Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

БИРЛИКЧИЛАР

Китобнинг тузатилган ва тўлдирилган тўртинчи нашри

Фото 1. “Миллий Мажлис” ташкил этишга ҳаракат қилганликда айбланиб судланган (чапдан ўнгга) Атаназар Арифов, Салават Умурзоқов, Абдулазиз Махмудов, Бобур Шокиров ва Ҳазратқул Худойбердиев Ўзбекистон Олий судига келган бир гуруҳ бирликчилар, эркчилар ва қариндошлари даврасида. Тошкент шаҳри. 1993 йил 6 август. Муаллиф фотоси. [9], [52]

МУНДАРИЖА

Андрей Малишконинг “Ҳақиқат” номли шеъри. Эркин Воҳидов таржимаси.
Рустам Ғойиповнинг “Ҳақиқат” номли қўшиғи.
Абдулазиз Маҳмудов ҳақида (2022).
Китобнинг 4-нашрига сўзбоши (2022).
Китобнинг 3-нашрига сўзбоши (2018).
Китобнинг 2-нашрига сўзбоши (2007).
Муаллиф ҳақида (2007).

1-қисм. Инсон ҳуқуқлари.
1.1. Инсон ҳуқуқларини ҳурмат қилиш тарихи.
1.2. Инсон ҳуқуқларини ҳимояловчи ташкилотлар.
1.3. 1848: Виктор Гюго маърузаси.
1.4. Инсоннинг яшаш ҳуқуқи.

2-қисм. 1988: Бирлик ташкил этилиши тарихи.
2.1. Бирлик ташкил этилиши арафасида Совет Иттифоқидаги вазият.
2.2. Дастлабки маълумотлар.
2.3. Фахриддин Худойқулов (1962).
2.4. Дадахон Ҳасан (1940.11.11).
2.5. Муҳаммад Солиҳ (1949.20.12).
2.6. Зоҳир Аълам (1943-2014).
2.7. Тоҳир Каримов (1946-2021).
2.8. Абдуманноб Пўлатов (1951-2010).
2.9. Абдураҳим Пўлатов (1945.7.11).
2.10. Рауф Парфи (1943-2005).
2.11. Усмон Азимов (1950).
2.12. Қаҳрамон Ғўломов.
2.13. Аҳмад Аъзам (1949-2014).
2.14. Ғўломқодир Турсунов.
2.15. Ҳуршид Даврон (1952.20.01).
2.16. Миразиз Аъзам (1936.29.03).
2.17. Пўлат Зоҳидов (1932).
2.18. Абдуқодир Эргашев (1946-2018).
2.19. Зухриддин Исомиддинов.
2.20. Бахтиёр Каримов.
2.21. Бекжон Тошмуҳаммедов (1935-2020).
2.22. Ислом Ҳолбоевга доир.
2.23. Юрий Ласкинга доир.
2.24. Бирлик дастлабки Дастур лойиҳаси тарихи.

3-қисм. 1988: Бирлик раҳбариятининг катта хатоси ва унинг бош айбдори.
3.1. Бирлик раиси қандай сайланди?
3.2. Академик Восил Қобулов (1921-2010).
3.3. Восил Қобулов ва Абдураҳим Пўлатов.
3.4. Бирликнинг Таъсис қурултойидаги сохталиклар.

4-қисм. 1989-1990: Аскарларнинг ҳаёт ҳуқуқи учун кураш.
4.1. Гулчеҳра НУРУЛЛАЕВА. Оналар фарёди. Шеър.
4.2. 1989-1990: Аскарларнинг ўлдирилиш сабаблари.
4.3. Бирликчи шифокорлар жасорати.
4.4. Бирлик раҳбариятининг Каримовга Мурожаатномаси ва Горбачевга Телеграммаси.
4.5. Ҳуснитдин Мухамедов тобути ва 1990 йил 26 апрел намойиши.
4.6. Анвар Каримов тобути ва 1990 йил 28 апрел воқеалари.
4.7. Бирликчилар Тошкент аэропортида.
4.8. Президент қароргоҳига тобутни олиб борилиши ва фотосуратга туширилиши.
4.9. Бирликчилар ва милиция ходимлари.
4.10. Ҳамидов, Зиёмов ва Каримовнинг Президент қароргоҳидан чиқиб келиши.
4.11. Кенжабоевга берилган фотоплёнка хусусида.
4.12. Бирликчилар ва Ислом Каримов учрашуви.
4.13. Шуҳрат Исматуллаев Ўзбекистон Олий Совети Президиуми йиғилишида.
4.14. Аскарларнинг ҳаёт ҳуқуқи учун Бирликчилар кураши натижалари.
4.15. Қўшимча маълумотлар.

5-қисм. 1990: Ўш-Узган қирғини.
5.1. Марказий Осиёдаги учта миллатлараро қирғин.
5.2. 1989: Фарғона водийсидаги қирғин.
5.3. Махсус хизмат органлари қирғин айбини бошқа миллатга ағдариши.
5.4. Аскар тобути ва Президент билан учрашув.
5.5. 1990: Ўш-Узган қирғини арафасида.
5.6. Қирғин ва Узгандаги қочқинлар лагери.
5.7. Ўзбек йигитлари Ўш сари йўлда.
5.8. Ўзбек мухолифати чора-тадбирларининг бошланиши.
5.9. Москвадаги акцияда қатнашишга таклиф.
5.10. Босқинчилар ҳужуми.
5.11. Бир гуруҳ бирликчиларнинг Узганга ёрдам сафари.
5.12. Қирғизистон раҳбариятининг ёлғон ҳисоботлари.
5.13. Узганга дастлабки сафарим.
5.14. Москва сафарига тайёргарлик.
5.15. Поезд ҳалокати.
5.16. “Россия” меҳмонхонаси олдида.
5.17. Бирлик раҳбарияти маблағни қаердан оларди?
5.18. Узганлик қочқинларга доир Москвадаги фотомонтажим.
5.19. Очлик акцияси билан боғлиқ кулгили воқеа.
5.20. Менга доллар бермоқчи бўлди.
5.21. Юз минг кишилик митинг.
5.22. Горбачевга ёзган хатим.
5.23. Айғоқчи.
5.24. Совет Иттифоқи Олий Кенгашининг Қарори.
5.25. Асқар Ақаев – Қирғизистон президенти.
5.26. Бишкекдан ҳукумат телеграммаси.
5.27. Узганга иккинчи сафарим.
5.28. Узгандаги ДХҚ раҳбари билан суҳбат.
5.29. Жабрдийдалар ва Машраб ғазали.
5.30. Таланган ва ёнган уйлар.
5.31. Ижроқўм раиси уйида.
5.32. Қочқинлар муаммоси ҳал этилиши.
5.33. Онахон дуоси.
5.34. Узганлик уйидаги ҳикоя.
5.35. Узганликларга доир Тошкентдаги фотомонтажим.

Сўнгги сўз ўрнида

Иловалар.
1-илова. 2001: “Қарз балосидан огоҳ бўлгин, халқим!” номли китобим учун қилинган тазйиқлар.
2-илова. 2001: “Гап-гаштакдан – Жадидчилик ҳаракатига!” номли китобим тарихи.
2-иловага илова. 2001 йилдаги “Гап-гаштакдан – Жадидчилик ҳаракатига” номли китобимнинг охирги 21-параграф қўлёзмаси матни.
3-илова. 1988: Ўзбекистон табиати, маънавий ва моддий бойликларини муҳофаза этиш ҳаракати. Ҳаракатнинг шартли атамаси – Бирлик (Дастур лойиҳаси).
4-илова. 2007: Тошкентда қурилган дидсиз, қоп-қора темир панжаралар ва Ўзбекистон катта қамоқхонага ўхшаши.
5-илова. 2003: Демократлар давраси гап-гаштагининг Устави.

Изоҳлар.
Адҳат Синўғил. Китоблар: Шеър. Татар туркийсидан ўзбек туркийсига Абдулла Орипов ўгирган.
Фойдаланилган адабиётлар.

АНДРЕЙ МАЛИШКО

ҲАҚИҚАТ

Айтар эди бир замон онам:
- Ўсиб катта бўлурсан, ўғлон.
Оқил бўлу мард бўл чинакам,
Бу икки иш эмасдир осон.

Оқил бўлгин. Сен бу ҳаётнинг
Кенг йўлию сўқмоғин ўрган.
Ҳам томчининг, ҳам коинотнинг
Чексизликда кезмоғин ўрган.

Ҳақиқат – бир, ҳақиқат – аччиқ,
Шундан доим балога дучор.
Сен мард бўлгин, сен унга очиқ
Ҳимоячи бўлгин устивор.

Керак бўлса ҳақиқат учун
Юрагингни парча-парча қил.
Керак бўлса ҳақиқат учун
Минг бор ўлиб, минг бора тирил.

Майли, сендан дўстларинг кечсин,
Сендан кечсин, майли, қондошлар.
Рози эдим мен берган жонни
Ҳақиқатга бахш этсанг агар.

Оқил бўлу мард бўлгин, ўғлон,
Бу икки иш эмасдир осон.

Украин тилидан ўзбек тилига Эркин Воҳидов ўгирган. [1, 1-ж., 285-б.]

Рустам Ғойипов 2000 йил арафасида “Ҳақиқат» шеърига куй басталаб яхши қўшиқ қилиб куйлаган ([2]).

АБДУЛАЗИЗ МАХМУДОВ ҲАҚИДА (2022)


Фото 1. Абдулазиз Маҳмудов. Тошкент. 2018 йил. [3]

“Бирликчилар” номли китобимни сафдошим, мард кинорежиссёр ва ёзувчи Абдулазиз Маҳмудовнинг (1950-2022) ёрқин хотирасига бағишлашим ҳақида юқорида ёзгандим. У ҳақда қисқача маълумот.

“Абдулазиз Маҳмудов 1950 йил 28 декабрда туғилган.

У Горкий номидаги Туркман университети ҳамда Москвадаги сценаристлар ва режиссёрлар Олий курсида таҳсил олган.

Абдулазиз Маҳмудов 60 дан ортиқ ҳужжатли, илмий-оммабоп ва ўқув филмларини суратга туширган.
Бу филмлари орасида "Тўғрисини айтганда", "Қайтиш", "Замондошлар", "Ер эгаси", "Паркентдаги қон тўкилиши", "Ўзбек иши", "Фарғона фожеаси", "Жоҳиллар" ва "Норасмийлар" ҳужжатли филмлари машҳур.

Кинорежиссёрнинг "Қуёш билан қайт" филми 1995 йил Париж кинофестивалида намойиш этилган.
2000 йил Москвадаги "Золотой Витяз" халқаро фестивалида "Хонадонингизга тинчлик тилаймиз" филми қўйилган.

2001 йилдаги экологик кинофестивалда Абдулазиз Маҳмудовнинг "Раҳм-шафқат қилинг" филми юқори баҳоланган.” [3]

“Абдулазиз Маҳмудов: Менинг онам Ибодатхон томон - боболарим Йўлдош полвон, Қўлдош полвон, Мирзааҳмад бойлар - ХХ асрнинг 20-йилларида Фарғона водийсининг машҳур курашчилари бўлганлар. Улар Андижон вилояти Избоскан тумани Пойтуғ шаҳри ва унинг ёнида жойлашган Тўрткул ва Туячи қишлоғларида яшаб, ўз ерларида деҳқончилик қилишган. Дадам томондан боболарим Қўқон хонлиги расмий идораларининг майда амалдорлари бўлишган. Бобом - Маҳмуд қори Бухоро мадрасасида таълим олганлар, Исфара шаҳрининг Навгилем маҳалласи масжидининг имом–хатиби вазифасини бажарган.

Ўтган асрнинг 30-йилларида она томон ва дада томон боболаримнинг еру-мулклари мусодара этилиб "халқ душмани" айби билан сургун қилинганлар. Дадам Абдулҳақ 18 ёшда Иккинчи Жахон урушига кетиб, 1941 йилнинг ўзидаёқ миллионлар қатори асирга тушиб қолган. Уни Оврўподаги фашистлар концлагерига ташлашган. Немисларнинг мағлубиятидан сўнг "халқ душмани" сифатида бир неча йил Кавказда жойлашган НКВД қамоқхоналарида ушланган. Буларни хотирамдан кечириб, "нима учун", дейман? Нима учун ота-боболаримнинг ҳаётлари хазон бўлган? Албатта бундай таржимаи ҳол билан дадам қанча уринмасин, бирор бир олий ўқув юртига ўқишга кира олмаган ва бутун умр оддий қурувчи бўлиб ишлаган. Онам эса оддий уй бекаси, тикувчилик қилган, кийим-кечак, дўппи тикиб, бозорга олиб чиққанлар. Етти болани боқиш осон бўлмаган.

Мен 1950 йилнинг декабр ойида Қирғизистоннинг Ўш вилояти Мойлисув шаҳарчасида туғилганман. Ўша пайтлари дадам билан онам Андижонни тарк этиб, Мойлисувга бориб ишлашган экан. Олти йилдан кейин дадам билан онам Пойтуғнинг "СССР 50 йиллиги совхозига" қайтиб, умрларининг охиригача шу совхоз далаларида ва пахта заводида ишлашган. Мен эса совхознинг Киров номли рус мактабида ўқиганман. Мактабимиз болалари билан пахта, пилла териб, далаларни ягана қилиб, шолипояларни ўтлаб, катта Фарғона каналида чўмилиб, балиқ тутиб, ёнғоқ ўйнаб, қўй боқиб, эшакларда пойга қилиб катта бўлганман. Ўзимнинг бир ўғил, икки қизим, невараларим бор. Улар Москва шаҳрида яшашади. Ўғлим геолог. Кенжа қизим институтда кинотасвирчиликка ўқияпти, каттаси тележурналист.» [4]

2010 йил декабрда Абдулазиз Маҳмудов 60 ёшга тўлган кунларда шоира, таниқли мухолифат фаоли Гулчеҳра Нуруллаева “Жўмард дўстимга қутлов” ни ёзиб табриклаганди. Ушбу қутловда Абдулазиз ака яхши таърифланган.

“ЖЎМАРД ДЎСТИМГА ҚУТЛОВ

МУҲТАРАМ ДЎСТИМ АБДУЛАЗИЗ!

Сизни қутлуғ 60 ёшингиз билан чин юракдан муборакбод этаман. Мен шуни яхши биламанки, икки эшик оралиғи бўлган қисқа ҳаётни сиздай чарҳланган ақл билан яшаш ҳаммага ҳам насиб этавермайди. Бу борада самимий, беғараз хавас қиламан сизга.

Мана, “Бирлик” халқ ҳаракати туфайли бизнинг танишлигимизга ҳам йигирма беш йилга яқинлашяпти. Орада қанчадан-қанча сувлар оқиб ўтди. Қанчадан-қанча одамларни таниш-билишга тўғри келди. Қанчаларининг сўзи бошқа-ю ўзи бошқалиги боис, ихлослар қайтди улардан. Қалбимизда муқим қолганлари ҳам бўлди. Ўзининг эътиқоди, поклиги, жўмардлиги билан… Сиз ана шундайлар тоифасидансиз. Эътиқодингиз бўйича, инсон ақли, истеъдоди, тафаккури эл-юрт манфаатига, адолатга, мурувватга, меҳрга, ҳалолликка хизмат қилиши керак. Сизга кўра, одамнинг сўзи билан иши бир бўлмоғи лозим. У ҳар қандай шароитда, ҳатто бошида қилич ўйнаган чоғда ҳам, ўз виждон йўлига содиқ қолиши, рост сўзлаши даркор! Нечоғ гўзал эътиқод бу!

Мана, йигирма беш йилга яқинлашяптики, мен билган АБДУЛАЗИЗ ақалли бирон марта бўлсин, ўз собит эътиқодидан заррача чекингани йўқ.
Менинг қуйидаги сингари сатрларим ҳам сиз кабиларга қаратилгандир:

Менинг завқим, табрикларим, олқиш-таъзимим
Эътиқоди талотўмдан белат чиққанга.
Фикр етиб битганларим – юрагим-назмим
Юрагидан тоза Ватан, миллат чиққанга…

АБДУЛАЗИЗ! Сиз ва сизга ўхшашларга қараб, мен фикрларимнинг бўй-бастини ўлчайман, ноқисликларидан ҳижолат тортиб, таҳрир этаман, заррача ютуқлари бўлса, қувонаман… Сиз кабилар билан мулоқотдан руҳан бойийман, нурланаман, озгина бўлсин, ўсгандай бўламан. Негаки:

Қайда ўксик кўрсам ҳақликни,
Кўрдим сизда жонҳалакликни.
Сиз равона оқар сувнимас,
Танлагансиз чархпалакликни…

Ҳаётда чархпалак бўлиш эса осонмас… Сув парракларни мудом емирганидай, сиз ҳам ақл ҳужайраларингизни муттасил тафтиш қилиб, ёқмаганларини жарроҳдай кесиб ташлаб яшайсиз. Муттасил тафаккур қуюнида, савол-жавоблар гирдобида кун кечирасиз… Ҳаёт адолатсизликлари омонсиз эзади сизни. Сиз эса… Сиз эса… ён бермайсиз уларга… Бўйин эгмайсиз… Тоза руҳ, тиниқ ақл, улкан ирода билан бугунги кунлар суратини тарих этасиз, эртага умид билан қарайсиз… Умидларга тўлиб, умидларга тўлдирасиз… Янада йириклашасиз… Баҳор ерга гул-чечак, ифор тортиқ этганидай, сиз ҳам ўз мушоҳадаларингиз билан қалбларга баҳорий кўтаринкилик тутасиз, кўзларни очасиз, ақлларни чарҳлайсиз…

Яна шунинг учун сизга ҳавас қиламанки, тинмай ўқийсиз, тинмай фикрлайсиз, дунё алломалари билан фикран мунозара-мубоҳасаларга киришасиз… “Э, дунёнинг бўлгани шу экан-ку…” деган фикр сизга ҳеч қачон келмаган, келмайдигандай, назаримда. Шу бир кам дунёни сиз тоза, бекаму кўст, мукаммал кўришни орзу қиласиз. Шу йўлда қоғоз қоралайсиз, заҳмат чекасиз. Бутунлай бетаъма… Қайтим кутмай… Эҳтиром илинж этмай… Умрингизнинг бош мақсади, менинг назаримда, одамларни бахтли кўриш! Нечоғ олийжаноблик бу!

Сиз билан суҳбатлаша туриб, оҳорли фикрларингиздан завқларга тўламан-да, беихтиёр Беҳбудий, Чўлпон, Мунаввар қори, Фитрат каби миллатимизнинг ёрқин чироқларини эслайман. Сиз ва сиз кабилар уларнинг давомчиларидай туюлади менга. Фахрланиб кетаман… Ва дейманки:

Тўқлар даврасимас, очлар сизники,
Оппоқ, мотамсаро сочлар сизники…
Кимлар бузиб юрса иймон деворин,
Асабдан тўланар божлар сизники…

Лаганбардорлик дақиқа сайин урчиб бораётган ҳозирги кезларда сиз кабиларнинг борлиги – халқимиз учун катта бахт.

Кас кибрни қуйма айлар. Куядиган – сиз.
Бад меҳрни қийма айлар. Куядиган – сиз.
Бу ҳаётнинг баланд-пасти, оқ-қорасига,
Водариғ-э, куймагайлар. Куядиган – сиз…

Сиз – ҳақиқат ва эзгулик мардикори… Сиз – эркинлик фуқароси… Сиз – олийжаноб ички ғурур соҳиби… Сиз – халқимиз учун меҳрдан яралган илтифот… Сиз – истеъдод! Бўлар эди сиз ҳам кўплар қатори минг-минг шотирларнинг бирига айланиб, истеъдодингиз нонини тинчгина тотиб юрсангиз… Давра тўрларида ўлтирсангиз… Мукофотлар соҳиби бўлсангиз…

Йўқ, бундай йўлни сиз ўзингиз учун ор деб биласиз. Ундан жирканасиз. Ҳалол ва камтарин яшаш, бор сўзни, рост сўзни айтиш – сиз учун фахр!

АБДУЛАЗИЗ! Мен сиздай фидойи қалбнинг миллат устунларидан бири эканини далилловчи мисол-кузатувларимни атайин тилга олмадим. Улар – сиз матнини бевосита ўзингиз ёзган, ўзингиз суратга олган, ўзингиз монтаж қилган, матнини бевосита ўзингиз ўқиган ҳужжатли кинолар… Улар – сиз ёзиб, турли сайтлар эълон қилаётган тахлилий мақолалар, мушоҳадалар… Одамлар улар билан бевосита танишишларини жуда-жуда истаганим туфайли ҳам, атайин далил-мисолларга мурожаат қилмадим. Бу ёғи мухлисларга ҳавола, деб биламан…

60 ёш… Айни камолот, айни тафаккур юлдузлари чарақлаб, кўзларни қамаштиргувчи фасл… Бундай ёқимли фасл сизни асло тарк этмасин. Тафаккурингиз ёғдулари қалбларимизни ёритаверсин. Узоқ-узоқ йиллар омон бўлинг. Истаклар рўёбини кўриш насиб этсин! Зеро, сиз-у бизнинг истак, тўртлик билан ифодалар бўлсам, мана бундай:

Ватан, бағринг диёнатли, гул маъво бўлсин,
Ватан, сендан тинглашимиз дилнаво бўлсин!
Тилагимиз, она, сенга бахт-у камолот,
Сенсиз бахтни орзу этсак, нораво бўлсин!

Сизга, барча яхшиларга эзгу орзулар рўёбини тиловчи:

Гулчеҳра Нуруллаева» [5]

Абдулазиз Маҳмудов 2022 йил 8 май куни 72 ёшида Тошкентда вафот қилди. Абдулазиз акани Аллоҳ раҳматига олсин! Жойлари жаннатда бўлсин, охиратлари обод бўлсин! Омин!

КИТОБНИНГ ТЎРТИНЧИ НАШРИГА СЎЗБОШИ (2022)

2022 йил 1 июл куни Қорақалпоғистонда қонли воқеалар рўй берди. Мен “Қорақалпоғистон: муаммо ва унинг ечими” номли таҳлилий мақола ёза бошладим. Қорақалпоғистон муаммолари ва Орол денгизи минтақасидаги оғир экологиявий вазият чамбарчас боғлиқдир. Мен бу мавзуда 2007 йилда “Бирликчилар, аскарлар тобутлари ва Орол денгизи муаммолари” номли китобнинг иккинчи нашрини ёзгандим ва www.turonzamin.org сайтида чоп қилгандим. Сайт раҳбари Жаҳонгир Маматов 2007 йилнинг ўзида ушбу китобимни сайтдан ўчириб ташлади.

“Бирликчилар, аскарлар тобутлари ва Орол денгизи муаммолари” номли китобимдаги маълумотлардан фойдаланишим учун уни ўқиб чиқишим ва сайтда чоп қилишим керак бўлди. Ушбу китобимда “Бирлик халқ ҳаракати тарихи ва бирликчилар фаолияти” ва “Орол денгизи муаммолари” номли иккита катта мавзу ёритилган. Мен уни “Бирликчилар” номли ва “Қорақалпоғистон ва Орол минтақаси” номли иккита китобга ажратиб ёзиш ва тузатиб навбатдаги нашрини чоп қилишни режалаштирдим.

“Бирликчилар” номли китобимнинг ушбу тўртинчи нашри беш қисмдан иборат. Биринчи қисмида инсон ҳуқуқларига доир умумий маълумотларни ёздим. Иккинчи қисмида Ўзбекистон Бирлик халқ ҳаракатининг ташкил этилиши тарихини баён қилдим. Учинчи қисмида «Бирлик раҳбарияти 1988 йилда йўл қўйган катта хато ва унинг бош айбдори” ҳақида ёздим. Тўртинчи қисмида китобимнинг аввалги нашрларида ёзган “1989-1990: Аскарларнинг ҳаёт ҳуқуқи учун кураш” номли қисмини деярли ўзгаришсиз киритдим. Бешинчи қисмда “1990: Ўш-Узган қирғини” номли мақоламда баён қилинган 1500 дан ортиқ қочқинлар ҳуқуқини ҳимоя қилишга қаратилган фаолиятим тафсилотлари бор.

КИТОБНИНГ УЧИНЧИ НАШРИГА СЎЗБОШИ (2018)

Маълумки, бир гуруҳ ўзбек зиёлилари 1988 йил 11 ноябр куни Ўзбекистон Бирлик халқ ҳаракати (БХҲ)га асос солишганди. Мен Бирлик фаолиятида 1988 йил ноябр ойининг иккинчи ярмидан бошлаб қатнашганман, 1989-1990 йилларда Бирликнинг Тошкент шаҳар ташкилоти раисининг биринчи ўринбосари лавозимида ишлаганман. Шу сабабли Бирлик ва унинг тарихига доир муҳим маълумотларга эгаман, бўлиб ўтган кўпгина воқеа-ҳодисаларнинг ҳозирча тирик гувоҳларидан бириман.

Бирлик ташкил топганининг ўн йиллигига атаб мен 1998 йил ноябрда “Бирликчилар ва ўзбекистонлик аскарлар тобутлари” номли катта мақолани ёздим. Бу мақолани ушбу китобимнинг тўртинчи қисмида “1989-1990: Аскарларнинг ҳаёт ҳуқуқи учун кураш” номи билан келтирдим.

2001 йил апрел-май ойларида 80-100 бетлик «Гап-гаштакдан – Жадидчилик ҳаракатига!» номли китоб қўлёзмасини тайёрладим. Шундан кейин «Бирликчилар ва ўзбекистонлик аскарлар тобутлари” номли катта мақоламни китоб кўринишида тайёрлашга киришдим. Бу китобнинг биринчи қисмида “Бирлик”нинг ташкил этиш тарихини ёзишни режалаштиргандим. Бундай тарихни ёзиш учун дастлаб Дадахон Ҳасан билан суҳбатлашдим. У 1988 йил 11 ноябрда унинг уйида тўпланган ўзбек зиёлиларидан айримлари ҳақида гапириб берди ва уларни исми шарифини ёзиб олдим. Уларнинг ҳар бири билан учрашиб суҳбатлашишга киришдим. Масалан, 2001 йил октябр ўрталарида Фахриддин Худойқуловга қўнғироқ қилиб у билан суҳбатлашмоқчи эканлигимни айтдим (2.3-параграфга қаранг).

Мен Бирлик халқ ҳаракати ташкил этилиши тарихига доир китоб чоп этмоқчи эканлигим Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати (МХХ) раҳбариятини ғашини келтирди, шекилли. 2001 йил 11 сентябр куни АҚШга қарши террористик ҳужум уюштирилгач 2001 йил октябрида Афғонистондаги Толибонларга қарши ҳарбий ҳаракатлар бошланди. Шундай вазиятдан фойдаланиб МХХ мени кўп йилга қамаб юборишга ҳаракат қилди. Шу мақсадда мени 2001 йил 30 октябр куни Тошкентнинг Паркент бозорида ҳибсга олишиб 36 кун қамоқда тутишди. Қамоққа олинишим сабаблари ҳақида батафсилроқ иккинчи нашр сўзбошисида ва “2001: “Қарз балосидан огоҳ бўлгин, халқим!” китобим учун қилинган тазйиқлар” номли биринчи иловада ёздим.

36 кунлик қамоқдан чиқиб бир ойча даволангач “Бирлик” ҳақида китоб ёзишга доир фаолиятимни давом эттирдим. “Бирликчилар ва ўзбекистонлик аскарлар тобутлари” номли [6]-китобимнинг кейинги тақдири ҳақида «Китобнинг иккинчи нашр сўзбоши»сида ёзилган.

“Бирликчилар ва ўзбекистонлик аскарлар тобутлари” номли китобнинг биринчи нашрини компютерда териб китобча кўринишида 2004 йилда чоп этдим.

“Бирликчилар ва ўзбекистонлик аскарлар тобутлари” номли китобимнинг иккинчи нашри www.turonzamin.org сайтининг “ДЎК китоблари” рукнида 2007 йил сентябрида чоп этилди. Бир неча ойдан кейин 2007 йилнинг ўзида сайт раҳбари Жаҳонгир Маматов китобни сайтдан ўчириб ташлади. Бу номаъқул ишни махсус хизматлар қилди, деб айтди. Жаҳонгир Маматов 2012 йил феврал охирида www.turonzamin.org сайтидан юзтага яқин мақолаларимни ўчириб ташлагач китобларимни ҳам унинг ўзи ўчирганини тушундим. “Бирлик”чилар ҳақидаги китобим ҳам, юзтага яқин мақолаларим ҳам www.turonzamin.org сайти раҳбариятининг Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати билан келишуви асосида олиб ташланган, деб ҳисоблайман. Ўша йиллари www.turonzamin.org сайтидан фақат менинг китобларим ва мақолаларим йўқолгани шунга ишоратдир.

Шунча қийинчиликлардан кейин ўқувчимиз эътиборига китобнинг учинчи нашрини “Бирлик” халқ ҳаракати тузилганининг 30 йиллиги нишонланаётган кунларда ҳавола қилмоқдаман. Бу нашр шошилинч тайёрланди. Вақт тиғизлиги боис маълумотларни тўлиқсинча бериш ва чуқурроқ таҳлил этиш иложи бўлмади. Буни тўлиқроқ китобнинг тўртинчи нашрида келтириш мақсадим бор, иншааллоҳ.

Қолаверса, китобимнинг учинчи нашри сайтларда чоп этилгач ватандошларимиз, айниқса “Бирлик”ни ташкил этган ва дастлабки йилларда унинг сафларида фаоллик кўрсатганлар ўз фикр-мулоҳазаларини билдиришар, деган умиддаман. Уларнинг фикр-мулоҳазаларини тўртинчи нашрда эътиборга оламан, иншааллоҳ.

Китоб уч қисмдан иборат. Китобнинг Орол денгизи аҳволига бағишланган учинчи қисмини қайта ишлаш имкони бўлмади. Шу сабабли уни иккинчи нашридан ўзгартирмасдан чоп этмоқдаман.

КИТОБНИНГ 2-НАШРИГА СЎЗБОШИ (2007)

Сўзбошида ушбу китобнинг ёзилиши ва чоп этилиши билан боғлиқ айрим воқеаларни баён этмоқчиман. Буни баён этиш орқали Ўзбекистондаги полициявий режим фуқароларнинг турли ахборот ва ғояларни қидириш, олиш ва тарқатиш эркинлигини бўғаётгани, бундай бўғишларнинг айрим услублари очиб берилади.

Бирлашган Миллатлар томонидан 1966 йил 19 декабрь куни қабул қилинган, ЎзР президенти Ислом Каримов томонидан 1992 йил 26 февраль куни Хелсинкида имзоланган, ЎзР Олий Мажлиси томонидан қўшилиш ҳақида қарор 1995 йил 31 августда қабул қилинган «Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт»нинг 19-моддасида қуйидагича ёзилган.

«19-модда. 1. Ҳар бир инсон ҳеч бир тўсиқсиз ўз фикрига собит бўлиш ҳуқуқига эга.
2. Ҳар бир инсон ўз фикрини эркин баён этиш ҳуқуқига эга; бу ҳуқуқ давлат чегараларидан мустақил ҳолда ёзма равишда ёки матбуот воситасида ёки ифодалашнинг бадиий шакллари ёки ўз ихтиёрига кўра бошқача усулларда турли ахборот ва ғояларни қидириш, олиш ва тарқатиш эркинлигини қамраб олади.
3. Ушбу модданинг 2-бандида назарда тутилган ҳуқуқлардан фойдаланиш алоҳида масъулият юклайди. Бу тарзда фойдаланиш айрим чеклашлар билан боғлиқ, лекин бу чеклашлар қонун билан белгиланиши ва қуйидагилар учун зарур бўлиши лозим:
а) бошқа шахсларнинг ҳуқуқлари ва обрў-эътиборини ҳурмат қилиш учун;
б) давлат хавфсизлигини, жамоат тартибини, аҳоли саломатлигини ёки ахлоқини муҳофаза этиш учун.» [7, 44-б.]

Мен 1998 йил 11 ноябрда Ўзбекистон «Бирлик» Халқ Ҳаракати тузилганининг 10 йиллигига атаб 1998 йил октябрь-ноябрь ойларида «Бирлик»чилар ва ўзбекистонлик аскарларнинг тобутлари» номли катта мақолани ёздим. Уни машинкамда чоп этиб, яқин танишларига ва айрим журналистларга бердим.

Мен «Қарз балосидан огоҳ бўлгин, халқим!» номли китобни 2000 йил май ойида 72 бетлик, июль ойида 76 бетлик қилиб компютерда тердим, китобча кўринишида чоп этиб, таниш-билишларга, журналистларга, Ўзбекистон Олий Мажлисининг айрим депутатларига бердим (Биринчи иловага қаранг).

Мен 2001 йил апрель-май ойларида ҳажми 80-100 бетлик «Гап-гаштакдан – Жадидчилик ҳаракатига!» номли китобни чоп этишга деярли тайёр қилдим. Уни теришга компютер излаш давомида китобга қўшимча параграфлар ёзиб кенгайтириб бордим.

Компютер топаолмагач, 2001 йил ноябридан ёзув машинкасида чоп этаман, деб режалаштириб турганимда 2001 йил 30 октябрь куни мени Тошкентдаги Паркент бозори ҳудудида айбсиз равишда милиция ходимлари ушлаб кетишди. Менга қарши Ички ишлар вазирлиги Тошкент шаҳар Ҳамза туман Ички ишлар бошқармасининг Терроризмга қарши кураш бўлими зобитлари шуғулланди. Бу тазйиқлар орқасида Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати турганлиги менга сал кейинроқ маълум бўлди (бу ҳақда батафсилроқ биринчи иловада ёздим).

Уларнинг мақсади: мени доим ўзим билан бирга сумкамда олиб юрган «Гап-гаштакдан – Жадидчилик ҳаракатига!» номли китоб қўлёзмасини ўқиб чиқиш, у ерда ёзган муаммо ва ечимларни билиб олиш, тарихий воқеаларнинг ҳақиқий тафсилотини халқдан яшириш ва иложи бўлса мени беш-ўн йилга қамаб юбориш эди.

«Гап-гаштакдан – Жадидчилик ҳаракатига!» номли китобимдаги 17-параграфнинг номи ва бандлари қуйидагича эди.

«17. Гап-гаштакка асосланган Жадидчилик ҳаракатининг Ўзбекистон «Бирлик» Халқ Ҳаракатидан фарқлари.
17.1. Ўзбекистон Бирлик халқ ҳаракати тузилиши арафасида Совет Иттифоқида вужудга келган вазият.
17.2. Ўзбекистон Бирлик халқ ҳаракати тузилишининг қисқача тарихи.
17.3. Жадидчилик ҳаракати билан Бирлик халқ ҳаракати ўртасидаги фарқлар.»

2001-2003 йилларда ёзилган 17-параграфни ушбу китобимнинг биринчи қисмида келтирдим.

Жаҳонда озодлик ва демократияни қўллаб қувватлаш ва тарқатишни асосий мақсад қилган халқаро нодавлат нотижорат ташкилоти бўлмиш ва маркази Вашингтонда жойлашган Freedom House (Озодлик уйи)нинг Тошкентдаги бўлими 2002 йил октябрида очилди. Унинг компютерлари ўрнатилган Ресурс маркази 2003 йил май ойидан бошлаб фаолият олиб борди. Мен Ресурс марказида «Бирлик»чилар ва ўзбекистонлик аскарларнинг тобутлари» катта мақоламни компютерда теришни 2003 йил 15 августда тугатдим.

Лекин ушбу мақолани на «Ҳаракат» журналида, на Интернетнинг бирорта сайтида доимий қилиб чиқариш иложини тополмагач, мен уни китобча кўринишида чиқаришга қарор қилдим. Шу мақсадда Freedom House Ресурс марказида компютерда китоб бетлари шаклида тера бошладим.

2003 йил 1 декабридан Freedom House (FH) Тошкент бўлими директори бўлиб Мюша Север хоним ишлай бошлади. Ўзбекистонлик инсон ҳуқуқлари ҳимоячилари билан Мюша Север хоним ўртасидаги дастлабки учрашув FH да 2004 йил 6 январь куни бўлиб ўтди. У ўзи журналист эканлиги, 1996-2000 йилларда Словения парламенти аппаратида, кейин икки йил Косовода Бирлашган Миллатлар Ташкилоти миссияси таркибида, сўнгра Озарбайжонда ишлагани, оилали бўлиб, эри ва вояга етган қизи борлиги ҳақида айтди. Озарбайжондан у билан бирга келган 40 ёшлардаги бақувват эркак Анар Нагиев ҳам FH да 2003 йил декабридан ишлай бошлади. Кейинроқ Мюша Север хоним Ўзбекистондаги кучишлатар органлар раҳбарияти билан апоқ-чапоқ бўлиб, улар билан яқин муносабат олиб бора бошлади. Ҳатто уни 2005 йил бошида Ўзбекистон Президенти Ислом Каримов қабул қилиб, икки соат суҳбатлашди.

Мен «Бирлик»чилар ва ўзбекистонлик аскарларнинг тобутлари» мақоламни компютерда китоб кўринишида 2004 йил январида тера бошладим. Мақолани компютерда териш жараёнида ҳам орқаваротдан қаршиликлар бўлди. Китоб кўринишида теришнинг ўзига хос талаблари бор. Масалан, 80 бетлик китобнинг 3-4-бетлари терилган варақнинг ўзига 77-78-бетлардаги матнни жойлаштириш керак. Китобча кўринишда терилаётган матн таркибида қандайдир ортиқча чизиқлар пайдо бўла бошлади. Ортиқча чизиқлар пайдо бўлиши сабабли китобнинг сатрлари сурилиб, барча бетлардаги матнлар аралаш-қуралаш бўлиб кетарди. Мен у-бу қилиб чизиқларни олиб ташлаб, матнни теришда давом этардим. Лекин бир оз вақт ўтгач чизиқлар яна пайдо бўларди. Мен чизиқларнинг пайдо бўлиш сири ва уни йўқотиш иложини излаб, FH да ишлаётган бир неча ходимлардан сўрадим. Лекин улар буни аниқ тушунтириб бера олмадилар ва чизиқларни йўқотиш иложини қила олмадилар.

Ўша вақтлар Паркент бозори яқинидаги тўққиз қаватли уйнинг еттинчи қаватида Каунтерпарт Консорциум ташкилотининг Фуқаролик жамиятини қўллаб-қувватлаш маркази кутубхонаси ва компютерлар ўрнатилган Ресурс маркази бор эди. Ушбу Марказда аввалдан рўйхатга ёзилиб, ҳафтада уч соат компютерда ишлашга рухсат бериларди. Мен «бирлик»чилар ҳақидаги китобни шу ерда ҳам теришни давом эттирдим. Китобча матнида пайдо бўлган чизиқлар масаласида Марказда ишлаётган рус муҳандис йигитлардан сўрадим. Улар компютерга доир тегишли китобларга қараб, сўнгра қандайдир дастур ёрдамида бу қўшимча чизиқларни олдириб ташлашди. Шундай қилиб, бу чизиқларни FH да китобим файлига, яъни матнига Миллий хавфсизлик хизмати билан боғлиқ кимдир атайлаб киритгани маълум бўлди.

2004 йил 13 февраль куни эрталаб мен Freedom House даги компютерда «Бирлик»чилар ва ўзбекистонлик аскарларнинг тобутлари» китобининг «Муқаддима» қисмини тера бошладим. «Муқаддима» бошида «Ўзбекистон «Бирлик» халқ ҳаракати тузилганининг 10 йиллигига бағишлайман. Муаллиф», деган ёзувни ёзиб, сўнгра муқаддиманинг икки абзацини тердим. Шунда Freedom House нинг Тошкент бўлими директор ўринбосари Анар Нагиев менинг ёнимга келиб рус тилида: «Сиз компютерда инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишга боғлиқ бўлмаган мақсадларда фойдаланаяпсиз. Мен сизга огоҳлантириш эълон қиламан», деди. Мен ишимни тўхтатиб, нарсаларимни олиб кета бошладим. FH дан чиқиш эшиги олдида палтомни кия бошлаганимда, Анар Нагиев шошилинч равишда компютерда терилган ва имзо қўйилган варақни олиб келиб, менга узатиб: «Сизни расман огоҳлантираман» деди. Одатда аввалига оғзаки огоҳлантиришади. Агар огоҳлантирилган фуқаро бу ишни яна такрорласа, унга ёзма огоҳлантириш берилади. Анар Нагиев эса менга бирданига ёзма огоҳлантириш беришга ҳаракат қилаётган эди. Шу сабабли мен унга: «Сиз мени оғзаки огоҳлантирдингиз. Мен ишимни тўхтатиб кетаяпман. Нега энди ёзма огоҳлантираяпсиз? Оғзаки огоҳлантиришингиз етарли» дедим. Бу гапимга Анар Нагиев эътироз билдира олмади.

Анар Нагиевнинг мен ёзаётган китобимга қарши берган ноҳақ огоҳлантириш воқеасини мен ўша – 2004 йил феврал кунларида китобнинг 14.10 бандида ёздим. Мен у пайтлар яқинда FH да ишлай бошлаган Анар Нагиевнинг исми шарифини билмасдим. Шу сабабли FH нинг Ресурс марказида ходим бўлиб ишлаётган Отабек Наимовдан Анар Нагиевни орқасидан кўрсатиб сўрадим: «Унинг фамилияси ва исми қандай?» Отабекнинг жавоби бундай бўлди: «Звоне Винрач». Мен у айтгандай қилиб ўз қоғозчамга ёзиб олдим. Шу сабабли Анар Нагиев мени огоҳлантириш воқеалари баён этилган китобнинг 14.10-бандида «Freedom House нинг Тошкент бўлими директор ўринбосари Звоне Винрач» деб ёзилган. Отабек Наимов Анар Нагиевни нима сабабдан «Звоне Винрач» деб жавоб берганини мен билмайман. Фақат битта нарса аён: Мюша Север ва Анар Нагиев Ўзбекистон кучишлатар органлар билан келишиб фаолият олиб борган эдилар.

Мен ушбу китобнинг қолган қисмини Каунтерпарт Консорциум Ресурс марказида теришни давом эттиришга мажбур бўлдим. Китобни 2004 йил 14 июлда тугатиб, ксерокс қилиб, таниш-билишларимга тарқата бошладим.

Алоҳида таъкидлашим лозимки, мен юқорида ёзган воқеаларга қарамай Freedom House ташкилотидан миннатдорман. Чунки FH нинг Ресурс марказида мен Интернетдан фойдаланишни ўргандим, инсон ҳуқуқларига доир бир неча тренингларда қатнашдим ва кўпгина фойдали ахборотлардан хабардор бўлдим, мақолаларим ва китобнинг каттагина қисмини компютерда тердим, ксерокс аппаратида инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш билан боғлиқ кўпгина ҳужжатларни бошқалар қаторида мен ҳам кўпайтириб фойдаландим ва ҳоказо.

FH ташкилоти энг яхши ишлаган пайти – бу 2005 йил бошларида Бранко хоним директор бўлиб келган вақтдир. Афсуски, 2005 йил 13-14 май кунлари Андижон қирғини уюштирилиб, 2005 йил охирида режим суди Freedom House ни ёпиш ҳақида қарор чиқарди.

Китобнинг битта нусхасини таниқли ҳофиз, Бирлик халқ ҳаракати асосчиларидан бири Дадахон Ҳасанга ҳам бердим. У китобнинг иккинчи илова қисмида «Бирлик» тарихига доир мен келтирган озгина маълумот орқали «Бирлик» тарихини очиб бермаганимни айтиб норозилигини билдирди. Мен 1988 йил 11 ноябр кунги йиғилишда қатнашганлардан айримларини топиб гаплашиб бўлмаганлигини, «Бирлик»ка доир тарихий маълумотларни тўплашни давом эттираётганим, яқин орада китобнинг иккинчи нашрида ташкилот тарихини кенгайтириб чоп этмоқчи эканлигимни айтдим.

Мен бу орада 2001-2003 йилларда ёзилган «Гап-гаштакдан – Жадидчилик ҳаракатига!» номли китобимнинг 17-параграфини, шунингдек биринчи иловасини компютерда териб китобга қўшдим. «Бирлик» тарихига доир фуқаролар билан учрашиш ва изланишларни давом эттираётган бир пайтда Каунтерпарт Консорциум Ресурс маркази ёпилди. Фикримча бу номаъқул иш Ўзбекистон кучишлатар органлари талаби асосида бўлди. Яъни Каунтерпарт Консорциум кутубхонаси ва Ресурс маркази ўз фаолиятини давом эттирарди, лекин фуқаролар учун компютердан фойдаланиш тақиқланди. FH да ҳам, Каунтерпартда ҳам компютердан фойдаланиб «Бирлик»ка доир китоб матнини териш имконияти йўққа чиқарилгач, мен китобнинг иккинчи нашрини чоп этиш ҳаракатларини ноилож тўхтатишга мажбур бўлдим.

Ўша воқеалардан уч йил ўтиб, китобнинг иккинчи нашри сизнинг эътиборингизга ҳавола қилинмоқда. Совет Иттифоқига 1923-1953 йилларда раҳбарлик қилган Иосиф Сталин давридаги каби мамлакатимиздаги режим томонидан Ўзбекистон Мустақиллигининг 16 йили давомида яқин тарихимиз фақат бир томонлама ёритилмоқда.

Биринчи мисол. Мустақил Ўзбекистон тарихи китобининг 1-боб, 1-параграфида [8, 3-к., 7-41–б.] Ўзбекистон Республикаси «Мустақиллик Декларацияси» ҳақида қисман ёзилган. Лекин бу Декларациянинг дастлабки лойиҳасини кимлар ва қачон таклиф этганлиги тўғрисида ҳеч нарса дейилмаган. Мен бу ҳақдаги маълумотларни ва «Мустақиллик Декларацияси» лойиҳаларининг матнларини [6]-мақолада келтирганман.

Иккинчи мисол. Мустақил Ўзбекистон тарихи китобининг тўртинчи бобидаги «Сохта демократларнинг экстремистик йўл билан ҳокимият учун кураши, уларнинг халқ томонидан бадном қилиниши» номли параграфда [8, 3-к., 165-181-б.] Ўзбекистон «Бирлик» халқ ҳаракати ҳақида фақат салбий фикрлар ёзилган.

Учинчи мисол. 2000-2006 йилларда нашр этилган 12 жилдлик Ўзбекистон Миллий Энциклопедиясида «Бирлик» халқ ҳаракати ҳақида ҳеч қандай маълумот берилмаган. Ватанимиз тарихида деярли бир миллион Ўзбекистон фуқароси иштирок этган бундай миллий-озодлик ҳаракати гўёки бўлмаган.

Юқорида таъкидланган камчиликларни ҳисобга олиб китобимнинг иккинчи нашрида биринчи қисм сифатида Ўзбекистон «Бирлик» халқ ҳаракати тузилишининг қисқача тарихини баён этдим, унинг дастлабки Дастур лойиҳасини иккинчи иловада келтирдим.

Қолаверса, баъзилар Бирлик халқ ҳаракати сафларида юзлаб фуқаролар 1989-1990 йиллардаёқ ўзбекистонлик аскарларнинг яшаш ҳуқуқини ҳимоя қилиб олиб борган фаолияти ҳақида билмайди ва билишга ҳаракат ҳам қилмайди. Масалан, Мустақил Инсон Ҳуқуқлари Ташаббус Гуруҳи раҳбари Суръат Икромов 2007 йил 4 июль куни мен ундан судланаётган бегуноҳ саккиз нафар мусулмон аёл устидан ёзилган Айблов хулосасидан нусха олиш учун бериб туришни сўрадим. У: «Сиз инсон ҳуқуқи ҳимоячиси эмассизку. Конгрессингиз билан шуғулланайвермайсизми? Инсон ҳуқуқини ҳимоя қилиш борасида нима иш қилдингиз?» деб савол берди ([10]).

Имкониятдан фойдаланиб мен Суръат Икромовга ҳам битта савол бермоқчиман: «35 кишилик «бирлик»чилар гуруҳи 1990 йил 28 апрель куни ҳарбий хизматдаги ватандошларимизнинг яшаш ҳуқуқини ҳимоя қилиб, Президент қароргоҳи олдида милиция ходимлари билан қарама-қарши турганимизда ва Ўзбекистон Президенти Ислом Каримов билан бир соатлик мулоқот олиб борганимизда сиз нима иш билан банд эдингиз?». Агар Толиб Ёқубов [11]-мақолада ёзган факт ўринли бўлса, Суръат Икромов у пайтлар милиция зобити бўлиб ишлаб, Совет империяси манфаатларини ҳимоя қилиб юрган.

Китобнинг иккинчи қисмида «Бирлик»чилар ва ўзбекистонлик аскарларнинг тобутлари» номли китобимнинг биринчи нашрида ёзилган тарихий воқеаларни деярли ўзгаришсиз келтирдим.

Китобнинг учинчи қисмида Орол денгизи муаммоси ва унинг 2007 йилдаги аҳволи тўғрисида, шунингдек 1986 йилда тузилган профессор Пирмат Шермуҳамедов раҳбарлигидаги «Орол ва Оролбўйини ҳимоя қилиш қўмитаси»нинг 1986-1993 йиллардаги фаолияти ҳақида ёздим.

Мен китоб охирида бешта илова келтирдим. Улардан 2-5-иловалар китобимнинг биринчи нашрида ёзгандим. Яъни ушбу иккинчи нашрда биринчи иловани қўшдим.

Биринчи нашр китоб кўринишда чиқарилганида, китоб муқовасининг биринчи ички бетида татар шоири Адҳат Синўғилнинг “Китоблар” номли шеъри, охирги ички бетида украин шоири Андрей Малишконинг “Ҳақиқат” шеърини чоп қилгандим. Шу яхши шеърларни мен иккинчи нашр бошида ва охирида ҳам келтирдим.

Мен ушбу китобни кирилл алифбосида тердим. Ундаги ў, қ, ғ, ҳ ҳарфлари ўқувчи компютерида бошқача ҳарф бўлиб очилиши мумкин. Шу вазиятда матндаги барча ҳарфларни ўз ҳолига қайтаришни қуйидагича амалга оширса бўлади. Бошқа шрифтдаги алоҳида ҳарфни, масалан, Ћ ҳарфини, ўзбекча ҳ ҳарфига бутун матнда ўтказиш учун қуйидаги ишларни амалга оширмоқ керак.
1) Клавиатурада ctrl + f клавишаларини бир вақтда босасиз.
2) Очилган жадвалда Replace ёзуви устида сичқончани тиқиллатасиз, шунда пастда Replace with: ёзуви ва унинг тўғрисида катак очилади. Шу катак ичига керакли ҳарфни, яъни бизнинг мисолимизда ҳ ҳарфини ёзасиз.
3) Find what: ёзуви тўғрисидаги катакка h ҳарфини жойлаштирасиз (уни бевосита ўзгартираётган матннинг ўзидан олсангиз бўлади ёки компьютер ойнасидаги Insert, кейин Symbol ёзувини тиқиллатиб, очилган ҳарфлар жадвалидан h ҳарфини топасиз ва катакка жойлаштирасиз).
4) Энди ўзгартирмоқчи бўлган матнни (мақола ёки китобни) қорайтирасиз (компьютер ойнасидаги Edit, сўнгра Selekt All ни тиқиллатсангиз матн қораяди).
5) h ва ҳ ҳарфлари жойлаштирилган катаклар пастидаги Replace All ёзуви устида сичқончани тиқиллатсангиз, мақола ёки китобингиздаги барча h ҳарфлар ҳ ҳарфига ўзгаради.

Ҳозиргина ёзган услубнинг яхши томони шундаки, сиз 35 та ҳарфни кетма-кет ўзгартириш йўли билан кирилл алифбосидаги мақола ёки китобни лотин алифбосига, шунингдек лотин алифбосидагисини кирилл алифбосига ўтказишингиз мумкин.

Матнни бирданига лотиндан кирилга ёки кирилдан лотин алифбосига www.translit.ru сайти ёрдамида амалга оширса бўлади. (2013.26.10)

Интернет – инсоният тараққиёти натижасида йигирманчи аср охирида ихтиро қилинган улкан техник ютуқдир. Ислом Каримов ва МХХ раҳбарлик қилаётган Ўзбекистондаги полиция режими шароитида Интернет орқали бошқа муҳим ахборотлар қатори ушбу китобни ҳам сиз ўқувчимизга етказиш имкониятим бор. Бу имкониятни яратиш йўлида хизмат қилаётган барча инсонларга ўз миннатдорчилигимни билдираман.

ДАВОМИ БОР