Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ (ПАРАГРАФ 39)

Китобнинг тузатилган ва тўлдирилган 4-нашри

39. СЕВГИ-МУҲАББАТ СИРЛАРИ
МУҲАММАД ЮСУФНИНГ “БИРИНЧИ БЎСА” ШЕЪРИ, БУНЁДБЕК САИДОВ ҚЎШИҒИ
ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВНИНГ “ЎН САККИЗ ЁШЛИГА” ҚЎШИҒИ

Фото 49. Севги-муҳаббат онлари. [223]

Фото 49 даги инглиз тилидаги тўртлик.

By the moon as I sit to seek your glory,
the white roses I see, creates a new story.
Seasons are many, their reasons few,
What remains is that I will alwass love you. [223]

Инсоният тарихида энг кўп шеър ёзилган ва қўшиқ куйланган мавзу – бу севги, муҳаббат мавзусидир. Чунки севгининг буюк сирлари бор. Китобимни ёзиш давомида “Севги-муҳаббат сирлари” номли параграф қўшишим кераклигини тушундим. Китобимнинг бешинчи нашрида “Дилбар ва «Аждарга ўхшатдим» қўшиғи” номли 10-параграфдан кейин “Севги-муҳаббат сирлари” номли параграфни қўшишни режалаштирдим. Лекин менга боғлиқ бўлмаган сабаблар билан китобимнинг 5-нашрини ёза олмай қолсам севги сирлари, шунингдек инсон севиб қолганида ўз севгилисига эришиш йўлларига доир муҳим маълумотлар ва тавсиялар менда қолиб кетиши мумкин. Шу сабабли 39-параграф сифатида севги сирлари ҳақида ёзишга қарор қилдим. Китобимнинг ушбу тўртинчи нашрини ёзиб бўлгач дарҳол унинг бешинчи нашрини тайёрлайман ҳамда барча параграфларни йиллар давомийлиги тартибида, жумладан 39-параграфни 10-параграфдан кейин жойлаштираман, иншааллоҳ.

39.1. ЖИСМ ВА РУҲ

Севги сирларини тушуниш учун аввало ўзимиздаги жисм ва руҳ ҳақида яхши билиб олишимиз керак. Инсон мавжудлигининг икки асосий ўлчами – жисм ва руҳдир. Жисмимиз ҳақида ҳар биримиз яхши биламиз. Буни тушунтиришимга ҳожат йўқ.

“Руҳ (арабча – жон, ҳаёт, кўнгил; арвоҳ) – 1. Дин Киши ҳаётлигида у билан бирга, вафотидан кейин эса танадан чиқиб абадий қоладиган кўзга кўринмас нарса, куч; арвоҳ).” [224, R (Р) ҳарфи жилди, 400-б.]

Ушбу ва кейинги рус тилидаги манбалардан келтирилган барча иқтибосларни ўзбек тилига мен ўгирганман.

“Руҳ – диний ва айрим фалсафий таълимотларга асосан ўлмас субстанция (лотинча substantia – асосда ётувчи моҳият), моддий бўлмаган моҳият. Унда Аллоҳ яратган инсоннинг табиати ва моҳияти, унинг шахсияти ифодаланган. Руҳ инсоннинг ҳаётини бошлаб беради ва ҳаёти, сезиш, фикрлаш, англаш, ҳис қилиш ва ирода қобилиятини таъминлайди. Одатда руҳни жисмга қарама-қарши қўйишади.” [225]

“1901 йилда америкалик врач Дункан Макдугалл (1866-1920) ўз даври методологияси (усуллар мажмуи) асосида “тўғридан-тўғри руҳ оғирлиги”ни ўлчаш бўйича қатор тажрибалар ўтказди. Макдугалл бир унций (28,35 грамм)дан 250 фунт (113,4 кило)гача ўлчаб бўладиган полда (ерда) турадиган ричагли тарозини ишлатди. Врач ўлаётган инсонларнинг розилиги билан “руҳ”ни 6 марта ўлчади. Ўлчаганларидан 5 мартасида вафот қилгандан кейинги оғирлик камайиши 15 дан 35 граммгача бўлган чегарада ўзгаришни аниқлади. Бир марта ўлиш дақиқасини аниқ белгилай олмади ва тажриба натижасини яроқсиз деб топди. Макдугалл ўз тажрибалари натижаларини фақат 6 йилдан кейин чоп қилди. Уларни American Medicine ва American Journal of the American Society for Psychical номли таниқли журналларда чоп қилишди. Кейинроқ буни Washington Post ва New York Times газеталари кўчириб босишди. Шу чоғда Макдугалл таъкидладики, унинг хулосаларини илмий баҳолаш учун янги аниқ тажрибаларни кўп миқдорда ўтказиш керак. Лекин бу соҳада янги аниқ тажрибалар чоп қилинмади.” [226]

“Бундай биринчи тажрибани Хэверхилл шаҳрида (АҚШ, Массачусетс штатида) яшовчи доктор Дункан МакДугалл 1906 йилда ўтказди. Бу ҳақда «New York Times» газетаси 1907 йил 7 март куни хабар берди. МакДугалл ўлаётган инсон оғирлигидаги ўзгаришни “ушлаб олди”. Юқори аниқликдаги баҳайбат тарози кўринишида бўлган махсус кроватдаги ўлчашлар “руҳ”нинг оғирлиги 22,4 грамм эканлигини кўрсатди. Шундан деярли 80 йил ўтгач, 1990 йилда бошқа тадқиқотчи - Ню-Йорк университетидаги Лайэлл Уотсон “нозик субстансия”нинг бошқача оғирлигини аниқлади. Унинг тажрибаларида вафот қилганлар 2,5-6,5 граммга енгиллашди. Литва Фанлар академияси Яримўтказгичлар институтида табиий фанлар доктори Эугенюс Кугис 2006 йилда деярли шундай натижаларни олди. У инсон вафот қилаётган лаҳзада 3 дан 7 граммгача йўқотишини аниқлади.» [226]

39.2. ИНСОН УЙҚУСИ

Инсон руҳини тушунишда уйқуни тушуниш муҳим аҳамиятга эга.

“Уйқу – одам ва ҳайвонларда даврий юз берадиган физиологик ҳолат. Бунда физиологик жараёнлар бир қадар секинлашади ва организмнинг, чунончи, марказий нерв системасининг иш қобилияти тикланиши учун энг яхши шароитлар яратилади. Уйқу ҳар бир инсоннинг зарур ҳаётий эҳтиёжидир. Инсон бутун ҳаётининг учдан бири ҳар кечакундузда даврий кузатиладиган Уйқу ҳолатида ўтади.” [6, У ҳарфи жилди, 44-б.]

Уйқу тиббиётнинг жуда қизиқарли ва кам ўрганилган соҳаларидан биридир. Бугунги кунгача замонавий тиббиёт уйқуни жисмга нисбатан ўрганган ва ўрганишда давом қилмоқда. Қизиққанлар бунга доир маълумотни [227]-мақолада ўқиши ва [228]-ҳужжатли филмда кўриши мумкин. Уларда миянинг айрим қисмлари фаолияти билан боғлиқ уйқунинг беш босқичи ҳақида ёзилган ва кўрсатилган.

Мен болаликдан инсон руҳи ҳодисасига доир ҳозирги замон фани ва динлари, биринчи навбатда ислом динида берилган ахборотлар билан қизиққанман. Руҳ муаммосини кўп йиллик ўрганишим натижасида айрим муҳим хулосаларга келдим.

Аллоҳ инсонни тана ва руҳдан иборат қилиб яратган. Бутун ҳаёти давомида инсонни айнан руҳ бошқаради. Инсонга руҳ онаси қорнида бир неча ойлик ҳомила кўринишида бўлганида келади. Кейин ушбу руҳ инсон танаси билан бирга у вафот қилганигача ўсади.

Аллоҳ инсоннинг ҳар бир кечакундуздаги фаолиятини икки қисмга ажратди: инсон кечакундузнинг тахминан 2/3 қисмида бедор бўлади ва ўз фаолиятини танасидаги руҳ ёрдамида бошқаради. Кейин ҳар бир инсоннинг руҳи кечакундузнинг тахминан 1/3 қисмида уйқу кўринишида дам олади: руҳнинг бир қисми инсон танасидан чиқади ва фалакда дам олади. Руҳ инсон танасидан чиқаётган сониясидан бошлаб инсон ухлай бошлайди.

“Уйқу даврида ҳам инсон танаси оғирлиги камайиши аллақачон аниқланган. Швейцария олимлари ўтказган тажрибада 23 кўнгилли ўта сезгир кроват-тарозиларга ётишган ва ухлашган. Инсон бедорлик ва уйқу орасидаги чегарадан ўтганида 4 дан 6 граммгача ўз оғирлигини йўқотган.” [226]

Уйқу ҳолатида инсон танаси ҳаётий фаолиятини таъминлаш учун руҳ ўзининг жуда кам қисмини шу танада қолдиради. Руҳнинг ўзи ухлаётган танадан жуда юқорига кўтарилади. Лекин руҳ “кумуш тола” дея аталувчи ўзгача нурланадиган жуда нозик тола орқали доимий алоқада бўлади. Зарур ҳолатда, масалан, агар ухлаётган инсонни биров уйғотаётган бўлса, у “кумуш тола” орқали зудлик билан ушбу инсон танасига қайтиб келади.

Савол туғилади: ухлаётган инсон руҳи қаерга кетади? Менинг тушунишим бундай. Аллоҳ инсонни узунлиги, эни, баландлиги ва вақт ўлчовлари бўлган тўрт ўлчовли фазода яшашга мослаб яратган. Менимча, беш ўлчовли фазо ҳам бор. Ўлган ва ухлаётган инсонлар руҳи параллел беш ўлчовли фазога, яъни бешинчи ўлчови бўлган фазога ўтади.

Буни соддароқ қилиб тушунтириш учун битта оддий мисол келтирай. Масалан, чумоли, тошбақа, илон каби жонзодларни Аллоҳ ер текислигида, яъни уч ўлчовли фазода яшашга мослаб яратган. Уларга тўртинчи ўлчов бўлмиш баландлик ўлчови деярли маълум эмас ва ушбу ўлчовдан фойдаланиш имконияти берилмаган. Улар осмонда учиб юрган қушлар ҳамда бургутларни кўрмайдилар ва шу сабабли кўпинча уларга осонгина ем бўлишади.

Шу ерда битта қизиқарли тиббиёт муаммосини ҳал қилиш йўлини очиқлашим мумкин. Узоқухлаш (летаргия) касаллиги сабаби нимада? Менимча, инсон танасидан чиққан руҳ қандайдир сабаб билан танага узоқ вақт, баъзан йиллаб қайтиб келмаслиги оқибатида тана соҳиби узоқ йиллар узоқухлаш касаллигига чалинади. Узоқухлаш касаллигига чалинган беморни махсус дуолар ёрдамида одатий ҳаётга қайтариш мумкин. Агар мувофиқ дуо кераклигидек ўқилса, у ҳолда тентираб юрган руҳ узоқухлаётган инсон танасига қайтиб келади. Бу борада алоҳида иқтидорга, яъни авлиёлик (экстрасенс) қобилиятига эга бўлган инсонлар ёрдам беришлари мумкин ва керак.

Инсон вафот қилганида ёки ҳалок бўлганида руҳ инсон танасини тарк этади ва қайтиб келмайди. Бу ҳақда тиббиёт фанлари доктори, профессор, Уфа (Россия) шаҳридаги Кўз ва пластик жарроҳлик бутуниттифоқ марказининг собиқ директори, бугунги кунда шу Марказнинг бош маслаҳатчиси, юқори даражали жарроҳ, Россия Федерасиясида хизмат кўрсатган врачи, АҚШдаги Луисвилл университетининг фахрий маслаҳатчиси, АҚШ Офталмология академиясининг халқаро аъзоси, спорт сайёҳлиги бўйича спорт устаси, Совет Иттифоқининг уч карра чемпиони Эрнст Рифгатович Мулдашев (1948) ўз китобида бундай ёзган.

“Вафот этганда танани биринчи галда руҳ тарк қилади, лекин у тана билан алоқани чамаси 40 кун давомида узмайди. Руҳ танани топа олиши мумкин бўлган бу алоқани “Кумуш тола” дея аташади. “Кумуш тола” – ўз танасига қайтиб келиш умидини охирига қадар имкон берадиган Олий Онг (Аллоҳ, А.Ш.) тартибидир (принсипидир). Чуқур уйқу ҳолатида руҳ “сайр” қилади, лекин танани топа оладиган “кумуш тола”ни сақлайди. Шу сабабли инсонни бирданига уйғотиш тавсия қилинмайди, чунки руҳ ўз танасини топишга улгурмай қолиши мумкин. Ва шу сабабли ҳам болаларни уйғотиш гуноҳ ҳисобланади.” [229]

Агар кимдир инсон руҳи ва ҳатто ўлганлар руҳи борлигига гумон қилса, Россия ва Украина телевидениеси орқали намойиш қилинаётган ва кўпгина сонлари www.youtube.com сайтида бўлган «Экстрасенслар жанги» («Битва экстрасенсов»)ни томоша қилишни тавсия этаман ([230]-[231]-га қаранг). Уларда биринчи фасл кўрсатувлари дастлаб 2007 йил 25 феврал ва 2007 йил 28 октябр кунлари эфирда намойиш қилинди. Ушбу қизиқарли кўрсатувларни дунёда миллионлаб фуқаролар, жумладан мен ҳам мароқ билан томоша қилдим. Дунёда коронавирус пандемияси тугагач бу кўрсатувлар яна давом қилади, иншааллоҳ.

39.3. СЕВГИ-МУҲАББАТ ИНСОННИНГ ҚАЕРИДА ЖОЙЛАШАДИ?

Шоир ва ёзувчилар минг йиллардан бери инсон севги-муҳаббатини юракда, қалбда деб тасвирлашади ва мадҳ қилишади, хонандалар ҳамда ҳофизлар шу ҳақда куйлашади. Кўпинча севгини юракни тешиб ўтаётган камон ўқи билан ҳам тасвирлашади.

Аввало “юрак” ва “қалб” сўзларининг маъносини тушуниб олайлик.

“ЮРАК - одам ва ҳайвонларнинг қон айланиш системасидаги марказий аъзо, у доим бир хилда қисқариши (систола) туфайли қонни қон айланиш системаси бўйлаб ҳайдаб беради ва уни веналар орқали қайтиб келишини ҳамда артериал қон томирлардаги ҳаракатини таъминлайди.” [6, Ю ҳарфи жилди, 49-б.]

“Юрак – 1 Анатомия. Одам ва ҳайвонлар кўкрак қафаси ичида жойлашган, уларнинг қон айланиш системасидаги мускул қопчиққа ўхшаш марказий аъзо. 2 кўчма Кишининг ҳис-сезгиси, руҳи, кечинмаларининг рамзий маркази, улар сақланадиган жой; қалб, дил.” [79, 2-жилд, 87-88-б.]

“Қалб (арабча – юрак, дил; ўрталик, марказ; лашкарнинг ўртаси) 1 Юрак; 2 кўчма Кишининг руҳий ёки маънавий дунёси, ички ҳис-туйғулари маркази рамзи; юрак, дил, кўнгил.” [79, 2-жилд, 226-б.]

Демак, “қалб” сўзи “юрак” сўзининг арабча талаффузидир.

Савол: севги-муҳаббат изтиробларида ёнган ҳис-туйғуларни юракнинг қаерига жойлаштириш мумкин? Ахир бунга юракда ҳеч қандай жой ва имконият йўқ. Юрак Аллоҳ томонидан инсон танасида қонни ҳайдаш учун ясалган бир мотордир, насосдир.

Савол: севги-муҳаббатни тасвирлаш ва таърифлашда нега айнан юрак танланган? Балким инсон ўз севгилисини кўрганида ҳис-ҳаяжон сабабли юраги тез-тез уриши, севгилисига бирор кор-ҳол бўлганида ёки етиша олмаганида ҳатто юрак ҳуружига (инфаркка) учраши каби нохуш воқеалар сабаб бўлгандур.

Қисқа қилиб айтганда, севги-муҳаббат инсон руҳида жойлашади. Руҳ инсоннинг барча қилмишлари учун, жумладан севги-муҳаббати учун жойдир ва жавобгардир. Айнан у руҳда жойлашгани учун инсон юз ёшга тўлса ҳам умридаги биринчи муҳаббати, дастлабки бўсасини унутмайди ва унутолмайди.

Демак, севги-муҳаббатнинг биринчи сири – унинг инсон руҳида жойлашганлигидир.

39.4. КЎЗ ВА ҚУЛОҚ

Севги-муҳаббатнинг иккинчи сири – йигитлар ҳамда эркаклар КЎЗИ билан, хотин-қизлар ҚУЛОҒИ билан яхши кўради. Бу оддий, лекин жуда муҳим ҳақиқатдир.

Мен ҳам бундай оддий ҳақиқатни анчагина йиллар билмаганман. Мен 1979-1983 йилларда Москвадаги Бауман номли Олий техника университетида ўқидим. 1980 йил кузида кафедралардан бирига домулла билан учрашиб гаплашишга бордим. У домулла банд экан. Йўлакда кута бошладим. Менинг одатларимдан бири – имконим бўлганида деворга илинган турли эълонлар, хабарлар ва мақолаларни ўқийман. Шу ерда илинган эълонлар доскасидаги мақолаларни ўқий бошладим. Талабалар айрим қизиқарли мақола ва хабарларни бошқалар ҳам ўқисин дея газетадан кесиб илиб қуйишади. Шундай мақолалардан бирида йигитлар кўзи билан, қизлар қулоғи билан яхши кўриши ҳақида ёзилганди.

Агар эътибор берган бўлсангиз концерт залларига кўпроқ хотин-қизлар боради ва залда ўтирганларнинг кўпчилигини хотин-қизлар ташкил қилади. Чунки улар қўшиқлардаги ширин сўзларни куй оҳангида ҳонандалар ва ҳофизлардан эшитиб ўз руҳларини қувонтирмоқчи бўлишади. Концертга борган йигитлар ва эркакларнинг анчагина қисми севгилисини олиб бориш учун ёки турмуш ўртоғи қилган илтимоси асосида боришади. Умуман олганда хотин-қизлар ширин сўзлар гадосидир.

Мен кўпроқ йигитларга маслаҳат беришим мумкин. Агар сиз бирор қизни яхши кўриб қолсангиз одамлар билан муомалангизга эътибор беринг: қўпол сўзлар, айниқса сўкиш сўзларни ишлатманг. Хушмуомала бўлинг. Чунки сизнинг бошқалар билан қилаётган муомалангизга ён-атрофингиздаги хотин-қизлар, жумладан сиз ёқтирган қиз ёки унинг дугонаси, таниш-билишлари эътибор беришлари мумкин. Табиийки ўзингиз ёқтирган қиз билан муомала қилганингизда ҳам яхши, илиқ, ширин сўзларни ишлатишга ҳаракат қилинг.

Менимча, йигитлар кўзи билан яхши кўришини қизлар билишади. Балким шу сабабли улар чиройли, озода кийинишади, табассум билан қарашади, одоб билан муомала қилишади ва ҳоказо.

39.5. ГУЛЛАР

Севги-муҳаббатнинг учинчи сири – гулларнинг хотин-қизлар руҳига катта таъсиридир.

Сиз синфда, мактабда, ўқув юртида, институтда, ишхонада, қолаверса кўчада, сайрда, автобусда ёки бошқа жойда гўзал қизни учратиб қолдингиз ва у сизга ёқиб қолди, дейлик. Дастлабки муаммо - у билан танишишдир. Агар таниш бўлсангиз унинг эътиборини ўзингизга жалб қилишдир. Кўпинча ёшлар бундай ҳолатда шеъриятга ва куй-қўшиққа берилишади, ёрдам кутишади, баъзан қизга мактуб ёзишади. Лекин мақсадга олиб борувчи сўзларни топиб ёзиш жуда қийин муаммодир. Қолаверса сиз ёзган мактуб қизнинг ота-онаси, ака-укаси, дугоналари қўлига тушиши ва ноқулай вазиятларга олиб келиши мумкин.

Севги-муҳаббатнинг биринчи сири – унинг инсон руҳида жойлашганлиги ҳақида 39.3-параграфда ёзгандим. Демак, сизга ёқиб олган қиз руҳига таъсир қила оладиган воситалардан фойдаланишингиз маъқулдир. Бундай энг яхши восита – гуллардир! Инглиз халқида “Гуллар руҳни илитади” деган ҳикматли гап бор.

Ўзингиз ёқтириб қолган қизга чиройли гул, аниқроғи гулдаста совға қилинг. Агар қиз билан сал-пал таниш бўлсангиз бирор баҳонаи сабаб билан гул совға қилишингиз мумкин. Масалан, туғилган куни билан, бирор масалада сизга ёрдам бергани каби сабабни айтиб совға қилишингиз мумкин. Мабода таниш бўлмасангиз “Шу гуллар сизга!” деб бераверинг. Агар сабабини сўраса “Гўзал (меҳрибон, ширин сўз) бўлганингиз учун!” каби бироз мақтов аралаш жавоб берсангиз бўлади.

Ярим очилган атиргуллар ва чиннигуллар ҳафта-ўн кун давомида гулдонда сўлмай янада кўпроқ очила боради. Агар сиз гулдаста совға қилган қизнинг руҳида бошқа йигит жой олиб улгурмаган бўлса, шу кунлар давомида у ушбу чиройли гулларни совға қилган йигитни, яъни сизни ўз ҳаёлидан ўтказади ва аста-секин ширин ҳаёлларга, орзўларга берилади...

39.6. БИРИНЧИ БЎСА

Севги-муҳаббатнинг тўртинчи сири – биринчи бўсадир.

“Бўса (форсча – ўпич, муччи) Меҳр, муҳаббат, эркалаш, ўта ҳурмат изҳори сифатида лабни бирор кимса ёки нарсага тегизиш, ўпиш; муччи.” [6, Б ҳарфи жилди, 419-б.]

Ёқтириб қолган қизингизга туғилган куни ёки бошқа сабабни айтиб гуллар ва бошқа нарсалар совға қилгач, унинг розилиги билан концерт, томошаларга бирга боргач, яъни ўзаро муносабатлар ишончли даражага чиқа бошлагач қизнинг ним-розилиги билан дастлабки бўса олишингиз ҳам муҳим. Бўса, айниқса биринчи бўса инсон руҳига қаттиқ таъсир қиладиган воситалардан биридир. Шу сабабли инсон ўзаро розилик билан бўлган дастлабки бўсасини ҳам умри давомида унутмайди.

Ҳофиз Шерали Жўраев бўса ҳақида “Ғайра-ғайра” номли қўшиқда куйлаган. Бу қўшиқ матнини “Муҳиддин Қори Ёқубов” номли параграфда келтираман, иншааллоҳ. Ушбу параграфда раҳматли шоир Муҳаммад Юсуф (1954-2001) ёзган ва хоразмлик қобилиятли хонанда, “Ниҳол” мукофоти совриндори Бунёдбек Саидов (1986) куйлаган “Биринчи бўса” номли қўшиқ матнини келтирай.

Муҳаммад Юсуф шеъри, Бунёдбек Саидов қўшиғи

БИРИНЧИ БЎСА

Бошқага уйланди йигити тушгур...
Тақдир экан, деб қўяди кўрса.
Қиз йиғлайди,
Қиз излайди,
Қиз дилгир,
Ундан кўнгил узолмайди қиз эса,
Биринчи бўса, биринчи бўса...

Кўникасан, дейди унга одамлар,
Унутасан, дейди унга одамлар.
Кошки, кўникиб бўлса,
Кошки, унутиб бўлса,
Биринчи бўса, биринчи бўса! [232] , [233]

39.7. 1984 ЙИЛДАГИ ВОҚЕА

Айримларда савол пайдо бўлиши мумкин: муаллиф севги-муҳаббатнинг шунча сирларини билса, ўз ҳаётида қўллаб кўрганми?

1984 йил май ойида Тошкентда ишдан қайтаётиб одатдагидек трамвайга чиқдим ва қоп-қора сочини иккита қилиб ўриб олган чиройли қизга кўзим тушди. Ёнидаги бўш жойга ўтирдим ва “Жуда чиройли экансиз” деган мазмундаги гапни айтдим. Қисқа суҳбат давомида унинг исмини, у таълим олаётган ўқув масканининг номи, босқичи ва жойлашган мавзесини билиб олдим.

Бир-икки кундан кейин туш пайти ўша ўқув юртига бордим. Талаба қизлардан сўраб унинг фамилияси ва гуруҳ рақамини, шунингдек ўқув юртини битириш имтиҳон кунини аниқладим. Имтиҳон куни каттагина чиройли гулдаста олиб ўша ўқув юртига бордим. Борганимда гуруҳдош қизлар айтишича ўша қиз имтиҳон топширишга ичкарига кириб кетган экан. Бироз кутдим. Гўзал қиз имтиҳон топшириб хурсанд бўлиб ичкаридан чиққанида унинг кўзи менга ва қўлимдаги гулдастага тушди. Шаҳло кўзлари каттароқ очилиб ҳайрон қолганини кўрсангиз эди. Мен унга гулдастани бериб табрикладим. Шу билан аста-секинлик билан мендек 30 ёшли йигит 18 ёшли гўзал қиз руҳига йўл оча бошладим. Ва кейинчалик яқин муносабатларга эришдим. Бу ҳақда бошқа мақола ёки китобда ёзарман, иншааллоҳ.

Китобимнинг 10-параграфида 1972 йилда университетда таълим олаётганимда 18 ёшли гуруҳдош гўзал Дилбарни севганим ва унинг руҳига йўл топа олмаганим ҳақида ёзгандим. Шундан 12 йил ўтиб яна меҳрим 18 ёшли гўзал қизга тушди ва бу сафар эсда қоларли муваффақиятларга эришдим. Эътибор берсангиз у 1972 йилда 10 ёшли мактаб ўқувчиси бўлган. Шундан келиб чиқиб айтмоқчиманки, мабодо сиз илк севгингизга ва севгилингизга эриша олмасангиз тушкунликка тушманг. Чунки сиз келгусида севадиган қизча ҳозирча ўрта мактабнинг ўрта синфида ўқиётган бўлиши ва уни сиз йиллар ўтиб учратишингиз мумкин.

Шерали Жўраев қўшиғи

ЎН САККИЗ ЁШЛИГА

Ошиқ бўлдим қоши ҳилола қизга,
Кўзи шаҳло, меҳри шалола қизга.

Нечун ошно этдинг мани ЮРАГИМ,
Ўн саккиз ёшлига, қалам қошлига.

Ишонинг албатта келгайман деди,
Учрашув жойига йилгайман деди.

Сўзлари асалим, кўзлари гўзалим,
Ташаккур дедим ўн саккиз ёшлига, қалам қошлига.

Ҳижрон азобида кутдим келмади,
Умримни йўлига тикдим келмади.

Нечун ошно этдинг мани ЮРАГИМ,
Ўн саккиз ёшлига, қалам қошлига. [149]

ДАВОМИ БОР

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

6. (5) Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси. 12 жилдли /Таҳрир ҳайъати: М.Аминов, Б.Аҳмедов ва б. – Т.: “Ўзбекистон миллий энциклопедияси” Давлат нашриёти, 2001-2005;
- www.qomus.info (А ҳарфидан Э ҳарфигача 33 та жилд, кирил алифбосида).

O’zbekiston Milliy Ensiklopediyasi.
- Ziyo istagan qalblar uchun! - Kutubxona - O’zbekiston Milliy Ensiklopediyasi (ziyouz.com)
(www.n.ziyouz.com A ҳарфидан Z ҳарфигача 34 та жилд, кирил алифбосида);
- www.n.ziyouz.com/kutubxona/category/11-o-zbekiston-milliy-ensiklopediyasi (www.n.ziyouz.com A ҳарфидан Z ҳарфигача 34 та жилд, кирил алифбосида).

79. Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 2 жилдлик. /З.М.Маъруфов таҳрири остида/. – М.: “Рус тили” нашриёти, 1981.

149. Abdumutalib Mirza. Шерали Жўраев қўшиқлари тўплами 6-қисм.
- www.youtube.com/watch?v=8DtmBk9Y5ml (www.youtube.com November 9, 2020, 35 дақиқа 58 сониялик видео).
- Шерали Жўраев қўшиқлари тўплами 6-қисим . - YouTube (www.youtube.com November 9, 2020, 35 дақиқа 58 сониялик видео).
(“Ўн саккиз ёшлига” қўшиғи видеода 25-дақиқа 5-сонияда бошланган.
“Менга бир фарзандни бер деб йиғлайман” қўшиғи видеода 31-дақиқа 40-сонияда бошланган.)

223. By the moon as I sit to seek your glory (Ой каби мен ўтириб гўзаллигингни излаганимда).
- By The Moon As I Sit To Seek Your Glory - DesiComments.com (www.desicomments.com );
- www.desicomments.com/quotes-graphics/love-quotes/by-the-moon-as-i-sit-to-seek-your-glory/ (www.desicomments.com ).

224. Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 5 жилдли: 80 000 дан ортиқ сўз ва сўз бирикмаси.
Таҳрир ҳайъати, Э. Бегматов ва бошқ., А. Мадвалиев таҳрири остида. - Т.: "Ўзбекистон миллий энциклопедияси" Давлат илмий нашриёти, 2006-2008.
(1-жилд. А-Д ҳарфлари. - 680 б.)

Ўзбек тилининг изоҳли луғати. A дан Z ҳарфигача бўлган 31 та жилд: 80 000 дан ортиқ сўз ва сўз бирикмаси. Таҳрир ҳайъати, Э. Бегматов ва бошқ., А. Мадвалиев таҳрири остида. - Т.: "Ўзбекистон миллий энциклопедияси" Давлат илмий нашриёти, 2006-2008.
- Ўзбек тилининг изоҳли луғати. А.Мадвалиев таҳрири остида (2006-2008) | www.ziyouz.uz (www.ziyouz.uz 2015.13.11):
- www.ziyouz.uz/durdona-toplamlar/uzbek-tilining-izohli-lugati/ (www.ziyouz.uz 2015.13.11).

225. Душа (Руҳ). - https://ru.wikipedia.org/wiki/Душа (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

226. Можно ли взвесить душу? Ученые проводят уникальные эксперименты. (Руҳ оғирлигини ўлчаб бўладими? Олимлар нойб тажрибалар ўтказишмоқда). - https://www.kp.ru/daily/26069/2976237/ (www.kp.ru/daily/ “Комсомольская правда” газеаси сайти, 30.04.2013).

227. Сон (Уйқу). - https://ru.wikipedia.org/wiki/Сон (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии - свободной энциклопедии)

228. Discovery: Тайны сна / The secrets of sleep (2006) (Уйқу сирлари). Режиссер: Joseph Bullman. - https://www.youtube.com/watch?v=A1ukJiMO_70&feature=share&fbclid=IwAR3vYL__YKrgUL5NX9uyv4SaIxalzqewp4EGuS0xQ1UAx0tOO7YviiBIAVQ (www.youtube.com ).

229. МУЛДАШЕВ Э. От кого мы произошли? Часть II. Что сказали тибетские ламы: АиФ-Принт, Олма-Пресс, Нева; 2003, Глава 2: Возможно ли оживление человека?
- http://www.universalinternetlibrary.ru/book/muldashev1/6.shtml#3

230. Битва экстрасенсов (телеканал STB Украина). Все 20 сезонов. (Экстрасенслар жанги).
– https://bitva.stb.ua/ru/video-2/
- https://teleportal.ua/ru/show/stb/bitva

231. Битва экстрасенсов (телеканал ТНТ России). Все 20 сезонов, серии и выпуски. (Экстрасенслар жанги) - https://bitva-ex.ru/bitva-ekstrasensov/

232. МУҲАММАД ЮСУФ. Сайланма: Шеърлар. Достонлар. Хотиралар. — Т.: «Шарқ», 2007. - 288 6.
- https://n.ziyouz.com/books/uzbek_zamonaviy_sheriyati/Muhammad Yusuf. Saylanma.pdf
- www.n.ziyouz.com/books/uzbek_zamonaviy_sheriyati/Muhammad%20Yusuf.%20Saylanma.pdf

233. RizaNovaUZ. Bunyodbek Saidov - Ustozlarni eslab nomli konsert dasturi 2018.
- Bunyodbek Saidov - Ustozlarni eslab nomli konsert dasturi 2018 #UydaQoling - YouTube (www.youtube.com May 28, 2018, 3 соат 26 дақиқа 27 сониялик видео);
- www.youtube.com/watch?v=Y8gOSK2bAr8 (www.youtube.com May 28, 2018, 3 соат 26 дақиқа 27 сониялик видео).
(“Биринчи бўса” қўшиғи видеода 2-соат 22-дақиқа 20-сониядан бошланган.)

E-mail: jiz54@mail.ru

2021 йил 16 июл

АҚШ, Вашингтон шаҳри