ОСКАРГА ЛОЙИҚ ЎЗБЕК ФИЛМИ
КАРИМБЕРДИ ҲОЖИ ТЎРАМУРОДГА ОЧИҚ ЖАВОБ ХАТ
Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

Журналистика хавфли касбдир. Дунёда 2000-2024 йиллар давомида, яъни 25 йилда 1929 нафар журналист ўз касб бурчини бажариш чоғида ўлдирилди. Дунё бўйлаб журналист қотилликларининг 85 фоизи жазосиз қолмоқда ([1], [2]). Жумладан 2007 йил 24 октябр куни ўлдирилган қирғизистонлик ўзбек журналисти, ўзбекча “Сиёсат” газетасининг бош муҳаррири Алишер Соипов (1981-2007) қотиллари фош қилинмади. Ушбу филм ўлдирилган, калтакланган, ноҳақ қамалган ва ўз касб бурчларига содиқ қолаётган журналистлар ҳамда блогерларга бағишланади.
ФИЛМ МУАЛЛИФЛАРИ

МУНДАРИЖА

Кириш сўзи
1. Оскар мукофоти.
1.1. Тарихи.
1.2. Овоз бериш қоидаси.
1.3. Номзодлар.
1.4. Энг яхши халқаро бадиий филм.
1.4.1. Энг яхши халқаро бадиий филм учун Академия мукофоти.
1.4.2. Тарихи.
1.4.3. Мувофиқлик.
1.4.4. Тақдим этиш ва номзодлик жараёни.
1.4.5. Қабул қилувчи.
1.5. Оскар мукофотини олган Россия филми.
2. Ҳожи аканинг эътирози.
3. Ҳожи аканинг эътирозига жавобим.
4. Прокуратура: Шавкат Мирзиёев фикри.
5. Алишер Усмонов (1953).
6. Филм учун маблағ.
7. Эпизод 1. Ўқитувчи аёл ҳалокати.
8. Эпизод 2. 23 ёшли ўқитувчининг ўлимида ким айбдор?
9. Эпизод 3. Прокуратурадаги муҳокама.
10. Эпизод 4. Каримберди Тўрамурод ким ўзи?
11. Эпизод 5. Фурқат Мирзаев (1966-2017).
12. Эпизод 6. Шерали Жўраев (1947-2023).
13. Эпизод 7. Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф (1952-2015).
14. Эпизод 8. Гулнора Каримова (1972).
15. Эпизод 9. Жиноий иш қўзғатилиши.
16. Эпизод 10. Сохта жавоб.
17. Эпизод 11. Мени ўлди десалар, ишонманг!
18. Эпизод 12. Икки нусханинг суриштируви.
19. Эпизод 13. Мени заҳарлашди.
20. Эпизод 14. Бош прокуратура менга қарши уруш бошлади.
21. Эпизод 15. Мардикор аёллар ҳаётидан.
22. Эпизод 16. Чироқчилик Марғуба Рахмоновага ёрдам.
22.1. Мана сенга Янги Ўзбекистон!
22.2. Чироқчига боряпмиз.
22.3. Чироқчилик аёлни ва ўғилчасини кўргани бордик ...
22.4. Савобли ишга шерик бўлинг!
22.5. Хайрия акциямиз давом этаяпти.
22.6. Чироқчидаги оила учун.
22.7. Акциямиз муваффақият билан поёнига етди!
23. Эпизод 17. Ёзувчи бўлдим, шекилли ...
24. Эпизод 18. Юрак ҳуружи. Мен сиздан даво топдим ...
25. Эпизод 19. Журналистлар уюшмасига аъзолик.
26. Эпизод 20. Журналист Комил Алламжонов (1984).
26.1. Қисқача маълумот.
26.2. Иш фаолияти.
26.3. Президент матбуот котиби (2017-йил 1-декабр – 2018-йил 3-октябр).
26.4. Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги директори (2018-йил 28-ноябр – 2019-йил 2-фврал).
26.5. Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги директори (2019-йил 4-феврал – 2020-йил 29-январ).
26.6. Миллий масс-медиаларни қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш бўйича Жамоат фонди Васийлик кенгашининг раиси (2020-йил 31-январ – 2022-йил 26-июл).
26.7. Президент администрацияси раҳбарининг ўринбосари (2022-йил 26-июл – 2024-йил 30-сентябр).
26.8. Суиқасд.
26.9. Суиқасд тафсилоти менинг талқинимда.
26.10. Жиноий иш қўзғатилиши.
26.11. Амалдорларнинг лавозимдан озод этилиши.
26.12. Суд ҳукми.
26.13. Комил Алламжонов фикри.
26.14. Ҳожи акага маслаҳатим.
27. Эпизод 21. "Ўн саккиз ёшимда эди" қўшиғи.
28. Шундай кун келади. Хотима ўрнида.
Фойдаланилган адабиётлар.

КИРИШ СЎЗИ

Ҳожи ака, сиз кўпгина ҳикояларингиз қаҳрамонлари тақдири ҳақида ҳаяжон ва кўз ёшларингиз билан ёзгансиз. Ҳикояларингиз ва китобларингиз қаҳрамонларини бошқа бировлар ихтиёрига ташлаб кетманг. Уларни кинода тасвирланишига ўзингиз имкон беринг.

Сиз ҳаётий ҳикояларингиз ва китобларингиз асосида Америка Кино санъати ва фанлари академиясининг киномотографияда умрбоқий муваффақияти учун Оскар мукофотига лойиқ кино яратишингиз мумкин ва кераклиги ҳақида ушбу мақоламни ёзмоқдаман. Уни Очиқ хат кўринишида ёзаётганлигим сабаби. Сиз билан мен умримизнинг катта қисмини яшаб қўйдик, кўпи кетиб ози қолди. Ушбу мақолам орқали 71 йиллик умримда орттирган ҳаётдаги тажрибаларим асосида орқамиздан ўсиб келаётган ёшларимизга муҳим маълумотлар ва маслаҳатларимни етказмоқдаман. Доно ота-боболаримиз айтганидек, “Қизим сизга айтаман, келиним сиз эшитинг” мақолига амал қилиб Очиқ хат кўринишида ёзмоқдаман.

Филм давомида кўпгина кадрлар бурчагига воқеа рўй берган санаси ёзилса, филмнинг нақадар ҳаётийлиги яна бир карра исботланади.

Муҳим маслаҳат. Ҳожи ака, сизда кўп йиллардан бери “босмачилар” деб нотўғри аталган, ва Туркистон озодлиги учун мардона курашган ота-боболаримиз ҳақида тарихий филмлар олиш орзуингиз бор. Дунёдаги миллионлаб киномухлислари, жумладан мен ҳам филм қаҳрамони ғалабаси билан якунланадиган филмни завқ билан томоша қиламиз. Чунки бундай филмлар адолат адолатсизлик устидан, яхшилик ёмонлик устидан ғалаба қозонишига умид уйғотади ва адолат учун, яхшилик учун курашга ундайди.

Филм қаҳрамонлари мағлубиятга учраб ҳалок бўлишлари билан тугайдиган филмларни киномухлислари кам кўради ва бу филмларга одатда совуқ муносабатда бўлишади.

Тарихдан маълумки, 1920-1930 йиллардаги Туркистон миллий-озодлик ҳаракати мағлубият билан тугаган, кўпгина қурбошилар мардларча ҳалок бўлган. Бундай филмлар халқаро кинофестивалларда камдан-кам ҳолларда юқори ўрин эгаллайди ва ҳоказо.

Хуллас калом, “босмачилар” деб нотўғри аталган Туркистон миллий-озодлик ҳаракатига доир тарихий филм иқтисодий жиҳатдан ўзини оқлай олмайди. Шу сабабли кейинги филмларни олишга иқтисодий имкон яратиб бермайди.

Демак, олдин халқаро кинофестивалларда юқори ўрин оладиган, интернет сайтларида миллионлаб киномухлислари томоша қиладиган, бошқа давлатлар телекомпанияларига сотиш орқали мумай даромад келтирадиган ҳаққоний филм ишламоғимиз керак. Ундан келадиган даромаднинг бир қисмидан фойдаланиб сиз орзу қилаётган Туркистон миллий-озодлик ҳаракатига доир тарихий филмни олишимиз мумкин бўлади. Мана шу сабабларга кўра, сиз аввал “Ўзбек журналисти” филмини олишга саъй-ҳаракат қилишингиз ўринлидир, иншааллоҳ.

“Ўзбек журналисти” филми қаҳрамони бўлмиш журналист Каримберди ҳожи Тўрамуроднинг савобли ва қатъий саъй-ҳаракатлари, Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевнинг адолатни қўллаб-қувватлаши эпизодлари филм муваффақиятини таъминлайди, иншааллоҳ.

1. ОСКАР МУКОФОТИ


Фото 1. Америка Кино санъати ва фанлари академиясининг киномотографияда умрбоқий муваффақияти учун Оскар мукофоти ([3]). Оскар ҳайкалчасининг баландлиги 33,5 сантиметр ва оғирлиги 3,5-3,85 килограмм. У олтин билан қопланган британия қотишмасидан ясалган ва қора мармар пойдеворга ўрнатилган (британия қотишмаси асосан қалай (85%-93%) ва сурмадан (10 %гача) иборат оқ қотишма). [4]

1.1. ТАРИХИ

“Америка Кино санъати ва фанлари академиясининг 1929 йилда тузилган, 1940 йиллардан бери Оскар номи билан танилган, Оскар мукофоти анъанавий равишда кино ижодкорларига филмларни яратишга қўшган ҳиссаси учун тақдим этиладиган Америка кино мукофоти. Тақдирлаш маросими ҳар йили Лос-Анджелесдаги «Долби» театрида ўтказилади ва дунёнинг ўнлаб мамлакатларида жонли эфирда намойиш этилади. Американинг “Metro-Goldwyn-Mayer” киностудияси раҳбари Луи Барт Майер томонидан 1929 йилда АҚШ киноси ва унинг ривожига катта ҳисса қўшган киноижодкорларни рағбатлантириш мақсадида тақдим этилган мукофот дунёдаги энг қадимги доимий ва ҳозирда фаолият юритаётган кино мукофотларидан биридир.

Ҳозирда Оскар мукофоти 23 та асосий йўналиш (номинация) бўйича топширилади.

- Энг яхши режиссура - 1929-йилдан;
- Энг яхши оператор иши - 1929-йилдан;
- Энг яхши эркаклар роли - 1929-йилдан;
- Энг яхши иккинчи даражали эркаклар роли - 1936-йилдан;
- Энг яхши аёллар роли - 1929-йилдан;
- Энг яхши иккинчи даражали аёллар роли - 1937-йилдан;
- Энг яхши ссенарий-адаптация - 1929-йилдан;
- Энг яхши оригинал ссенарий - 1941-йилдан;
- Энг яхши монтаж - 1935-йилдан;
- Йилнинг энг яхши филми – 1929-йилдан;
- Энг яхши анимацион тўлиқ метражли филм - 2002-йилдан;
- Энг яхши рассом-постановкачи/декоратор иши - 1929-йилдан;
- Энг яхши либослар дизайни - 1949-йилдан;
- Энг яхши ҳужжатли қисқа метражли филм - 1943-йилдан;
- Энг яхши мусиқа - 1935-йилдан;
- Энг яхши қўшиқ - 1935-йилдан;
- Энг яхши визуал эффектлар - 1940-йилдан;
- Энг яхши грим - 1982-йилдан;
- Энг яхши овоз - 1930-йилдан;
- Энг яхши халқаро бадиий филм – 1957-йилдан;
- Энг яхши анимацион қисқа метражли филм - 1931-йилдан;
- Энг яхши бадиий қисқа метражли филм - 1932-йилдан;
(- Энг яхши ҳужжатли тўлиқ метражли филм; Бу йўналиш [4]-манбада ёзилмаган. Ш.А.)

2024-йил феврал ойида Академия Оскарнинг янги номинациясини эълон қилди: 2026-йилдан бошлаб мукофот филмдаги энг яхши кастинг учун берилади.

2025-йил апрел ойида Академия 2028-йилда 100-Оскар мукофотлари маросимида биринчи марта тақдим этиладиган “Энг яхши каскадёр дизайн” номинацияси яратилишини эълон қилди.” [4]

1.2. ОВОЗ БЕРИШ ҚОИДАСИ

Америка Қўшма Штатлари (АҚШ)да “АҚШда хизмат кўрсатган артист”, “АҚШ халқ артисти” деган унвонлар йўқ. Чунки бундай унвонларни юқори мартабали амалдорлар тавсияси билан давлат раҳбарининг фармонига асосан берилади. Шу сабабли талантли инсоннинг меҳнати натижаларини белгилаб, унвон берилиш жараёнларида турли хил адолатсизликлар учраб туради.

АҚШда бундай адолатсизликларга йўл қўйилмайди. АҚШда талантли инсоннинг меҳнати натижасини ҳақиқий рақобат шароитида, халқ тан олган шу соҳа мутахассислари яширин овоз бериш асосида Оскар мукофоти сифатида берилади. Оскар мукофотини олган шахс ўз соҳасида жюри аъзолари сафига қўшилади ва навбатдаги йилдан бошлаб овоз бериш ҳуқуқига эга бўлади. Масалан, “Энг яхши филм” йўналишида Оскар мукофоти учун ҳозир 7000 дан ортиқ кино мутахассилари яширин овоз беришади. Шу сабабли АҚШда ҳар бир талантли инсоннинг таланти ва меҳнати Оскар мукофотини олган ёки олмаганлиги, олган бўлса нечи марта олишга муваффақ бўлганлиги билан ўлчанади.

АҚШда инсон ижодининг бошқа соҳаларида ҳам, масалан қўшиқчилик соҳасида, Оскарга ўхшаш мукофотлар бор ва улар соҳиблари ҳам шу соҳада тан олинган инсонларнинг яширин овоз бериш йўли билан аниқланади.

“Академия, 2018 йил бошидан бошлаб, 17 хил гилдияга бўлинган 7000 дан ортиқ овоз берувчи аъзолардан иборат. Энг йирик гилдия актёрлар гилдиясидир (1311 овоз берувчи аъзо). Ҳар бир гилдия ўз тоифасида овоз беради (актёрлар энг яхши аёл роли, энг яхши эркак роли, энг яхши иккинчи пландаги актриса, энг яхши иккинчи пландаги актёр ва бошқалар учун овоз беришади). “Энг яхши ҳужжатли фильм”, “Энг яхши чет тилидаги фильм”, “Энг яхши пардоз”, “Энг яхши қисқа метражли фильм”, “Энг яхши овозли монтаж”, “Энг яхши махсус эффектлар” номинациялари бўйича номзодлар ва ғолибларни танлаш учун Академиядан ташқарида махсус овоз бериш гуруҳлари ташкил этилади.
(Гилдия (нем. Гилде — «бирлашма, корпорация»; қадимги немисча гилда, гелда, гилдомиа — «тўлов») — бир хил ёки ўхшаш касб ёки мақсадларга эга бўлган 10-15 кишидан (ҳунармандлардан) иборат устахона, уюшма. Америка Режиссорлар Гилдияси (ДГА) - Қўшма Штатлардаги кино ва телевидение режиссёрлари манфаатларини ифодаловчи гилдиядир.
Экран актёрлари гилдияси - Қўшма Штатлардаги актёрлар касаба уюшмаси. - Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

Академиянинг барча аъзолари фақат битта тоифада овоз беришади: “Энг яхши филм”.” [4]

1.3. НОМЗОДЛАР

“Расмий номи Хизматлари учун Академия мукофотлари. Мукофотлар тақвим йили кетма-кет камида етти кун давомида Лос-Анжелес округи кинотеатрларида намойиш этилган фильмлардаги санъатга қўшган улкан ютуқлари ва ҳиссаларини эътироф этиш учун топширилади. Масалан, 2008-йилда 80-Оскар мукофотини топшириш маросими бўлиб ўтган ва 2007-йил 1-январдан 31-декабргача чиққан фильмлар мукофотга лойиқ деб қаралиши мумкин эди.

Номзодлар давомлиги камида 40 дақиқа бўлган (қисқа метражли фильмлардан ташқари) ва қуйидаги форматларда суратга олинган фильмлар бўлиши мумкин:
- 35 мм ёки 70 мм плёнка;
- СТ 428-1:2006 Д-Cинема Дистрибутион Мастерга мувофиқ, камида 2048х1080 ўлчамли прогрессив сканерлаш билан сониясига 24/48 кадрли.” [4]

23 та йўнашишдан биз учун муҳим бўлган “Энг яхши халқаро бадиий филм учун Академия мукофоти” йўналишини батафсилроқ қараб чиқайдик.

1.4. ЭНГ ЯХШИ ХАЛҚАРО БАДИИЙ ФИЛМ

1.4.1. ЭНГ ЯХШИ ХАЛҚАРО БАДИИЙ ФИЛМ УЧУН АКАДЕМИЯ МУКОФОТИ

“Энг яхши халқаро бадиий филм учун Академия мукофоти (2020 йилгача хорижий тилдаги энг яхши филм сифатида танилган) ҳар йили АҚШда жойлашган Кино санъати ва фанлари академияси (AMPAS) томонидан топшириладиган Академия мукофотларидан биридир. У Қўшма штатлардан ташқарида ишлаб чиқарилган, асосан инглизча бўлмаган диалог трекига эга узун метражли кинофилмга берилади.

Академия томонидан 1947 йилдан бери чет тилидаги фильмларга берилган етмиш еттита
мукофотдан олтмиштаси Европа фильмларига, тўққизтаси Осиё филмларига, бештаси Африка Америкаси филмларига топширилди. Италиялик кинорежиссёр Федерико Феллини ҳаёти
давомида тўртта энг яхши хорижий кино академияси мукофотига сазовор бўлган
кинофилмларни режиссёр қилган, бу рекорд 2024-йилда ҳам тенгсиз бўлиб қолмоқда (агар махсус мукофотлар ҳисобга олинса, Феллини рекордини унинг ватандоши Витторио Де Сика
тенглаштиради).” [5]

1.4.2. ТАРИХИ

“1929 йилда илк марта Оскар мукофотини топшириш маросими бўлиб ўтганида, ҳеч бир чет тилидаги филм тақдирланмаган.

1956-йил (29-чи) Академия мукофотлари учун энг яхши чет тилидаги фильм мукофоти сифатида танилган рақобатбардош Академия мукофоти инглиз тилида сўзлашмайдиган
фильмлар учун яратилган ва ўшандан бери ҳар йили берилиб келинмоқда.

2019-йил 23 апрелда бўлиб ўтган академия бошқарувчилар кенгаши йиғилишида ушбу номинация 2020-йилда 92-Оскар мукофотини топшириш маросимидан бошлаб “Энг яхши халқаро тўлиқ метражли фильм” номини олиш тўғрисида қарор қабул қилинди.” [5]

1.4.3. МУВОФИҚЛИК.

“Бошқа Академия мукофотларидан фарқли ўлароқ, Халқаро бадиий филм мукофоти танловда
иштирок этиш учун филмларнинг АҚШда чиқарилишини талаб қилмайди. Категорияда
рақобатлашадиган филмлар биринчи марта академия қоидаларида белгиланган
мувофиқлик даврида тақдим этилган мамлакатда чиқарилган бўлиши ва тижорий кинотеатрда
кетма-кет камида етти кун намойиш этилган бўлиши керак. Категорияга мувофиқлик муддати бошқа тоифалар учун талаб қилинганидан фарқ қилади: Халқаро бадиий филм тоифаси учун
белгиланган мукофот йили одатда аниқ календар йилига тўғри келадиган оддий мукофот
йилидан олдин бошланади ва тугайди. Масалан, 80-Оскар мукофоти учун чиқиш муддати 2007-йил 30-сентябрда белгиланди, бошқа тоифалар учун саралаш босқичи эса 2007-йил 31-декабргача узайтирилди.

Яна бир дисквалификаcия қилувчи омил - бу филмнинг кинотеатрда намойиш этилишидан олдин телевизор ёки Интернет орқали узатилиши.” [5]

1.4.4. ТАҚДИМ ЭТИШ ВА НОМЗОДЛИК ЖАРАЁНИ

“Ҳар бир давлат (АҚШдан ташқари) академияга ўзининг энг яхши филми деб ҳисоблаган
фильмни тақдим этишга таклиф қилинади. Ҳар бир давлатдан фақат битта фильм қабул
қилинади. Ҳар бир мамлакатнинг расмий тақдимотини белгилаш кино саноати вакилларидан
иборат ташкилот, ҳакамлар ҳайъати ёки қўмита томонидан амалга оширилиши керак. Мисол
учун, Британия аризаси Британия Кино ва телевидение санъати академияси томонидан, Бразилия аризаси эса унинг Маданият вазирлиги қошидаги қўмита томонидан тақдим этилади. Танлов
гуруҳи аъзоларининг исм-шарифлари академияга юборилиши керак.

Ҳар бир давлат ўзининг расмий киришини тайинлаганидан сўнг, тақдим этилган барча
филмларнинг инглиз тилидаги субтитрли нусхалари Чет тилдаги филмлар бўйича мукофот
қўмитаси(лар) томонидан кўрсатилади, унинг аъзолари яширин овоз бериш йўли билан бешта
расмий номинацияни танлайди. Ушбу процедура 2006 (79-чи) Академия мукофотлари учун бироз ўзгартирилди: расмий номзодлар эълон қилинишидан бир ҳафта олдин тўққизта филмнинг
қисқа рўйхати эълон қилинди ва Нью-Йорк шаҳрида жойлашган Академиянинг 10 нафар аъзосини ўз ичига олган кичикроқ 30 аъзолик қўмита уч кун давомида сараланган бешта расмий филмларни кўриб чиқди. 2020-йил (93-чи) Академия мукофотлари учун тартиб яна ўзгартирилди, бу эса Академиянинг барча аъзоларига ушбу танлов жараёнида иштирок этиш
имконини берди. 2022-йилдан бошлаб икки қўмита тизими ўн бешта филмни қисқа рўйхатини тузадиган “Халқаро бадиий фильмлар бўйича дастлабки қўмита” ва якуний беш
номзодни қисқартирадиган “Халқаро бадиий филм номзодлари қўмитаси” билан тикланди.” [5]

1.4.5. ҚАБУЛ ҚИЛУВЧИ

“Ғолиб фильм продюсерларига алоҳида бериладиган “Энг яхши филм” Академияси мукофотидан фарқли ўлароқ, Халқаро бадиий филм мукофоти тақдим этаётган мамлакат ва умуман кино
ижодкорлари учун жамоавий мукофот ҳисобланади.

Айни пайтда Халқаро бадиий филмлар тоифасини тартибга солувчи қоидаларда айтилишича,
"Оскар статуеткаси (Оскар) филмга берилади ва филмнинг ижодий истеъдодлари номидан
режиссёр томонидан қабул қилинади. Академия мукофотлари мақсадларида мамлакат номзод
сифатида кўрсатилади. Режиссёрнинг исми статуеткада мамлакат ва филм номидан кейин
кўрсатилади.” [5]

“Академия кучли афзал деб ҳисоблайдиган жанр ва мавзулар борлигини кўпинча таъкидлашади. Шу муносабат билан, Оскар ўлжаси тушунчаси мавжуд - Оскарни ютиб олиш умидида яратилган фильм. Асосий Оскар, айниқса, энг яхши фильм учун, кўпинча драма жанридаги фильмлар номзодини қўяди. Статистик маълумотларга кўра, "энг яхши фильмлар"нинг 89% ва номзодларнинг 85% ушбу жанрга тегишли. Айниқса, кўпинча биографик драмалар мукофотланади. 2010 йилдан бери саккизта "энг яхши фильм" таржимаи ҳол ва реал воқеаларга асосланган; 2015 ва 2016-йилларда бундай фильмлар ҳаттоки энг яхши фильм учун номзодларнинг ярмини, 2019 ва 2021-йилларда эса ярмидан кўпини ташкил қилган. Бундай фильмлардаги актёрлар ҳам кўпроқ (Оскарга) номзод бўлишади.” [4]

Ҳожи ака, эътибор беринг: “Айниқса, кўпинча биографик драмалар мукофотланади. 2010 йилдан бери саккизта "энг яхши фильм" таржимаи ҳол ва реал воқеаларга асосланган; 2015 ва 2016-йилларда бундай фильмлар ҳаттоки энг яхши фильм учун номзодларнинг ярмини, 2019 ва 2021-йилларда эса ярмидан кўпини ташкил қилган. Бундай фильмлардаги актёрлар ҳам кўпроқ (Оскарга) номзод бўлишади.” [4]

Ҳожи ака, сизнинг журналистик фаолиятингиз, таржимаи ҳолингиз ва реал воқеалар асосида олинадиган “Ўзбек журналисти” филми “Энг яхши халқаро бадиий филм” йўналишида Оскар мукофотини олиши катта эҳтимолга эгадир ва асосий талабгорлардан биридир.

1.5. ОСКАР МУКОФОТИНИ ОЛГАН РОССИЯ ФИЛМИ

Оскар мукофотини олиш мумкинлигига битта мисол келтирай.

"Москва слезам не верит” (“Москва кўз ёшларга ишонмайди") - режиссёр Владимир Меншов томонидан суратга олинган совет мелодрама филми. Филм премераси 1979 йил охирида Москвадаги "Звезднй" кинотеатрида бўлиб ўтди. Жаҳон премераси 1980-йил 11-февралда бўлиб ўтди. Бу СССРда 1980-йилда энг кўп даромад келтирган филм эди (90 миллионга яқин томошабин билан). 1981 йилда филм «Энг яхши чет тилидаги филм» учун Оскар ва СССР Давлат мукофоти билан тақдирланган.

Филмнинг бюджети жуда оддий бўлиб, 550 минг рублни ташкил этди.

Меншовнинг филми Канн кинофестивалининг “Олтин палма” ғолиби, япониялик режиссёр Акира Куросава суратга олган “Жангчи сояси” филмидан ҳам ўзиб кетди. Акира Куросава аввалроқ “Дерсу Узала” совет филми учун ушбу йўналишда “Оскар” олганди.” [49]

"Москва слезам не верит” филми Оскар мукофотини олишининг асосий сабабларидан бири – унинг ҳаётий эканлигидадир. Филм ташкилотчилари ва қаҳрамонлари 1980-йиллар бошида қандайдир тадбирда қатнашиш учун Жанубий Африка Республикасига боришади. Филм намойиш қилингач, киномухлислар билан учрашув бўлади. Шунда шу мамлакат фуқароларидан бири бўлмиш қора танли аёл келиб, филмдага каби воқеалар унинг бошидан ўтганини айтиб, ҳаётий филм учун режиссер Владимир Меншовга ўз миннатдорчилигини билдиради. Ушбу учрашув ҳақида Владимир Меншов Совет Иттифоқи телевидениеси орқали сўзлаганда кўргандим.

2. ҲОЖИ АКАНИНГ ЭЪТИРОЗИ

Мен 2025 йил 13 май куни Фейсбукдаги саҳифамда “Ўзбек журналисти” филми. Каримберди ҳожи Тўрамуродга Очиқ хат”ни чоп қилдим ([6]). Жумладан мен бундай ёзгандим.

«Менимча, сиз ҳикояларингиз ва китобларингиздаги қизиқарли сюжетларни, яъни қаймоғини йиғиб, 80-100 та эпизодлар тўпламини тайёрлашингиз керак. Ушбу ҳикояларингиз ва китобларингиз матни файлларда тайёр эканлигини ҳисобга олсак, бундай эпизодлар тўпламини тайёрлашингиз кўп вақт талаб қилмайди. Кинода бу эпизодларни бирлаштирадиган инсон – ўзбек журналисти ва ёзувчиси Каримберди ҳожи Тўрамурод бўлади, иншааллоҳ. Сиз “Ўзбек журналисти” филми қаҳрамони бўлганлигингиз сабабли киноссенарийни бошқа малакали ссенарист 80-100 та эпизодларингиз асосида ёзиши мақсадга мувофиқдир.” [6]

Ҳожи ака, сиз менинг “Ўзбек журналисти” филми. Каримберди ҳожи Тўрамуродга Очиқ хат” номли таклифим остига қуйидаги постингни ёзибсиз.

“Шуҳратжон ака, Сиздан Аллоҳ рози бўлсин, мени ўзимдан ҳам яхшироқ билар экансиз, ҳайратдаман!

Гап шундаки, менинг хотирам жуда ёмон. Бу руҳий босимлар остида яшаганим, қалбан ҳаловатим йўқлигидан бўлса керак. Сиз санаган кўпгина гапларни ёзганингизни ўқиб, эсладим...

Бунақа гапларни ёзманг, менинг кўнглим бўш...

Аммо сиз айтган кино ҳеч қачон олинмайди, ҳеч ким олмайди. Сабаби мен ҳақимда ҳамма ҳам Сиздек фикрда эмас!

Онгли фаолиятим халқнинг манфаати учун кечди. Аммо "каттакон" зоти бор эканки, бирортаси халқни ўйламас экан, "каттакон" борки, халқнинг душмани экан. "Каттакон" борки, имкони борича халқнинг терисини шилиш ҳақида ўйлар экан. У юздан "каттакон"лар мени ҳам душман ўлароқ кўрдилар. "Каттакон" борки, мени ёмон кўрди.

Кино эса, ўша "каттакон"ларнинг қўлида, ака!” [6]

3. ҲОЖИ АКАНИНГ ЭЪТИРОЗИГА ЖАВОБИМ

Ҳожи ака, бир томондан сизнинг бу эътирозингизга қўшиламан. Лекин иккинчи томондан эътирозингизга эътирозим бор, яъни муаммони бошқача йўл билан ҳал қилиш имкони бор.

Ўзбекистонда прокуратура идоралари кўп йиллардан бери барча фаол инсонларни назорат остига олган, жуда кўп инсонларга, жумладан сиз ёзган “каттакон”ларга қарши жиноий иш очган. Бундай жиноий ишлар прокуратура идоралари сейфларида ва компютер файлларида қалашиб ётибди.

Сиздек, мендек эркин фикрловчи ўзбек зиёлилари анча йиллар олдин прокуратура органларидаги қора рўйхатга киритилганмиз. Агар бирорта "каттакон"сиз билан мен режалаштирган “Ўзбек журналисти” филмига маблағ ажратса, прокуратура идораларининг тазйиқи остида қолади. Мабодо ушбу "каттакон" ҳалол ишлаётган бўлса, унинг яқин қариндошлари, фарзандларини тазйиқ остига олиб, уларга қарши жиноий иш қўзғатишлари мумкин.

Ватанимиздаги прокуратура идораларида деярли ҳар бир зиёли, ўқимишли инсонларга, ҳатто парламент депутатлари ва сенаторларни у ёки бу даражада бадном қилувчи материаллар (компромат) тўплаб қўйилган. Шу сабабли депутатлар ва сенаторларнинг кўпчилиги йиғилишларда танқидий фикр билдираолмай ўтиришади. Соддароқ қилиб айтганда, "каттакон"лардан кўпчилиги сиздек ва мендек ўзгача фикрловчиларга қишда қор беришдан қўрқишади.

Ҳамма нарса ҳам, жумладан кино ҳам "каттакон"лар қўлида эмас. Чунки Ҳожи ака, биз “Ўзбек журналисти” филмига маблағни бошқача йўл билан топамиз, иншааллоҳ. Мен айтган ва сиз ёзадиган ссенарий лойиҳаси тайёр бўлгач, ўзингиз миллиардер Алишер Усмонов билан учрашув белгилаб суҳбатлашасиз. Алишер ака ҳақида, унинг бойлиги ва сахийлигига доир айрим маълумотларни бешинчи параграфда келтираман.

4. ПРОКУРАТУРА: ШАВКАТ МИРЗИЁЕВ ФИКРИ

Бугунги кунда Ватанимизда асосан тўртта ҳокимият: Президент (ижроия) ҳокимияти, Парламент (қонунчилик) ҳокимияти, Суд ҳокимияти ва Прокуратура (Давлат хавфсизлиги хизмати билан бирга) ҳокимияти фаолият олиб бормоқда. Демократик давлатда тўртинчи ҳокимият – бу оммавий ахборот воситаларидир. Прокуратура ўз ҳокимиятини сақлаб қолиш учун журналистлар, блогерларни қаттиқ тазйиқ қилмоқда, сохта судларни уюштириб катта жарималар солмоқда ва қамамоқда.

Тарихда бобокалонларимиз маркази бугунги Ўзбекистонда бўлган Марказий Осиё ҳудудида 120 та давлат, жумладан 16 та салтанат барпо этишган [7, 42-б.]. Улардан бирортаси давлат бошқарувида прокуратура органларини ишлатишмаган. 1722 йил 12 январда бўлажак Россия императори Пётр 1 нинг шахсий Олий фармонига мувофиқ Россия прокуратураси бошқарувчи Сенат томонидан ташкил этилган. Прокуратура органлари босқинчи Чор Россияси орқали Марказий Осиёга, жумладан Ўзбекистонга олиб келинган.

2017 йил 2 август куни Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев ўтказган видеоселектор йиғилишида прокурорлар ҳақида қуйидаги гапларни айтди. Шавкат Мирзиёев айтган ушбу видео лавҳа кино бошида янграши жуда муҳимдир.

“Мен ўзи прокурор деган одамни, кечирасизлар-у, жуда ёмон кўраман. Буни очиқча айтяпман. Нимага десангиз, мен район ҳокими бўлганман, вилоят ҳокими бўлганман. Бу ноинсофларнинг ғўддайишини, прокурорча бўлиб, дарров юриши ўзгариб қолишини, одамни менсимаслигини жуда яхши биламан. Вой-буй. Ўзи биринчи ўғри улар. Ҳаммани тағин ўғриликка даъват қилади. Энг катта ўғри улар. Мана бугун янги прокурор қўйдик. 80 фоиз одамни ўзгартириб олдинги тизимдан, олдинги бош прокурор қолдирган ўғрилик тизимидан 20-15 фоиз одамни ажратдик. Файзиев ҳам ўша тизим одами. Ё прокурор ҳалол бўлиб ишлайди, ё умуман прокуратурани йўқ қиламан. Бу одамларнинг бошига бало, прокурор деган бало. Прокурор қачон яхши яшайди? Халқ яхши яшаса. Буларнинг уйларига қаранглар. Тагидаги машиналарига қаранглар. Нима булар атом реактори ихтиро қилаяпдими? Ҳамма нарса билинади. Лекин таниш-билиш билан прокурор бўлиб олган. О-о ғуддаяди. Шунинг учун ман буларни ёмон кўришим эсидан чиқиб кетган эди. Ҳозир мана 80 фоиз ҳалол-пок ишлашга ҳаракат қилаётганлар ишлаябди. Ман ҳаммасини биламан. Арқонни узун қўйиб қўйганман ҳозирча. Бирров тортиб оламиз. Давлат билан ким ҳазиллашади? Ҳеч ким, ҳеч қачон ҳазиллашаолмайди. Ҳеч ким, ҳеч қачон. Халқ. Яна бир марта халқ. Бу гапларни айтиш осон эмас. Лекин ман ҳамма билсин деяпман. Биз учун ҳеч ким авторитет эмас. Битта халқ. Яна бир марта халқ” [9]

5. АЛИШЕР УСМОНОВ (1953)


Фото 2. Алишер Усмонов (1953). Тошкент. 2025 йил. [10]

“Тўлиқ исми Алишер Бурҳонович Усмонов.
Туғилган йили 1953 йил 9 сентябр.
Туғилган жойи Ўзбекистон, Наманган вилояти, Чуст тумани.
Ёши 71 ёш.
Миллати Ўзбек.
Фуқаролиги Россия фуқароси.
Бўйи 175 сантиметр.” [11], [12]

“Алишер Усмонов 2005 йилдан 2020 йилгача турли ташаббусларга 2,6 миллиард доллардан ортиқ сармоя киритиб, (дунёдаги) энг йирик хайриячилардан бирига айланди. 2013 йилда у Forbes талқини бўйича россиялик хайриячилар рейтингида биринчи ўринни эгаллади.

2019 йил декабр ойида у Олимпиада ҳаракати асосчиси Per de Kubertin қўлёзмасини 8,8 миллион долларга сотиб олди ва Лозаннадаги Олимпия музейига берди.

2019 йилда Ўзбекистондаги лойиҳаларга, жумладан қишлоқ ҳудудларини тараққий қилиш учун 300-400 миллион доллар сармоя киритганини эълон қилди.

Шу 2019 йилнинг июн ойида Усмонов Европа Лигаси саралаш ўйинларига тайёргарлик кўриш учун Тўла шаҳридаги “Арсенал” клубига 600 миллион рубл хайрия қилди.

Усмонов шунингдек, Қиличбозлик фахрийларини қўллаб-қувватлаш жамғармасига асос солди.
2020 йил апрел ойида USM жамғармаси Россиядаги тиббиёт ходимлари ва кўнгиллиларга ёрдам бериш учун 2 миллиард рублдан ортиқ маблағ ажратди. У ўша 2019 йилда COVID-19 га қарши кураш учун Россияда 126 миллион доллар ва Ўзбекистонда 25 миллион доллар хайрия қилиб, бу курашнинг энг йирик хайриячисига айланди. Ўша йилнинг октябр ойида Усмонов Италиядаги Сардиния вилоятига 500 минг евро хайрия қилди.

У 2020 йил май ойида Ўзбекистон ва Қозоғистондаги сув тошқини қурбонларига ёрдам бериш учун 15 миллион доллар хайрия қилди. 2021 йилда The Sunday Times газетаси уни (дунёдаги) охирги икки ўн йилликнинг энг сахий хайриячиси деб топди.” [11], [12]

“Усмонов хайрия ишлари билан шуғулланади.

2007 йил сентябрь ойида у Олег Видов компаниясидан совет мултфильмларини тарқатиш бўйича шартнома сотиб олди ва келишувдан сўнг дарҳол уни Россиянинг “Бибигон” болалар телеканалига (кейинчалик “Карусел” телеканали) совға қилди.

2011-йил май ойида Усмонов The Sunday Times («Санди таймс») газетаси томонидан тузилган рейтингда Британиянинг энг йирик хайрия ташкилотчилари бешлигига кирди. Нашрнинг қайд этишича, бу савоб тадбиркорнинг “Санъат, фан ва спорт” жамғармасини молиялаштиргани;
Усмоновнинг 2010 йилдаги умумий хайрия харажатлари тахминан 126,5 миллион долларни ташкил этди.

2013 йилда Усмонов Форбес журналига кўра россиялик хайриячилар рейтингида биринчи ўринни эгаллади.

2014-йил 4-декабрда Усмонов Нью-Йоркдаги “Кристис”ким ошди савдосида Жеймс Уотсоннинг Нобел мукофотини (Уотсон сотишга мажбур бўлган) медалини 4,1 миллион долларга сотиб олди ва уни олимга қайтариб берди ва у шундай жавоб берди: “Бу ишора мени жуда ҳайратда қолдирди, бу унинг саратон касаллиги бўйича тадқиқотимга бағишланган тузилишига юксак баҳо берганидан далолат беради”. Шу билан бирга, 2022 йилда маълум бўлишича, 2014 йилдан 2022 йилгача Германияда банклардан россиялик миллиардер билан боғлиқ молиявий операцияларда гумон қилинган 90 дан ортиқ хабарлар келган.

Усмонов 2019-йилдан буён Ўзбекистондаги ижтимоий лойиҳаларга, жумладан, қишлоқларни ривожлантиришга 300-400 миллион доллар сармоя киритилишини эълон қилди.

2019-йил декабрида Усмонов аноним равишда замонавий Олимпия ҳаракати асосчиси Пер де Кубертен манифестининг қўлёзмасини “Сотбис”аукционида 8,8 миллион долларга сотиб олди ва икки ойдан сўнг Лозаннадаги Олимпия музейига совға қилди.

2020-йил апрел ойида УСМ фонди акциядорлари шифокорлар ва кўнгиллилар учун шахсий ҳимоя воситаларини харид қилиш ҳамда Россияда коронавирус билан касалланганларни даволаётган тиббиёт ходимларини молиявий қўллаб-қувватлаш учун 2 миллиард рублдан ортиқ маблағ ажратгани маълум бўлди.

2020 йилнинг май ойида Усмонов сув тошқини оқибатларини бартараф этиш ҳамда Ўзбекистоннинг чегарадош вилоятлари ва Қозоғистоннинг Туркистон вилоятининг жабрланган аҳолисига ёрдам бериш учун 15 миллион доллар хайрия қилган.

2020-йилдаги инқироз даврида Усмонов Жек Дорси ва Билл Гейтс билан бирга дунёдаги энг йирик хайриячилар учлигига кирди.

2020-йилнинг май ойида The Sunday Times («Санди таймс») газетаси Усмоновни Rich List рейтинги иштирокчилари орасида COVID-19 га қарши курашнинг энг йирик донори деб атаган. Нашр маълумотларига кўра, миллиардернинг хайриялари Россияда 126 миллион долларни, Ўзбекистонда эса 25 миллион долларни ташкил этган. У 2020 йил октябр ойи охирида Сардинияга (Италия) яна ярим миллион евро хайрия қилди ва буни "камтарона ҳисса" деб атади.

2020-йил сентябрь ойида Усмонов Болгария Ислом академиясига 15—20-асрларда Европа тилларида чоп этилган математика, фармакология, тиббиёт, ботаника, астрономия, мусиқа, фалсафага оид араб-мусулмон олимларининг 750 та китобдан иборат тўпламини совға қилди.

2019-йил декабрь, 2020-йил октабр ва 2021-йил май ойларида Усмонов ўмуртқа мушак атрофияси ташхиси қўйилган учта болани даволаш учун 2,4 миллион долларлик Золгенсма препарати учун маблағ йиғишни ёпди.

Ҳаммаси бўлиб, 2005 йилдан 2020 йилгача Усмонов хайрия ишларига 2,6 миллиард доллардан ортиқ хайрия қилган.

2021-йил май ойида Британиянинг The Sunday Times («Санди таймс») нашри хайриячилар рейтингида Усмоновни сўнгги 20 йилдаги энг саховатли хайриячи деб топди. Нашрнинг ёзишича, у шахсан ва ўз компаниялари орқали Россия ва Ўзбекистондаги хайрия ишларига 4,2 миллиард фунтдан ортиқ маблағ ажратган.

2022-йил декабр ойи бошида Усмонов “Russia Creative Awards” нинг ижодий соҳаларида йилнинг энг яхши хайриячиси деб топилди.” [50]

“Миллиардер Алишер Усмонов Forbes Russia талқини бўйича 2025 йил учун Россиянинг энг бой одамлари рейтингида тўққизинчи ўринни эгаллади. Нашр жами 146 миллиардерни рўйхатга киритган.

Forbes Усмоновнинг бойлигини 16,7 миллиард долларга баҳолаган. Унинг бойлиги 2024 йил давомида 3,3 миллиард долларга ўсди. Асли ўзбек бўлган миллиардер 2022 йилдан бери Тошкентда яшамоқда.” [11], [12]

ДАВОМИ БОР