-Рубрики

 -Поиск по дневнику

Поиск сообщений в Турон_Шухратжони

 -Подписка по e-mail

 

 -Постоянные читатели

 -Статистика

Статистика LiveInternet.ru: показано количество хитов и посетителей
Создан: 06.02.2012
Записей: 451
Комментариев: 9
Написано: 492


РУФАТ РИСҚИЕВ ТАҚДИРИ (ДАВОМИ 1)

Вторник, 06 Июня 2023 г. 02:07 + в цитатник
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

РУФАТ РИСҚИЕВ ТАҚДИРИ (ДАВОМИ 1)

11. 1974: БИРИНЧИ ЖАҲОН ЧЕМПИОНАТИГА САРАЛАШ
RUFATfot13 (Фото 6. 1975 йил, Тошкент. СоветИттифоқи халқлари спартакиадаси. Тагкурсида (пьедесталда): биринчи ўрин - Руфат Рисқиев, иккинчи - Вячеслав Лемешев, учинчи - Анатолий Клеманов. [21] <br />
<br />
Ҳаваскорлик бокси бўйича Биринчи жаҳон чемпионатига доир қисқача маълумот. <br />
<br />
1972 йилда СССР Бокс Федерацияси ҳаваскор боксчилар ўртасида жаҳон чемпионатини ўтказиш ташаббуси билан чиқиб, барча миллий федерацияларга таклиф юборди. Натижада кўпгина муҳокамалардан кейин 1974 йил 17-30 август кунлари Гавана (Куба) шаҳрида бокс бўйича биринчи жаҳон чемпионати бўлиб ўтди. Мусобақада 45 мамлакатдан 274 нафар спортчи қатнашди. [22]  <br />
<br />
Бокс бўйича Биринчи жаҳон чемпионати қатнашчиларини саралашга доир қуйидаги муҳим маълумот www.fergananews.com сайтида 2014 йилда босилди ([20]-га қаранг). Уни рус тилидан ўзбек тилига мен ўгирдим. <br />
<br />
“Мухбир: - Руфат Асадович, 1974-йилда Куба заминида сиз учун тақдирли, мамлакат учун тарихий бўлган бу яккакма-якка олишув (дуэл) бир қанча ҳолатлар бўлмаганида бўлиб ўтиши мумкин эмаслигини кам одам билади. Бу ҳақда батафсил маълумот бера оласизми? <br />
<br />
- Ҳа, қарталар шундай тушдики, Кубага сафар қилиш учун ўн бир кишилик спортчи орасидан Иттифоқ терма жамоаси аъзоси сифатида танландим. Бироқ, сўнгги дақиқага қадар чемпионатга ким бориши аниқ эмас эди – мен ёки номдор боксчи-марказчи Слава Лемешев. Бунгача мен уни уч марта мағлуб этган бўлсам ҳам, айнан у Европа чемпионати ва Олимпиадага борганди. Айтишларича, ҳамма гап унинг “чўрткесар” мураббийи Юрий Радонякда. Шунинг учун Кисловодскда бўлиб ўтган саралаш жангларида ғалаба қозонганимга қарамай, улар Куба чемпионатига Лемешевни юборишни мўлжаллашаётганига мен ҳайрон бўлмадим. Хафа бўлганимдан ёки умидсизлигимдан мен отам деб атаган устозим Борис Гранаткинни бу ҳақда хабардор қилишга қарор қилдим. Унга Тошкентга қўнғироқ қилиб, умидсиз вазиятни қисқача баён қилдим ва аламли овоз билан чўрт кесиб “Мен бормас эканман!” дедим. Борис Андреевич «Кутгин, тездан етиб бораман!” – деб қисқача баланд овозда айтди. Агар ўша даврда уяли алоқа мавжуд бўлганида, эҳтимол, турган жойида муаммони ҳал қиларди ...     <br />
<br />
- Хўш, бу суҳбатдан кейин гап худди Тошкентдаги қўшни даҳада бўлаётгандек Гранаткин сапчиб ўрнидан туриб режалаштирилмаган саёҳатга жўнаб кетдими? <br />
<br />
- Сиз Гранаткинни билмайсиз. Ўша вақтлар у айнан Дархон (даҳаси)да яшарди. Шу ерда авиачипталар олдиндан сотиладиган оммабоп кассалар бор эди. У вақтлар керакли қатновга (рейсга) камёб чиптани олиш – бу қийин иш эди! Билмайман қандай қилди, лекин у чиптани зўрға олишга муваффақ бўлган ва бир неча соат ичида яланг оёғига уй шиппагини кийган ҳолда Кисловодскдаги меҳмонхонага кириб келди! Унинг келиши биз учун охирги имконият эди, ва у буни қўлдан бой бермади. Айнан Борис Андреевичнинг қатъиятлиги туфайли Ўзбекистон Компартияси Марказий қўмитасидан Москвага қўнғироқ уюштирилди ва муносиб номзодни танлаш учун мен билан Лемешев ўртасида навбатдаги синов жангини (спарринг) ўтказиш талаб қилинди.   <br />
<br />
Мураббийларга ўша жойнинг ўзида айтишди: ким янги саралаш олишувида ҳалол ғалаба қозонса, ўша чемпионатга боради. Улар истар-истамас рози бўлишди. <br />
<br />
Ушбу спарринг давомида мен Лемешевни худди “халқ душмани”ни ургандик уч раунд давомида дарғазаб бўлиб калтакладим, ва кейин анча вақт тинчлана олмадим. Ушбу учрашув арафасида (чемпионат бошланишига икки-уч ҳафта қолганди) кундалигимда битта қисқача тарихий ёзув қолдирдим: “Руфат, эртага сен учун ҳал қилувчи жанг. Агар уни (Лемешевни) мағлуб этсанг, чемпионатга сен борасан ва албатта чемпион бўласан!» Шунга қарамай, бизнинг спаррингимиз эртасига самарқандлик таниқли боксчи-безори Николай Анфимов уни нокаутга учратганидан кейингина Лемешевнинг номзоди бекор бўлди. Олдинга назар ташлайдиган бўлсак: мен Славани кейин, 1975 йилда, Тошкентда ҳам калтаклашга муваффақ бўлдим.” [21]   <br />
<br />
12. 1974: БИРИНЧИ ЖАҲОН ЧЕМПИОНАТИ<br />
<br />
<img src=/img0.liveinternet.ru/images/attach/d/4/159/985/159985044_RUFATfot6.jpg" width="596" height="494" alt="RUFATfot6 (596x494, 87Kb)" />
Фото 7. СССРда хизмат кўрсатган мураббий Борис Гранаткин ва Жаҳон чемпиони Руфат Рисқиев. Тошкент, 1975 йил. [7]

Интернет сайтларида бокс бўйича Биринчи Жаҳон чемпионатига доир батафсилроқ маълумот топа олмадим. Фақат финал учрашуви ҳақида қуйидаги маълумот бор экан.

“Финал жуфтликлар таркиби:

48 кг. Хорхе Эрнандес (Куба) - Стефен Мучоки (Кения) - 5:0
51 кг. Дуглас Родригес (Куба) - Альфредо Перес (Венесуэла) - 4:1
54 кг. Вилфредо Гомес (Пуэрто-Рико) - Хорхе Луис Ромеро (Куба) - TKO 2
57 кг. Ховард Дэвис (США) - Борис Кузнецов (СССР) - 3:2
60 кг. Василий Соломин (СССР) - Симеон Куцов (Румыния) - TKO 2
63,5 кг. Айюб Калуле (Уганда) - Валдимир Колев (Болгария) - 5:0
67 кг. Эмилио Корреа (Куба) - Клинтон Джексон (США) - KO 3
71 кг. Роландо Гарбей (Куба) - Алфредо Лемус (Венесуэла) - 3:2
75 кг. Руфат Рисқиев (СССР) - Алек Нэстак (Румыния) - 3:2
81 кг. Мате Парлов (Югославия) - Олег Коротаев (СССР) - TKO 2
Свыше 81 кг. Теофило Стивенсон (Куба) - Мартин Стинсон (США) - 5:0” [23]

Руфат ака бокс бўйича Биринчи Жаҳон чемпионати ҳақида 2008 йил 21 июл куни Би-би-си радиосига берган интервюсида бундай деган эди.

“Би-би-си: Руфат ака, барча унвонларингиз орасида ўзингиз учун энг қадрли, деб қайси бирини айтган бўлардингиз?

Руфат Рисқиев: Жаҳон чемпионлиги. Ўшанда ҳам қўлларим уч жойидан синган – чап қўлим икки жойидан, ўнг қўлим бир жойидан... Тўрт учрашувни синган қўлларим билан олиб борганман. Бўйим 1 метр 84 сантиметр, вазним 75 кг бўлган. Биринчи учрашувда канадалик, иккинчисида аргентиналик (ўшанда чап қўлимни синдирганман), учинчисида бўлғористонлик (унда ўнг қўлимни синдирганман), тўртинчисида олмониялик ва ниҳоят финалда руминиялик боксчи билан рингга чиққанман” [11]

Бокс бўйича Жаҳон чемпионатларига доир қўшимча маълумот. 1-5-чемпионатлар ҳар тўрт йилда бир марта, 1989 йилдан бошлаб ҳар икки йилда бир мартадан ўтказилмоқда. 2023 йил 30 апрелдан 14 майга қадар Тошкентда бокс бўйича 22-Жаҳон чемпионати бўлиб ўтди.

Навбатдаги 23-Жаҳон чемпионати 2025 йилда Япониянинг Осака шаҳрида бўлиб ўтади. [24]

13. УНВОНЛАР
RUFATfot7 (531x599, 137Kb)
Фото 8. СССР (Совет Иттифоқи)да хизмат кўрсатган спорт устаси белгиси. [25]

Бокс бўйича Биринчи Жаҳон чемпионатида чемпион бўлгани учун Руфат Рисқиевга 1974 йилда СССР (Совет Иттифоқи)да хизмат кўрсатган спорт устаси (Заслуженный мастер спорта СССР) фахрий унвони берилди. Шу унвон тарихига доир қисқача маълумот.

Совет Иттифоқининг 1922-1938 йиллардаги олий ижроия органининг номи Марказий ижроия қўмитаси (ЦИК – Центральный исполнительный комитет) эди. СССР Марказий ижроия қўмитасининг 1934 йилдаги қарорига кўра бир умрлик СССРда хизмат кўрсатган спорт устаси унвони жорий этилди. Боксчилар ўртасида бу унвонга биринчи бўлиб 1936 йилда В. П. Михайлов, 1937 йилда Е. И. Огуренков ва Н. Ф. Королев эришди. [25]

1936 йилдан 1991 йил 1 январга қадар бор-йўғи 94 нафар боксчига СССРда хизмат кўрсатган спорт устаси унвони берилган: А.Абрамов, И.Авдеев, А.Агаларов, В.Агеев, И.Акопкохян, Ю.Александров, Ю.Арбачаков, Э.Аристакесян, В.Баранников, И.Багаев, Я.Браун, А.Булаков, А.Булычев, В.Быстров, Г.Вартанов, П.Вертков, Г.Гаврилов, И.Ганыкин, Ш.Горгаслидзе, А.Гольштейн, Е.Горстков, К.Градоплов, А.Грейнер, О.Григорьев, Л.Гудушаури, Б.Денисов, С.Емельянов, В.Енгибарян, Александр Засухин, В.Засыпко, И.И.Иванов, И.К.Иванов, А.Зосимов, Н.Карцев, Д.Квачадзе, А.Киселев, А.Климанов, И.Князев, С.Конакбаев, Н.Королев, А.Кошкин, А.Крупин, А.Ксенафонтов, В.Кудрявцев, Б.Кузнецов, А.Курнявке, Б.Лагутин, В.Лемешев, В.Лимасов, В.Львов, А.Лясоте, В.Меднов, В.Мирошниченко, В.Михайлов, А.Навасардов, П.Никифоров, Б.Никаноров, А.Нурмаханов, Е.Огуренков, А.Папьян, Д.Позняк, В.Попеченко, В.Рачков, РУФАТ РИСҚИЕВ, В.Рыбаков, И.Ружников, Ш.Сабиров, В.Савченко, В.Самойлов, В.Сафронов, Л.Сегалович, С.Сивко, В.Соколов, В.Соломин, Б.Степанов, В.Степанов, С.Степашкин, В.Стольников, Р.Тамулис, А.Тимошин, А.Френкин, В.Фролов, Е.Фролов, А.Хаматов, Г.Шатков, Н.Шановазов, Г.Шевалдышев, Е.Шеронин, В.Шишов, А.Шоцикас, В.Щербаков, С.Щербаков, В.Шин, К. Цзю, А.Ягубкин, В.Яновский. [26]

Совет Иттифоқи даврида СССРда хизмат кўрсатган спорт устаси фахрий унвони олган 94 нафар атоқли боксчилар орасида биттагина ўзбек бор – у Руфат Рисқиевдир.
RUFATfot8 (218x287, 26Kb)
Фото 9. СССР (Совет Иттифоқи)да хизмат кўрсатган спорт устози белгиси. [27]

Руфат Рисқиев Биринчи Жаҳон чемпиони бўлгач 1974 йилда унинг мураббийи Борис Гранаткинга СССРда хизмат кўрсатган спорт устози фахрий унвони берилди. Бу унвон СССР Халқ комиссарлари кенгашининг қарори билан 1956 йилда киритилган бўлиб, 1956-1991 йиллар давомида бокс бўйича фақат 80 нафар таниқли устозга берилди: С. Авдиенский, А. Агаларов, А. Аникин, А. Антонов, Э. Аристакесян, А. Бакрадзе, В. Белов, К. Бирк, И. Багаев, С. Болдырев, Ю. Бражников, А. Буличев, Ю. Бухман, Л. Вяжлинский, О. Гарганджия, Г. Гаспарян, М. Гашлом, Г. Герасимов, В. Гинкель, К. Градополов, БОРИС ГРАНАТКИН, Б. Греков, А. Гришин, А. Дементьев, С. Джаксон, Г. Джероян, М. Завьялов, И. Иванов, Н. Ивкин, М. Иткин, В. Киркоров, Г. Кирштейн, А.Киселев, В. Коган, А. Коваленко, В. Коньков, К. Копцев, А. Котов, В. Краснов, В. Курегешев, Г. Кусикянц, А. Лавринович, А. Лавров, В. Лавров, Л. Левин, А. Левицкас, Н. Ли, Н. Маатсоо, Ю. Матулевич-Ильичев, Р. Меграбян, Л. Мисюнас, В. Михайлов, Р. Муртузалиев, Б. Никаноров, В. Никулин, Р. Оганесян, В. Огуренков, Е. Огуренков, Н. Осипов, В. Островерхов, В. Пищев, Ю. Подшивалов, Ю. Радоняк, Л. Сегалович, Ю. Соколов, Л. Соколов, А. Степанов, В. Степанов, М. Степанов, А. Тимошин, В. Тренин, Ю. Цхай, А. Чаплыгин, А. Чеботарев, А. Червоненко, Г. Шевалдышев, А. Шоцикас, В. Щербаков, С. Щербаков. [28]

Руфат Рисқиев бокс бўйича Биринчи Жаҳон чемпиони бўлиши орқали ўз устози Борис Гранаткин номини тарихда қолдиришга ҳам хизмат қилди.

14. 1975: СССР ХАЛҚЛАРИ ОЛТИНЧИ СПАРТАКИАДАСИ

1975 йилги СССР халқлари олтинчи спартакиадаси 19-30 март кунлари Тошкентда бўлиб ўтганди. Шу турнирда СССР чемпионати медаллари ҳам ғолибларга берилди. [29]

«Техник натижалар. 22 март

75 кг (нимчорак финал).
Руфат Рисқиев (Ўзбекистон) - Владимир Рощин (Грузия)
Владимир Редькин (Латвия) - Шабельников (Туркманистон) - аниқ устунлик;
Анатолий Климанов (Украина )- Ануар Исаев (Қозоғистон)- аниқ устунлик (3 р.)
Рахимов (Тожикистон) - Мезенцев (Киргизия)
Рубен Енгибарян (Арманистон) - Владимир Поддубный (Молдавия)
В. Фесюк (Ленинград) - Грицак (Латвия)
Геннадий Толмачев (Эстония) - Калинин (Туркманистон) – аниқ устунлик;
Вячеслав Лемешев (Москва) - Сергей Васильев (Белоруссия)

Техник натижалар. 26 март

75 кг (чорак финал)
Руфат Рисқиев (Ўзбекистон) - Владимир Редькин (Латвия)
Анатолий Климанов (Украина)- Рахимов (Тожикистон)- жангсиз
В. Фесюк (Ленинград)- Рубен Енгибарян (Арманистон)
Вячеслав Лемешев (Москва)- Геннадий Толмачев (Эстония)

Техник натижалар. 28 март

75 кг (ярим финал)
Руфат Рисқиев (Ўзбекистон) - Анатолий Климанов (Украина) – 3:2
Вячеслав Лемешев (Москва) - В. Фесюк (Ленинград)

Техник натижалар. 30 март

Финал.

48 кг. Александр Ткаченко (Украина) - Василий Плакущий (Қозоғистон) – очколар бўйича
51 кг. Владислав Засыпко (Украина) - Сурен Дурян (Арманистон) – 3:2
54 кг. Виктор Рыбаков (РСФСР) - Феликс Пак (Ўзбекистон) – очколар бўйича
57 кг. Ашот Аветисян (Арманистон) - Валериан Соколов (Москва) – очколар бўйича
60 кг. Валерий Львов (РСФСР) - Алексей Шевченко (Қозоғистон)
63,5 кг. Юрий Тхоровский (Украина) - Сурен Казарян (Арманистон)
67 кг. Вячеслав Бодня (Туркмения) - Михаил Терентьев (Ленинград)
71 кг. Владимир Даньшин (РСФСР) - Иван Городилов (Грузия)
75 кг. Руфат Рисқиев (Ўзбекистон) - Вячеслав Лемешев (Москва) - очколар бўйича
81 кг. Олег Коротаев (Москва) - Николай Анфимов (Ўзбекистон)
81 кг дан ортиқ Евгений Горстков (РСФСР) - Петр Заев (Москва)” [29]

Финал босқичида Руфат Рисқиев ва Вячеслав Лемешев ўртасидаги жанг ҳақида “Советский спорт” газетасида 1975 йил 1 апрел кунги мақолада бундай деб ёзишганди.

«Высочайшим накалом борьбы была отмечена встреча Руфата Рискиева и Вячеслава Лемешева. На ринге сошлись чемпион мира и олимпийский чемпион. Под стать титулам боксеров был и бокс в их исполнении — изящный, технически совершенный, тактически изощренный.

Будь в руках судей две золотые медали, они без раздумий вручили бы их соперникам. Но медаль одна, и ее обладателем стал Руфат Рискиев, во второй раз принесший команде Узбекистана победу на спартакиадном ринге” [30]

Шу матннинг ўзбек тилидаги таржимаси (ўзбек тилига мен ўгирганман).

“Руфат Рисқиев ва Вячеслав Лемешев ўртасидаги учрашув жуда юқори даражадаги кураш билан ўтди. Рингда дунё чемпиони ва олимпия чемпиони тўқнашди. Боксчиларнинг унвонларига яраша улар ижросидаги бокс ҳам чиройли, техник жиҳатдан мукаммал, тактик жиҳатдан ранг-баранг бўлди.

Ҳакамлар қўлида иккита олтин медал бўлганида, улар ҳеч иккиланмай рақибларга топширган бўларди. Лекин медаль битта ва Руфат Рисқиев унинг соҳиби бўлди, у спартакиада рингида Ўзбекистон жамоасига иккинчи марта ғалаба олиб келди” [30]

Ватандошимиз Руфат Рисқиев рингда кучли рақибларни чиройли мағлубиятга учратганида рус журналистлари олтин медаль иккита бўлмаганлигидан афсусланишганди.

15. 1976: СССР-АҚШ МАТЧИ

1976 йил 25 январда Москвада, 27 январда – Ереван шаҳрида, 27 январда Тошкентда ва 2 февралда Самарқанд шаҳрида СССР ҳамда АҚШ бокс терма жамоаларининг 8-матчи бўлиб ўтди. [31]

Москвадаги жангда 75 кг вазнда Вячеслав Лемешев АҚШлик Майкл Спинкс устидан очколар бўйича ғолиб бўлди. Еревандаги учрашувда 75 кг вазндаги боксчи қатнашмади.

Тошкентдаги учрашувда Руфат Рисқиев Майкл Спинксни уч марта накдаун ҳолатга учратиб, очколар бўйича ғалаба қозонди. Самарқанддаги учрашувда 75 кг вазнда ўзбекистонлик Владимир Шин АҚШлик Раймон Кейтсга очколар бўйича ютқазди. [31]

Руфат Рисқиевнинг Майкл Спинкс устидан эришган ғалабаси ҳақида «Советский спорт» газетасида бундай деб ёзишганди.

«Полностью, оправдал надежды своих поклонников чемпион мира Руфат Рискиев (75 кг). Его соперник Майкл Спинкс трижды побывал в нокдауне, а сам никак не мог одолеть прочную защиту чемпиона. Тренеры американской команды недаром назвали Рискиева лучшим среди советских участников матча. А с нашей стороны было названо имя Тейлора, который хоть и проиграл, но показал великолепный современный бокс” [32]

“Дунё чемпиони Руфат Рисқиев (75 кг) ўз мухлислари ишончини тўлиқсинча оқлади. Унинг рақиби Майкл Спинкс уч марта нокдаунда бўлди, унинг ўзи эса чемпионнинг ишончли ҳимоясини енгиб ўта олмади. Америка жамоаси мураббийлари Рисқиевни матчдаги совет қатнашчилари орасида энг яхшиси деб айтишгани бежиз эмас. Бизнинг томонимиздан эса Тейлор номи айтилди, у мағлубиятга учраган бўлсада, лекин ажойиб замонавий бокс намойиш этди” [32]

Руфат ака Майкл Спинкс билан яна бир марта - 1976 йилги Олимпиадада финалда тўқнаш келди. Бу ҳақда кейинги 17-18-параграфларда ёзаман.
16. 1976: СССР ЧЕМПИОНАТИ

Бокс бўйича 1974 йилги СССР 41-чемпионати 21-28 март кунлари Россиядаги Свердловск (1924-1991 йиллар Свердловск, 1991 йилдан Екатеринбург) шаҳрида бўлиб ўтди. 75 кг гача вазндаги боксчилар жангги натижалари.

“75 кг.

Ним чорак финал (22 март)
Мустафин (Зенит) - Адамавичус (Локомотив) - аниқ устунлик
Руфат Рисқиев (Динамо) – Борис Сысоев (Зенит)
Вячеслав Лемешев (ВС) - Грицак (ВС) - жангсиз
Юрий Гагарин (ВС) - Владимир Редькин (Локомотив) - аниқ устунлик
Столяров (Водник) - Михалев (Спартак)
Геннадий Толмачев (Динамо) - Грибов (Динамо)

Чорак финал (24 март)
Рубен Енгибарян (Буревестник) - Владислав Фесюк (Рисқиевеҳнат заҳиралари)
Руфат Рисқиев (Динамо) - Мустафин (Зенит)
Вячеслав Лемешев (ВС) - Юрий Гагарин (ВС)
Геннадий Толмачев (Динамо) - Столяров (Водник)

Ярим финал (26 март)
Руфат Рисқиев (Динамо) — Рубен Енгибарян (Буревестник)
Геннадий Толмачев (Динамо) – Вячеслав Лемешев (ВС)

Финал (28 март)
Руфат Рисқиев (Динамо) — Геннадий Толмачев (Динамо)” [33]

Руфат Рисқиевнинг финалдаги жангги ҳақида “Советский спорт” газетасидаги мақолада бунда ёзишганди.

“Очень хотелось Геннадию Толмачеву победить чемпиона мира Руфата Рискиева. Но он понимал, что у него для этого есть только один шанс: нанести решающий удар, пробить защиту чемпиона. Но и Рискиев понимал это и стал действовать по принципу «нападение — лучшая защита». Завязался упорный встречный бой, в котором Рискиев несколько опережал своего партнера. Этот рисунок поединка сохранился до заключительного удара гонга. Рискиев в пятый раз стал чемпионом страны” [34]

“Геннадий Толмачев жаҳон чемпиони Руфат Рисқиев устидан ғалаба қозонишни жуда хоҳлаганди. Лекин у тушунардики, бунинг учун унда фақат битта имконият бор: ҳал қилувчи зарбани бериш, чемпион ҳимоясини ёриб ўтиш. Бироқ буни Руфат Рисқиев ҳам тушунарди ва “ҳужум – энг яхши ҳимоя” принципида ҳаракат қилди. Юзма-юз жиддий жанг бўлиб ўтди, унда Рисқиев ўз рақибидан бироз илдамроқ ҳаракат қилди. Рисқиев бешинчи марта мамлакат чемпиони бўлди” [34]

17. 1976: ОЛИМПИАДА МУСОБОҚАЛАРИ

Маълумки, ёзги 21-Олимпия ўйинлари Монреаль (Канада) шаҳрида 1976 йил 17 июлдан 1 августгача бўлиб ўтди. Олимпиада доирасида 75 кг гача ваздаги Бокс бўйича турнир натижаларини инглиз тилидаги [35]-дан келтираман.

75kg
Preliminaries Dragomir Vujkovic YUG Carlos Betancourt PUR 5:0
Preliminaries David Odwell GBR Mohamed Saoud MAR 5:0
Preliminaries Bernd Wittenburg GDR Bryan Gibson CAN KO 3
Preliminaries Luis Felipe Martinez CUB Fulgencio Obelmejias VEN 5:0
Preliminaries Siraj Din PAK Nicolas Arredondo MEX RSC 3
Preliminaries Lottie Mwale ZAM Zakaria Amalemba KEN both WO.
Preliminaries Ilya Dimitrov BUL Musa Gariba GHA WO.
Preliminaries Rufat Riskiyev URS Jorma Taipale FIN KO 3
Preliminaries Ryszard Pasiewicz POL Jean-Pierre Malavasi FRA KO 2
Preliminaries Michael Spinks USA Jean-Marie Emebe CMR WO.
Preliminaries Fernando Martins BRA Matouk Elsadek LIB WO.
Preliminaries Alec Nastac ROM Philip McElwaine AUS 3:2
Preliminaries Dragomir Vujkovic YUG David Odwell GBR 5:0
Preliminaries Luis Felipe Martinez CUB Bernd Wittenburg GDR 3:2
Preliminaries Siraj Din PAK --- --- WO.
Preliminaries Rufat Riskiyev URS Ilya Dimitrov BUL 5:0
Quarter-Final Michael Spinks USA Ryszard Pasiewicz POL 5:0
Quarter-Final Alec Nastac ROM Fernando Martins BRA 3:2
Quarter-Final Luis Felipe Martinez CUB Dragomir Vujkovic YUG 5:0
Quarter-Final Rufat Riskiyev URS Siraj Din PAK RSC 2
Semifinal Michael Spinks USA Alec Nastac ROM WO.
Semifinal Rufat Riskiyev URS Luis Felipe Martinez CUB 3:2
Final Michael Spinks USA Rufat Riskiyev URS RSC 3

Руфат Рисқиев рингдаги жангларига доир ушбу жадвалдаги маълумотларни инглиз тилидан ўзбек тилига ўгириб келтираман.

“Саралаш: Руфат Рисқиев (СССР) - Йорма Тайпале (Финляндия) KO 3 (KnockOut - нокаут билан ғалаба 3-раундда).

Саралаш: Руфат Рисқиев (СССР) - Илья Димитров (Болгария) 5:0.

Чорак финал: Руфат Рисқиев (СССР) - Сирадж Дин (Покистон) RSC 2 (RSC - Referee stop contest – аниқ устунлигига кўра ғалаба, 2-раундда).

Ярим финал: Руфат Рисқиев (СССР) - Луис Фелипе Мартинес (Куба) 3:2.

Финал: Майкл Спинкс (АҚШ) - Руфат Рисқиев (СССР) RSC 3:2 (RSC - Referee stop contest – аниқ устунлигига кўра ғалаба, 3-раундда)” [35]

Руфат Рисқиев Тошкентда СССР-АҚШ учрашувида 1976 йил 28 март куни Майкл Спинкс устидан ишончли ғалаба қозонди (15-параграфга қаранг). У 1976 йил 31 август куни 1976 йилги Олимпиада финалида учинчи раунд охирига етмай Майкл Спинксдан мағлубиятга учрашининг асосий сабаблари ҳақида 18-параграфда ёзаман.

Таъкидлашим ўринлики, Руфат ака Совет Иттифоқи терма жамоаси орасида финалга етиб борган ва 1976 йилги Олимпиада кумуш медалини олган ягона боксчи эди.

18. ОЛИМПИАДА ФИНАЛИДАГИ МАҒЛУБИЯТ САБАБЛАРИ

www.akter.kulichki.com/boxing/ сайтида бокс бўйича жаҳон чемпиони бўлган Совет Иттифоқи ва Россиялик боксчилар рўйхати берилган ([36]). Ўша рўйхатда Руфат Рисқиев номи ҳам бор. Шу сайтда Руфат ака тўғрисида алоҳида мақола ҳам берилган ([36]). Ўша мақолада 1976 йил Олимпиадасидаги Руфат Рисқиевнинг финал учрашуви ва мағлубиятига доир қуйидаги гаплар ёзилган. Уни ўзбек тилига мен ўгирдим.

«Был близок к золотой медали Руфат и на Олимпийских играх 1976 года в Монреале. Его соперником в финале был будущий чемпион мира среди профессионалов в тяжелом весе Майкл Спинкс. Имея небольшое преимущество в двух раундах, в последнем Майкл Спинкс нанес сильный удар, который переломил Рискиева. Бой был остановлен, и ташкентский чемпион показал рефери, что удар пришелся ниже пояса. Но рефери помотал головой и объявил победителем Спинкса» [37]

“Руфат Монреалда бўлиб ўтган Олимпия ўйинларида ҳам олтин медалга яқин эди. Финалда унинг рақиби профессионаллар ўртасида оғир вазнда бўлажак дунё чемпиони Майкл Спинкс бўлди. Майкл Спинкс икки раундда бироз устунликка эга бўла туриб, охирги учинчи раундда Рисқиевга қаттиқ зарба берди. Бу зарба Рисқиевни синдирди. Жанг тўхтатилди ва тошкентлик чемпион ҳакамга зарба белдан пастга берилганини кўрсатди. Лекин ҳакам бошини чайқади ва Спинксни ғолиб дея эълон қилди” [37]

Мен Руфат аканинг Олимпия рингидаги ушбу ва бошқа жангларини 1976 йилда телевизор орқали томоша қилгандим. [37]-да ёзилган тафсилот тўғри баён этилган.

Ушбу жанг ҳақида Руфат ака 2008 йили бундай деган эди.

“Би-би-си: Таниқли, дунёда ном қозонган бир боксчи сифатида сизнинг ҳам армонингиз борми?

Руфат Рисқиев: Эй, албатта! Бу Олимпиада Ўйинларида Олтин медал ололмаганим... Яъни иккинчи ўринни олганим. Ўшанда ҳам бу менинг айбим эмас, секундантимнинг айби бўлган. Мен унга рингга чиққан пайтимда менга шу-шу гапларни айтиб туринг деб айтганман. Чунки рингга чиққан пайтингизда умуман бошқача аҳволга тушасиз-да... Шунинг учун ҳам боксчига гапириб туриш керак. Секундантим эса, бундай қилмаган. У Слава Лемешев деган боксчининг тренери эди. Слава Лемешев менинг рақибим эди. Мен Жаҳон чемпиони, у Олимпиада чемпиони эди. Лекин ўша галги Ўйинларга бормаганди. Чунки мен Славани ютиб, боргандим. Олимпиадада тренер битта бўлади, унинг ўзи ҳаммага қарайди. Шунинг учун ҳам атайлабдан гапирмаган. Мен буни билмасдан ўзимга дўст деб юрардим. Рингга чиққан пайтингизда эса, ҳамма нарса эсингиздан чиқиб қолади” [11]

Руфат Рисқиев ва Майкл Спинкс ўртасида 1976 йилги олимпиададаги финал жангги ҳақида FightNews.RU номли боксга доир интернет-журналда қуйидаги ҳаққоний гаплар ёзилган. Уни ўзбек тилига мен ўгирдим.

“Для Майкла олимпийский турнир выдался очень лёгким. Он получил золотую медаль, выйдя в ринг всего лишь два раза. Дело в том, что на стадии 1/8 и 1/2 финала Майкл объявлялся победителем без боя. Первый его соперник – Жан-Мари Эмебе из Камеруна - уже после жеребьёвки снялся с турнира, как и все остальные спортсмены из стран Африки, которые таким образом протестовали против политики апартеида в ЮАР. В четвертьфинале Майкл без труда разобрался с поляком Ричардом Пазиевичем, победив его по очкам на карточках всех пяти боковых судей. Затем в полуфинале по причине травмы на бой с ним не вышел румын Алек Настак. А в финале Майкл Спинкс выплеснул всю свою нерастраченную энергию. К сожалению, под его многоударные атаки в бешеном темпе попал боксёр из СССР Руфат Рискиев.

За полгода до Олимпиады эти соперники встречались в Ташкенте в рамках матчевой встречи СССР – США, и тогда Рискиев на глазах своей родной узбекистанской публики трижды отправлял Майкла Спинкса в нокдауны и завершил бой досрочной победой. Но за прошедшее время американец очень прибавил в мастерстве, а также в физической и функциональной подготовке.

И, естественно, значительную роль сыграл тот факт, что на пути к финалу Рискиев провёл 4 боя, а Спинкс – только 1. К тому же, в полуфинале Руфат потратил очень много сил и энергии, одолев в тяжелейшем бою со счётом 3:2 очень сильного соперника из Кубы. Как итог, в финале равной борьбы не получилось. Советский боксёр не смог противопоставить сопернику ничего существенного. Предложенный Спинксом высокий темп Рискиев не выдержал, ему дважды были отсчитаны нокдауны, а развязка наступила после того, как Майкл провёл апперкот по туловищу, Руфат согнулся, показывая, что удар был нанесён ниже пояса, но судья в ринге открыл ему третий отсчёт в этом матче. Рискиев не отказывался продолжать бой, но находился в плачевном состоянии, и рефери предложил ему проследовать в свой угол. Таким образом, встреча завершилась досрочной победой Спинкса в 3-м раунде” [38]

“Майкл учун олимпия турнири жуда осон бўлди. У рингга фақат икки марта чиқиб олтин медаль олди. Гап шундаки, 1/8 (нимчорак) ва ½ (ярим) финалда Майкл жангсиз ғолиб деб эълон қилинди. Унинг биринчи рақиби – Камерунлик Жан-Мари Эмебе – қуръа ташлангач Африка мамлакатларидан келган бошқа ҳамма спортчилар каби турнирни тарк этди: улар шу йўл билан Жанубий Африка Республикаси (ЖАР)даги ирқчилик (апартеид) сиёсатига қарши норозилик билдирдилар. Майкл чорак финалда поляк Ричард Пазиевични бир ёқлик қилди, ён томондаги барча беш ҳакамнинг карточкаларида кўрсатилганидек очколар бўйича ғолиб бўлди. Кейин румин Алек Настак жароҳати туфайли унга қарши рингга чиқмади. Финалда эса Майкл Спинкс ўзининг сарфланмаган ҳамма қувватини тўкиб солди. Афсуски, унинг шиддатли суръатдаги кўпзарбали ҳужумларига СССРлик боксчи Руфат Рисқиев дучор бўлди.

Олимпиададан ярим йил аввал бу рақиблар Тошкентда СССР-АҚШ матчи учрашувида учрашишганди. Ўшанда Рисқиев ўзининг ўзбекистонлик қадрдон мухлислари кўз ўнгида Майкл Спинксни уч марта нокдаунга учратганди ва жангни муддатидан аввал ғалаба билан якунлаганди. Лекин америкалик ўтган вақт давомида усталикда, шунингдек жисмоний ҳамда функционал тайёргарликда жуда ўсганди.

Ва, табиийки, финалга қадар Рисқиев 4 та, Спинкс эса – фақат битта жанг ўтказганлик факти муҳим роль ўйнади. Бунга қўшимча равишда, Руфат яримфиналда жуда оғир жангда Кубалик кучли рақибини 3:2 ҳисоби билан енгиб, жуда кўп куч ва қувват сарфлади. Натижада финалда тенг кураш содир бўлмади. Совет боксчиси рақибга қарши бирорта муҳим қаршилик қила олмади. Спинкс таклиф этган юқори суръат (темп)ни Рисқиев тутиб тура олмади ва унга икки марта нокдаун саноғи саналди. Майкл Руфат танасига апперкот (зарбаси)ни бергач, у букчайди ва зарба белдан пастга берилди деб кўрсатди. Лекин ҳакам ушбу матчда унга учинчи ҳисобни очди. Рисқиев жангни давом эттиришдан бош тортгани йўқ, лекин у аянчли аҳволда эди ва ҳакам унга ўз бурчагига боришни таклиф қилди. Шундай қилиб, учрашув Спинкснинг 3-раундда муддатидан аввал ғалабаси билан якунланди” [38]

Шундай қилиб, Руфат Рисқиев 1976 йилги Олимппиада финалида АҚШлик Майкл Спинксдан мағлубиятга учрашининг бешта сабаби бор.

Биринчидан, Руфат Рисқиевнинг доимий рақиби бўлмиш боксчи Вячеслав Лемешевнинг мураббийи Юрий Радоняк Руфат акага секундантлик қилгани ва танаффус пайтларида Руфат акага атайлабдан гапирмаганидир. Чунки секундантнинг муҳим вазифаси - боксчига гапириб маслаҳат бериб туришидадир ([11]-га қаранг).

Иккинчидан, финалга қадар Рисқиев тўртта, Спинкс эса – фақат битта жанг ўтказди.

Учинчидан, ярим финал босқичида руминиялик боксчи Алек Настак жароҳати туфайли
Майкл Спинксга қарши рингга чиқмади ва бу имконият ҳам унга финал учрашуви учун ўз кучини сақлашга хизмат қилди.

Тўртинчидан, Майкл Спинкс яримфинал учрашувини ўтказмай дам олаётган пайтда Руфат Рисқиев яримфиналда Кубалик кучли рақибига қарши оғир жанг ўтказиб, кўп куч-қувват сарфлаб 3:2 ҳисоби билан енгди.

Бешинчидан, Майкл Спинкс жуда катта бокс талантига эга боксчи эканлигини 1976 йилги Олимпиада мусобақаларидан кейин профессонал боксга ўтиб, жаҳон бокс тарихида кўпгина рекордлар ўрнатиш орқали исботлади.

Хоижлик бокс мухлислари Майкл Спинксга унинг Spinks фамилиясига уйқаш бўлган инглизча Jinx сўзини қўшиш орқали "The Spinks Jinx" лақабини беришди. “Jinx” сўзи ўзбекчада “Бахтсизлик келтирувчи” (“Приносящий несчастье”) [38], “Лаънати” (“Проклятие”) [39] деган маънони билдиради.

Ватандошимиз Руфат Рисқиевни 1976 йилги Олимпиада финалида мағлубиятга учратган “Бахтсизлик келтирувчи” Майкл Спинкснинг шахси ва боксда эришган муваффақиятлари ҳақида навбатдаги параграфда ёзаман.

19. «БАХТСИЗЛИК КЕЛТИРУВЧИ» МАЙКЛ СПИНКС

1270542626409737880sp (400x300, 47Kb)
Фото 9. Майкл Спинкс (1956). [40]

Боксчи Майкл Спинкс ҳақида умумий маълумот.

“Тўлиқ исми шарифи: ингл. Michael Spinks.
Лақаби: Бахтсизлик келтирувчи (ингл. Jinx).
Фуқаролиги: АҚШ.
Туғилган санаси: 1956 йил 13 июл (66 ёшда).
Туғилган жойи: Сент-Луис, Миссури, АҚШ.
(Бўйи: 190 см, А.Ш.).
Яшаш жойи: Сент-Луис, Миссури, АҚШ; Гринвиль, Делавэр, АҚШ.

Профессионаллик пиллапояси (карьераси).
Биринчи жанги: 1977 йил 16 апрел.
Охирги жанги: 1988 йил 27 июн.
Жанглар сони: 32.
Ғалабалар сони: 31.
Нокаут билан ғалабалар: 21.
Мағлубиятлар: 1.
Дуранглар: 0.
Ўтказилмаганлари: 0.

Ҳаваскорлик пиллапояси.
Жанглар сони: 100.
Ғалабалар сони: 93.
Нокаутлар: 35.
Мағлубиятлар сони: 7” [38]

Майкл Спинкс 1956 йил 13 июл куни Сент-Луис шаҳрида (АҚШ, Миссури штати) камбағал афро-америкаликлар оиласида туғилди. Майкл 4 ёшга кирганида - 1960 йилда отаси ўз оиласини ташлаб кетди. Онаси Кей олти ўғил ва бир қизини вояга етказишга мажбур бўлди. Майкл оиласи яшаётган маҳалла Сент-Луис шаҳрининг энг камбағал ва жиноятчилик авж олган жой эди. Маҳалла кўчаларида қора танли ўсмирлар гуруҳлари маҳалладаги болаларга кундуз кунлари ҳам тинчлик бермасди. Майклнинг Леон (1953-2021) исмли акаси кўча безориларининг ҳужумига учраб турарди. Бу ҳолат жонига тегиб, Леон 1969 йилда уйи яқинида жойлашган “Капри” номли спортзалга бориб боксни ўргана бошлади. Бироз вақт ўтгач у укаси Майклни ҳам бокс тўгарагига қатнашга кўндирди. [38], [40]

“Капри” мураббийи Джим Меррилл ўзининг ёш боксчиларини турли мусобақаларга жўнатиб турарди. Мусобақа ўтказиладиган ҳар бир кун учун овқатланишга беш доллардан пул тўларди. Ака-ука Спинкслар ушбу овқат пулидан тежаб, ўз оиласига моддий ёрдам беришарди. Мусобақа давомида кўпроқ пул олиш имкониятига эга бўлиш учун рингда рақибларини енгиш керак бўларди ва улар бунга қаттиқ ҳаракат қилишарди. Бунинг учун эса боксни яхши эгаллаш талаб қилинарди. Қўшимча равишда Майкл болалик йилларидан бошлаб газета тарқатиш орқали пул ишлаб ҳам онасига ёрдам берарди. [38], [40]

АҚШда 1927 йилдан бери ҳаваскор боксчилар ўртасида “Олтин қўлқоплар” номли миллий турнир ўтказилади. Ушбу турнир ғолибига боғичи олтин рангдаги қўлқоп кўринишида ясалган белбоғ берилади. Майкл 18 ёшлигида – 1974 йилда биринчи ўрта вазнда “Олтин қўлқоплар” турнирида ғолиб бўлди. Ушбу турнирда ғолиб бўлган боксчи АҚШ шаънини халқаро мусобақаларда ҳимоя қилиш ва профессионал боксга ўтиш ҳуқуқини қўлга киритади.

Майкл 1976 йилда иккинчи ўрта вазнда (75 кг) “Олтин қўлқоплар” номли миллий турнир ва АҚШ миллий олимпия саралаш турнири ғолиби бўлди. [38], [40] Унинг акаси Леон ҳам ярим оғир вазнда (81 кг) ғолиб бўлиб, 1976 йилги Монреал олимпиадасида қатнашиш ҳуқуқини қўлга киритди. [41]

Ака-ука Леон ва Майкл Спинкслар 1976 йилги Монреал олимпиадасида 75 кг ва 81 кг бўлган икки хил вазнда қатнашиб, иккаласи ҳам Олимпиада олтин медалини қўлга киритди. Олимпиада ўйинлари тарихида битта спорт турида битта олимпиадада қатнашиб, иккаласи ҳам олтин медал олган дастлабки ака-ука бўлишди. Майкл Спинкс ватандошимиз Руфат Рисқиев устидан финалда қандай қилиб ғалаба қозонгани ҳақида 17-18-параграфда ёзгандим.

Майкл Спинкс ҳаваскорлик боксида 100 та жанг ўтказгач тўхтатди. Улардан 93 тасида ғалаба қозониб, жумладан 35 тасида нокаут билан, 7 тасида мағлубиятга учради. [38], [40]

Олимпиададан кейин Леон Спинкс профессионал боксга ўтиб, супероғир вазнда жанглар олиб борди. Майкл 1977 йил 16 апрел куни профессионал рингда биринчи оғир вазнда Эдди Бенсонни биринчи раунддаёқ нокаутга учратиб ғалаба қозонди. [38], [40]

У профессионал боксдаги саккизинчи учрашувини 1978 йил 15 феврал куни ўтказди. У шу куни буюк Муҳаммад Алига қарши рингда жанг олиб бориб, уни енгди ҳамда жаҳон чемпиони бўлди. Лекин Леон Спинкс 1978 йил 15 сентябрида реванш матчида Муҳаммад Алига ютқазди. Умуман Леон Спинкс профессионал рингда 1977 йил 15 январдан 1995 йил 4 декабргача 46 та жанг ўтказиб, 26 тасида ғалаба қозонди (шулардан 14 наси нокаут билан), 17 тасида мағлубиятга учради ва 3 та жанг дуранг билан тугади. [39]

“Майкл Спинкснинг асосий зарбаси ўнг кросс эди. Унинг одатича у бу зарбани шу заҳотиёқ такрорларди. Айнан мана шу иккиланган ўнг зарбаси учун, шунингдек фамилияси билан уйқаш тушириш учун мухлислар уни "The Spinks Jinx" деган лақаб билан атай бошлашди. Ҳақиқатан, унинг ўнг қўли кўпгина рақиблари учун лаънати ёки бахтсизлик келтирар эди” [39]

Эслатиб ўтаман: Ўнг кросс (ингл. cross – хоч) – орқадаги қўл билан тўғридан зарба бериб, шу ҳолатда тана оғирлиги олдинги оёққа ўтказилади. Зарба уриладиган қўл томонга бутун танани, елкадан оёқ болдири (мускули) ва панжаларигача буриш орқали амалга оширилади (чап томон билан турганда ўнг зарба, ўнг томон билан турганда – чап зарба). [42]

Майкл Спинкс яримоғир вазнда WBA бўйича чемпионликка 1981 йил 18 июлдан 1985 йил 21 сентябргача, WBC бўйича чемпионликка 1983 йил 18 мартдан 1985 йил 21 сентябргача, IBF бўйича чемпионликка 1984 йил 25 февралдан 1985 йил 21 сентябргача эгалик қилди. [39]

У ўз унвонларини ўн марта ҳимоя қилгач, 1985 йилда оғирроқ вазнга ўтиб, супероғир вазндагилар билан жаҳон чемпионлиги учун жанг олиб борди.

Майкл Спинкс 1985 йил 21 сентябрда ўша пайтдаги чемпион Ларри Холмсни очколар бўйича мағлубиятга учратди ва Жаҳон чемпиони бўлди. У бу номни 1987 йил 19 февралгача сақлай олди.

Майкл Спинкс 1988 йил 27 июнда супероғир вазнда катта талант эгаси бўлмиш ва учта асосий бокс ассоциациялари WBC, WBA ва IBFнинг чемпионлик белбоғлари эгаси Майк Тайсон (Mike Tyson)га қарши рингда жангга тушди. Майк Тайсон биринчи раунддаёқ аввалига уни нокдаунга туширди. Нокдаундан кейин Майкл Спинкс яқинлашганидаёқ Тайсон қаттиқ зарба бериб уни нокаутга учратди. Яъни Майк Тайсон бор-йўғи 91 сония ичида Майкл Спинкс устидан нокаут билан ғалаба қозонди. Бу жангги учун мағлубиятга учраган боксчи - Майкл Спинкс 13 миллион доллар, ғолиб Майк Тайсон эса 22 миллион доллар олди. [39]

Шу мағлубиятдан кейин Майкл Спинкс профессионал боксни тарк этди. Шундай қилиб, Майкл Спинкс профессионал боксда 32 та жанг ўтказиб, 31 тасида ғалаба қозонди, улардан 21 таси нокаут билан тугади [39]. У бор-йўғи бир марта – Майк Тайсондан мағлубиятга учради.

Майкл Спинкс 1988 йилда боксни тарк этгач, бокс соҳасида у эришган муваффақиятлар бокс экспертлари томонидан юқори баҳоланди. Бокс соҳасида жаҳонда энг нуфузли The Ring журнали 2002 йилда уни яримоғир вазнда тарихда ўтган боксчилар орасида учинчи ўринга қўйди. Шу журналнинг 2002 йилда барча замонларда ўтган энг зўр юз нафар супероғир боксчи орасида Майкл Спинкс 42-ўринни эгаллади. [39]

Ню-Йорк (АҚШ) шаҳрида Бокс халқаро шуҳрат зали (International Boxing Hall of Fame) бор. Бу залга 1989 йилдан бери афсонавий боксчилар ва халқаро боксни ривожлантиришга катта ҳисса қўшган шахслар киритилади. 1994 йилда IBHOF га Майкл Спинкс номи киритилди. [39]

Жанубий Каролина штатида (АҚШ) Бокснинг жаҳон шуҳрат зали (World Boxing Hall of Fame (WBHOF)) бор. 1995 йилда Бокс халқаро шуҳрат зали (WBHOF)га ҳам Майкл Спинкс номи киритилди. [39]

Хулоса қилиб айтганда, ватандошимиз Руфат Рисқиев 1976 йилда Мелбурн олимпиадасида Майкл Спинксдек кучли рақибга қарши финалда жанг қилди ва мағлубиятга учради. Мағлубиятга учраш сабабларини 18-параграфда ёзгандим.

ДАВОМИ БОР
Рубрики:  ПРАВОЗАЩИТА
2023 YILGI MAQOLALARIM
SPORT

 

Добавить комментарий:
Текст комментария: смайлики

Проверка орфографии: (найти ошибки)

Прикрепить картинку:

 Переводить URL в ссылку
 Подписаться на комментарии
 Подписать картинку