Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ОРИҚЛАШНИНГ ОСОН ЙЎЛИ

Инсон ўз тана оғирлигини меъёрида тутиши унга соғлом ҳаёт тарзига хизмат қилади ва узоқ умр кўришига имкон беради. Семирмасликнинг, агар семирган бўлсалар ориқлашнинг бир-бири билан узвий боғлиқ 4 та йўлини ватандошларим ва миллатдошларимга тавсия қилмоқчиман.

ОРИҚЛАШНИНГ 1-ЙЎЛИ - кунига уч маҳал эмас, икки маҳал овқатланишдир. Воз кечишга энг қулайи нонуштадир.

Биринчидан, одатда нонуштада тушки ва кечки овқатланишга нисбатан даврангиздаги яқинларингиз сони камроқдир. Кичикроқ даврадагиларга нисбатан баҳона топишингиз осонроқ.

Иккинчидан, уйда ҳам, меҳмондорчиликда ҳам баҳона топиш осон. “Эрталабдан иштаҳам йўқ. Кеча кечқурун яхши овқатланган эканман” каби баҳона билан нонуштадан воз кечишингиз мумкин.

Учинчидан, одатда нонуштада тушки ва кечки овқатланишга нисбатан дастурхонда хилма-хил ширин егуликлар ва ёғли маззали овқатлар сони камроқ. Ушбу дастурхондаги егуликлардан воз кечиш осонроқ.

Тўртинчидан, нонуштага вақт кетказмай эрталабдан баракали ёзув-чизув қилишингиз, китоблар ўқишингиз, мақолалар ёзишингиз, турли хил ақлий меҳнат қилишингиз мумкин ва керак. Одатда тўқ қоринга ақлий меҳнат қилиш бироз малол келади.

Бешинчидан, қолаверса, ҳар йили 30 кун давомида эрта тонгдан кун ботгунича рўза тутадиган мусулмон кишига нонуштадан воз кечиш жуда осондир.

Савол туғилади: инсон ўз нормал вазнини қандай аниқлаши мумкин? Тиббиёт олимлари содда усул сифатида тавсия қилишларича, киши сантиметр миқдордаги ўз бўйи баландлигидан 100 ни чиқариб ташласа, қолган сон ўша кишининг килограм ҳисобидаги нормал вазнини кўрсатади. Масалан, менинг бўйим 180 сантиметр. Шундан 100 ни чиқариб ташласам, қолган 80 сони килограм ҳисобидаги нормал оғирлик вазнимни билдиради. Инсон 4-5 кило миқдорда оғирроқ ёки енгилроқ бўлиши ҳам мумкин. Масалан, мен учун 75 килодан 85 килогача бўлишим нормал ҳисобланади.

(2015 йилда Денверда семиришим сабаби. 97 килога чиққаним. 2020 йилда ориқлашим сабаби.)

Эътибор берганмисиз, деярли барча япон аёллари семиз эмас ва хушбичим қоматга эга. Бунинг сабабини 1974 йилда рус тилидаги бир мақолада ўқигандим: япон аёллари одатда икки маҳал овқатланар экан ва шу йўл билан ўзининг семиришига имкон бермас экан. Семирмасликнинг ушбу японча услубини барча ватандошларим ва миллатдошларимга тавсия қилмоқдаман.

ОРИҚЛАШНИНГ 2-ЙЎЛИ – овқатланаётганингизда оғзингизга солган ҳар бир егуликни давомли тарзда чайнайсиз ва қайта-қайта чайнаганингиздан кейингина луқмани ютасиз.

Биринчидан, яхшилаб давомли чайнаганингизда еяётган овқатингиз тўйимли бўлади.

Иккинчидан, меҳмондорчиликда бўлсангиз уй эгалари, дўстларингиз, таниш-билишларингиз “Олинг меҳмон” деб қисташганларида “Оғзимда луқмам бор” дея осонгина жавоб берасиз.

Учинчидан, инсон тўйганлиги ҳақидаги хабар қориндан мияга сал кечроқ етиб борар экан. Шу сабабли давомли чайнаганингизда керакли хабарни бериши учун организмингизга имкон берасиз ва натижада ортиқча егулик ейишдан ўзингизни ўз вақтида тўхтатасиз, иншааллоҳ.

Тўртинчидан, яхшилаб давомли чайнаган егуликларингизни ошқозонингиз осонроқ ҳазм қилади ва ҳазм қилишдан парчаланган зарур моддаларни қон орқали танангизнинг барча жойига етказиши тезлашади. Натижада бу ҳам соғлигингизга соғлик, умрингизга умр қўшади.

ОРИҚЛАШНИНГ 3-ЙЎЛИ – тушлик ва кечки овқатланиш вақтида имкониятингиз доирасида кўпроқ мева-чева ҳамда полиз маҳсулотлари ейишга эътибор беринг. Ёғли овқатларни еяётганингизда сал эртароқ қўлингизни артиб мева-чева ёки полиз маҳсулотлари ейишга ўтсангиз айни муддаодир. Ахир ошқозонингизни фақат ёғли овқатлар ҳамда ширинликлар билан тўлдирганингиздан кўра унинг бир қисмини мева-чева ёки полиз маҳсулотлари билан тўлдирсангиз соғлигингиз учун ҳар томонлама фойдалидир.

Унутмангки, Аллоҳ Одам Ота ҳамда Момо Ҳавони Ер юзида яратаётганида улар учун мевали боғларда ва полиз маҳсулотлари бор бўлган далаларда егулик топиб ейишлари учун шароит яратганди. Одам Ота ва Момо Ҳаво танаси кўпроқ мева-чева ҳамда полиз маҳсулотлари ейишга мослаштирилганди. Яъни ёғли овқатлар ҳамда ширинликларни инсонлар кейинчалик ихтиро қилишди ва уларни айримлар муккасидан кетиб ея бошлашди.

ОРИҚЛАШНИНГ 4-ЙЎЛИ – инсон нормал ҳаракатланиш фаоллигини сақлаши ва кам ҳаракатланиш орқали семириш ҳолати олдини олиши керак. Тиббиёт олимлари фикрича инсон кунига ўртача 10 минг қадам юриши керак. Лекин одатдаги турмуш шароитида 2 минг қадам юрилади. Яъни зарур миқдоридан беш марта камроқ. [1]

Юриш, югуриш, жисмоний тарбия ва жисмоний меҳнат билан шуғулланиш инсоннинг семириш олдини оладиган муҳим воситалардир. Бу ҳақдаги тавсиялар кўп ва хўп ёзилгани сабабли буларга тўхталиб ўтирмайман.

Шулар қаторида кунига беш марта намоз ўқиш ҳам жуда фойдалидир.

Профессор Сергей Бойцов фикрича, қоринда тўпланган ёғ жуда хавфлидир. Унда 30 хил биологиявий фаол моддалар ишлаб чиқрилади. Булардан кўпчилиги юрак-қон томир тизимига нохуш таъсир кўрсатиб атеросклероз касаллигини қўзғатади ва тромблар (томирда ивиб қолган қон) ҳосил бўлишини кўпайтиради. [1]

Овқатланишга нисбатан ўз нафсини меъёрида тута олмаган айрим инсонлар ортиқча семира бошлашди ва қанд касаллиги, қон босими ошиши (гипертония), юрак ҳуружи (инфаркт), мияга қон қуйилиши (инсулт) каби турли хил дарди-бедаво касалликларга дучор бўлишди. Оқибатда улар касалланиб, айримлари ногирон бўлиб қолишмоқда, кўпгинаси ўз умрини қисқартириб, азоб-уқубатлар билан бу маззали дунёни анчагина олдин тарк қилишди ва қилишмоқда.

Дарди-бедаво касалликлар нотўғри овқатланиш орқали қандай келиб чиқаётганига ҳам қисқача назар солайлик.

Биринчидан, Аллоҳ Таоло ва фаришталар инсонни Ер юзида яратар экан барча тана аъзолари билан бирга овқатларни чайнаб ейиш учун оғзида тишларни бор қилишди.

Иккинчидан, инсон еган овқати ошқозонга боргач парчаланади ва бошқа ички органлар орқали қонга сурилади. Қон эса ушбу зарур моддаларни инсон танасининг барча жойига керакли миқдорда етказиб беради.

Учинчидан, қон айланиш тизими доимо ишлашини таъминлаш учун қон ҳайдаш насоси бўлмиш юрак хизмат қилмоқда.

Тўртинчидан, зарур моддалар инсон танасининг барча жойига керакли миқдорда қон орқали манзилли етиб бориши вақтида қон томирлари ва уларнинг ҳолати муҳим ўрин тутади.

Инсон қон томирлари артерия, артериол (диаметри 300 микрометрдан кичик бўлган), капилляр, венул, вена ҳамда артериол-венуляр анастомоз қон томирларидан иборатлигини тиббиёт фани таъкидлайди. [2]

Эслатиб ўтаман: қон ва тўқималарнинг ўзаро моддалар алмашинувида капилляр деб аталувчи майда қон томирлари муҳим ўрин тутади. Капиллярнинг ўртача диаметри 5-10 микрометрни ташкил қилади (1 микрометр = 0,001 миллиметр). Инсон танасида 100—160 млрд капилляр бўлиб, ўртамиёна инсондаги уларнинг умумий узунлиги 100 000 км га яқиндир [3]. Ер шарининг экватор бўйлаб узунлиги 40 075 километр эканлигини ҳисобга олсак, бир инсон танасидаги капилляр қон томирларининг умумий узунлиги Ер шарини экватор бўйлаб деярли 2,5 марта айлантириб чиқишга етади.


Инсон танасининг қон томирлари (схема) [2]

Семирган инсоннинг қон томирларида холестерин моддаси тўплана бошлайди ва у қон томирларини торайтиради. Натижада инсон танасининг кўпгина қисмига зарур моддалар кам миқдорда етиб бора бошлайди. Шунинг натижасида семирган инсон турли хил дарди бедаво касалликларга дучор бўлади.

Профессор Сергей Бойцов таъкидлашича: «Агар инсон абдоминал (қоринда ёғ тўпланиши) семиришни барҳам топтира олса, унда холестерин ва қондаги қанд даражаси меъёрида бўлади, ва ҳатто артериал босим ҳам меъёр чегарасида бўлади. Бу қатъий исботланган фактдир.” [1]

Хуллас калом, ҳар бир инсон ўз танаси семиришига йўл қўймаслиги, мабодо семирган бўлса ориқлаши ўз нафсини жиловлашга ва ўз соғлигини сақлашга ҳамда соғлом ҳолда умрини узайтиришга хизмат қилади.

МАНБАЛАР

1. Как лишние килограммы влияют на сердце и сосуды (Ортиқча килолар юрак ва қон томирларига қандай таъсир кўрсатади?). - https://osa-bolnica.ru/zdorovyj-obraz-zhizni/37-zdorovoe-pitanie/236-kak-lishnie-kilogrammy-vliyayut-na-serdtse-i-sosudy.html (www.osa-bolnica.ru )

2. Кровеносные сосуды. - https://ru.wikipedia.org/wiki/Кровеносные_сосуды (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии)

3. Капилляр. - https://ru.wikipedia.org/wiki/Капилляр (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии)

2021 йил 10 феврал

АҚШ, Вашингтон шаҳри