенном виде. Там есть и мой фотография. Я им сказал: «В США много говорят о демократии и свободе слово. На самом деле демократия и свобода слова в США ограниченны. Тому пример сегодняшний запрет моего входа в суд».

Паулсон меня сопроводил до выхода из здания и попрощался.

Судилище в США и диктаторском режиме Узбекистана мало отличается: и там и тут запрещают присутствовать в суде правозащитнику, то есть мне. Разница только в форме: там приказ о запрете выполняют сотрудники милиции, а в США - сотрудники полицейской охраны.

Вот так под запретом проходил судилище в США над узбекским беженцем Фазлиддин Курбановым.

Я об этом писал в статье [36].


26. РЕЗУЛЬТАТЫ СУДА

На следующий день стало известно, что в тот день – 10 августа 2015 года суд закончился. 14 присяжные свое общее решение объявили 12 августа 2015 года.

«Жюри присяжных признало 33-летнего гражданина Узбекистана Фазлиддина Курбанова виновным в трех преступных эпизодах, связанных с терроризмом, сообщил офис федерального прокурора США по штату Айдахо.

"Фазлиддин Курбанов намеревался предоставить материальную поддержку "Исламскому движению Узбекистана" и приобрел материалы для производства бомбы, чтобы совершить террористическую атаку на американской территории", — заявил в этой связи помощник генпрокурора США Джон Карлин.

Курбанов признан виновным по трем эпизодам, включая попытку поддержки террористической организации, и оправдан по двум эпизодам. Курбанов может быть приговорен на срок до 10 лет тюрьмы за изготовление взрывного устройства и до 15 лет за поддержку террористической организации. Приговор назначен на 10 ноября 2015 года. Кроме того, против Курбанова выдвинуты обвинения в штате Юта в связи с распространением информации о взрывных устройствах и оружии массового уничтожения. Процесс по делу Курбанова длился 20 дней, присяжные совещались два дня.» [37]


27. КАССАЦИОННАЯ ЖАЛОБА АДВОКАТА

Я с адвокатом Чарльз Питерсоном два раза встречался и беседовал 11 и 13 августа 2015 года. Он 13 августа сказал, что собирается подавать кассационную жалобу в вышестоящий суд с просьбой оправдать Фазлиддина Курбанова. Об этом написан в статье [38]. Сперва приведу текст на английском, затем – на русском языке.

“BOISE, Idaho (KTVB) - The defense team for a Boise man convicted of stockpiling explosive components and sending aid to a terrorist group has asked a federal judge to acquit the defendant on all charges.

Fazliddin Kurbanov, 33, was found guilty of one count of conspiracy to provide material support to a terrorist organization, one count of attempting to provide material support to a terrorist organization and one count of possession of an unregistered destructive device Aug. 12 after a trial that lasted nearly five weeks.

The jury acquitted him on two additional charges: Conspiracy to provide material support to a terrorist organization and attempting to provide material support to a terrorist organization. Kurbanov, who came to Boise as a refugee from Uzbekistan in 2009, reached out to members of the Islamic Movement of Uzbekistan online, asking for help planning an attack against the U.S.

He also sought out online videos instructing how to build bombs and bought explosive supplies including Tannerite, ammonium nitrate and aluminum powder, which he stored in the Curtis Road apartment he shared with his family.” [38]

Перевод этого текста на русский язык с помощью программы.

«Бойсе, штат Айдахо (KTVB) – команда защиты человека из Бойсе, осужденного за накопление взрывоопасных компонентов и отправки помощи террористической группы попросил федерального судью оправдать подсудимого по всем пунктам обвинения.

Фазлиддин Курбанов, 33 лет, 12 августа 2015 года был признан виновным по одному пункту статьи обвинения в заговоре с целью оказания материальной поддержки террористической организации, по одному пункту статьи в попытке оказания материальной поддержки террористической организации и по одному пункту статьи владения незарегистрированной разрушительной устройства после судебного разбирательства, который длился почти пять недель.

Жюри оправдал его по двум дополнительным обвинениям: заговор, чтобы обеспечить материальную поддержку террористической организации и попытке оказания материальной поддержки террористической организации. Курбанов, который пришел в Бойсе в качестве беженца из Узбекистана в 2009 году, обратился к членам Исламского движения Узбекистана в Интернете, с просьбой о помощи в планирование нападение на США.” [38]



28. КАКАЯ ОПАСНОСТЬ СУЩЕСТВУЕТ ДЛЯ ДЖАМШИДА?

Я в параграфе 22 писал причину отказа Фазлиддина Курбанова от присутствие адвокатов. Вполне возможно следователи в течение почти двухгодичных допросов и составление дела оформили против Джамшида Мухторова нужную бумагу, документ и получили подпись Фазлиддина под этот документ. Тем самым запланировали нанести удар во время суда над Джамшид Мухторовым. Это первый вариант опасности.

Второй вариант опасности: силовики могут привести в суд Фазлиддина и он может выступить показаниями против Джамшида, как это требуют силовики, в том числе спецслужбы.

Я надеюсь, Джамшид прочитав эти параграфы сможет хотя бы морально подготовится к таким немного неожиданным выступлениям недоброжелателей.

В русском народе есть хорошая пословица: Надейся к лучшему и готовься к худшему. Я лично надеюсь, что Фазлиддин Курбанов не подпишет клеветнические бумаги и не выступить против Джамшида. Это мой надежда к лучшему.

Но в то же время надо быть готовым к худшему, то есть неприятного варианта развития событий и возможности выступления в суде Фазлиддина и некоторых других недоброжелателей с надуманными обвинениями против Джамшида Мухторова.

Продолжение слеует
Рубрики:  Статьи 2015 года
MUHTOROV

СУДЬБА ДЖАМШИДА МУХТОРОВА (часть 1)

Пятница, 23 Октября 2015 г. 11:21 + в цитатник
Шухратжон АХМАДЖОНОВ

СУДЬБА ДЖАМШИДА МУХТОРОВА (часть 1)

Всякий раз, когда я вспоминаю о том, что Господь справедлив, я дрожу за свою страну. [1]
ТОМАС ДЖЕФФЕРСОН (1743-1826), 3-й президент США

Де-юре: "Закон - есть закон", де-факто: "Закон, что дышло". [2]
ИЛЬЯ ГЕРЧИКОВ





1.
mukhtorrov1JAMSHID7 (600x446, 215Kb)

Фото 1. Семья Джамшида Мухторова. США, город Денвер. 2007 год. [3]

СОДЕРЖАНИЕ

Введение

Часть 1.
1. Краткие сведения о Джамшиде.
2. Правозащитная деятельность.
3. Преследование.
4. События в Кыргызстане.
5. Связь с администратором веб сайта www.sodiqlar.com
6. Учеба на водителя.
7. Джамшид – водитель трака.
8. Почему Джамшид принял байа (клятву)?
9. Бахтиёр возвращает долг.
10. Разговор о «Свадебном подарке».
11. Умышленное искажение о доходах Джамшида.
12. Разговор Джамшида с дочкой.
13. В гостях в квартире Бахтиёра.
14. Почему Джамшид решил ехать в Турцию?

Часть 2.
15. Арест Джамшида и первичный допрос.
16. Откуда взяли пугающее фото Джамшида?
17. В тюрьме.
18. Арест Бахтиёра Джумаева.
19. О Заменителе обвинительного заключения.
20. Ответ на первое обвинение.
21. Ответ на второе обвинение.
22. Ответ на третье обвинение.
23. Ответ на четвертое обвинение.
24. Кратко о Патриотическом акте и Акте о свободе.
25. Некоторые выводы.
Литература
ВВЕДЕНИЕ

Джамшид Мухторов в своем Открытом письме [4] писал:

«Я, Джамшид Мухторов 21 января 2012 года ехал из США в Турцию на встречу с родителями и близкими, и меня сотрудники Федеральное Бюро Расследований (ФБР) незаконно арестовали в аэропорту Чикаго по подозрению «ОКАЗАНИЕ МАТЕРИАЛЬНОЙ ПОМОЩИ МЕЖДУНАРОДНЫМ ТЕРРОРИСТИЧЕСКИМ ОРГАНИЗАЦИЯМ» [4]

Джамшид более 3 года и 9 месяцев остается в тюрьме в городе Денвер, штат Колорадо, США и до сих пор не могут начать суд над ним. В этой статье рассмотрю его судьбу и отвечу на основные необоснованные обвинения сотрудников Федерального Бюро Расследование (ФБР) США против Джамшида.

Джамшид был арестован 21 января 2012 года на основе Дело № 12-MJ-01011-C85 «Обвинение в совершении преступления», который был написан сотрудниками Федерального Бюро Расследование (ФБР) США и подписан магистратным судьей 19 января 2012 года на арест Джамшида Мухторова (см. [5]). Я это Дело перевел с английского на русский язык и опубликовал 10-11 сентября 2015 года в своем Дневнике на сайте www.liveinternet.ru и на Фейсбуке (см. [6]). Я ее отправил 10 сентября 2015 года на сайт www.uzxalqharakati.com Но статью [6] на сайте не опубликовали.

Специальный агент Федерального Бюро Расследование Дональд Э.Хэйл в Деле № 12-MJ-01011-C85 перечислил 43 пункта. Есть множество пунктов, где он обвиняет Джамшида. Я на эти пункты обвинения напишу ответ последовательно по дате. При этом приведу текст обвинение на английском и русском языке.

Насколько мне известно, до сегодняшнего дня – 18 октября 2015 года Федеральное Бюро Расследование (ФБР) не передал уголовное дело в суд. Именно по этой причине почти 4 года не могут судить Джамшида Мухторова.

При отсутствие уголовного дела от имени Большое Жюри (Grand Jury) состряпали Заменитель обвинительного заключение (Superseding Indictment), под который расписались Прокурор США Джон Ф. Уолш (John F.Walsh) и Помощник Прокурора США Грегори Холлоуэй (Gregory Holloway). Я об этом писал в статье [7].

В Заменителе обвинительного заключение (Superseding Indictment) против Джамшида Мухторова выдвинуты 4 обвинение. Все эти 4 обвинения просто переписали из дело № 12-MJ-01011-C85 «Обвинение в совершении преступления».

Итак, состряпанное Заменитель обвинительного заключение был передан адвокатам Джамшида Мухторова 20 марта 2012 года. С тех пор прошло более 3 года 7 месяца. Но до сих пор ФБР не передает судебное дело в суд. Видимо они понимают, что в суде могут потерпеть поражение и поэтому почти 4 года затягивают это безобразие.

Я в конце этой статьи привожу текст каждого из 4 обвинений из Заменителя обвинительного заключение (Superseding Indictment) на английском и русском языке и отвечу на эти обвинения.

1. КРАТКИЕ СВЕДЕНИЯ О ДЖАМШИДЕ

Джамшид Мухторов родился в 1976 году в городе Джизаке (Узбекистан). Закончил школу имени Кодиржона Имомова. Он 4 года учился и закончил Промышленно-гражданский факультет Джизакского Политехнического института, но диплом не получил.

Другие сведения о семье Джамшида я писал в постскриптуме статьи [4]. Допонительные сведения о нем приведу в ходе написания этой статьи.

2. ПРАВОЗАЩИТНАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ

Джамшид в 2003 году был председателем Джизакский городской правозащитной организации “Эзгулик” («Благодеяние»), а с августа 2004 года – председатель Джизакский областной организации “Эзгулик”. История избирания на эту должность была следующее.

Джамшид в [8]-письме писал о том, что Абай Байбулатов с 2002 года был председателем Джизакской областной организации «Эзгулик». «Эзгулик» была официально регистрирована в Министерстве Юстиции Узбекистана в 2003 году и находился в распоряжение правительство. Поэтому ее офис был расположен на первом этаже здание Джизакского областного хокимията (мэрия). Тогдашний председатель Абай Байбулатов растранжировал деньги выделенный в организацию, не предоставил годовой отчет за 2003 год и не отчитался, а также отказался провести конференцию областной организации «Эзгулик». [8]

Абай Байбулов в своем статье [9] писал, что 3 августа 2004 года в Джизак приехала делегация во главе председателя «Эзгулик» Васила Иноятовой. Абайу сообщили, что все делегаты от ОПЧУ «Эзгулик» Джизакской области в сборе и ждут его. В итоге путем аренды зала хокимията провели собрание делегатов и Джамшид Мухторов был избран председателем областной организации «Эзгулик». [9]

В 2003 году в Арнасайском районе милиционеры избили и убили одного молодого человека. Джамшид вместе с правозащитником Бахтиёр Хамроевым (1955.12.01-2013.04.05) приехал в Ташкент, в гости к Талиб Якубову, тогдашнего председателя Общество Прав Человека Узбекистана (ОПЧУ) и сообщил ему об этом трагедии (учредительный съезд ОПЧУ прошло в начале 1992 году). Эта трагедия была разглашена и позиция Джамшида Мухторова стала известно правительству. И правительство лишил областную организацию “Эзгулик” офиса, расположенный в здание областного хокимията. После этого областная организация “Эзгулик” превратилась действительно в негосударственную организацию. [8]

Таким образом, Джамшид с 2003 года по август 2004 года работал председателем Джизакской городской организации «Эзгулик», а с августа 2004 года по январь 2006 года – председатель Джизакской областной правозащитной организации «Эзгулик».

3. ПРЕСЛЕДОВАНИЕ



2.
dmuhtarovJAMSHID8 (150x192, 20Kb)

Фото 2. Активист правозащитного общества «Эзгулик» Джамшид Мухтаров. Джизак. 2005 год. [10]

Известно, что 13-14 мая 2005 года произошла кровавая резня в Андижане. И силовые структуры диктаторского режима Узбекистана усилили преследование правозащитников и демократов. В октябре и 21 декабря 2005 года группа “неизвестные” сильно избили Джамшида Мухторова на улице. Об избиение 21 декабря 2005 года хорошо написал журналист А.Кудряшов в статье [10].

“- Правозащитники и оппозиционеры, распространявшие среди населения Джизакской области альтернативную информацию о трагических майских событиях в Андижане, подвергаются жестким преследованиям, - заявил 22 декабря 2005 года на встрече с зарубежными журналистами активист правозащитного общества «Эзгулик» Джамшид Мухтаров. По его словам, жестоким избиениям и угрозам принудительного выселения подверглись пятнадцать правозащитников в Джизаке и сельских районах.

По словам Мухтарова, он сам в августе 2005 года смог избежать ареста по необоснованному обвинению в исламском фундаментализме только благодаря вмешательству председателя оппозиционной партии «Бирлик» Василы Иноятовой, лично звонившей тогдашнему Министру внутренних дел Узбекистана Закиру Алматову. Но конфликт Мухтарова с властями и силовыми структурами возобновился на почве его правозащитной деятельности.

- Ко мне обратились 32 фермера из Джизакского района с заявлением, что районная администрация незаконно отняла у них земельные участки, - рассказывает Джамшид Мухтаров. - По этому поводу удалось опубликовать сообщение в независимых СМИ, распространив его также в форме листовки. После этого на меня началось усиленное давление со стороны милиции. Силовики разработали хитроумную операцию. В офис организации «Эзгулик» в Джизаке пришла молодая девушка, которая сначала попросила меня помочь ей с оформлением паспорта и трудоустройством. Несмотря на то, что я сразу объяснил ей, что наша правозащитная организация не занимается решением подобных проблем, она продолжала настаивать, и закончила тем, что стала приглашать меня к себе домой «попить чай». Я отказался. Но она приходила несколько дней подряд. В результате мне удалось вызвать ее на откровенность, и девушка призналась, что сотрудники милиции поручили ей скомпрометировать или «подставить» меня, пообещав оказать помощь в решении многих житейских проблем. Ее признание я записал на диктофон и обратился в Управление внутренних дел с требованием защитить меня от провокаций. Заместитель начальника УВД Джизакской области Улугбек Каримов, прослушав запись, пообещал во всем «разобраться». Через два дня, 21 декабря 2012 года на меня было совершено нападение. В десять часов вечера, когда я возвращался с работы, несколько человек, выскочивших из подъехавшего автомобиля, сбили меня с ног так быстро, что я даже не успел рассмотреть, сколько их было, не говоря уже о том, чтобы запомнить приметы. После того, как мне нанесли удары по голове тяжелым и твердым предметом, я потерял сознание и пролежал на улице до утра. Утром милосердные прохожие подняли меня и отвезли на квартиру. Когда я пришел в себя, то обнаружил, что в результате нападения у меня пропал диктофон с записью и папка документами, хотя деньги остались на месте.

Никакие обращения правозащитников в судебные и правоохранительные органы по фактам нападений и избиений, по словам Мухатрова, не дают результатов. Вместо этого представители властей предлагают покинуть Джизакскую область.

- Председатель махаллинского комитета и депутат Эркин Холмурадов, сотрудник отдела по борьбе с терроризмом Акбар Хасанов и другие представители местной администрации не раз требовали от меня, чтобы я уехал куда глаза глядят. Моей пожилой матери сказали прямо, что если я не уберусь добровольно, против меня сфабрикуют уголовное дело и посадят в тюрьму. Не находя защиты у закона, мне остается просить помощи у журналистов, чтобы они информировали общественность об угрозе, нависшей сейчас над моей свободой и жизнью, равно как и над многими другими активистами правозащитного движения или оппозиционерами» [10]

26 декабря 2005 года силовики арестовали Дильдора Мухторовой (1985), сестру Джамшида [9]. Об этом в ежегодном Докладе о положении с правами человека в странах мира Государственного Департамента США за 2005 год (Узбекистан) написали следующее.

«There were reports that police arrested persons on false charges as an intimidation tactic to prevent them or their family members from exposing corruption or interfering in local criminal activities. In December Dildora Mukhtarova, the sister of human rights activist Jamshid Mukhtarov of the NGO Ezgulik, was arrested in Jizzakh in connection with a murder. Mukhtarov and the family's attorney maintained that the charges were fabricated as a means of intimidating Mukhtarov, who had attempted to defend local farmers against alleged illegal land seizures» [11]

Перевод этого абзаца.

«Были сообщения, что милиция арестовывала людей по ложному обвинению в качестве тактики запугивания, чтобы предотвратить их или членов их семей от выявления коррупции или вмешательства в местные преступные деятельности. В декабре (2005 года, А.Ш.) Дильдора Мухтарова, сестра правозащитника Джамшид Мухтарова из НПО Эзгулик, была арестована в Джизаке в связи с убийством. Мухтаров и адвокат семьи утверждали, что обвинения были сфабрикованы в качестве средства запугивания Мухтарова, который пытался защитить местных фермеров против предполагаемых незаконных изъятий земли» [11]

После этих событий Джамшид в конце января 2006 года был вынужден покинуть пределы Узбекистана и приехал в город Ош (Кыргызстан). Его зарегистрировали как ищущего убежище в Представительстве Управление Верховного Комиссариата по делам Беженцев (УВКБ) ООН. Через неделю к нему приехала жена Наргиза Мухторова с двумя малолетными детьми.

4. СОБЫТИЯ В КЫРГЫЗСТАНЕ

Обратите внимание на следующие факты.

“Новая волна «исчезновений» пришлась на июль-август 2006 г. – период проведения в Южном Кыргызстане масштабной антитеррористической операции, активное участие в которой принимали и сотрудники спецслужб Узбекистана.

10 июля 2006 г. в Оше пропал политэмигрант Исроил Холдаров, возглавлявший с 2004 г. Андижанскую областную организацию оппозиционной Демократической партии Узбекистана «Эрк». 18 октября 2005 г. в его доме в Андижане был проведен обыск, в ходе которого были изъяты 86 книг, листовок и писем. Спустя два дня сотрудники милиции взяли у Холдарова подписку о невыезде, после чего он бежал в Кыргызстан, где обратился за убежищем. 2 ноября 2005 г. он был объявлен в розыск по ст.159 ч.1 (посягательство на конституционный строй) УК РУ. С мая 2006 г. Холдаров работал в кафе, которое узбекские беженцы открыли в Оше. По свидетельству очевидцев, кафе неоднократно посещали сотрудники спецслужб Узбекистана и Кыргызстана. В мае или июне 2006 г., когда Холдаров вместе с двумя другими беженцами возвращался из местного офиса УВКБ ООН, неизвестный человек подошел к нему на улице и предупредил о возможном похищении. Сразу после «исчезновения» Холдарова сотрудники кыргызских спецслужб сказали одному из работников кафе, что «не надо поднимать шум, Холдаров у нас в подвале». Однако официального подтверждения эта информация не получила.

По версии правоохранительных органов Узбекистана, Холдаров 7 сентября 2006 г. явился с повинной в Управление СНБ Узбекистана по Андижанской области. Вопрос о том, где находился беженец на протяжении двух предыдущих месяцев, остается не ясным. В феврале 2007 г. Андижанский областной суд признал его виновным по ст.159 (посягательство на конституционный строй), 216 (незаконная организация общественного объединения), 223 (незаконный выезд за границу), 244-1 (распространение материалов, содержащих угрозу общественной безопасности) УК РУ и приговорил к 6 годам лишения свободы [12].

В августе 2006 г. в Оше исчезли сразу четверо просителей убежища из Узбекистана, покинувшие родину после андижанских событий.

16 августа 2006 г. к дому, где проживал Валиджон Бабаджанов, приехали неизвестные в гражданской одежде, представившиеся сотрудниками местного уголовного розыска, и увезли его в неизвестном направлении. Позднее кыргызская милиция отрицала причастность к данному инциденту. Бабажанов был одним из лидеров андижанских беженцев. Его мать и две сестры ранее были зарегистрированы в палаточном лагере и получили убежище в Германии. Бабаджанов перешел в Кыргызстан 16 мая 2005 г. и 1 августа того же года обратился с ходатайством о предоставлении убежища. Автор доклада встречался с Бабаджановым утром в день исчезновения и должен был продолжить разговор вечером, но телефон беженца начиная с обеда неожиданно оказался выключен. По информации, полученной «Human Rights Watch», 21 августа 2006 г. Бабаджанов содержался под стражей в СНБ Узбекистана.

На следующий день неизвестные лица задержали по месту проживания и увезли еще одного андижанского беженца - Сайдилло Шакирова, обратившегося за убежищем в августе 2005 г. Его братья были зарегистрированы в палаточном лагере и позднее переселены в Швецию. По словам очевидцев, похитители покинули место происшествия на двух частных машинах, одна из которых имела узбекистанский номер.

23 августа 2006 года «пропали» еще два просителя убежища из Узбекистана - Бахтиёр Ахмедов и Илхом Абдунабиев, обратившиеся за убежищем в июле 2006 г. Беженцы были увезены неизвестными в гражданской одежде после того, как покинули здание Комитета по миграции и занятости г. Ош.» [13]

После похищение Исроила Холдорова и вышеперечисленных, остальные узбекские граждани ищущие убежище, в том числе Джамшид Мухторов с семьей переехали из города Ош в город Бишкек (столица Кыргызстана). Правительство США предоставил политическое убежище Джамшиду Мухторову и еще нескольким гражданам. И в феврале 2007 года Джамшид с семьей переехал в США, штат Колорадо, город Денвер.

5. СВЯЗЬ С АДМИНИСТРАТОРОМ ВЕБ САЙТА www.sodiqlar.com

Джамшид в начале 2009 года сидя за компютером переходил от одного на другой веб сайт. Так он в один прекрасный день зашел на веб сайт www.sodiqlar.com , который является сайтом Союз Исламского Джихада (СИД). По определению Государственного Секретаря США с 12 июня 2005 года СИД занесен в список террористических организаций.

Джамшид в дальнейшем с перерывами переписывался с администратором этого сайта, который имел псевдоним Абу Мухаммад. Он через свой электронные почты horun30@gmail.com и mjams3476@gmail.com связывался с Абу Мухаммадом по электронной почты sodiqlar@gmail.com (см. [5] и [6]). Он задавал вопросы и получал ответы от Абу Мухаммада.

Джамшид в 2009 году перестал переписку с администратором сайта www.sodiqlar.com Абу Мухаммадом.

Джамшид в начале 2011 года по электронной почты получил письмо от Абу Мухаммада. Он писал, что «Почему вы долгое время не пишите нам? Мы беспокоимся за вас». Так был восстановлен переписка с администратором сайта www.sodiqlar.com Абу Мухаммадом.

Уместно сказать, Джамшид не видил лицо Абу Мухаммада до сегодняшнего дня – 19 октября 2015 года.

Специальный агент ФБР Дональд Хейл в пунктах с 12 по 14 Дело № 12-MJ-01011-C85 описывает обвинения против Джамшида следующим образом. Текст приведу на английском, затем - перевод на русском языке.

“12. The FBI has been investigating Jamshid MUHTOROV based on his communications with www.sodiqlar.com website administrator and Islamic Jihad Union ("IJU'') facilitator "Muhammad." "Muhammad" is known as "Abu Muhammad."(Hereafter referred to as Muhammad in this "Facts of the Case" section) MUHTOROV communicated with Muhammad using at least two email addresses through the IJU-affiliated email address sodiqlar@gmail.com MUHTOROV's two email addresses are horun30@gmail.com and mjams3476@gmail.com. Pursuant to court authorization, the FBI obtained the email communications for both of these accounts. Additionally, pursuant to court authorization, the FBI obtained communications originating from MUHTOROV's phone lines. FBI lawful search and surveillance has shown that the email address horun30@gmail.com is associated with and used by Jamshid Muhtorov. The FBI lawfully discovered that these email accounts are regularly accessed through a Sony Vaio laptop computer with a Toshiba hard drive, serial number 600YT5PKT. Additionally, through legally authorized methods, the FBI learned that the mobile phone used by MUHTOROV is an Android Blackberry with the telephone number (720) 775-8484.

13. On February 5, 2011, using the new email address of mjams3476@gmail.com, MUHTOROV emailed Muhammad. FBI lawful search and surveillance has shown that the email address mjams3476@gmail.com is associated with and used by Jamshid Muhtorov.

14. On March 8, 2011, MUHTOROV received a phone call from a known associate. MUHTOROV told the associate that the "wedding house" sends greetings. MUHTOROV then read the associate parts of a message from the IJU, calling them "our guys over there." MUHTOROV told the associate that the IJU said they need material support. MUHTOROV asked the associate if the associate remembered Juma Namangani (a founder of the IMU who was killed in 2001 in Afghanistan by a U.S. airstrike). The associate said he remembered Namangani very well. The associate then warned MUHTOROV to be careful talking about Namangani and other sensitive information while on the phone. The associate warned MUHTOROV about surveillance. Both MUHTOROV and the associate then cursed whoever might be listening in on their conversations and called upon Allah to punish those who do so.” [5]

Перевод этого текста, да и всего Дело № 12-MJ-01011-C85 на русский язык осуществил я (см. [6]).

«12. ФБР расследует Джамшид Мухторова на основе его связи с администратором сайта www.sodiqlar.com и Союз Исламского Джихада ("СИД'') посредника "Мухаммад". «Мухаммад" известен как "Абу Мухаммад." (В дальнейшем именуемый Мухаммад в этой части "Обстоятельства Дела") МУХТОРОВ общался с Мухаммадом, использующим по крайней мере два адреса электронной почты через СИД связанный адрес электронной почты sodiqlar@gmail.com , два адреса электронной почты МУХТОРОВА horun30@gmail.com и mjams3476@gmail.com . В соответствии с разрешением суда ФБР получило почтовые коммуникации для обоих из этих счетов. Кроме того, в соответствии с разрешение суда, ФБР получило коммуникации, происходящие из телефонных линий МУХТОРОВА. Законный поиск и наблюдение ФБР показал, что адрес электронной почты horun30@gmail.com связан и используется Джамшид Мухторовым. ФБР законно обнаружило, что к этим электронным почтам регулярно обращались через портативный компьютер Sony Vaio с жесткого диска Toshiba, серийный номер 600YT5PKT. Кроме того, через юридически санкционированные методы, ФБР узнало, что мобильный телефон, используемый МУХТОРОВЫМ, является Blackberry Android с номером телефона (720) 775-8484.

13. 5 февраля 2011 года, используя новый адрес электронной почты mjams3476@gmail.com , МУХТОРОВ послал Мухаммеду электронное письмо. Законный поиск и наблюдение ФБР показало, что адрес электронной почты mjams3476@gmail.com связан и используется Джамшид Мухторовым.

14. 8 марта 2011 года МУХТОРОВ получил телефонный звонок от известного партнера. МУХТОРОВ сказал партнеру, что "свадебный дом" посылает привет. МУХТОРОВ тогда прочитал объединенные части сообщения от СИД, назвав их "нашими парнями там". МУХТОРОВ сообщил партнеру, что СИД сказал, что они нуждаются в материальной поддержке. МУХТОРОВ спросил партнера, если партнер помнить Джума Наманганий (основатель ИДУ, который был убит в 2001 году в Афганистане американским авианалетом). Партнер сказал, что помнить Наманганий очень хорошо. Партнер тогда попросил МУХТОРОВА быть осторожным при разговоре по телефону о Намангани и другой конфиденциальной информации. Партнер предупредил МУХТОРОВА о наблюдении. И МУХТОРОВ и партнер тогда прокляли того, кто подслушивает их разговор и призвали Аллаха наказать тех, кто делает так» [6]

На эти обвинения можно ответить с помощью статьи 19 Международный пакт о гражданских и политических правах.

«1. Каждый человек имеет право беспрепятственно придерживаться своих мнений.
2. Каждый человек имеет право на свободное выражение своего мнения; это право включает свободу искать, получать и распространять всякого рода информацию и идеи, независимо от государственных границ, устно, письменно или посредством печати или художественных форм выражения, или иными способами по своему выбору.
3. Пользование предусмотренными в пункте 2 настоящей статьи правами налагает особые обязанности и особую ответственность. Оно может быть, следовательно, сопряжено с некоторыми ограничениями, которые, однако, должны быть установлены законом и являться необходимыми:
a) для уважения прав и репутации других лиц;
b) для охраны государственной безопасности, общественного порядка, здоровья или нравственности населения.» [14]

6. УЧЕБА НА ВОДИТЕЛЯ

Джамшид Мухторов в конце 2009 года решил учится на вождение большегрузного автомобиля, то есть трак. С этой целью он в конце декабря 2009 года приехал в город Филадельфия, штат Пенсильвания. Там он познакомился с Бахтиёр Джумаевым, 1966 года рождения, узбек, уроженец Самаркандской области, Узбекистан. Бахтиёр пригласил Джамшида в свою арендуемую квартиру. Он жил с двумя земляками по имени Азим и Руслан. Он в этой квартире прожил около один месяц и подружился с Бахтиёром. Джамшид в конце января 2010 года получил водительские права на вождение трак и уехал в свой Денвер.

7. ДЖАМШИД – ВОДИТЕЛЬ ТРАКА

Джамшид вернулся в Денвер и договорился стат учеником водителя Мансура Ниязова (где-то 1965 года рождения). Они водили посменно один трак на дальние расстояния по США с конца января 2010 года.

В феврале 2010 года Иммиграционная и таможенная полиция США арестовала Бахтиёра Джумаева за нарушение иммиграционных документов, точнее он жил в США с просроченной визой. [15]

Где-то в марте 2010 года знакомые из Филадельфии позвонили по телефону Мансуру и сообщили, что силовики арестовали Бахтиёра Джумаева, и друзья и знакомые начали собирать деньги на помощь Бахтиёру.

Мансур Ниязов родом из Самарканда и он дружил с Бахтиёр Джумаевым. Мансур сообщил Джамшиду, что в Филадельфии знакомые собирают деньги на помощь Бахтиёру Джумаеву. Мансур отправил один тысяч доллар. Джамшид из знакомого турка-месхетинца по имени Мустафа Каяев (1960 года рождения) одолжил 500 доллар и он через MoneyGram отправил на имя Азим.

В итоге, в июне 2010 года Бахтиёр вышел на свободу. Бахтиёр работая и зарабатывая старался расплатиться с долгами. Конечно, этот процесс немного затянулся.


8. ПОЧЕМУ ДЖАМШИД ПРИНЯЛ БАЙА (КЛЯТВУ)?

Специальный агент ФБР Дональд Хейл в пункте 15 Дело № 12-MJ-01011-C85 о принятие байа Джамшида пишет следующее.

“15. On March 22-23, 2011, MUHTOROV updated Muhammad by email on his efforts and intentions. MUHTOROV committed himself to Bay'ah - an allegiance to the IJU. MUHTOROV told Muhammad the he [MUHTOROV] was "ready for any task, even with the risk of dying." [Muhammad later acknowledges that the Bay'ah has been passed on to the group leadership.]” [5]

«15. 22-23 марта 2011 году МУХТОРОВ сообщил Мухаммаду по электронной почте о своих усилиях и намерениях. МУХТОРОВ принял на себя Байа (Bay'ah) – клятва преданности к СИД. МУХТОРОВ сказал Мухаммаду, что он [МУХТОРОВ] "готов к любой задаче, даже с риском смерти". [Мухаммад позже признается, что Байа был передан руководству группы.]» [6]

В арабском языке слово байа означает договор, присягу, клятву верности и так далее. [16]

«В суфизме байа представляет собой обряд инициации, при которой ученик (мюрид) дает присягу (клятву) своему учителю (муршиду) о том, что он останется верен ему и будет выполнять все его указания. Байа сопровождается рукопожатием и передачей суфийского облачения (хирка) и колпака дервиша (таджа)» [16]

Я спросил в сентябре и 19 октября 2015 года у Джамшида о причине принятие байа. Он сказал: «Я хотел узнать цели и позицию Союза Исламского Джихада, их планы относительно Узбекистана. Но администратор сайта www.sodiqlar.com Абу Мухаммад из-за недоверия ко мне не давал об этом никакой информации. Я решил войти в их доверие путем принятие байа.»

С такой целью Джамшид 22-23 марта 2011 году отправил письмо Абу Мухаммаду о принятие им байа. Джамшид 19 октября 2015 года мне еще сказал так: «Байа дается халифу или руководителю. Я фактически дал байа администратору сайта www.sodiqlar.com Абу Мухаммаду. Он тогда сказал, что об этом байе сообщить руководителю СИД». Мухаммад позже сообщил Джамшиду, что Байа был передан руководству группы, то есть СИД.

Я лично не одобряю такие полушуточные, полусерьезные игры с принятием байа (договор или клятву).

Возникает вопрос: руководство Союз Исламского Джихада (СИД) принял ли байу Джамшида Мухторова? Ответ на этот вопрос есть в Открытом Заявление Политсовета Союз Исламского Джихада от 16 февраля 2012 года по поводу ареста в США беженца Джамшида Мухторова 21 января 2012 года (см. [17]).

«После краткого анализа недавных событий, мы хотим подтвердить, что Джамшид Мухторов, также известный как «Абу Мумин», действительно переписывался из одним из наших штатных сотрудников, отвечающим за обработку корреспонденции. Эта электронная связь, которая началась в первой половины 2009 года, ни в коем случае не имела характера обмены информации между членом СИД и представителем командира союза, но на самом деле, имела характер общения «вопрос-ответ» и обмены информации на религиозные темы, между администратором сайта и обычным гостем этого сайта.

Однако, когда Джамшид Мухторов стал более знакомым с различной информацией, опубликованной на сайте и таким образом понял важную роль СИД в ведении джихада, по воле Аллаха, он позже выразил готовность и просил разрешение присоединиться к Союзу, для того, чтобы освободит Узбекистан от режима Каримова – диктатора. Тем не менее, так как Джамшид Мухторов был довольно известным человеком, а мы собрали различные разноречивые информации о его политическом фоне, и из-за причин безопасности, мы не спешили с нашим согласием.

Позже, Джамшид Мухторов, который писал администратору сайта, для того, чтобы доказать свою лояльность, он предложил принять (взять) клятву верности лидеру Союза. Однако, из-за того, что этот человек, во-первых, жил далеко от нас и не был непосредственно знаком с нами, и из-за вышеупомянутых соображений безопасности, а также , чтобы предотвратить наш Союз от ответственности за его действия, лидер нашего Союза постановил, что он не сможет принять его обещание. С другой стороны, было решено, чтобы ответить на его предложение молчанием.» [17]

Итак, на байу Джамшида Мухторова руководство Союз Исламского Джихада (СИД) ответил молчанием, то есть не принял его байу из-за не доверия к нему.

9. БАХТИЁР ВОЗВРАЩАЕТ ДОЛГ
Джамшиду в феврале 2011 года понадобился деньги. Он решил позвонить Бахтиёру Джумаеву и попросить вернут долг. У нас – в узбеках, да и в некоторых других народах стараются не обидет должника и обычно просят долг под каким-то предлогом. Как мне рассказал Джамшид 14 октября 2015 года по телефону, в это время он имел переписку с администратором веб сайта www.sodiqlar.com Абу Мухаммадом и он просил материальную помощь. Джамшид решил использовать этот предлог.

Джамшид в конце февраля 2011 года позвонил Бахтиёру и сказал: “Я беседовал с администратором сайта www.sodiqlar.com и он сказал, что его организация нуждается в денежной помощи. Я хотел бы ему отправить деньги. Но к сожалению, сейчас у меня нет возможности.» Бахтиёр намек понял и решил отправить деньги. Но он проживал с просроченной визой и поэтому не мог отправить деньги от своего имени. Бахтиёр отдал 300 доллар своему другу Илхом Собирову и попросил отправить.

Илхом Собиров в начале апреля 2011 года отправил чек на 300 долларов в конверте на имя Джамшиду Мухторову [18]. Джамшид и его жена Наргиза имеют один счет на двоих в Чеиз банке (Chease bank). Джамшид в это время был на рейсе. Поэтому деньги получила Наргиза 8 апреля 2011 года ([5], [6]) и потратила на семейные нужды по собственному усмотрению.

Пройдет немного времени и сотрудники Федерального Бюро Расследование превратять этот денежный перевод на главную улику против Джамшида и Бахтиёра.

Сотрудники ФБР арестовали Джамшида 21 января 2012 года, а Бахтиёра – 15 марта 2012 года. Они оба до сих пор сидять в тюрьме США без суда. В итоге Бахтиёр не смог возвратить оставшийся долг, то есть 200 доллар.

10. РАЗГОВОР О «СВАДЕБНОМ ПОДАРКЕ»

Специальный агент ФБР Дональд Хейл в пунктах 16-18 Дело № 12-MJ-01011-C85 о каком-то «свадебном подарке» Джамшида пишет следующее (на узбекском языке это называется «туёна»).

“16. On April 2, 2011, MUHTOROV emailed Muhammad and explained that an associate sent money for a ''wedding gift." Muhammad told MUHTOROV to wait, and promised to find out how the IJU wanted the money to be sent. MUHTOROV asked to be invited to the wedding, expressing his willingness to help with "the wedding" and to hear from the "master of ceremonies" about plans for "the wedding."

17. Muhammad responded to MUHTOROV's email on April 4, 2011 explaining that the "master of ceremonies" was busy and unable to communicate with MUHTOROV directly. On May 4, 2011, MUHTOROV wrote Muhammad saying that he was disappointed that he was not "invited to the wedding." MUHTOROV wrote to Muhammad that even though he [MUHTOROV] was not invited to "the wedding," he [MUHTOROV] will still travel to Istanbul before the "hot season," and that he [MUHTOROV] will bring a "wedding gift."

18. Based upon training and experience, your affiant knows that the term ''wedding" is used as code for a terrorist event or attack. Further, your affiant knows that the practice of Bay'ah is an allegiance to a particular group or person in Islamic tradition” [5]

Перевод этого текста на русский язык.

«16. 2 апреля 2011 года МУХТОРОВ по электронной почте послал сообщение Мухаммаду и объяснил, что коллега послал деньги для ''свадебного подарка". Мухаммад сказал МУХТОРОВУ ждать и обещал узнать, СИД сколько хочеть денег, чтобы отправили. МУХТОРОВ попросил быть приглашенным на свадьбу, выразил свою готовность помочь "свадьбе" и получить известие от "конферансье" о планах относительно "свадьбы".

17. Мухаммед ответил на электронную почту МУХТОРОВА 4 апреля 2011 года, объяснив, что "конферансье" занят и не в состояние общаться с МУХТОРОВЫМ напрямую. 4 мая 2011 года МУХТОРОВ написал Мухаммаду, сказав, что он был разочарован, что он не был "приглашен на свадьбу". МУХТОРОВ написал Мухаммаду, что даже при том, что он [МУХТОРОВ] не был приглашен на "свадьбу", он [МУХТОРОВ] все же поедет в Стамбул перед "жарким сезоном", и что он [МУХТОРОВ] принесет "свадебный подарок".

18. На основании профессиональной подготовки и опыта, ваш свидетель, дающий показания под присягой, знает, что термин «свадьба» используется в качестве кода для террористической события или нападения. Далее, Ваш ответственный свидетель знает, что в Исламской традиции практика байа является преданностью особой группе или человеку» [6]

Обратите внимание: Джамшид Мухторов о посланном деньги коллеги для «свадебного подарка» говорил 2 апреля 2011 года. А 8 апреля 2011 года Наргиза Мухторова получает деньги 300 долларов, на основе отосланного чека из Филадельфия по просьбе Бахтиёра Джумаева. Значить, эти 300 доллар к этому разговору не имело отношение.

Я 19 октября 2015 года у Джамшида спросил и о «свадебном подарке» («туёна»). Он сказал:

«Я хотел узнать цели и позицию Союза Исламского Джихада, их планы относительно Узбекистана. Но администратор сайта www.sodiqlar.com Абу Мухаммад из-за недоверия ко мне не давал об этом никакой информации. Я решил войти в их доверие путем принятие байа, обещанием материальной поддержки и так далее. Но я им не отправлял ни одного доллара. Поэтому у сотрудников ФБР нет ни одного факта или доказательств якобы о моем материальной поддержки Союза Исламского Джихада.»

Уместно сказать, Джамшид Мухторов интересовался планами Союза Исламского Джихада не только как правозащитник, но и как активист политического движения Узбекистана. Он в 2003-2004 годы был членом Центрального Комитета оппозиционной политической партии «Бирлик» («Единство»), а в 2005 году был председателем Джизакской областной организации партии Озод Дехконлар (Свободные Земледельцы) Узбекистана.


11. УМЫШЛЕННОЕ ИСКАЖЕНИЕ О ДОХОДАХ ДЖАМШИДА

Специальный агент ФБР Дональд Хейл в пункте 20 Дело № 12-MJ-01011-C85 о Джамшиде пишет следующее.

“20. During the months of June, July and August of 2011, MUHTOROV significantly increased the amount of hours he was working for the vehicle transport company, delivering vehicles to a number of far ranging locations including Vermont, Illinois, and Arizona.” [5]

Перевод этого текста на русский язык.

«20. МУХТОРОВ работал на транспортной компании транспортных средств. Он в течение июнь, июль и августа 2011 года значительно увеличил сумму часов работы, поставляя транспортным средством многим далеко располагающиеся места, включая штаты Вермонт, Иллинойс и Аризона.» [6]

Во время беседы по телефону 19 октября 2015 года Джамшид обратил мое внимание на пункт 20 Дело № 12-MJ-01011-C85. Он сказал, что это умышленное сильное искажение.

Джамшид с января 2010 года по январь 2012 года работал водителем трака. За эти два года он мало дней работал и мало заработал именно с июня по август 2011 года. Какие причины?

Во-первых, он в конце июля 2011 года сделал операцию на носу. Поэтому он в начале личился в больнице города Денвера, затем дома лежал и восстанавливал здоровье после операции.

Во-вторых, в 2011 году с 1 по 30 августа был месяц Рамадан и Джамшид держал пост как мусульманин и не работал. Маленькое пояснение: 1 августа 2011 года каждый постивший мусульманин должен был не есть и не пить в течение 16 часов, то есть в течение светового дня (см. [19]). Если учесть, что это лето и достаточно жаркое время года, то станет ясно, что в дни месяца Рамадан очень трудно работать из-за запрета питья воды в течение светового дня.

В-третьих, Джамшид утверждал, что за эти 3 месяца он на работе находился приблизительно 25 дней и у него об этом есть документы. Это подтверждает, что он имел малое количестве рабочих дней и соответственно получил малую сумму зарплаты за эти 3 месяца.

Итак, специальный агент ФБР Дональд Хейл очередной раз пишет клевету против беженца Джамшида Мухторова, стараясь любой ценой опорочить его перед другими.


12. РАЗГОВОР ДЖАМШИДА С ДОЧКОЙ

Специальный агент ФБР Дональд Хейл в пункте 24 Дело № 12-MJ-01011-C85 обвинительно пишет о странном разговоре Джамшида с дочкой 25 июля 2011 году.

“24. In a phone conversation on July 25, 2011, MUHTOROV told his young daughter that he would never see her again; but, if she was a good Muslim girl, he will see her in heaven” [5]

«24. В телефонном разговоре 25 июля 2011 года, МУХТОРОВ сказал своей молодой дочери, что он никогда не увидеть ее снова; но, если она будет хороший девочкой-мусульманкой, то он увидеть ее на небесах» [6]

Сотрудник ФБР записал эту беседу и она имеет номер SBU_000475.

Джамшид 19 октября 2015 года в телефонном беседе со мной ответил и на этот вопрос. Когда он водил трак, его дочка Эъзоза почти каждый день звонилаему и спрашивала: «Папа, когда приедете?»

В один из дней я водил трак в другом штате. В это время позвонила по телефону дочь Эъзоза и сказала так: «Папа, когда приедете? У всех отцы каждый день приходять домой. Почему вы каждый день не приходите домой? Я соскучалась по вас.»

Тогда я сказал: «Если ты будеш хорошо изучать Ислам и вовремя будешь молится с помощью намаза, тогда мы встретимся в раю».

Здесь есть следующее значение: “В этом мире все люди друг другу дороги, то есть по причине работы или других причин мы не можем всегда находится рядом с любимыми. Но в раю это по другому. Там нет расставание и разлуки. Я это хотел и старался объяснить дочери.»

Джамшид в своем Открытом письме на английском языке написал, в частности следующие фразы.

«Слова, сказанные моей дочери были сказаны на узбекском языке. Только религиозный человек из той же культуры может распознать и правильно перевести истинные значения этих слов. Мой фраза вырвана из контекста без полного понимания его значения. Правительство умышленно неправильно толкует мои слова и их значение.» [20]


13. В ГОСТЯХ В КВАРТИРЕ БАХТИЁРА

В ноябре 2011 года Джамшид был проездом на траке через Филадельфию и на ночь остановился в квартире Бахтиёра. Стоит ли объяснять о чем говорили на чужбине две земляки-узбеки.


14. ПОЧЕМУ ДЖАМШИД РЕШИЛ ЕХАТЬ В ТУРЦИЮ?

Я в городе Денвер нахожусь с 15 августа 2015 года по сегодняшний день – 21 октября 2015 года. С Джамшидом общался 12 раз в тюрьме и 8 раз по телефону. Он в своих письмах и беседах сказал следующие две причины отъезда в Турцию.

Во-первых, он хотел встретится с мамой Робия Мухторовой (1950) и братом Хуршид Мухторовым (см. [21]). Джамшид в своем Открытом письме [4] писал следующее.

«Когда меня арестовали и обыскали, они нашли у меня 2800 (две тысяч восемьсот) доллар, два айфон (iPhone) и один айпед (iPad). Эти деньги (3500 доллар) мне дал младший брат Асил по просьбе мамы, чтобы я привез вторую братишку Хуршид из Казахстана и оказал ему материальную помощь» [4]

Во-вторых, Джамшид планировал учится в медресе (Исламское духовное училище) в Турции.

Конец первой части

Продолжение следует

----------------------------------------------

ЛИТЕРАТУРА

1. Томас Джефферсон: цитаты, фразы, афоризмы, статусы, высказывания, выражения. - http://www.aforizmov.net/xfsearch/tomas-dzhefferson/
Томас Джефферсон (1743-1826) - видный деятель Войны независимости (1776), 3-й президент США в 1801-1809 годы, один из основателей США, выдающийся политический деятель, дипломат и философ эпохи Просвещения.

2. Афоризмы про законы. – http://aphorismos.ru/laws/
Илья Герчиков - Афорист, председатель правления Dzintars (рус. Янтарь) - латвийская компания, выпускающая парфюмерию и косметику.

3. КИСЛОВ Д. Засекреченные свидетельства, или «Попытка терроризма» Джамшида Мухторова. -
http://www.fergananews.com/articles/7285 (www.fergananews.com 21.02.2012).

4. Джамшид Мухторов: Я не террорист и не оказал материальную помощь террористическим организациям. Открытое письмо международным организациям и всем средствам массовой информации. - http://www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/5532346/ (www.liveinternet.ru “Турон-Шухратжони” кундалиги (дневник), 2015.02.09);
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=...0002930964631&substory_index=0 (www.facebook.com , страница «Шухратжон Ахмаджонов» 2015.06.09);
https://www.facebook.com/groups/438091189579752/ (www.facebook.com , страница группы «Фонд помощи политзаключенным Узбекистана», 2015.06.09).

Обращение правозащитника и беженца Джамшид Мухторова из тюрьмы США. - http://dunyouzbeklari.com/archives/113254 (www.dunyouzbeklari.com 07.09.2015).

5. United States District Court for the District of Colorado. United States of America versus Jamshid Muhtorov. Case No. 12-mj-01011-C85 (Окружной суд Соединенных Штатов по округу Колорадо. Соединенные Штаты Америки против Джамшид Мухторова. Дело № 12-MJ-01011-C85). –
https://cbschicago.files.wordpress.com/2012/01/muhtorov-complaint.pdf (www.cbschicago.files.wordpress.com Январь 2012 года);
www.abcnews.go.com/US/page/united-states-versus-jamshid-muhtorov-154715 (www.abcnews.go.com )

6. АХМАДЖОНОВ Ш. В чем обвиняют Джамшид Мухторова? –
http://www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/5532346/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, 2015.10.09);
https://www.facebook.com/profile.php?id=100002930964631 (www.facebook.com , страница «Шухратжон Ахмаджонов» 2015.10.09); -
https://www.facebook.com/groups/qorqmaymiz/ (www.facebook.com/groups/qorqmaymiz/ , страница группы «Қўрқмаймиз», 2015.10.09);
https://www.facebook.com/Mutabar/posts/1038262346213995 (www.facebook.com/Mutabar/ «Мутабар Таджибаева» саҳифаси, 2015.11.09);
https://siyosat.wordpress.com/2015/10/21/%d0%b2-%d...d0%be%d1%80%d0%be%d0%b2%d0%b0/ (www.siyosat.wordpress.com 21.10.2015).
(Я эту статью 10 сентября 2015 года отправил на сайт www.uzxalqharakati.com Но эту статью на сайте не опубликовали.)

7. АХМАДЖОНОВ Ш. Заменитель обвинительного заключения в США против Мухторова. - http://www.liveinternet.ru/users/4799013/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, 2015.19.09);
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=...0002930964631&substory_index=0 (www.facebook.com , страница «Шухратжон Ахмаджонов», 18.09.2015);
https://www.facebook.com/groups/qorqmaymiz/ (www.facebook.com/groups/qorqmaymiz/ , страница группы «Қўрқмаймиз», 2015.18.09);
https://www.facebook.com/Mutabar?fref=tl_fr_box&pnref=lhc.friends (www.facebook.com/Mutabar/ «Мутабар Таджибаева» саҳифаси, 2015.11.09);
https://siyosat.wordpress.com/2015/10/22/%d0%b7%d0...d1%87%d0%b5%d0%bd-2/#more-8596 (www.siyosat.wordpress.com 22.10.2015).

8. Жамшид Мухторов: Гумон иймондан айиради ёки Толиб Ёқубов ва Тоғбой Абдураззоқов буҳтонларига раддия (Джамшид Мухторов: Подозрение лишает совести или опровержение клеветам Толиба Якубова и Тагбай Абдураззакова). - https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=...255974931¬if_t=feed_comment (www.facebook.com «Шухратжон Ахмаджонов» саҳифаси, 2015.10.10);
https://www.facebook.com/tagbay.razzakov/posts/907...12643152¬if_t=share_comment (www.facebook.com/tagbay.razzakov/ «Тагбай Раззаков» саҳифаси, 2015.10.10);
https://www.facebook.com/talib.yakubov/posts/907952812645742 (www.facebook.com «Талиб Якубов» саҳифаси, 2015.09.10);
http://www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/5837246/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, 2015.10.10).

9. БАЙБУЛОВ А. Печальный финал бывшего лжеправозащитника и «хвастуна джихадиста» Джамшида Мухтарова. Часть 1. «Корыстный человечек». - http://yangidunyo.org/?p=533 (www.yangidunyo.com 17.05. 2012).

10. КУДРЯШОВ А. Власти Джизакской области Узбекистана продолжают кампанию преследования и незаконного выселения инакомыслящих граждан. - http://www.fergananews.com/articles/4142 (www.fergananews.com 26.12.2005).

11. U.S. Department of State. Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. 2005 Country Reports on Human Rights Practices. Uzbekistan (Бюро по вопросам демократии, прав человека и труда Государственного Департамента США. Доклады о положении с правами человека в странах мира. 2005, Узбекистан). - http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/2005/61684.htm (www.state.gov March 8, 2006).

12. Узбекистан: Глава Андижанского отделения партии «ЭРК» осужден на шесть лет тюрьмы. -
http://www.fergananews.com/news.php?id=5165 (www.fergananews.com 20.02.2007).

13. ПОНАМАРЕВ В. Беженцы из Узбекистана в странах СНГ: угроза экстрадиции (май 2005 г. – август 2007 г.) – Правозащитный центр “Мемориал”. Комитет «Гражданское содействие». Москва, сентябрь 2007 г. - http://p.120-bal.ru/pravo/7145/index.html?page=23

14. Международный пакт о гражданских и политических правах. - http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/pactpol.shtml (www.un.org/ru/ Веб сайт ООН, страница «Конвенция и соглашения»).

15. Бахтиёр Жумаев айбларини тан олмади. - http://www.vatandosh.com/2012/04/bakhtiyor-jumayev/ (www.vatandosh.com 2012.13.04).

16. Байа. - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%B0 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

17. АҚШда қўлга олинган Ўзбекистонлик сиёсий қочқин Жамшид Мухторов ва унинг ИЖИга алоқадорлиги ҳақида ОАВда тарқалган ҳар хил хабарлар юзасидан Исломий Жиҳод Иттиҳодининг
ОЧИҚЛАМА БАЁНОТИ (Публичное Заявление Союза Исламского Джихада в ответ на различные СМИ, относящимся к аресту в США Джамшида Мухторова, политического беженца из Узбекистана, и к его связи с СИД). - http://sodiqlar.info/uzb/index.php?newsid=1251 (www.sodiqlar.info/uzb/ 2012.16.02)
https://www.facebook.com/profile.php?id=100002930964631 (www.facebook.com Страница «Шухратжон Ахмаджонов», 15.09.2015);
https://www.facebook.com/groups/1510503879202281/
https://www.facebook.com/groups/373019232860920/ (www.facebook.com Страница группы «Не боюсь/No Scared”, 15.09.2015).

18. CARDONA F. Man accused of sending $300 to terrorism suspect in Colorado is arrested in Philadelphia (В Филадельфии арестованного человека обвиняют в отправке $ 300 подозреваемому в Колорадо в терроризме). - http://www.denverpost.com/ci_20185616/man-accused-...-terrorism-suspect-colorado-is (www.denverpost.com March 16, 2012)

19. Ramadan 2011 Timetable (Рамадан 2011, Расписание). - http://www.noorculturalcentre.ca/?p=2943 (www.noorculturalcentre.ca July 11, 2011).

20. Jamshid Muhtorov: “I am not a terrorist! I have never supported any terrorist organization” (Джамшид Мухторов: Я не террорист! Я не оказал материальную помощь террористическим организациям). –
http://www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/5532346/ (www.liveinternet.ru Дневник “Турон-Шухратжони”, 2015.21.09); https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=...0002930964631&substory_index=0 (www.facebook.com , страница «Шухратжон Ахмаджонов» 2015.21.09);
https://www.facebook.com/groups/qorqmaymiz/ (www.facebook.com/groups/qorqmaymiz/ , страница группы «Қўрқмаймиз», 2015.21.09);
https://www.facebook.com/sahwii?fref=tl_fr_box&pnref=lhc.friends.unseen (www.facebook.com , страница «Мухаммадсолих Абутов (Sahwii)», 2015.21.09).

21. МЕХРИБОН. Робия Мухторова: Ўғлимнинг айби йўқ! (Робия Мухторова: Мой сын невиновен!) -
http://www.ozodlik.org/content/article/24480154.html (www.ozodlik.org 10.02.2012).

E-mail: jiz54@mail.ru , ergash1955@yahoo.com

23 октября 2015 года

США, штат Колорадо, город Денвер.
Рубрики:  Статьи 2015 года
MUHTOROV


Поиск сообщений в Турон_Шухратжони
Страницы: 24 ... 7 6 [5] 4 3 ..
.. 1 Календарь