Shuhratjon AHMADJONOV

(5-maqolam, 2006 yil 1 yanvar, OXIRI) O’ZBEKISTON OZOD DEHQONLAR PARTIYASINING ASOSCHISI, PROFESSOR OLIMJON KARIMOV - 80 YOSHDA (1988-1993 yillarda O’zbekistonda ro’y bergan ayrim tarixiy voqealarning prof. Olimjon Karimov taqdiri misolida tahlili)

7. “MILLIY MAJLIS” TASHABBUS GURUHI TAYYORLAGAN UCHTA HUJJAT LOYIHALARI MATNI

Maqolamizni o’qiyotgan fuqarolar “Milliy Majlis” va uning hujjatlar loyihalari haqida o’zlari birorta xulosaga kelishlari uchun ushbu bandda uchala hujjat matnlarini keltiramiz. Bu 1992 yil 22 iyunda kompyuterda tayyorlangan va O’zR prezidenti I.Karimov nomiga yuborilgan MM hujjat loyihalaridir. Uni A.Arifov o’sha vaqtlar kompyuterda chiqarilgan nusxadan qo’lyozma ko’rinishida ko’chirib olgan edi va muallifga 2005 yil 18 dekabr kuni berdi. Muallif unga o’z minnatdorchiligini bildiradi.

7.1. “O’ZBEKISTON DEMOKRATIK KUCHLARINING MILLIY MAJLIS TUZISH TO’G’RISIDAGI
B I T I M I
O’zbekistonda vujudga kelgan iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy inqiroz va murakkab tanglikni hisobga olib, biz – demokratik yo’nalishdagi siyosiy partiya, harakat, birlashma, uyushma va tashkilotlar quyidagi bitimga kelishdik:
1. O’zbekistonni iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy tanglikdan olib chiqish davrida uning hududida mustaqil faoliyat ko’rsatuvchi va qonun-loyiha ishlab chiqarish vakolatlariga ega bo’lgan Miliy Majlis ta’sis etish.
2. Milliy Majlis qabul qilgan qonun-loyihalarning kuchga kiritilishi bilan bog’liq bo’lgan qarorlar ijrosini ta’minlash.
3. Milliy Maylis ta’sischilar ro’yxatini ochiq qoldirish va ixtiyoriylik asosida ta’sischilar qatoriga kiritishni davom ettirish.
Ilova: 1) O’zbekiston Respublikasi Milliy Majlisi muvaqqat tuzugi.
2) O’zbekiston Respublikasi siyosiy partiya, harakat, birlashma, uyushma va tashkilotlar vakillari tashabbus guruhining bayonoti.
Xalq diplomatiyasi uyushmasi
O’zbekiston “Birlik” xalq harakati
“Erk” demokratik partiyasi
O’zbekiston Ozod Dehqonlar partiyasi
Turkiston xalq harakati”

7.2. “O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI MILLIY MAJLISINING MUVAQQAT
T U Z U G I
Ta’sischilar bitimiga 1-ilova
Milliy Majlis O’zbekiston Respublikasining qonun chiqaruvchi organi bo’lib, mustaqil harakat qiladi va o’z faoliyatida quyidagi beshta asosiy tamoilga amal qiladi:
1. Davlat mustaqilligining xalqaro huquq qoidalari.
2. Islom ta’limoti asoslari.
3. Demokratiya va xalqchillikning xalqaro huquq qoidalari.
4. Xususiy, akcioner mulkchilik va erkin tadbirkorlik.
5. Inson huquqlarining tabiiylik va ajralmaslik qoidalari.

ASOSIY MAQSAD VA VAZIFALAR
1. Ijtimoiy-siyosiy bo’hrondan tinch yo’l bilan chiqish.
2. O’zbekiston Respublikasining yangi Konstituciyasini ishlab chiqish va uni muqobillik asosida umumxalq muhokamasiga va ovoziga qo’yish yo’li bilan qabul qilish.
3. Yerga nisbatan xususiy va akcionerlik mulkchilikni joriy etish, yerni sotish va sotib olish huquqining barqarorligini ta’minlash.
4. Islomni O’zbekiston respublikasining rasmiy dini sifatida qonunlashtirish.
5. Bozor munosabatlariga o’tishning zaruriy huquqiy asoslarini yaratish.
6. Davlat hokimiyatining qonun chiqaruvchi, ijroiya va sud hokimiyatlariga ajratilishi va hokimiyatlar vakolatlarini o’zaro cheklanish principlariga amal qilish.
7. O’zbekiston Respublikasi o’z armiyasiga, milliy valyutasiga, ikki tomonlama foydali tashqi aloqalar faoliyatiga, daxlsizligi ta’minlangan davlat chegarasiga ega bo’lishiga erishish.
8. O’zbekiston Respublikasi fuqarolariga inson huquqlari haqidagi Jeneva Deklaraciyasi va Xelsinki yakunlovchi hujjatlarida ko’zda tutilgan barcha huquqlarni kafolatlash.


TASHKILIY TUZILISH
1. Milliy Majlis ikkita palatadan iborat: Devon va Vakillar palatasi.
2. Devonning tarkibiga viloyatlardan, Qoraqalpog’iston Respublikasidan va Toshkent shahridan ikki kishidan a’zo bo’lib kiradi.
3. Vakillar palatasi tarkibiga siyosiy partiyalar, harakatlar, uyushmalar, birlashmalar va tashkilotlardan uchtadan a’zo kiradi.
4. Devon va Vakillar palatasi o’z majlislarini alohida-alohida o’tkazadi.
5. Devon va Vakillar palatasi har bittasining o’zi alohida qabul qilgan qonun loyihasi ikkinchi palata roziligisiz kuchga kirmaydi, bundan ushbu tuzukda ko’rsatiladigan hollar mustasno.
6. Devon va Vakillar palatasi o’zlarining rahbarlari va boshqa lavozimlariga o’z a’zolari orasidan saylab qo’yadilar.
7. Devon rahbari lavozimiga saylangan kishi Milliy Majlis raisidir va u Milliy Majlis ishlab chiqqan barcha hujjatlarga imzo chekish huquqiga ega.
8. Qonun yaratuvchilikda faoliyat ko’rsatuvchi mahalliy organlar Milliy Majlis ishlab chiqqan qonun-qoidalar asosida tuziladi.

SHAKLLANTIRISH QOIDALARI
1. Siyosiy partiyalar, harakatlar, uyushmalar, birlashmalar va tashkilotlarning Respublika miqyosidagi vakolatli markaziy organlari o’z majlislarida Vakillar palatasiga uchtadan a’zo saylaydilar va bu bilan Milliy Majlis ta’sischisi bo’lishlarini tasdiqlaydilar.
2. Ta’sischilarning viloyat, Qoraqalpog’iston Respublikasi yoki Toshkent shahri bo’yicha saylanib qo’yilgan rahbar organlarining umumiy majlisida ikkitadan Devon a’zosi saylanadi. Saylov tartibini har qaysi majlis o’zi belgilaydi.
3. Devon va Vakillar palatasi a’zoligiga saylanish muddati Milliy Majlis ishlab chiqqan qonun bilan belgilanadi.

FAOLIYAT QOIDALARI
1. Milliy Majlis ta’sischilari, Devon va Vakillar palatasi a’zolari qonun chiqarishda tashabbuskorlik qilishlari va o’z qonun-loyihalarini Milliy Majlis muhokamasiga qo’yishlari mumkin.
2. Tashabbuskor o’z loyihasini Devon yoki Vakillar palatasi rahbariga topshiradi, tegishli palata muhokamasidan o’tib, ko’pchilik ovoz bilan qabul qilinsa ikkinchi palata muhokamasiga topshiriladi. Ikkinchi palata ham ko’pchilik ovoz bilan qabul qilsa, qonun loyiha Milliy Majlis raisiga imzo chekish uchun topshiriladi.
3. Milliy Majlis Raisi imzo chekkan qonunloyiha O’zbekiston Respublikasi Prezidentiga Farmon yoki Qonunga aylantirish uchun taqdim etiladi va mahalliy hokimiyat organlariga ijro uchun yuboriladi.
4. O’zbekiston Respublikasi Prezidentiga taqdim etilgan qonun-loyiha bir oy muddatda kuchga kiritilmasa, Milliy Majlis o’sha qonunloyihani kuchga kiritish yo’llari to’g’risida qaror qabul qiladi va uni ijro uchun ta’sischilarga yuboradi.

MILLIY MAJLIS XAZINASI
1. Milliy Majlis xazinasi alohida shaxslar mulki hisoblanadigan ishlab chiqarish va kommersiya tuzilmalaridan, shuningdek, siyosiy partiyalar, harakatlar, jamoat tashkilotlarining badallaridan, davlat byudjetidan va shaxsiy in’om-ehsonlardan shakllanadi.
2. Milliy Majlis faoliyati uchun ajratilgan mablag’lar uning o’z hisob raqami ochilguncha Milliy Majlis ta’sischilari shaxsiy hisoblarida saqlanadi.
3. Doimiy harakatdagi palatalar va komissiyalar a’zolariga ish haqlari Milliy Majlis turli darajalarining qarorlari bilan belgilangan miqdorda Milliy Maylis jamg’armasidan ajratiladi.
Milliy Majlis tuzugi ta’sischilar bitimiga ilovadir va u bitim
imzolangan kundan boshlab kuchga kiradi.”

7.3. “O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI DEMOKRATIK YO’NALISHDAGI SIYOSIY PARTIYALAR, HARAKATLAR, UYUSHMALAR, BIRLASHMALAR VA TASHKILOTLAR VAKILLARI TASHABBUS
GURUHINING B A Y O N O T I

O’zbekiston Respublikasi siyosiy va davlat hayotida o’ta murakkab tanglik holati vujudga keldi. Davlat hokimiyatining qonun chiqarish vakolatlari xalq ixtiyoridan butunlay olib qo’yildi. Qonun chiqaruvchi hokimiyat bo’lmish Oliy Kengash o’z vakolatlarini amalga oshirolmayapti. Ular tobora ijroiya hokimiyat ixtiyoriga o’tayotganligi aniq. Chiqarilayotgan qonunlar esa o’z mohiyati bilan xalq manfaatidan yiroqlashib bormoqda. Asosiy qonunlar majmuasi hanuzgacha yo’q. Qonun chiqaruvchi hokimiyat rasmangina mavjud bo’lib, uning qonunyaratuvchilik saviyasi juda ham past.
Davlat hokimiyati ijroiya vakolatlarining asosiy qismi harakatsiz holatda. Qonunlar ijrosi ta’minlanmayapti. Ularning jamiyat hayotidagi o’rni tobora pasayib bormoqda. Ijroiya hokimiyat faoliyatida qonunsizlik ildiz otayotir. U o’zining asosiy vazifalarini bajarmayapti. Uning faoliyati xalqning tub manfaatlariga qaratilmasdan, zo’rlik va zo’ravonlikka tayanmoqda. Kelgusi avlod zarariga xizmat qiladigan har xil kaltabin tadbirlar ko’paymoqda. Ijroiya hokimiyat davlat hokimiyati vakolatlarining barchasini o’z qo’lida to’plamoqda.
Davlat hokimiyatining adolat o’rnatish vakolatlari o’ta samarasiz holatda. Yuridik hokimiyati o’zining asosiy vazifalarini bajarmayapti. Sudlarning qonun chiqaruvchi va ijroiya hokimiyatlaridan qaramsizligi ta’minlanmagan. Adolatparvarlikning asosiy qoidalari ishlamayapti. Qonun chiqaruvchi, ijroiya va sud hokimiyatlarining faoliyati nazoratsiz qolmoqda. Aksilkonstituciyaviy farmon va qonunlar amal qilmoqda.
Ommaviy axborot vositalarining barchasi butunlay davlat hokimiyatiga qaram holatida. Ular davlat hokimiyatida vujudga kelgan e’tiqodsizlik va maslaksizlikka xizmat qilmoqdalar. Xalq ommasining juda katta qismi o’z dardu alamlarini hokimiyatga yetkazaolmayotir.
Yuqorida aytilgan mezonlar hokimiyat tangligidan to’la dalolat beradi. Respublika xo’jaligi idora qilinmayapti. Idora qilinmagan xo’jalikda iqtisodiy bo’hron ildiz otishi muqarrar. Mana shunday vaziyatda yagona to’g’ri yo’l bu – qonun chiqarish vakolatlari barchasini uning haqiqiy egasi – xalq ixtiyoriga berishdir. Xalq o’z vakolatlariga egalik qilishini vaziyat talab qilmoqda. Lekin zo’ravonlikning barcha vositalari bilan qurollangan hokimiyat xalqning vakolatlarini osonlikcha qaytarib bermoqchi emas. U xalq noroziligini bostirish uchun uning qonini ham to’kishga tayyor ekanligini bir necha bor namoyish qildi. Davlat hokimiyatining barcha tuzilmalari yakka partiya (XDP) hukmronligi ostida qolmoqda. Bu partiyaning amaldorlik lavozimida o’tirgan vakillari xalq xo’jaligini barcha sohalaridagi boshqaruv tuzimlarini ham o’z qo’llarida mahkam ushlab turibdi. Korxonalarda har qanday partiya faoliyatini cheklash haqidagi Prezident Farmoniga qaramasdan XDP vakillari barcha korxonalarda o’z faoliyatini rasman va oshkora davom ettirmoqdalar. Korxona rahbarlariga XDP tuman kengashlari hisob raqamiga har oy ma’lum summada soliq to’lash majburiyatlari yuklanmoqda. Bozor iqtisodiga o’tish va uning tarmoqlarini shakllantirish ishlarida nomenklatura va partokratiya tomonidan ochiqdan-ochiq to’sqinlik qilinmoqda. Shu bilan birga o’z manfaatlarini qondirish uchun bu partiya vakillari o’zlari egallab turgan mansablardan foydalangan holatda davlat korxonalarini yashirin ravishda xususiylashtirib, xalq mulkini talon-taroj qilib, o’zlashtirib olmoqdalar. Bunday qonunbuzarliklar va bularga nisbatan davlat tuzilmalarining jinoyatkorona loqaydligi va beparvoligi, ayrim hollarda esa ularning jinoyatga bosh qo’shishligi oqibatida jamiyatda juda ham og’ir vaziyat yuzaga keldi. Bu xavfli qarama-qarshilikning bir tarafida qashshoq, och, barcha insoniy huquqlaridan mahrum qilingan millionlab g’azabga mingan xalq turibdi. Ikkinchi tarafda esa yetti pushtigacha to’q, usti but, oddiy xalq hisobiga noqonuniy yo’l bilan boyib va shishib ketayotgan, xalqdan ajralib qolgan bir hovuch to’ralar turishibdi. Agar jarayonlar rivojlanishiga jiddiy e’tibor berilmasa, ertaga oddiy xalq g’azabi dengizday toshib ketadi va o’z qa’rida mavjud tuzum to’ralarini g’arq qiladi. Bu O’zbekiston tarixida ilk marotoba fojiali fuqarolar urushiga olib keladi. Shu qaltis vaziyatni hisobga olib va voqealar jarayonini qisman bo’lsada boshqaruv imkoniyatiga ega bo’lish uchun O’zbekiston davlati va xalqi taqdiri, uning kelajagiga befarq bo’lmagan, demokratik va oliy insoniy qadriyatlarni e’zozlaydigan, jumhuriyatda faoliyat ko’rsatayotgan demokratik kuchlar vakillari O’zbekiston Milliy Majlisi ta’sis etishga qaror qildilar.
Milliy Majlis tarkibiga barcha ijtimoiy-siyosiy harakat, partiya, uyushma, jamiyat va jamoat xohlagan paytlarida kirishlari o’z fikr-rejalari bilan O’zbekiston davlati va xalqining ravnaqi yo’lida faoliyat ko’rsatishlari barcha uchun tadbiri joizdir.
----------------------------------------------
Bayonot Milliy Majlis ta’sischilari bitimi imzolangan kundan boshlab kuchga kiradi.”

Eslatib o’tamiz: bu uchala hujjat loyihalari ta’sischilar muhokamasidan o’tmagan va birortasining ostida ta’sischilar imzolari yo’q edi!

8. O’ZBEKISTONDAGI AVTORITAR REJIMNING “MILLIY MAJLIS ISHI” NOMLI UYDIRMA SUD ISHINI UYUSHTIRISHI VA PROFESSOR O.KARIMOVNING TOSHKENTDAGI QAMOQXONADA 33
KUN QAMAB QO’YILISHI TAFSILOTLARI

“Keyingi hatti-harakatlar. 1992 yil iyun boshida (aniqrog’i iyunning ikkinchi yarmida, A.Sh.) barcha tayyorgarlik ishlari tugallandi. Demokratik kuchlarning yangi tashabbusi bilan davlat boshlig’ini tanishtirish maqsadida Ustav, Dastur (Tuzuk, A.Sh.) loyihalari ilova xati bilan shaxsan O’zbekiston Prezidentiga va har xil ijtimoiy-siyosiy tashkilotlarninig hamma rahbarlariga jo’natib yuborildi.
Ammo O’zbekiston Prezidenti 1999 yil 1 iyulda parlamentda nutq so’zlab quyidagi so’zlarni aytdi: “… Bizdagi ma’lumotlarga ko’ra bizning jamiyatimizda o’zini “Milliy Majlis” deb atayotgan qora kuchlar paydo bo’libdi, ular parallel hokimiyat tuzilmalarini tuzishni xohlashmoqda, xalq saylagan siz – deputatlarni o’rnilaringizdan tushirishmoqchi (deputatlik maqomidan mahrum qilmoqchilar), noqonuniy yo’l bilan hokimiyatni o’z qo’llariga kiritmoqchilar, mamlakatda o’ta tartibsizliklar va vahima, sarosima tug’dirishmoqchilar, qandaydir ikki palatali parlament haqida so’z yurutmoqdalar. Bu Konstituciyaga, bizning Mustaqilligimizga, jamiyatdagi barqarorlikka tajovuz qilishdir! Xalq orasida g’alayonlar bo’lish xavfi bor, qurbonlar ham bo’lishi mumkin. Shu sababli jamiyatda tinchlik va barqarorlikni saqlashni ko’zlab, millionlarning hayotini saqlash yo’lida men yuzlab fitnachilar (buzg’unchilar)ning es-hushini kirgizib qo’yishga tayyorman …”
Ishlarning bunday tus olishiga, muxolifatdagi deputatlarga zulm o’tkazilishiga, ularga so’z berilishi rad qilinganligiga, o’zgacha fikrlaydiganlarga qarshi ochiqdan-ochiq terror boshlanganligiga norozilik tarzida “Erk” partiyasining raisi Muhammad Solih (1992 yil 2 iyulda, A.Sh.) Parlament Prezidiumi stoli ustiga o’z deputatlik mandatini namoyishkorona tashladi va zalni tark etdi” [23]
“O’zbekiston ma’murlarining harakatlari.
Konstitucion tuzumni ag’darishga uringanligi uchun (Sovet Jinoyat Kodeksining 62-moddasiga asosan (“Davlatga qarshi o’ta xavfli jinoyat qilishga yo’naltirilgan uyushgan faoliyat” , A.Sh.)) quyidagilar hibsga olindilar va jazoga hukm qilindilar.
Bobir Shokirov, 1992 yil 14 dekabrida (15 avgustda, A.Sh.) qamoqqa olingan. 1993 yil 6 avgustda 11 oyga (11 oy 22 kunga, A.Sh.) qamashga hukm qilingan. Muddatning tugashi bois sud zalidan ozod qilingan.
Hazratqul Xudoyberdi, 1992 yil 9 dekabrda qamoqqa olingan, 1993 yil 6 avgustda 5 yilga qattiq tartibli koloniyada jazoni o’tashi bilan uch yillik shartli hukm belgilanib sud zalidan ozod qilingan. O’sha yil sentyabrida Irrigaciya instituiti hududida Milliy xavfsizlik xizmati xodimlarining ig’vogorona hujumidan so’ng u Toshkentni tark etdi va Samarqand viloyatidagi qishloqqa jo’nab ketdi. 1994 yil 2 mart kuni Kattaqo’rg’on tuman miliciya boshlig’ining o’rinbosari uni uy qamog’ida bo’lishini e’lon qildi. U o’sha kechasiyoq Moskvaga, bir yil o’tib esa Shveciyaga jo’nab ketdi.
Atanazar Arifov, 1992 yil 19 dekabrda (22 dekabrda, A.Sh.) qamoqqa olingan, 1993 yil martda (23 fevralda, A.Sh.) ozod qilingan, 1993 yil 6 avgustda 5 yilga qattiq tartibli koloniyada jazoni o’tashi bilan, shartli. Oliy Sud buyrugini (ko’rsatmalarini) buzganmish, deb 1994 yil 3 martda takroran qamoqqa olingan va qattiq tartibli zonaga etap qilingan (koloniyaga soqchilar ko’zatuvida jo’natilgan).
Olim Karimov, 1993 yil yanvarda (21 yanvarda, A.Sh.) qamoqqa olingan, IIV yerto’lasida sog’ligi juda yomonlashganligi sababli 1993 yil 23 fevralda (22 fevralda, A.Sh.) ozod qilingan, 1993 yil 6 avgustda umumiy tartibli koloniyaga shartli qamoq muddati belgilangan.
Salavat Umurzoqov, 1993 yil martda (14 mayda, A.Sh.) qamoqqa olingan, 3 yilga shartli qamoq muddati umumiy tartibdagi koloniyaga belgilangan va sud zalidan ozod qilingan. Oliy Sud buyrug’ini buzganmish, deb 1994 yil 3 martda (23 martda, A.Sh.) qamoqqa olingan va umumiy tartibdagi koloniyaga jo’natilgan. 1995 yilda (1994 yil 2 noyabrda, A.Sh.) ozod qilingan.
Abdulaziz Maxmudov, 1993 yil 6 avgustda 3 yilga umumiy tartibdagi koloniyaga shartli qamoq muddati belgilangan.
Abdulla O’tayev, 1992 yil 19 avgustda qamoqqa olingan. Bedarak yuqolgan va shu vaqtgacha uning taqdiri noma’lumdir.” [23]

Endi hozir tilga olib o’tilgan Milliy Majlis ishtirokchilarining har biri haqida qo’shimcha ma’lumotlar keltiraylik.
Bobir Asilxanovich Shokirov Xitoy Xalq Respublikasidagi G’ulja shahrida (Sharqiy Turkistonda) 1946 yil 7 noyabr kuni tug’ilgan, millati - o’zbek, ma’lumoti to’liqsiz oliy, partiyasiz. U 1992-1993 yillarda Toshkent shahri, Beshyog’och mavzesi, 6-uy, 100-xonadonda yashardi. Quyida keltirilayotgan ma’lumotlar B.Shokirov 1993 yil 1 iyulda O’zR Oliy sudida aytgan gaplari asosida yozildi.
Bobir Shokirov mashhur din va jamoat arbobi, ulamo Alixonto’ra Shokirxo’ja o’g’li (taxallusi Sog’uniy; 1885.21.3, To’qmoq – 1976.28.2 Toshkent)ning nevarasi. Bobirning ota-onasi o’z oilasi bilan Xitoydan Toshkentga 1960 yilda ko’chib kelishgan. U 1967 yilda Toshkentda o’rta maktabni tugatdi. U 1968 yilda Leningrad (hozirgi Sankt-Peterburg) shahriga jo’nab ketdi. U yerda akademik Andrey Dmitriyevich Saxarov rahbarlik qilayotgan dissidentlar va inson huquqlarini himoya qiluvchilar harakatiga qo’shildi. U O’zbekiston haqida bir nechta tanqidiy maqolalar yozdi, ularni xorijda chop etishga va Sovet Ittifoqida tarqatishga harakat qildi. U 1970 yilda millati rumin bo’lgan bir kishi bilan tanishdi. Bobir o’zi yozgan barcha maqolalarini kichik chamadonga solib Moldaviyaga – uning uyiga bordi. U yerda – uning uyida Davlat Xavfsizlik Xizmati xodimlari qamoqqa olishdi. Uni Kishinev shahrida Moldaviya Oliy sudida sud qilishdi. Sud bor-yo’g’i ikki kun davom etdi. Sudga hatto uning tug’ishgan akasini kiritishmadi va unga qattiq tartibli koloniyada 12 yillik qamoq muddati haqida hukm o’qildi. Uni mashhur siyosiy mahbuslar Andrey Sinyavskiy va Vladimir Bukovskiy o’tirgan Mordoviya qamoqxonasiga qamashdi [27]. U Sovet Ittifoqi dissidentlari orasida yagona o’zbek edi.
Ikki yil o’tgach, ya’ni 1972 yilda qamoqxonaga – uning oldiga bir guruh o’zbeklar keldi va afv haqidagi xatni yozishga ko’ndirish uchun harakat qilishdi. U rad javobini berdi. Shu sababli uni yer ostida yetti qavatli (!) binodan iborat Rossiyaning mashhur qamoqxonasi Vladimir Centraliga (asosiy) jo’natishdi. U u yerda uch yil o’tirdi. Ota-onasining yozma murojaatlaridan so’ng 1979 yilda uni Toshkent qamoqxonasiga olib kelishdi. 20 kundan so’ng uni O’zR Davlat Xavfsizlik Xizmati raisining o’rinbosari, general-mayyor Levon Nikolayevich Melkumov ((17.01.1924 - …) [4, 7-j., 134b.]) kabinetiga olib borishdi. Har qanday siyosiy faoliyatni to’xtatish sharti bilan uni 1979 yilda qamoqxonadan ozod qilishdi. U Toshkent davlat universitetida tarjimon bo’lib ishlay boshladi. O’sha vaqtda u O’zR Fanlar Akademiyasining Prezidenti Obid Sodiqovich Sodiqov (15.11.1913 - …) [4, 10-j., 213-b.] bilan uchrashdi va uning roziligi bilan Tarjimalar markazini tashkil etdi. Bu Markaz atigi yetti oy faoliyat olib bordi. 1979-1989 yillarda kuchishlatar organlar va hokimiyat tizilmalari uning har bir ishiga turli qarshiliklar qilishdi. Shu sababli u 1989 yilda AQShga jo’nab ketdi. Bobir u yerda ikki yil davomida farmacevtika (dorishunoslik) firmasida ishladi. AQShning paxtachilik va tekstil sanoatini o’rgandi. Sovet Ittifoqi rahbari, Tinchlik sohasidagi Nobel mukofotining sovrindori M.S.Gorbachev 1989 yil oxirida nohaq sudlangan 186 siyosiy mahbusni afv etish va sudlanganlikni olib tashlash haqidagi Farmonga imzo chekdi. Bu ro’yxatda Bobir Shokirov ham bor edi!
1991 yil 1 sentyabrda O’zbekiston Mustaqilligi e’lon qilingach, B.Shokirov 1992 yil yanvarida o’z Vataniga – O’zbekistonga qaytishga qaror qildi. U davrimizning mashhur yozuvchisi, adabiyot sohasidagi Nobel mukofoti sovrindori Aleksandr Soljenicinga telefon qildi va O’zbekistonga qaytayotgaligi haqida aytdi. A.Soljenicin: “Ne rano li vozvrashaeshsya?” (“Qaytishga barvaqt emasmi?”) degan. Bobir AQShdan O’zbekistonga duxoba to’qiydigan 50 ta dastgoh (stanok) olib keldi va duxoba ishlab chiqarish korxonasini ishga tushirdi. B.Shokirov oilali, 1981 va 1983 yillarda tug’ilgan farzandlari bor.
Hazratqul Xudoyberdiyev 1953 yil 16 sentyabrda O’zR Samarqand viloyati, Pastdarg’om tumani, Payshanba qishlog’ida tug’ilgan, millati – o’zbek, ma’lumoti oliy, muhandis-mexanik, oilali, 1982, 1986 va 1989 yillarda tug’ilgan farzandlari bor. U 1978 yildan 1992 yilgacha O’rta Osiyo Irrigaciya (lotincha irrigatio – sug’orish) ilmiy tekshirish instituti (O’OIITI – SANIIRI)da muhandis, katta ilmiy xodim bo’lib ishladi. U 22 ta ixtiro muallifidir. U “Milliy Majlis ishi” deb atalmish uydurma sud ishi bo’yicha 1992 yil 9 dekabrdan 1993 yil 6 avgustgacha Toshkent qamoqxonasiga qamalgandi. O’zbekiston kuchishlatar, jumladan maxsus xizmat organlarining tazyiqidan so’ng 1994 yil 2 martda Vatanni tark etishga majbur bo’ldi. U xorijda siyosiy boshpana oldi va 1995 yildan shu kungacha – 2005 yil oxiriga qadar Shweciyaning Luleo shahrida o’z oilasi bilan yashamoqda. U quyidagi kitoblar muallifidir:
1. XUDOYBERDI H. “Milliy Majlis”: gunohsiz ayblanganlar /Nashrga Namoz Normo’min tayyorlagan/, Istanbul, 1996.
2. Записки политзека, 1993 (дневник, написанная скрытно в тюрьме) (Siyosiy mahbus esdaliklari, 1993 (qamoqxonada yashirincha yozilgan kundalik)).
H.Xudoyberdining quyidagi asarlari uning www.stopdktatorkarimov.com veb-sahifasida bor: 1) Kundalik 1; 2) Soniya; 3) Cena mgnoveniya (Lahza qadri); 4) Айсберг (Muz tog’i); 5) Диктатура (Diktatura); 6) Вирус (Virus); 7) Жестокость (Shavqatsizlik); 8) Парижский дневник (Parij kundaligi); 9) Kundalik 5; 10) Kundalik 5.1; 11) Kundalik 5.2; 12) Kundalik 5.3; 13) Kundalik 6 (1997 yil); 14) Moziyga nazar. (Kamina bu ma’lumotlarni H.Xudoyberdiyevdan 2004 yil 31 mayda elektron pochta orqali olgan edi.)
Atanazar Arifov 1938 yil 16 mart kuni Turkmaniston Respublikasi, Toshhovuz shahrida tug’ilgan, millati – o’zbek. 1960 yilda Toshkent davlat universitetining fizika fakultetini tugatgan. U 1966-1969 yillarda O’zbekiston Fanlar Akademiyasi Fizika-texnika institutining ilmiy xodimi. U 1966 yilda fizika-matematika fanlari nomzodlik, 1980 yilda esa doktorlik dissertaciyasini yoqladi. 1966 yildan 1992 yil dekabrga qadar Toshkent Politexnika institutida (hozir Toshkent Texnika universiteti) o’qituvchi (domulla) bo’lib ishladi. U 60 dan ortiq ilmiy ishlar muallifidir. 1990 yil boshida Kompartiya safidan chiqdi va “Erk” demokratik partiyasini 1990 yilda tuzishda faol ishtirok etdi. U EDPning 1-4-qurultoylarida EDP Markaziy Kengashi kotibi, 2004 yil oktyabrida bo’lib o’tgan 5-qurultoyida esa EDP MKning Bosh kotibi etib saylandi. U O’zR Mustaqillik Deklaraciyasi ikkinchi loyihasinig tashabbuskori va muallifidir (3-bandga qarang). U shuningdek O’zbekiston Konstituciyasining muqobil loyihasi muallifidir, ushbu loyiha EDP nomidan O’zR Oliy Kengashiga 1992 yil 19 iyunda topshirilgan edi. 1992 yil 22 dekabrda qamoqqa olinishidan oldin Toshkent davlat Texnika universitetida docent bo’lib ishlardi. Oilali, o’g’li Muxtor (1964 yilda tug’.), o’g’li Abdulaziz (1965 yilda tug’.), qizi Mardona (1969 yilda tug’.), o’g’li Durbekzod (1973 yilda tug’.) va o’g’li Sardor (1986 yilda tug’). U 1997-2001 yillarda M.Ardzinov rahbarligidagi O’zbekiston inson huquqlari mustaqil jamiyati (O’IHMJ) pravleniyesi a’zosi edi. U 2001 yilda tuzilgan “Mazlum” nomli inson huquqlarini himoya qilish tashkilotining asoschisi va ta’sis etuvchisidir (2003 yildan boshlab “Mazlum”ning ijrochi direktori lavozimida EDP MK a’zosi A’zam Turg’unov ishlamoqda).
Professor Olimjon Karimov haqida quyidagi faktlarni qo’shimcha qilish mumkin. U 1993 yil 21 yanvardan 22 fevralgacha 33 kun davomida Toshkent qamoqxonasiga qamalganligi to’g’risida yuqorida yozgan edik. U o’sha yerda 20 kun davomida “Davlat va din” nomli kitob (risola) yozgan. Shuningdek u qamoqxona kamerasida oltita ixtiroga talabnoma rasmiylashtirgan. Ushbu barcha materiallarni O’zR prezidenti I.Karimov nomiga jo’natib yuborgan. Prof. O.Karimov bu haqda Oliy sudda 1993 yil 6 iyulda aytgan edi. Bu kitob va ixtiroga talabnomalarning keyingi taqdiri noma’lum bo’lib qolmoqda.
Prof. O.Karimov 1991 yil 6 iyulda Oliy sudda yana bunday degandi: “Men o’sha kunlari akademik M.Muxammadjonov oldiga keldim va Milliy Majlis haqida so’zlab berdim. U Ozod Dehqonlar partiyasi davlat ro’yxatidan o’tgan emas va shu sababli partiya nomidan gapirishga sizga ruxsat bermayman” degan. Shu sababli prof. O.Karimov Milliy Majlis yig’ilishlarida o’sha yillari o’zi rahbarlik qilgan “O’zbekiston tadbirkor dehqonlar associaciyasi” nomidan ishtirok etgan.
Salavat Hayrullayevich Umurzoqov 1952 yil 27 dekabrda Rossiya, Chelyabinsk viloyati, Magnitagorsk shahrida tug’ilgan, millati – o’zbek. Uning otasi – Hayrulla Umurzoqov (1925-2002) 1942 yilda Samarqand viloyati, Ishtixon tumanidan Magnitagorsk shahriga ishga yuborilgan edi. Salavat 1969-1971 yillarda Magnitagorsk shahar 39-kasb-hunar bilim yurtini elektrmontajchi ixtisosligi bo’yicha tugatdi. U 1971 yilda Magnitagorskda kechki maktabni ham tugatdi. U 1971-1973 yillarda strategik maqsadli raketa qo’shinlarida xizmat qildi. 1973 yil 14 dekabrda Toshkentga ko’chib keldi. U 1974 1 sentyabrda Toshkent Qishloq xo’jaligini irrigaciya va mexanizaciyalashtirish injenerlar instituti (TQXIMII)ning qishloq xo’jaligini elektrlashtirish fakultetiga o’qishga kirdi va uni 1979 yilda tugatdi. 1974-1976 yillarda jurnalistika bo’yicha ikki yillik kursni, 1977-1979 yillarda patentlashtirish sohasida ikki yillik kursni o’qib bitirdi. 1979 yil dekabrdan 1981 yil mart oyiga qadar “Sredazenergiya” tashkilotida muhandis, 1981 yil martidan 1982 yil apreligacha “NAIRI-3.2” elektron-hisoblash mashinasini ishlatish bo’yicha muhandis bo’lib ishladi. 1982 yil aprelidan 1990 yil sentyabriga qadar TQXIMIIda avval Elektrotexnikaning nazariy asoslari kafedrasida, keyin Qishloq xo’jaligida elektr quvvatini ishlab chiqarish va taqsimlash kafedrasida assistent (lot. assistens – qatnashuvchi, yordamlashuvchi) lavozimida ishladi. U 1990 yil sentyabridan 1991 yil dekabriga qadar “Munosabat” gazetasi muharririyatining axborot bo’limida muharrir, 1991 yil dekabridan 1992 yil iyul oyigacha “Tadbirkor” – “Predprinimatel” gazetasida ishlab chiqarishni tashkillashtiruvchi lavozimida ishladi.
“Milliy Majlis ishi” bo’yicha tergov jarayoni 1992 yil iyulida boshlangach, muharririyat kompyuteri vaqtinchalik musodara qilindi, gazeta yopildi va barcha xodimlar, jumladan S.Umurzoqov ham o’z xohishi bilan ishdan bo’shatildilar. U 1993 yil 14 maydan 6 avgustga qadar O’zR Ichki ishlar vazirligi yerto’lasida hibsda saqlandi. U 1994 yil 23 martdan 2 noyabrgacha Qashqadaryo viloyati, Shayxali qo’rg’onidagi qattiq tartibli koloniyada jazo muddatini o’tadi. O’zR prezidenti chiqargan besh nafar fuqaroga nisbatan afv etish to’g’risidagi Farmoniga ko’ra S.Umurzoqov 1994 yil 2 noyabr kuni muddatidan oldin qamoqdan ozod etildi. Unga 1997 yil fevralidagina “U.Samir” nomli qurilish-ta’mirlash xususiy korxonasini ochishga imkoniyat berishdi va ushbu firmada direktor bo’lib ishladi. 2001 yil yanvarida firma tugatilishi sababli yopildi. U 2001 yil yanvaridan bugungi kungacha – 2005 yil oxirigacha yollanma mehnat bilan tirikchilik qilmoqda. S.Umurzoqov 1988 yil noyabr oxiridan O’zbekiston “Birlik” XHning a’zosi, 1989-1991 yillarda uning Toshkent shahar, Hamza tuman tashkilotining raisi bo’lgan. U 1990 yil sentyabridan shu bugungacha – 2005 yil oxiriga qadar “Erk” dempartiyasi Toshkent shahar, Hamza tuman tashkilotining kotibidir. (Lekin u 1994-2005 yillar davomida Hamza tumanida EDP uchun birorta ko’zga ko’rinarli ish qilgan emas, hatto 2004 yil oktyabrida Toshkent shahrida bo’lib o’tgan EDPning muhim 5-qurultoyida qatnashmadi!) U 1992-1997 yillarda O’zbekiston inson huquqlari jamiyatining a’zosi, 1997-2003 yillarda M.Ardzinov rahbarligidagi O’zbekiston inson huquqlari mustaqil jamiyati pravleniyesi a’zosi bo’lgan. U oilali, o’g’illari Samir (1981 yilda tug’.), Sardor (1984 yilda tug’.) va Sanjar (1992 yilda tug’.) bor.
Abdulaziz Maxmudov 1950 yil 28 dekabrda Qirg’iziston respublikasi, O’sh viloyati, Maylisoy shahrida tug’ilgan, millati – tojik. U 1978 yilda Turkmaniston davlat universitetining rus tili va adabiyoti fakultetini tugatgan. U 1979-1980 yillarda Baykal-Amur Magistrali (BAM)dagi maktabda BAM quruvchilarining farzandlariga dars bergan. 1984-1987 yillarda Moskvada SSSR Kinematografiya davlat qo’mitasi qoshidagi Ssenariychilar va rejisserlar oliy kursining kunduzgi bo’limida o’qidi, kinorejisser. “O’zbekfilm” kinostudiyasida ishlagan va 40 taga yaqin hujjatli filmlarni suratga olgan. U 1989 yilda Farg’onadagi fojiali voqealarni suratga olgach, uni mafkuraviy mulohazalar bilan vazifasidan bo’shatishdi. U 1989 yil 1 avgustdan boshlab mustaqil jurnalist sifatida faoliyat olib bordi. 1989 yil 28 mayda “Birlik” xalq harakatining ta’sis qurultoyida hay’at a’zosi etib saylangan. Oilali, o’g’li 1976 yilda, qizlari 1987 va 1991 yillarda tug’ilgan. U “Abdulaziz” xususiy firmasining prezidenti. Hozir – 2005 yil dekabrida Toshkent shahri, Mirobod tumani, Norxo’jayev ko’chasi, 166-uyda joylashgan xususiy Internet-klub rahbari bo’lib ishlamoqda.
Abdulla O’tayev haqida [25, 47-b.]da 1995 yilda yozilgan ma’lumotlargina muallifga ma’lum. Shu ma’lumotlarni quyida keltiramiz.
“Abdulla O’tayev, O’zbekiston Islom uyg’onish partiyasi (IUP)ning amiri (raisi). U 1948 yilda O’zR Surxondaryo viloyati, Shurchi tumanidagi Ishtimat qishlog’ida tug’ilgan, millati – o’zbek. O’rta ma’lumotli, madrasani tugatgan. Ko’p yillar davomida Toshkent viloyati, “Lenin yo’li” kolxozida dehqonchilik bilan shug’ullangan. Toshkent shahrida yashardi. 1990 yilda Islom uyg’onish partiyasini tuzdi (ro’yxatdan o’tmagan). Uylangan, 12 nafar farzandi bor, ulardan besh nafari voyaga yetmagan, turmush o’rtog’i ishlamaydi, kasal. Otasi – Boymo’rodov O’ta – Ulug’ Vatan urushi qatnashchisi, 78 yoshda, Ulug’ Vatan urushida 4 yil qatnashib 12 ta orden-medallar olgan. IUPni tashkil etarkan, u va uning maslakdoshlari IUPning siyosiy partiya emasligini, ya’ni diniy partiya ekanligini ta’kidlashgan, bu o’sha – 1990-yillardagi qonunlarga ko’ra ta’qiqlanmagan edi …
1992 yil 15 dekabrda A.O’tayev o’z avtomashinasida soat 18 larda ishdan uyiga qaytayotgan edi. To’satdan, o’z uyidan sal nariroqda - 3-Tor ko’chada fuqaro kiyimidagi avtomatlar bilan qurollangan 4 kishi yo’lni to’sishdi, uni avtomashinadan sudrab tushirishdi, hujjatlarini olishdi, o’zlarining … Chimkent raqamlari yozilgan havo rangli “Moskvich” avtomashinasiga itarib kirgizishdi va tezdan jo’nab ketishdi. Operaciya bor-yo’g’i 1-2 minutda amalga oshirildi. Lekin bu operaciya guvohlarining aytishlaricha, ular pistirmada A.O’tayevni kutib turishgan. Qamoqqa olinguniga qadar , uzoq vaqt davomida ma’murlar unga IUPni tuzishdan voz kechgin, deb tazjiq ko’rsatishgan va tahdid qilishgan. O’g’irlab ketilganidan buyon uning haqida hech qanday ma’lumot yo’q. Uning qarib qolgan otasi respublikadagi ko’pgina hokimiyat pog’onalariga (instansiyalarga), IIVga, bosh prokuror B.Mustafoyevga, prezident I.Karimovga doimo yozma murijaat qilmoqda. Ammo behuda, ba’zan IIVdan ularga hech narsa ma’lum emasligi haqida quruq javob olmoqda.” [25, 47-b.]

Endi muallifning Milliy Majlis tashkilotiga nisbatan munosabatini yozish o’rinlidir. Birinchidan, 1992 yil 28 martda o’tkazilgan O’zbekiston Demokratik kuchlar Forumiga o’xshash katta va muhim majlislarni tashkil eta turib, amaldorlarning e’tiborsizligi yo shaxsan yoqtirmasligi yoki yana ba’zi bir sabablarga ko’ra qandaydir kamchiliklarga, masalan, esdan chiqishi yoki ataylab ayrim shaxslarni taklif etmasliklari mumkin (albatta, bunday xatolarga yo’l qo’yilmasa ma’qulroq bo’lardi). Shu sababli Ozod Dehqonlar partiyasi rahbarlari O’DKF rahbariyatiga murojaat etib, ularni ham ushbu tashkilot tarkibiga kiritishlarini aytishlari va bu bilan demokratik kuchlarning birlashuviga xizmat qilmoqlari kerak edi!
Ikkinchidan, muallif mavjud hokimiyatga o’xshash, parallel tizilmalar tuzishga yoki avtoritar siyosiy rejim uchun parallel tizim deb bahona topib berishga va ini ro’kach qilib Vatanimiz demokratik harakatining erksevar rahbarlari va faollarini repressiya qilinishiga qarshidir. Kamina 1992 yil noyabr –dekabrida Milliy Majlis ishtirokchilaridan biriga murojaat qilib, tanishish uchun MM hujjat loyihassini olgan edi. 1992 yil oxirida “Erk” dempartiyasi Toshkent shahar rahbariyati yig’ilishida Milliy Maqjlis ishi bo’yicha ba’zi bir demokratlarning qamoqqa olinganligi va MM Tashabbus guruhi ishlab chiqqan hujjat loyihalarining muhokamasi bo’ldi. O’shanda yig’ilishni MM qatnashchilaridan biri – EDP Toshkent shahar tashkilotining 1-kotibi rahmatli prof. Shodi Karimov olib borgandi. Shunga qaramay muallif Milliy Majlis hujjat loyihalaridagi qo’pol xatolarni ham, MM ishtirokchilarining tutgan yo’lini ham, bu borada egallagan poziciyasini ham qattiq tanqid qilgan edi.
Uchinchidan, Milliy Majlis hujjatlari loyiha darajasida edi. Ulardan birortasi oxirigacha jiddiy ishlab bo’linmagan, atroflicha muhokama etilmagan va umumiy yig’ilish tomonidan tasdiqlanmagan edi. Shuning uchun oxirigacha ishlanmagan va chala loyihalarni pochta orqali davlat rahbarlariga jo’natilishi – bu MM faollarining, avvalambor H.Xudoyberdiyevning juda qo’pol xatosidir, deb hisoblaydi muallif. Aftidan, MM hujjat loyihalarini O’zR prezidenti I.Karimov nomiga pochta orqali ayni H.Xudoyberdiyev jo’natib yuborgan bo’lsa kerak. Prof. O.Karimov 1993 yil 7 iyulda Oliy sudda bunday degan edi: “Prokuror o’qib bermagunicha, men bu Bayonotdan bexabar bo’lganman, o’qimaganman”. O.Karimov sudlanuvchi A.Arifov savoliga javob berib: “Men Milliy Majlis hujjatlar loyihalari partiyalarda muhokama etilgachgina jo’natilish tarafdori edim. MM hujjatlari prezidentga yuborilganligidan bexabarman” degan edi. Haqiqatan ham A.Arifov tomonidan MM Bayonoti loyihasi tahrir etilgach hamda MM Bitim loyihasi yozilgach va 1992 yil 22 iyunda B.Shokirov tomonidan uchala hujjat loyihalari ko’paytirilib, 29 iyunda tor doirada o’qib berilgach, A.Arifovga qayta ishlash uchun topshirilgandi. MM qatnashchilari bu hujjatlar loyihalarini muhokama etishlariga imkoniyat berilmadi va muhokamasiz, yig’ilish qarori qabul qilinmay O’zR prezidenti I.Karimov nomiga jo’natib yuborilgan!
Shu yerda quyidagi faktni keltiraylik: 1993 yil 7 iyulda prof. O.Karimov Oliy suddagi nutqi tugagach, unga sud ishtirokchilari tomonidan savollar berila boshlandi. Savol berish navbati H.Xudoyberdiyevga kelganida, u O.Karimovga murojaat qilib shunday dedi: “Men yozgan ba’zi bir loyihalarda kirib qolgan kamchiliklar uchun, biz tufayli chekkan aziyat uchun uzr so’rayman”.
To’rtinchidan, kaminaning shaxsiy fikri bo’yicha, Milliy Majlis ishi bo’yicha tergovga chaqirilgan demokratik harakat rahbarlari va faollaridan ba’zilari tergov jarayonida maxsus xizmat organlari tomonidan “sindirildilar” va ulardan ba’zilari o’sha vaqtlardan boshlab hozirgi kunlargacha O’zbekiston kuchishlatar organlariga yashirincha xizmat qilib kelmoqdalar (bu haqda aniq ma’lumotlarni avlodlar O’zbekiston maxsus xizmat organlar arxivini ochganda, o’qib ko’rib bilishadi) …
Beshinchidan, MM hujjatlari loyiha darajasida edi va barcha ishlarni ochiqchasiga olib borishgandi. Hatto yig’ilishlarga hukumat tarafdorlari bo’lgan, davlat ro’yxatidan o’tgan O’zbekiston Xalq demokratik partiyasi va “Vatan Taraqqiyoti” partiyasini taklif etishgandi (lekin ular Milliy Majlis ishida qatnashmadilar). Bu fakt haqida Oliy sudda 1993 yil 2 avgustda prof. O.Karimovning advokati gapirgan edi. Ya’ni MM tashabbuskorlarini birorta davlat organiga – prokuraturaga, Oliy Kengashga yoki hatto prezident devoniga taklif etish va og’zaki yoki yozma ravishda bunday ishlar mumkin emasligi haqida ogohlantirish yetarli edi. Lekin O’zbekistondagi avtoritar siyosiy rejim o’sha 1992-1993 yillarda mamlakatimiz demokratik harakatining ba’zi bir rahbarlariga, jumladan prof. O.Karimovga qarshi tergov ishlarini olib bordi, qamadi va sud qildi.
Ha, demokratlarga qarshi bunday shavqatsiz ta’qiblar keyingi yillarda boshqa bahonalar bilan davom ettirildi. Bunday ta’qib-tazyiqlar hozir – 2006 yil arafasida ham davom etmoqda!
O’zbekistonda bugungi kunda demokratiya qay ahvolda ekanligiga ham baho berib o’taylik. Jahonda inson huquqlarini himoya qilish bilan shug’ullanuvchi taniqli Xalqaro Freedom House (Ozodlik uyi) tashkiloti dunyo mamlakatlarida demokratiyaning ahvoliga doir yillik hisobotini har yili dekabrda e’lon qiladi. Bu hisobotda 25 ta omilga qarab baho beriladi va mamlakatlar uch guruhga ajratiladi:
1) fuqarolik erkinliklari ta’minlangan mamlakatlar (ular soni 2006 yil arafasida 89 ta);
2) fuqarolik erkinliklari qisman ta’minlangan mamlakatlar (ular soni 58 ta);
3) fuqarolik erkinliklari butunlay ta’minlanmagan mamlakatlar (ular soni 45 ta).
1-guruhga 2005 yilda Ukraina ham qo’shildi. O’zbekiston ham a’zo bo’lgan 12 Mustaqil Hamdo’stlik Mamlakatlaridan 1-guruhga kirgan yagona mamlakat Ukrainadir! Qirg’iziston 2005 yilda 3-guruhdan 2-guruhga o’tdi. Gruziya 2-guruhda edi, shu guruhda qoldi.
O’zbekiston esa ko’p yillardan beri 3-guruhdan mustahkam o’rin olgan.
2004 yilda jahonda eng demokratik erkinliklar bo’g’ilgan, nodemokratik mamlakatlar oltita edi: Shimoliy Koreya, Myeyanma, Birma, Sudan, Suriya va Kuba. Freedom House tashkiloti 2005 yil oxirida bular safuga O’zbekiston va Turkmanistonni ham qo’shdi. Ya’ni O’zbekiston Yer yuzidagi eng nodemokratik sakkizta mamlakatning biridir! [28] Bunday tarixiy sharmandali natijalarga dastlabki qadamlar 1992 yil 16-17 yanvarda Toshkentda Talabalar shaharchasida qurolsiz talabalarni otish, demokratlarga qarshi qattiq tazyiqlar boshlanishi va Milliy Majlis qatnashchilari, jumladan professor Olimjon Karimov ustidan nohaq sud o’tkazilishi bilan boshlangan edi!
Shunday qilib, “Milliy Majlis ishi” deb atalgan 1992-1993 yillardagi uydurma sud ishidan, muallifning shaxsiy fikriga ko’ra, O’zbekiston avtoritar siyosiy rejimi kuchishlatar organlari tomonidan qo’llanilgan qattiq tazyiqlar va qamoqlardagi qiynoqlarga qaramay o’z qadr-qimmatini yo’qotmasdan chiqqan, ya’ni maxsus xizmat organlari bilan hamkorlikka bormagan demokratlar – professor Olimjon Karimov, fizika-matematika fanlari doktori Atanazar Arifov va sobiq katta ilmiy xodim Hazratqul Xudoyberdiyevdir! Milliy Majlisning boshqa qatnashchilari to’g’risida, ular 1993 yildan 2006 yil boshiga qadar o’tgan deyarli 13 yil davomida qilgan amaliy ishlariga qarab o’quvchilarimiz o’zlari baho bersinlar va xulosa chiqarsinlar …
Maqolamizning 1-qismi oxirida yana ikkita tarixiy fotosuratni keltirib o’tish o’rinlidir. “Milliy Majlis” qatnashchilari Oliy sud tomonidan 1993 yil 6 avgust (payshanba) kuni turli muddatlarga shartli hukm belgilanib, sud zalidan ozod etilganligi haqida yuqorida yozgan edik. Muallif o’sha kuni aybsiz jazoga hukm etilgan beshala demokratni suratga olgandi. Ulardan uch nafari – B.Shokirov, H.Xudoyberdiyev va S.Umurzoqov rejim panjaralari ortidan hozirgina ozodlikka chiqqan edilar. Shuningdek 1993 yil 6 avgustda O’zR Oliy sudiga kelgan va “Milliy Majlis” ishtirokchilarini qo’llab-quvvatlagan bir guruh demokratlarni va mahbuslar qarindoshlarini MM ishtirokchilari bilan birga tushgan fotosuratni ham keltirmoqdamiz. Prof. O.Karimov 1993 yil 6 avgust kuni kasal edi va Oliy sudga kelolmadi. (1993 yil 2 avgust kuni sudlanuvchilarning oxirgi so’zlari tinglangan edi, shu kuni ham O.Karimov kasalxonada bo’lishiga qaramay, uni Oliy sudga “Tez yordam” mashinasida olib kelishgan va Olimjon aka suddagi oxirgi so’zini qisqacha aytib, yana kasalxonaga olib ketilgan edi.) Shu sababli prof. O.Karimov bu fotosuratlarda yo’q. Ikkala fotosuratni muallif olgan va ular ilk bor chop etilmoqda.

Foto 3. Aybsiz jazo berilgan “Milliy Majlis”ning besh ishtirokchisi. Chapdan o’ngga: fizika-matematika fanlari doktori Atanazar Arifov, kinorejisser Abdulaziz Maxmudov, katta ilmiy xodim Hazratqul Xudoyberdiyev, biznesmen Bobir Shokirov va muhandis Salavat Umurzoqov. Toshkent shahri, O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi binosi yaqinida. 1993 yil 6 avgust.


Foto 4. “Milliy Majlis” qatnashchilari 1993 yil 6 avgust kuni O’zR Oliy sudiga kelgan bir guruh demokratlar va qarindoshlari davrasida.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. БОРОХОВ Э. Энциклопедия афоризмов (Мысль в слове) (Aforizmlar enciklopediyasi (So’zdagi fikr)) /Худож. Ю.Д.Федичкин. - М.: ООО «Фирма «Издательство ACT», 1999. – 720 с.
Bryula, Pol (1866-1940) – francuz yozuvchisi.
2. O’zbekiston Milliy Enciklopedoyasi. 12 jildli. - T.: O’zME Bosh ilmiy muharririyati, 2000-2005.
3. Энциклопедия хлопководства (Paxtachilik enciklopediyasi). В двух томах. Ред. коллегия: С.М.Мирахмедов (гл. ред.) и др. – Т.: Главная редакция Узбекской Советской Энциклопедии, 1985.
4. O’zbek Sovet Enciklopediyasi. 14 jildli. - T.: O’zSE Bosh muharririyati, 1971-1980.
5. IBODINOV A. Quvasoyda nima bo’lgandi? – “Sovet O’zbekistoni”, 1989 yil 13 iyun.
6. O’zbekistonning yangi tarixi. 3 jildlik /Tahrir hay’ati: A.Azizxo’jayev va boshq./ - T.: “Sharq”, 2000.
7. BOBOBEKOV H. Farg’ona fojialari kundaligi. - ”Fan va turmush”, 1990, 4-son, 26-29-b.; 5-son 16-18-b.
8. HALIL OCHIQKO’Z. Abdurahim Po’lat ozodlikda. – Istanbul, 1995. – 174 b.
9. LEVITIN L., KARLAYL D.C. Islom Karimov – yangi O’zbekiston Prezidenti. – T., “O’zbekiston”, 1996. –160 b.
10. O’zbekiston Sovet Socialistik Jumhuriyatining Mustaqilligi (suvereniteti) haqidagi Deklaraciya. – “Birlik”, 1989 yil oktyabr, 7-son.
11. 12-chaqiriq O’zbekiston Oliy Kengashining 2-majlisiga “Erk” demokratik partiyasining taklif-loyihasi. Mustaqillik Deklaraciyasi” – “Erk”, 1990 yil javzo (22 may-21 iyun, A.Sh.), 7-son.
12. MAMATOV J. IAK. Hujjatli roman. - 1992-2005, Toshkent – Baku – Istanbul – Vashington. (165 b.). - www.jahongir.org
13. SHUHRAT YUSUF AHMADJON og’li (Ahmadjonov Shuhrat). “Birlik”chilar va o’zbekistonlik askarlarning tobutlari. – T.: 1998-2004. – 80 b.
14. АХМАДЖОНОВ Ш. Политические партии Узбекистана: шесть зарегистрированных и одна «скрытая» (O’zbekiston siyosiy partiyalari: oltitasi ro’yxatdan o’tgan va bittasi “yashirin”). Ч. 1-я. - http://www.centrasia.org/newsA 12:13 23.02.2005.
15. MO’MINQULOV B. Husniddin – do’stim edi … - “Tumaris”, 1990, avgust, 13-son.
16. O’zbekiston Ozod Dehqonlar demokratik partiyasi ta’sis qurultoyi haqida Axborot. – “Ozod dehqon”, 1990, oktyabr, 1-son.
17. O’zbekiston Ozod Dehqonlar partiyasi. Dastur, Nizom loyihasi. – T., 1991. – 22 b.
18. MADAMINOV A. Dehqonlar firqasi. – “Yosh leninchi”, 1991 yil 7 dekabr.
19. ПУЛАТОВ А. Президент и его «карманные» партии (Prezident va uning “chuntak” partiyalari). – “Экспресс-хроника” (eженедельник, Москва), № 27 (257), 7 июля 1992 года.
20. O’zbek tilining izohli lug’ati. 2 jildli (Z.M.Ma’rufov tahriri ostida). – M.: “Rus tili”, 1981.
21. O’zR Vazirlar Kengashining Raisi Abduhoshim Mutalovning muxbirlar savollariga javoblari. – “Mustaqil haftalik”, 1992 yil, 3-son.
22. O’zbekiston Demokratik kuchlari Forumi Ta’sis majlisi. – “Erk”, 1992 yil 1-7 aprel. 12-son; “El ovozi” (“Erk” DP Qoraqalpog’iston Jumhuriyati tashkilotining gazetasi), 1992 yil 28 mart – 4 aprel. 7-son.
23. ХУДОЙБЕРДИЕВ X. Эпизод № 1. Дополнительные сведения (1-hol. Qo’shimcha ma’lumotlar). - http://www'.uzbek-people.narod.ni/delo l.html 2004 год.
24. UMURZAKOV S. Bobir Shokirov: “… Yagona yo’l – insoniy qadriyatlarning tiklanishidir”. – “Erk”, 1992 yil 22-28 aprel, 15-son.
25. Общество прав человека Узбекистана Информационный бюллетень № 2 (1994 г. - июнь 1995 г.) (O’zbekiston inson huquqlari jamiyati. Axborot byulliteni, 2-son). - Т.: 1995. - 163 с.
26. MUHAMAD SOLIH. Yo’lnoma /Muharrir: A.Abdurazzoq/. – “Erk” nashriyoti, 2000. – 360 b.
27. UMURZOQOV S. Bobir Shokirov: “… Yagona yo’l – insoniy qadriyatlarning tiklanishidir”. – “Erk”, 1992 yil 22-28 aprel, 15-son.
28. “Ozodlik” radiosi O’zbek shu’basining 2005 yil 18 dekabr soat 21.00 dagi eshittirishida aytilgan fakt.

Maqola yuzasidan fikr-mulohazalar uchun manzil: havassh54@gmail.com , jiz54@mail.ru
2005 yil 15 iyun - 31 dekabr. Toshkent.

Shuhratjon AHMADJONOV. (5-maqolam, 2006 yil 1 yanvar) O’zbekiston Ozod Dehqonlar partiyasining asoschisi, professor Olimjon Karimov – 80 yoshda. (Birinchi qism: 1988-1993 yillarda O’zbekistonda ro’y bergan ayrim tarixiy voqealarning prof. Olimjon Karimov taqdiri misolida tahlili).
- www.liveinternet.ru/users/4799013/rubric/6963249/ (www.liveinternet.ru "Турон Шухратжони" кундалиги (дневник)даги “2006 YILGI MAQOLALAR”, “ПРАВОЗАЩИТА” рукнлари, 2022.23.06);
- http://www.turonzamin.org/jurnal2006/shuhrta_olimk_10106.html (www.turonzamin.org ARXIV 2006.01.01);
- http://www.turonzamin.org/jurnal2006/shuhrta_olimk_10106.html (www.turonzamin.org “Turonzamin” журнали, 2005 йил декабр, 12-сон).