Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

(ДАВОМИ 4) ГУЛНОРА КАРИМОВА ТАҚДИРИ (ПАРАГРАФ 19-20)

КИТОБИМНИНГ 2024 ЙИЛГИ ҚИСМИГА КИРИШ СЎЗИМ

“Гулнора Каримова тақдири” номли катта таҳлилий мақолам китобга айланмоқда. Уни 2023 йилда ёза бошладим ва биринчи қисмидаги дастлабки 19 та параграфини Фейсбукдаги саҳифамда ҳамда www.liveinternet.ru сайтидаги “Турон Шухратжони” кундалигимда (дневник) чоп қилдим [42]. “Гулнора Каримова тақдири” номли китобим мундарижасини келтирай.

МУНДАРИЖА

Андрей Малишконинг “Ҳақиқат” номли шеъри. Эркин Воҳидов таржимаси. [2]
Рустам Ғойиповнинг “Ҳақиқат” номли қўшиғи. [3]
Кириш сўзи.
Биринчи қисм. Гулнора Каримова тақдири.
1. 2014: Галима Бухарбаева фикри.
2. Таржимаи ҳоли.
3. Ижтимоий фаолияти.
4. Шахсий ҳаёти.
5. 2013-2014: Уй қамоғи.
6. 2015: Масхарабозлик суди.
7. Ислом Каримов қизи Гулнорани нега қутқара олмади?
8. 2016: Адвокат Грегуар Манжа (1971).
9. 2016: Грегуар Манжа ва Гулноранинг дастлабки учрашуви.
10. 2018: Грегуар Манжа ва Гулноранинг иккинчи учрашуви.
11. 2019: Грегуар Манжа ва Гулноранинг учинчи учрашуви.
12. 2019: Грегуар Манжанинг Ўзбекистонга кириши тақиқланди.
13. Гулнорага қарши айбловлар ва қамалиш саналари.
14. Дор остидан қочирилган терговчи.
15. 2018-2019: Қамоқдан озод қилиш баҳонасида провокация.
16. 2019: Прeзидeнтга ва халққа мурожаат.
17. 2019: 131 миллион долларнинг қайтиши.
18. 2019: Грегуар Манжага Гулнора билан учрашишга рухсат беришмади.
19. Прокуратура айбловлари.
20. 2006-2019: «Қувасойсемент» ва «Бекободсемент»га доир машмашалар.
21. Ўзбекистонда прокуратурани тугатиш керак.
22. Тазйиқдаги адвокатлар.
23. 2020: Сохта суд.
24. 2019-2021: Telia компаниясидан пора олганмиди?
25. 2021: БМТга мурожаат.
26. Айрим хулосалар.

Иккинчи қисм. Пикетларим ва Мурожаатномаларим.
Учинчи қисм. Постингларга жавобларим.
Фойдаланилган адабиётлар.

Маълумки, Гулнора Каримова 1972 йил 8 июл куни туғилган. Шу сабабли унинг инсон ҳуқуқлари ҳимояси учун 2017 йилдан бери ҳар йили 8 июл куни Ўзбекистоннинг Вашингтон шаҳридаги элчихонаси олдида пикет қилмоқдаман. Шу мақсадда 2024 йил 8 июл арафасида у ҳақдаги китобимнинг қолган қисмини ёзиб чоп қилмоқдаман.

Анчагина ватандошларимизда савол туғилиши мумкин: “Нима сабабдан Шуҳрат ака Гулнора Каримовани 2017 йилдан бери қаттиқ ҳимоя қилмоқда?”

Бу саволга жавобни ўзимнинг 2023 йилда Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевга ёзган Мурожаатномамда баён қилганман [43]. Уни китобимнинг иккинчи қисмида тўлиқ келтираман, иншааллоҳ. Мурожаатномамдаги битта абзасини шу ерда келтирай.

“Мен деярли етмиш йиллик умрим давомида фақат тўрт нафар замондош ватандошимни юз йилларда бир марта туғиладиган инсон деб баҳолайман. Улар Ислом дини соҳасида раҳматли Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф (1952-2015), шеърият соҳасида раҳматли Абдулла Орипов (1941-2016), қўшиқчилик соҳасида ҳофиз Шерали Жўраев (1947) ва ишбилармонлик ҳамда тижорат соҳасида Гулнора Каримовадир (1972)” [43]

19. ПРОКУРАТУРА АЙБЛОВЛАРИ


Фото 13. Ўзбекистон Бош прокуратураси биноси. Тошкент шаҳри. [38]

Мен ушбу катта таҳлилий мақоламнинг олтинчи параграфида 2017 йил 8 июл куни Гулнора Каримова 45 ёшга тўлгани, шу муносабат билан иккита рангли плакат тайёрлаб Ўзбекистоннинг Вашингтон шаҳридаги элчихонаси олдида унинг ҳимояси учун пикет уюштирганим, ё Гулнора Каримова тўғрисида ахборот беришни ёки уни қамоқдан озодликка чиқаришларини талаб қилганим ҳақида ёзгандим.

Шу пикетимдан йигирма кун ўтгач - 2017 йил 28 июл куни Ўзбекистон Бош прокуратураси Гулнора Каримова ҳақида биринчи марта жамоатчиликка маълумот берди: Жиноят ишлари бўйича Тошкент вилояти судининг 2015 йил 21 августда Гулнора Каримовага Жиноят кодексининг олтита моддаси бўйича айблов эълон қилган ва суд ҳукми билан беш йил муддатга озодликни чеклаш жазоси тайинлаган. [17]

Ўзбекистон Бош прокуратурасининг Уюшган жиноятчилик ва коррупцияга қарши курашиш бошқармаси Бош прокуратуранинг расмий сайтида 2017 йил 28 июл куни "Гулнора Каримовага нисбатан жиноят ишлари юзасидан хабар" сарлавҳаси остида қуйидаги айбловларни чоп қилди.

“2013 йил 24 октябрда “Terra Group” МЧЖ, “Prime Media” МЧЖ, “Gamma Promotion” МЧЖ фаолиятида солиқларни тўлашдан бўйин товлаш ҳолатлари бўйича жиноят иши қўзғатилган.

Мазкур жиноят ишини тергов қилиш давомида Каримова Гулнора Исламовна, 1972 йил 8 июлда Фарғона вилоятида туғилган, миллати ўзбек, маълумоти олий, Сиёсий тадқиқотлар маркази директори лавозимида ишлаган, Тошкент шаҳри, Яшнобод тумани, Я.Ғуломов кўчаси, 77“а”-уйда рўйхатда турган, 2001-2012 йилларда Н.Содиков, 2013 йилнинг январь ойидан октябрь ойига қадар Р.Мадумаров раҳбарлик қилган уюшган гуруҳнинг жиноий фаолиятига бевосита кўмаклашиб келганлиги аниқланган.

Жумладан, Г.Каримованинг назорати остида ва кўмагида уюшган жиноий гуруҳ аъзолари 2001-2013 йилларда қуйидаги бир қатор жиноятларни содир этишган, хусусан:
- фуқаролар ва тадбиркорларнинг 54,1 млрд. сўмлик пул маблағлари, акциялари, улушлари ва мулкий объектларини товламачилик йўли билан эгаллаш (Г.Гаибназаровнинг “Тошкент рангли металл парчалари ва чиқиндиларини қайта ишлаш заводи” ОАЖ ва “Ангрен-цемент” МЧЖдаги 4,1 млрд. сўмлик акциялари, 4 млн. АҚШ доллари миқдоридаги пул маблағлари, 17,3 млрд. сўмлик 2 та квартираси, 4 уй-жойи (ҳовли) ва 8 та автомашинаси, Ш.Ахмедовнинг “KOLORPAK” ва “NASHRIYOT UYI TASVIR” МЧЖдаги 1,9 млрд. сўмлик улуши ва бошқалар);

- турли корхоналардаги давлатга тегишли акциялар ва улушларни сотиб олиш, мулкий объектларни хусусийлаштириш ва маҳсулотларни паст нархларда сотишда 344,6 млрд. сўмлик давлат мулкини ўзлаштириш ёки растрата йўли билан талон-торож қилиш (“Ўздунробита” ҚКдаги 131,9 млрд. сўмлик (49%), “Coca-Cola Ichimligi Uzbekistan LTD” МЧЖ шаклидаги ҚКдаги 14,6 млрд. сўмлик (67,1%), “Rubicon Wireless Communication” МЧЖ шаклидаги ҚКдаги 9,6 млрд. сўмлик (30%) давлат улуши, 20,4 млрд. сўмлик 50 та кўчмас мулк объектлари ва бошқалар);

- даромадларни (1 трлн. 570,3 млрд. сўм), кўрсатилган хизматлар, ишлар ва сотилган маҳсулотлардан тушумларни (253,9 млрд. сўм) камайтириб кўрсатиш, имтиёзларни ноқонуний қўллаш (266,2 млрд. сўм), текинга хизмат кўрсатиш, ортиқча асосий воситалар шаклида солиққа тортиш базасини камайтириш ва бошқа йўллар билан (994,3 млн. сўм) уюшган жиноий гуруҳ назоратидаги хўжалик юритувчи субъектлар ва оффшор компаниялар фаолиятида 2 трлн. 91,4 млрд. сўмликсолиқларни тўлашдан бўйин товлаш;

- жиноий жавобгарликдан бўйин товлаш мақсадида уюшган гуруҳ назоратидаги хўжалик юритувчи субъектлар ва оффшор компаниялари фаолияти билан боғлиқ ҳужжатларни нобуд қилиш, уларга шикаст етказиш ва уларни яшириш.

Ушбу эпизодлар бўйича Г.Каримовага Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг бир қатор моддалари (165, 167, 179, 184, 227 ва бошқалар) билан айблов эълон қилинган.

Г.Каримованинг ушбу жиноятларни содир этишдаги айби уюшган жиноий гуруҳ аъзолари Н.Содиков, Р.Мадумаров, Ш.Сабиров ва бошқаларнинг, гувоҳлар, жабрланувчиларнинг кўрсатувлари, уюшган гуруҳ назоратидаги 45 та хўжалик юритувчи субъектлар ва 16 та оффшор компаниялар фаолиятини текшириш материаллари, олинган ёзма ва ашёвий далиллар, экспертиза хулосалари ҳамда иш бўйича тўпланган бошқа далиллар билан ўз тасдиғини топган.

Жиноят ишлари бўйича Тошкент вилояти судининг 2015 йил 21 августдаги ҳукми билан Г.Каримова айбланаётган жиноятларни содир этишда айбдор деб топилган ва унга 5 йил муддатга озодликни чеклаш жазоси тайинланган.

Бундан ташқари, Г.Каримовага нисбатан уюшган жиноий гуруҳга қўйидаги жиноятларни содир этишга кўмаклашиш ҳолатлари бўйича алоҳида иш юритувга ажратилган жиноят иши юзасидан тергов ҳаракатлари давом эттирилмоқда:

- давлат органлари ваколатларини асоссиз ўзлаштирган ҳолда, радиочастота ресурслари ва ер участкаларини ноқонуний реализация қилишда фирибгарлик (595 млн. АҚШ долл. ёки 866,7 млрд. сўм), хизматларга ҳақ тўлашда мобиль алоқа операторлари абонентларидан қўшимча тўловларни асоссиз ундириш (390 млрд. сўм) йўли билан ўзганинг 1 трлн. 256,7 млрд. сўмлик мол-мулкини эгаллаш;

- турли шахсларнинг манфаатларини “илгари суриш” учун уюшган жиноий гуруҳнинг оффшор компаниялари ҳисоб рақамига “бўнаклар” олиш (869,3 млн. АҚШ долл. ва 29 млн. евро), радиочастота ва ер участкаларини ноқонуний сотиш (520 млн. АҚШ долл.), улушларни сотиш ва дивидендларни тўлаш ниқоби остида жиноий фаолиятдан олинган даромадларни чет элга олиб чиқиб кетиш (439,6 млн. АҚШ долл.), нақд пул маблағларини ноқонуний олиб чиқиб кетиш (98 млн. АҚШ долл.), нақд пул тушумларини инкассация қилмаслик (11,2 млн. АҚШ долл.), экспорт қилинган товарлар ва хизматлар тушумидан мажбурий 50% лик сотувни амалга оширмаслик (4,6 млн. АҚШ долл.), товарларни сунъий оширилган нархларда импорт қилиш (129,7 минг АҚШ долл. ва 45,8 минг евро) йўли билан 1 млрд. 942,8 млн. АҚШ долл. ва 29,1 млн. евро миқдоридаги хорижий валютани яшириш;

- декларацияларда импорт қилинган товарлар миқдорини тўлиқ кўрсатмаслик ва уларнинг нархини камайтириб кўрсатиш (386,3 млрд. сўм), олиб чиқилган нақд хорижий валютани божхона назоратидан яшириш (98 млн. АҚШ долл. ёки 209,4 млрд. сўм), экспорт қилинган маҳсулот қийматини пасайтириб кўрсатиш (11,9 млрд. сўм) йўли билан жами 607,6 млрд. сўмгабожхона қонунчилигини бузиш;

- товарларни сотиш, бажарилган ишлар ва хизматлардан тушумларни инкассация қилмаслик (294,9 млрд. сўм), пул маблағларини ноқонуний нақдлаштириш (278 млрд. сўм) йўли билан жами 572,9 млрд. сўмга савдо ва хизмат кўрсатиш қоидаларини бузиш;

- ҳужжатларни қалбакилаштириш ва улардан уюшган гуруҳнинг жиноий фаолиятига қонуний тус бериш мақсадида фойдаланиш;

- турар ва нотурар объектларни, бошқа мол-мулкларни сотиб олиш, уюшган жиноий гуруҳ назоратидаги оффшор компаниялар ўртасида сохта контрактлар бўйича пул ўтказмаларини амалга ошириш йўли билан жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштириш.

Ушбу ҳолатлар бўйича Г.Каримовага Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 168, 178, 182, 189, 228 ва 243-моддалари билан айблов эълон қилинган ва унга нисбатан қамоққа олиш тарзидаги эҳтиёт чораси қўлланилган.

Г.Каримовага айблов иш бўйича тўпланган далиллар, шу жумладан, уюшган жиноий гуруҳ аъзолари, гувоҳлар, жабрланувчиларнинг кўрсатувлари, уюшган гуруҳ назоратидаги 14 та фирма ва 16 та оффшор компаниялар фаолиятини текшириш материаллари, олинган ёзма ва ашёвий далиллар, экспертиза хулосалари асосида эълон қилинган.

Қайд этилган 2 та жиноят иши бўйича давлат ва фуқаролар манфаатларига етказилган зарарнинг умумий суммаси 1 трлн. 270 млрд. 200 млн. сўм, 1 млрд. 651,8 млн. АҚШ долл., 26,1 млн. евро (миллий валютада жами 3 трлн. 746,8 млн. сўм)ни ташкил этади.

Тергов материаллари бўйича ҳозирда 12 та хорижий мамлакатлар ҳудудида уюшган жиноий гуруҳнинг 1 млрд. 394,1 млн. АҚШ долл., 63,5 млн. евро, 27,1 млн. фунт ва 18,5 млн. франк миқдордаги легаллаштирилган маблағлари аниқланган, шу жумладан:

Швейцарияда – 777,8 млн. АҚШ долл. миқдорида пул маблағлари ва Колони шаҳрида нархи 18,5 млн. франк бўлган кўчмас мулк (вилла);

Швецияда – 30 млн. АҚШ долл. миқдорида пул маблағлари;

Буюк Британияда – 4,2 млн. фунт миқдорида пул маблағлари, Лондон шаҳрида умумий нархи 22,9 млн. фунтлик уй-жойлар, квартиралар ва виллалар;

Франциянинг Париж шаҳрида – квартиралар ва “Шато де Грусси” қасри, Сантропе шаҳрида – вилла (умумий нархи 52,5 млн. евро);

Латвияда – 16,5 млн. АҚШ долл. миқдоридаги пул маблағлари ва қимматли қоғозлар, Рига шаҳрида парк ҳудудидаги умумий нархи 9 млн. евро бўлган кўнгилочар марказ;

Ирландияда – 300 млн. АҚШ долл. миқдоридаги пул маблағлари ва қимматли қоғозлар;

Мальта оролида – нархи 48,8 млн. АҚШ долл. бўлган самолёт;

Германияда – 2 млн. евро миқдоридаги пул маблағлари;

Испанияда – 82 минг АҚШ долл. миқдоридаги пул маблағлари;

Россияда – 6 млн. АҚШ долл. миқдоридаги пул маблағлари, умумий нархи 2 млн. АҚШ долл. бўлган Москва шаҳри “Камелот” турар жой комплексидаги “пентхаус”, “Рублевка” массивидаги ҳашаматли турар жой ва 8 та квартира, Ялта шаҳридаги меҳмонхона комплекси, турар жой ва ер участкаси;

Гонконгда – 67 млн. АҚШ долл. миқдоридаги пул маблағлари, “The Arch” осмонўпар биносида нархи 15 млн. АҚШ долл.бўлган “пентхаус”;

Бирлашган Араб Амирлигида – 32 млн. АҚШ долл. миқдоридаги пул маблағлари, 31,5 млн. АҚШ долл. миқдоридаги олтин ва олтин сертификатлари, Дубай шаҳрида умумий нархи 67,4 млн. АҚШ долл. бўлган “пентхаус”, 2 та вилла ва 2 та меҳмонхона комплекслари аниқланган.

Халқаро ҳамкорлик доирасида хорижий мамлакатларнинг ваколатли органларига тергов органларининг уюшган жиноий гуруҳнинг юқорида қайд этилган активларини хатлаш тўғрисидаги қарорлари юборилган.» [17]

Ўзбекистон Бош прокуратураси келтирган рўйхатдаги мулклар фақат Гулнора Каримованинг мулки деб қараш хатодир. Гулноранинг Ўзбeкистондаги корхоналарида ишлаган 15 минг ватандошимизнинг, жумладан юзлаб катта-кичик раҳбарларнинг ўз улуши ва мулки бор ([36]-га қаранг). Бу мулкларнинг қанчаси Гулнора Каримовага қарашли эканлиги ва улар қонуний ёки ноқонуний йўллар билан орттирилганини томонлар танлаган адвокатлар иштирокидаги адолатли суд ҳал қилмоғи керак.

[23]-мақолада Гулнора Каримовага Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 168, 178, 182, 189, 228 ва 243-моддалари билан айблов эълон қилингани ҳақида ёзилган. Менимча, бу 2017 йилдаги айблов моддалари бўлса керак.

«2017 йилнинг 28 июль куни Ўзбекистон Бош прокуратураси Гулнора Каримова ишига оид тафсилотларни жамоатчиликка очиқлаган эди.

Ушбу ҳолатлар бўйича Г.Каримовага Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 168, 178, 182, 189, 228 ва 243-моддалари билан айблов эълон қилинган ва унга нисбатан қамоққа олиш тарзидаги эҳтиёт чораси қўлланилган". [23]

Ўзбекистон Бош прокуратурасининг 2019 йил 19 август кунги баёнотидан маълумот.

“Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси Гулнора Каримовага нисбатан яна учта ҳолат бўйича жиноят иши қўзғатилгани тўғрисида ахборот берди.

«Бош прокуратура томонидан Г.Каримовага нисбатан давлат мулкини талон-торож қилиш, Ўзбекистон Республикаси манфаатларига зид битимлар тузиш ҳамда ўзгаларнинг жуда кўп миқдордаги мулкини товламачилик йўли билан қўлга киритиш ҳолатлари юзасидан жиноят ишлари қўзғатилди.

Жиноят ишлари қўзғатилишига халқаро компаниядан келиб тушган маълумотлар ва фуқароларнинг аризалари асосида тўпланган текшириш ҳужжатлари асос бўлган.

Аниқланишича, Г.Каримова бир гуруҳ шахслар билан тил бириктирган ҳолда, «Қувасойцемент» ва «Бекободцемент» акциянерлик жамиятининг давлатга тегишли бўлган акцияларини арзонлаштирилган нархларда сотиб олган.

Г.Каримова қайд этилган акцияларни чет эл тадбиркорларига сотган ҳамда уларнинг ноқонуний фаолиятига раҳнамолик қилиб, республика манфаатларига жуда кўп миқдорда зарар етказган.

Бундан ташқари, Г.Каримова фуқаролар ва турли компания эгаларини зўрлик ишлатиш билан қўрқитиб, уларнинг мулкини ўзига тегишли бўлган компанияларга расмийлаштириб беришга мажбур қилган.” [39]

2019 йилдаги Гулнора Каримова иши бўйича айбловлар Бош прокуратуранинг 2019 йил 6 декабр кунги баёнотида қуйидагича ёзилган.

«Бош прокуратуранинг Гулнора Каримова иши бўйича бундан олдинги (2019, 6 декабрь) баёнотида юундай дейилган эди:

"Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси ва Адлия вазирлиги АҚШ, Швейцария, Франция, Россия Федерацияси ва Латвия каби хорижий давлатлар билан Г.Каримованинг жиноий йўллар орқали топган ва ушбу давлатларнинг айримларида жиноят ишлари доирасида 1,3 млрд. АҚШ доллардан ортиқ даромадларини қайтариш бўйича ҳамкорлик олиб борилмоқда.

Муқаддам хабар берилганидек, мазкур ҳамкорлик давомида халқаро тузилмалар ва фуқаролардан Г.Каримованинг илгари эълон қилинган ҳукмларда назарда тутилмаган янги жиноятлари тўғрисида хабарлар келиб тушди. Ушбулар янги очилган ҳолатлар бўйича янги жиноят ишини қўзғатиш учун асос бўлди.

Тергов жараёнида аниқланишича, Г.Каримова ўзига яқин шахслардан иборат бўлган бир неча уюшган жиноий гуруҳларни ташкил этган ҳолда жиноий уюшмани бошқариб келган.

Г.Каримова ва унинг жиноий шериклари уюшган жиноий гуруҳлар таркибида содир этган жиноятлар учун суд томонидан тайинланган жазони ўтаб келишмоқда.

Ҳозирги кунда, тергов томонидан Г.Каримова унга республика саноат корхоналарида фаолият юритган ва жуда кўп миқдордаги жиноий даромадлардан улуш бериб келган яна бир уюшган жиноий гуруҳга эга бўлганлиги аниқланди.

Бундан ташқари, Г.Каримова фуқаролар ва турли компаниялар эгаларига босим ўтказиш ва қўрқитиш йўллари орқали уларнинг мулкларини ўзига тегишли бўлган компанияларга расмийлаштириб беришга мажбур қилган.

Мазкур тергов қилинаётган жиноят иши доирасида етказилган зарарнинг миқдори 165 млн. АҚШ доллари ва 85 млрд. сўмдан кўпроқни ташкил қилди.

Г.Каримовага Жиноят кодексининг тегишли моддаларида назарда тутилган товламачилик, талон-торож қилиш, Ўзбекистон Республикасининг манфаатларига хилоф равишда битимлар тузиш ва жиноий уюшмани ташкил этиш билан боғлиқ жиноятларини содир этганлиги бўйича янги айблов эълон қилинди.

Жиноят ишлари бўйича Тошкент шаҳар Яшнобод туман судининг ажрими билан Г.Каримовага нисбатан қамоққа олиш тарзидаги эҳтиёт чораси қўлланилган.

Жиноят иши тергови жараёнида Г.Каримованинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ўзи ва яқин қариндошлари томонидан жалб қилинган 7 нафар адвокатлар ҳимоя қилмоқда. Шунингдек, адвокатларнинг барча тергов ҳаракатларида иштироки ва у билан ҳеч қандай чекловларсиз ҳоли учрашиш имконияти таъминланган.

Ҳозирда жиноят иши бўйича тергов ҳаракатлари якунланган бўлиб, Г.Каримова жиноят иши ҳужжатлари билан адвокатлар иштирокида танишиб чиқмоқда" дейилган Бош прокуратуранинг Телеграм-каналида эълон қилинган баёнотда» [41]

Эътибор беринг: 2019 йилдаги Бош прокуратуранинг Гулнора Каримова иши бўйича 2019 йил 6 декабр кунги баёнотида уни Жиноят кодексининг қайси моддалари бўйича айблашаётгани ёзилмаган.

Умуман олганда, жиноят иши бўйича тергов ўтказилгач, Айблов хулосаси билан қўшиб иш судга оширилади. Айбланувчи, унинг адвокати ва судялар Айблов хулосаси ҳамда суд иши билан танишиб чиқишади. Шундан кейин суд куни белгиланиб суд жараёни бошланади. Гулнора Каримова устидан ўтказилган судларга доир бирор марта Айблов хулосасини Имон Каримовадек яқин қариндошлари ҳам, мендек инсон ҳуқуқлари ҳимоячилари ҳам, Грегуар Манжа каби адвокатлар ҳам ола олмадик.

Қораловчи томон бўлмиш прокурорлар, оқловчи томон бўлмиш адвокатлар, гувоҳлар қатнашган суд жараёнлари охирида судя суд ҳукмини ўқийди. Гулнора Каримова устидан ёпиқ эшиклар ортида ўтказилган судларга доир бирор марта Суд ҳукмини Имон Каримовадек яқин қариндошлари ҳам, мендек инсон ҳуқуқлари ҳимоячилари ҳам, Грегуар Манжа каби адвокатлар ҳам ола олмади.

Бош прокуратуранинг 2019 йил 6 декабр кунги баёнотида Гулнора Каримова устидан ўтказилган судда қатнашган етти нафар адвокатлар ҳақида ёзилган. Бу ҳақда ҳақиқий аҳволни 21-параграфда ёзаман, иншааллоҳ.

20. 2000-2017: «ҚУВАСОЙСЕМЕНТ» ВА «БЕКОБОДСЕМЕНТ»ГА ДОИР МАШМАШАЛАР


Фото 14. ”Бекободцемент” заводи ишчилари | Манба: Бекободцемент”

Ўзбекистон Бош прокуратурасининг 2019 йил 19 август кунги баёнотида «Қувасойцемент» ва «Бекободцемент» акциянерлик жамиятига доир қуйидаги айбловлар ёзилган.

«Аниқланишича, Г.Каримова бир гуруҳ шахслар билан тил бириктирган ҳолда, «Қувасойцемент» ва «Бекободцемент» акциянерлик жамиятининг давлатга тегишли бўлган акцияларини арзонлаштирилган нархларда сотиб олган.

Г.Каримова қайд этилган акцияларни чет эл тадбиркорларига сотган ҳамда уларнинг ноқонуний фаолиятига раҳнамолик қилиб, республика манфаатларига жуда кўп миқдорда зарар етказган” [39]

«Қувасойсемент» ва «Бекободсемент» аксиядорлик жамиятига доир қуйидаги маълумот муҳимдир.

«Фергана» напоминает, что в середине нулевых годов контрольные пакеты акций предприятий «Кувасайцемент» и «Бекабадцемент» были приобретены за $47 млн казахстанским холдингом United Cement Group (UCG). В 2011 году против руководства и менеджмента «Бекабадцемента» было возбуждено уголовное дело по факту нелегального производства и экспорта цемента, а также уклонения от налогов. Имущество, активы и денежные средства предприятия арестовали, а в январе 2012 года Ташкентский областной суд по уголовным делам приговорил группу руководителей «Бекабадцемента» к большим срокам заключения. Вскоре был наложен арест и на счета «Кувасайцемента» [31]

Ушбу матнни ўзбек тилига мен ўгирдим.

« www.fergana.agency/news/ сайти эслатадики, 2000-йиллар ўрталарида (2006-йилда, А.Ш.) «Қувасойсемент» ва «Бекободсемент» корхоналарининг назорат пакети Қозоғистоннинг United Cement Group (UCG) холдинги томонидан 47 миллион долларга сотиб олинган эди. 2011-йилда «Бекободсемент» аксиядорлик жамияти раҳбарияти ва менеджментига нисбатан сементни ноқонуний ишлаб чиқариш ва экспорт қилиш, солиқ тўлашдан бўйин товлаш ҳолатлари бўйича жиноят иши қўзғатилган эди. Корхонанинг мол-мулки, активлари ва маблағлари ҳибсга олиниб, 2012-йил январ ойида Жиноят ишлари бўйича Тошкент вилоят суди «Бекободсемент» аксиядорлик жамияти раҳбарларидан бир гуруҳини узоқ муддатга озодликдан маҳрум қилди. Кўп ўтмай «Қувасойсемент» компанияси ҳисобларига ҳам ҳибс солинди.” [31]

2013 йилда Visor Group инвестиция компанияси Ўзбекистон ҳукуматига қарши “500 миллион АҚШ долларидан кам бўлмаган” зарарни қоплаб бериш ҳақидаги даъво асосида иш қўзғатган [40].

«Қувасойсемент» ва «Бекободсемент» корхоналарининг олди-сотди машмашаларига доир қўшимча маълумотни Ольстер (Ирландия) университети профессори, криминолог Кристиан Ласслетнинг [40]- мақоласидан келтираман.

“Бош прокуратура эълон қилган матбуот хабарномасида қайд этилишича, Каримовага қарши жиноят иши илгари давлат мулки бўлган иккита цемент заводи: “Бекободцемент” АЖ ва “Қувасойцемент” АЖ билан боғлиқ тарзда қўзғатилган. У ўша заводлардаги давлат улушини ўзлаштириб олганликда ва уларни чет эллик сармоядорларга сотиб юборганликда айбланмоқда. Бош прокуратура Каримова сўнгра ўша чет эллик сармоядорларга ноқонуний фаолият билан шуғулланишида ёрдам берганини иддао қилмоқда.

Каримова устидан сўнгги суд маҳкамаси ёпиқ ҳолда ўтказилди ва суд мажлисида ўша чет эллик сармоядорларнинг кимлиги ошкор қилинмади. Бироқ саволларга жавобни Инвестициялар билан боғлиқ баҳсларни тартибга соладиган халқаро марказ (ICSID) чиқарган оралиқ қарордан топиш мумкин. Марказ Жаҳон банкининг инвестициялар билан боғлиқ баҳсларни ҳал этишга ихтисослашган арбитраж судидир.

2017 йилги қарор Visor Group инвестиция компанияси Ўзбекистон ҳукуматига қарши “500 миллион АҚШ долларидан кам бўлмаган” зарарни қоплаб бериш ҳақидаги даъво асосида иш қўзғатгандан сўнг қабул қилинган эди. 2013 йилда бошланган иш ҳам ўша иккита цемент заводига – “Бекободцемент” ва “Қувасойцемент”га – тегишли бўлиб, Каримованинг яқинда кўриб чиқилган ишига тааллуқлидир. Ўша заводлар биринчи президентнинг қизи Каримовадан сотиб олинган кўринади.

Олмаотада жойлашган Visor Group инвестиция компанияси собиқ Совет Иттифоқи ҳудудидаги компаниялар акцияларини сотиб олувчи инвестиция фирмасидир. Унинг асосчиси машҳур қозоқ бизнесмени Айдан Карибжановдир. Мақола муаллифи Visor компанияси билан боғланди, аммо жавоб ола билмади.

90-йиллар охирида Карибжанов Қозоғистон “Казкоммерцбанк”ининг бошқарувчи директори бўлган. У 2001 йилда банкдан кетган. Bloomberg телеканали хабарига кўра, ўша йили “Казкоммерцбанк”даги миқдори номаълум акциялар пакетини сотгандан сўнг Visor Group компаниясини ташкил қилган. Компаниянинг минтақавий инвестициялар профили ўсгандан сўнг Карибжанов Қозоғистондаги юқори раҳбарлик лавозимларини сақлаб қолди. 2008 йил ноябрида у мамлакатнинг суверен фаровонлик жамғармаси “Самрук-Казина”нинг бошқарувчи директори этиб тайинланди.

Орадан кўп ўтмай, фонд Карибжановнинг олдинги иш берувчиси бўлган ва глобал молиявий инқироздан зарар кўрган “Казкоммерцбанк”ка 985 миллион долларлик молиявий қутқарув чамбарагини ташлади. “Казкоммерцбанк” ҳам ўша пайтда Visor компаниясининг Ўзбекистондаги цемент ишлаб чиқариш соҳасига киритаётган инвестициялари учун маблағ ажратаётган эди.
Visor сармоядорлари Ўзбекистоннинг цемент саноатига “Бекободцемент” ва “Қувасойцемент” акцияларини харид қилиш орқали 2006 йилда кирган. Ушбу акциялар дунёнинг бир қанча етакчи махфий юрисдикцияларида трансмиллий корпоратив тузилмалар орқали харид қилиниб жамланаётган эди. Ўша юрисдикциялардан компаниялар ва молия билан боғлиқ маълумотларни олиш кўпинча жуда қийин.

Visor сармоядорлари Жаҳон банки арбитраж судига берган гувоҳлигида номи юқорида зикр этилган компанияларни Гулнора Каримовадан сотиб оляпмиз, деб ўйлаган эдик дея иддао қилди, ваҳоланки унинг исми акциялар сотиб олинганлигига оид бирорта ҳам ҳужжатда кўрсатилмаган.

Visor сармоядорларидан бири Владислав Ким арбитраж суди олдида шундай деган эди:

− Ўзбекистонда йирик компанияларни сотиб олиш АҚШ ва Буюк Британиядаги харидларга ўхшамаслигини, президентнинг қизи билан иш қилаётганимизни, сотувчи билан келгуси потенциал битимлар учун узоқ муддатли ўзаро ишонч муносабатларни ўрнатишни истаётганимизни ҳамда сотувчининг битимни Ўзбекистон қонунчилиги талабларига мос равишда битириш жараёнини бошқарадиган ўзбек юрист ва маслаҳатчилари командаси борлигини била туриб, ишни олға силжитар эканмиз, ҳеч нарсадан хавотиримиз йўқ эди.

Visor сармоядорлари Каримова 2006 йилдан олдин ҳам, кейин ҳам ижтимоий лавозимларида ишлаганини тан олади, бироқ у 2006 йил давомида давлат амалдори бўлмаганини таъкидлайди. Уларга кўра, агар Каримова давлат амалдори бўлганда эди, бу Ўзбекистон қонунчилигида порахўрлик бўйича жиноят иши қўзғатиш учун муҳим унсур ҳисобланган бўлур эди. Суд унинг фикрига қўшилди.

Суд яна иккита цемент заводи учун 33,98 миллион доллар тўланиши пора берганлик учун исбот бўла олмаслиги ҳақидаги далилга ҳам рози бўлди.

Аммо Ўзбекистон ҳукумати бунга қўшилмади. Унга кўра, заводларнинг атай баланд нархларда сотиб олингани 8,2 миллион доллар миқдоридаги пора яширилишига сабаб бўлган.

Ўша даврда Каримова Ўзбекистоннинг телекоммуникация соҳасидаги чет эллик сармоядорлар билан акциялар олди-сотдисида нархлари атайлаб бўрттирилган битимлар орқали пора олиш схемасини ишлаб чиққан эди.

Цемент заводлари вакиллари билдиришича, Ўзбекистон ҳукумати ICSID эшитувларида заводлар учун атай юқори нархлар белгилангани порани яширишга уриниш бўлганини, Тошкент фонд биржасига нотўғри маълумотлари берилганини айтган.

Ҳукумат Тошкент фонд биржасида рўйхатга олинган ҳужжатларда сотиш нархи 2,2 миллон доллар бўлганини айтади. Тахминан ўша вақтда Англияда тузилган хусусий акцияларнинг олди-сотди шартномасида иккита заводнинг ҳақиқий сотиб олиш нархи 33,98 миллион доллари бўлган, дейди ҳукумат вакиллари.

Visor сармоядорлари иккита бир-биридан фарқли битим мавжудлигини тан олди, аммо Буюк Британияда тузилган хусусий акцияларнинг олти-сотди шартномасида қўшимча шартлар ва имтиёзларни борлигини ҳамда шулар харид нархлари ўртасидаги тафовутларни асослаб беришини билдирди.

Гарчи арбитраж суди сўнгги бандга қўшилмаган бўлса-да, акциялар олди-сотдиси бўйича Англияда тузилган шартномада харид нархи ошкор қилинмагани порахўрлик ёки қаллобликнинг бевосита исботи эканига ишонмаслигини қайд этди.

Арбитраж судида таъкидланишича, “биржада атай сохта нарх қўйилиши қаллоблик қилиш ниятига тенг эмас”. Суд кейинчалик чиқарган оралиқ қарорида қуйидагиларни қўшимча қилди: “Англияда тузилган битимда пул бир оз ошиқча тўланиши кўрсатилган бўлса-да, ошиқча пул тўланиши факти унга пора сифатида қараш кераклигидан далолат бермайди”.

Суд Ўзбекистон ҳукуматининг ҳаракатсизлигини алоҳида қайд этди. ICSID арбитраж судига кўра, Ўзбекистон ҳукумати “(а) Каримова хоним ўша вақтда давлат тергов изоляторида ушлаб турилгани учун унга гувоҳлик кўргазмалари бергизмади ёки (б) нега бунинг имконини бўлмаганини тушунтириб бермади”.

Арбитраж суди яна таъкидлашича, Ўзбекистон ҳукумати “Каримова хонимнинг ролига оид ўтказилгани эҳтимол тутилган давлат тергови натижаларини ушбу суд мажлисига вақтида тақдим этмади... ҳамда Каримова хонимнинг бизнес фаолиятида ёрдам берган, яъни унинг қўл остида бўлган ёки бошқа тарзда ишларидан хабардор бошқа кишиларнинг гувоҳлик кўргазмаларини таъминлаб бермади”. [40]

«Қувасойсемент» ва «Бекободсемент» корхоналарининг олди-сотди машмашаларига доир айрим маълумотларни умумлаштирайлик. Демак, тахминан 2000-йилда Гулнора Каримовага яқин кишилардан бири имзоси билан ушбу иккита корхона 2,2 миллион долларга сотиб олинган. [40]

Visor сармоядорлари Жаҳон банки арбитраж судига берган гувоҳлигида номи юқорида зикр этилган компанияларни Гулнора Каримовадан сотиб оляпмиз, деб ўйлаган эдик дея иддао қилди. Ваҳоланки Гулнора Каримованинг исми акциялар сотиб олинганлигига оид бирорта ҳам ҳужжатда кўрсатилмаган. [40]

2006 йилда «Қувасойсемент» ва «Бекободсемент» корхоналарининг назорат пакети Қозоғистоннинг United Cement Group (UCG) холдинги томонидан 47 миллион долларга сотиб олинган эди.

Ўзбекистон прокуратураси Гулнора Каримовани бадном қилувчи маълумотлар (компромат) топиш илинжида 2011-йилда «Бекободсемент» аксиядорлик жамияти раҳбарияти ва менеджментига нисбатан сементни ноқонуний ишлаб чиқариш ва экспорт қилиш, солиқ тўлашдан бўйин товлаш ҳолатлари бўйича жиноят иши қўзғатилган эди. Корхонанинг мол-мулки, активлари ва маблағлари ҳибсга олиниб, 2012-йил январ ойида Жиноят ишлари бўйича Тошкент вилоят суди «Бекободсемент» аксиядорлик жамияти раҳбарларидан бир гуруҳини узоқ муддатга озодликдан маҳрум қилди. Кўп ўтмай «Қувасойсемент» компанияси ҳисобларига ҳам ҳибс солинди. [31]

2013 йилда Visor Group инвестиция компанияси Ўзбекистон ҳукуматига қарши “500 миллион АҚШ долларидан кам бўлмаган” зарарни қоплаб бериш ҳақидаги даъво асосида иш қўзғатди. [40]

Демак, Visor Group инвестиция компанияси Ўзбекистон ҳукуматига қарши “500 миллион АҚШ долларидан кам бўлмаган” зарарни қоплаб бериш ҳақидаги даъво асосида қўзғатган иш бўйича 2017 йилда қарор қабул қилинган [40]. Менимча, Ўзбекистон ҳукумати тахминан 500 миллион АҚШ долларлик жаримани тўлаган. Бунга доир маълумотларни Ўзбекистон Бош прокуратураси ўзбек халқидан яшириб келмоқда.

«Қувасойсемент» ва «Бекободсемент» корхоналарига доир машмашалардан одатда бизнесмен ишбилармонлар миллионлаб доллар бойиш механизмини ҳам кўришимиз мумкин. Тушкунликка учраган ва инқироз ёқасига бориб қолган «Қувасойсемент» ва «Бекободсемент» корхоналарини 2000-йилда 2,2 миллион долларга сотиб олинган.

Эслатиб ўтаман: бундай тушкунликка учраган корхонани сотиб олиш осон ишдир. Лекин унда ишлаб чиқариладиган маҳсулот бўлмиш сементни фойда келтирувчи нархларда сота билиш энг қийин ишдир. Гулнора Каримова ва унинг ҳамкасблари тахминан 2-3 миллион доллар сарфлаб, иккала корхонани ривожлантириш босқичига чиқара билишди. Улар керакли харидорларни Қозоғистонда топа билишди. Алал-оқибат таъмирланган ва ривожлантирилган «Қувасойсемент» ва «Бекободсемент» корхоналарини 2006 йилда 47 миллион долларга Қозоғистонлик ишбилармонларга сотишди. Натижада тахминан 40 миллион доллар фойда олишди.

Агар шунга ўхшаш ишбилармонлик фаолиятини 25 та корхона ёки бошқа соҳада амалга ошира билсангиз миллиард доллар соҳибига айланишингиз мумкин. Ушбу ишбилармонлик механизмини соддароқ тушунтиришим ҳам мумкин.

Фараз қилинг, сиз эскириб қолган ҳовлили уйни 2000 долларга сотиб оласиз. Унга усталарни олиб келиб айрим жойларини таъмирлайсиз, евроремонт қиласиз, айрим хоналарни қўшимча қурасиз ва жиҳозлайсиз. Бундай ишларга яна 2000-3000 доллар сарфлайсиз. Кейин бундай чиройли уйни 47 минг долларга сотасиз ва тахминан 40 минг доллар нақд фойда оласиз. Агар сиз шунга ўхшаш 25 та уйни таъмирлаб сота билсангиз, ёки шунга ўхшаш 25 та ишбилармонлик тадбирини амалга ошира билсангиз миллионер бўласиз.

ДАВОМИ БОР