Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

АМИР ТЕМУРНИНГ МАХФИЙ ЕРОСТИ ЙЎЛИ (давоми)

8. БУЮК ТАРИХИМИЗНИ ҚАНДАЙ ҚИЛИБ КЎМИШДИ?

Самарқанд марказида кўпқаватли биноларни қуриш орқали буюк тарихимизни қандай қилиб кўмишганига доир мисолни мақоламнинг 4-параграфида келтиргандим: 1964 йилда Самарқанд марказида Опера ва балет театри биносини қуриб ишга туширишганди.

Навбатдаги аниқ мисолларни самарқандлик журналист Тошпулат Раҳматиллаевнинг [12]-мақоласидан келтирай. Аввал рус тилидаги матнни, кейин ўзбек тилига ўгирилган матнни келтираман.

“В начале 60-х годов прошлого века снесли целую махаллю Растинав на улице Регистанской и возвели четырехэтажные кирпичные дома. С этого момента Старый город стал терять свой облик. Начали появляться «современные» здания, «благодаря» которым начал исчезать исторический колорит древнего города.

В 1967 году построили здание Обкома партии, а затем 16-этажное здание Облисполкома на территории бывшей цитадели Самарканда. Там же, недалеко от исторической части города, возвели высотную гостиницу «Центральная».

Особенно сильно ударила по древности подготовка к 2500-летию города. Юбилей в международном масштабе отмечался в 1970 году. В ходе подготовки к нему снесли еще один большой средневековый квартал и построили трехэтажное здание музея истории. Снесли баню Мирзои, фундамент которой был заложен еще при Мирзо Улугбеке и возвели «шедевр» архитектуры – ресторан «Юбилейный». Рядом с усыпальницей Амира Темура построили высотную гостиницу «Интурист»

В 1996 году снесли все одноэтажные дома рядом с мавзолеем Амира Темура, лишив величественный памятник исторического колорита. И в последующие годы такие действия продолжались и в определенном масштабе продолжаются и сейчас» [12]

Энди ушбу матннинг ўзбек тилидаги вариантини келтираман. Рус тилидан ўзбек тилига мен ўгирдим.

“1960-йиллар бошида Регистон кўчасидаги Растинав маҳалласини буткул бузишди ва тўрт қаватли ғиштин уйларни қуришди. Шу вақтдан бошлаб Эски шаҳар ўз қиёфасини йўқота бошлади. “Ҳозирги кўпқаватли” бинолар пайдо бўла бошлади ва улар “шарофати билан” қадимий шаҳарнинг тарихий ўзига хослиги йўқола бошлади.

1967 йилда Самарқанд қалъаси ҳудудида Обком биноси (КПССнинг Самарқанд вилоят ташкилоти раҳбарияти жойлашган бино, А.Ш.), сўнгра Самарқанд вилоят ижроия қўмитасининг 16 қаватли биносини қуришди. Ўша ерда, шаҳарнинг тарихий қисмига яқин жойда, кўпқаватли “Марказий” меҳмонхонасини қуришди.

Шаҳарнинг 2500 йиллигига тайёргарлик пайтлари қадимийликка қарши қаттиқ зарба берилди. Юбилей халқаро миқёсда 1970 йилда нишонланди. Унга тайёргарлик пайтида ўрта асрларда шаклланган яна битта катта маҳаллани бузиб ташлашди ва уч қаватли тарих музейи биносини қуришди. Мирзо Улуғбек даврида асоси қўйилган Мирзои ҳаммомини бузиб ташлашди ва арҳитектура “дурдонаси” бўлган “Юбилей” ресторанини қуришди. Амир Темур мақбараси ёнида баланд биноли “Интурист” меҳмонхонасини қуришди (1969 йилда, А.Ш.).

1996 йилда Амир Темур мақбараси яқинидаги барча бир қаватли уйларни бузишди ва улуғвор ёдгорликни тарихий хослигидан маҳрум қилишди. Ундан кейинги йилларда ҳам бундай ҳаракатлар давом этди ва маълум миқёсда ҳозир ҳам давом этмоқда” [12]


Фото 5. 660 рус аскари турган Самарқанд қалъасини эгаллаш учун 65 000 сарбоздан иборат Бухоро амирининг қўшини қилган ҳужум пайтида шаҳид бўлган ватандошларимиз. Орқада Самарқанд қалъасининг баланд девори кўриниб турибди. 1868 йил. Рус рассоми Василий Верешагин ўша райти қалъа ҳимоячилари сафида бўлган ва жангдан сўнг ишлаган сурати. [13]


Фото 6. Ватандошларимиз қони тўкилган Самарқанд қалъаси ҳудудида 1967 йилда 4 қаватли Обком биноси, шундан бир неча йил ўтгач Самарқанд вилоят ижроия қўмитасининг 16 қаватли биносини қуришди. Бугунги кунда ушбу бинода Самарқанд вилояти ҳокимияти жойлашган. (Сурат [14]-мақоладан олинди)


9. БУЮК ТАРИХИМИЗНИ КЎМИШ БУГУН ҲАМ ДАВОМ ЭТМОҚДА

Буюк тарихимизни кўмиш Мустақиллик йилларида ҳам давом этди ва давом этмоқда.

«2017 — 2019 йилларда Самарқанд шаҳри ва Самарқанд вилоятининг туризм салоҳиятини жадал ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида» номли Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 30 июндаги 450-сон қарорида жумладан қуйидаги гаплар ёзилган.

“Самарқанд шаҳри ҳудудида хорижий инвесторлар билан ҳамкорликда туристларнинг тўлақонли дам олиши учун шароитларни таъминлайдиган, турли хизмат кўрсатиш даражасидаги замонавий меҳмонхоналар, коттежлар, кўнгилочар ва савдо марказлари, шунингдек амфитеатр, турли миллатлар таомларини тайёрлайдиган ресторанлар, кафелар, боулинг марказлари, караоке-бар, сувенир дўконлари ва бошқа туризм инфратузилмаларини ўз ичига оладиган «Samarkand сity» туризм ҳудудини яратиш (2017 — 2019 йиллар).

Самарқанд шаҳри, Панжакент кўчасида 30 ўринли меҳмонхона қуриш (2017 йил октябрь).

Самарқанд шаҳри, Бобур Мирзо кўчасида 60 ўринли меҳмонхона қуриш (2017 йил ноябрь).

Самарқанд шаҳри, Пушкин кўчасида 40 ўринли меҳмонхона қуриш (2018 йил июнь).

Самарқанд шаҳри, Ибн Холдун кўчасида 200 ўринли меҳмонхона қуриш (2018 йил август).

Самарқанд шаҳри, Алишер Навоий кўчасида 40 ўринли меҳмонхона ва миллий либослар намойиш қилинадиган «Эл мероси» театрини қуриш (2018 йил октябрь)” [15]

Самарқанд вилоятининг ҳокими Эркинжон Турдимов 2019 йил 13 январ кунги интервюсида жумадан бундай деганди.

“Одамларнинг бахтли-¬саодатли ҳаёт кечиришлари учун қулай шароит яратиш ушбу йўналишда устувор дас¬турлар ҳисобланади. Бунинг учун биз уй-жой етишмаслигидек ўткир масалани тез ва самарали ҳал қилишимиз керак. Шу мақсадда Мотруд массивида жорий (2019, А.Ш.) йилда кўп қаватли уйлар қурилиб, янги митти туман барпо этилади. Қолаверса, немис техноло¬гияси асосида алоҳида сейсмик ва шамолга бардошли бўлган 16 қаватли уйлар ¬бунёд этилаётир. 50 та кўп хонадонли тураржой қуриш ҳам бу борадаги лойиҳалардан биридир. Уй-жой дастурини амалга оширишда нархни шакллантириш ва комплекс ижтимоий инфратузилмаларни яратишга алоҳида эътибор қаратилади” [16]

Ҳоким тилга олган 16 қаватли уйлар Самарқанд тарихий қисмидан ташқарисида қурилиши режаланган, деб ўйлайман. Афсуски Самарқанд тарихий қисмида ҳам кўпгина кўпқаватли иморатлар, жумладан меҳмонхоналар режаланган.

Самарқанд шаҳрининг янги Бош режаси 2019 йил охирида тайёр бўлиши ва тасдиқланиши кутилмоқда [17]. Агар ҳозирги режа тасдиқланса, Самарқанд марказида ва атрофларида катта эксковаторлар билан қазиш ва кўпқаватли иморатларни қуриш ишлари авж олиб кетади.

Амир Темур махфий ерости йўли тўлиқсинча очиб ўрганилганга қадар Самарқанд шаҳрининг янги Бош режасини тасдиқламаслик ва Самарқанд тарихий марказида янги бинолар қуришни тўхтатиш керак. Агар биз Амир Темур махфий ерости йўлини очиб ўрганмасдан турли меҳмонхоналар қуриб ташлаб тарихимизни яна бир бор кўмсак келгуси авлодлар бизни кечирмайди.


10. САМАРҚАНД МАРКАЗИДА ЯНГИ БИНОЛАР ҚУРИШНИ ВАҚТИНЧА ТЎХТАТИШ КЕРАК

Амир Темур махфий ерости йўли тўлиқсинча очиб ўрганилганга қадар Самарқанд марказида янги бинолар қуришни тўхтатиш керак. Агар Совет Империяси даврида Самарқанддаги тарихимиз 4-5 ва 8-9 қаватли бинолар билан бетартиб равишда кўмилган бўлса, Ватанимиз Мустақилликка эришганидан 28 йил ўтиб буюк тарихимизни ўзимиз 12-20 қаватли бинолар билан кўмиш хавфи бор.

Агар Амир Темурнинг махфий ерости йўли тўлиқсинча ўрганиб бўлмасдан янги бинолар қура бошласак, янги бинолар асоси жойлашадиган ердаги тарихий тўпроқ, жумладан Амир Темур махфий ерости йўлининг маълум бир жойларини эксковаторлар билан қазиб олиб Самарқанд ташқарисига чиқариб ташлашади. Худди шу жойга 12-20 қаватли бинонинг катта ва чуқур пойдевори темир бетондан мустаҳкам қилиб қурилади. Қарабсизки, буюк тарихимизни ўзимиз 12-20 қаватли бинолар билан кўмиб ташлашга рухсат берган бўламиз.

Шундан келиб чиқиб, Амир Темурнинг Самарқанддаги махфий ерости йўли тўлиқсинча тезлик билан ўрганилмоғи ва унинг жойлашувининг тўлиқ схемаси аниқланмоғи керак. Ерости йўли Амир Темур давридаги марказий биноларга ва Самарқанд ичида ҳамда Самарқанд яқинидаги боғларга олиб борадиган йўл бўлган. Масалан, Ашаратхона ёдгорлиги остида ерости йўлининг борлиги шу жойда жойлашган боғга олиб келадиган йўл бўлган. Демак, Амир Темурнинг махфий ерости йўлини ўрганиш орқали Амир Темур даврида тарихий биноларнинг жойлашув ўрни ва ҳатто уларнинг асоси (фундаменти)ни топиш имкониятини беради.

Хуллас калом, Самарқанд марказида янги бинолар қуришни вақтинча тўхтатиш керак.

Амир Темурнинг Самарқанддаги махфий ерости йўли тўлиқсинча ўрганилгач, Самарқанднинг Бош режасида янги биноларни ушбу ерости йўлига ҳалақит бермайдиган масофада жойлаштиришимиз мумкин ва керак. Шундан кейингина Самарқанд марказида саноқли чиройли янги бинолар, жумладан меҳмонхоналар қуришга рухсат беришимиз мумкин.

Шу ҳолда Самарқанднинг бугунги куни Амир Темур давридаги вазият билан уйғунлашади ва биз тарихийликни сақлаб қолган бўламиз. Бу бизнинг бугунги ва эртанги авлодлар олдидаги масъулиятли вазифамиздир.


11. АМИР ТЕМУР ЕРОСТИ ЙЎЛИНИ ҚАНДАЙ ОЧИШ МАЪҚУЛРОҚ?

Савол туғилади: соҳибқирон Амир Темур Самарқандда қурдирган махфий ерости йўлини қандай очмоқ мақсадга мувофиқ? Самарқанднинг иккита тарихий жойида қидирув ишларини йўлга қўйсак бўлади.

Дастлабки тарихий жой – бу Самарқанд вилоят мусиқали драма театри жойлашган ҳудуддир. Демак, буни археологлар раҳбарлигида шаҳар марказидаги Самарқанд вилоят мусиқали драма театридан 50-60 метрли масофада айланасига кенглиги 2-3 метр ва чуқурлиги 5-6 метргача бўлган чуқур қазишдан бошлаш маъқулроқ. Яъни драма театр марказда бўлган диаметри 100-120 метрлик айлана бўйлаб қазиш ишларини олиб борсак бўлади.

Сабаби, биринчидан, 1964 йилда драма театри яқинида чуқурликка тушган киши гувоҳлигига кўра шу ерда камида битта ерости йўли икки томонга ўтган. Агар ўша мақола муаллифини аниқлаб, ўзини топсак яхши бўларди: у Амир Темур махфий ерости йўли қаердан ўтганини аниқ кўрсатарди ва археологларимиз ўша жойдан қазишни бошлаб тездан ерости йўлини очишган бўларди.

Амир Темур махфий ерости йўли лабиринт кўринишида мураккаб қилиб қурилган. Буни 1937 йилда ерости йўлига тушиб ерости тармоқларида адашиб қолган ва ҳалок бўлган ватандошиимизнинг аянчли тақдири ҳам исботлаб турибди. Радиуси 50-60 метрли айлана бўйлаб қазиш давомида бир неча ерости йўли тармоқларини топишимиз мумкин бўлади.

Агар айланамиз бўйлаб кўпқаватли бино жойлашган бўлса чуқур кавлашни 2-3 метр нарироқ ёки берироқда давом эттиришимиз мумкин.

Агар қазишма давомида Амир Темур махфий ерости йўлининг бир неча тармоқлари очилса, у ҳолда Самарқанд вилоят мусиқали драма театри биноси ва унинг яқинидаги Самарқанд Давлат университетининг бир неча ётоқхонаси, ўзбек филологияси факултети биноси ва шу каби бир нечта 4-5 қаватли эски биноларни бузиш ҳамда Самарқанд тарихий марказини тўлиқсинча кавлаб очиш масаласини ҳал қилсак яхши бўларди.

Иккинчи тарихий жой – бу Бибихоним жомеъ масжидидир. Бибихоним масжидида Амир Темур махфий ерости йўлига кириш жойи борлиги ҳақида 3-параграфда ёзган эдим. Бибихоним масжидида ҳар жума ва байрам намозларида Амир Темур даврида ҳам, ундан кейинги султонлар даврида ҳам давлатнинг катта амалдорлари ва раҳбарлари шу йўл орқали келиб намоз ўқишган ва халқ билан мулоқотда бўлишган. Шу сабабли масжидга ерости йўлининг бир неча тармоғи келган, деб ҳисоблайман.

Демак, агар биз археологлар раҳбарлигида Бибихоним жомеъ масжидидан 50-70 метр масофада, яъни диаметри 100-140 метрли айлана бўйлаб эни 2-3 метрли ва чуқурлиги 5-6 метрли чуқур қазисак, Амир Темур махфий ерости йўлининг бир неча тармоқларини очишимиз мумкин бўлади. Шу ҳолда Бибихоним яқинидаги эскирган 3-4 қаватли биноларни, жумладан “Юбилей” ресторани ва шунга ўхшаш Совет даври биноларини бузишимиз мақсадга мувофиқ бўлади.

Ўша кераксиз бинолар бузилгач марказни 2-3 метргача қазиб очсак Амир Темур давридаги ер сатҳини очган бўламиз. Масалан, асрлар давомида Регистон атрофи ҳам кўмилган эди. 1970-йилларда Регистон яқинида қазиш ишлари олиб борилганида 15-16-асрларда пишиқ ғишт билан терилган йўлка очилди. Шу сабабли ўша йўлка даражасида Регистон атрофида тахминан бир метрча ер қатлами қазиб олиб ташланди. Қадимий йўлка қўшимча ғиштлар билан терилиб 15-16 асрлардагидек кўринишга келтирилди. Регистондаги қадимий мадрасалар салобати янада ошди.

Амир Темур давридаги ер сатҳини очгач Амир Темурнинг махфий ерости йўлига тушадиган жойларда зинапоя қиламиз ва ватандошларимиз ҳамда сайёҳлар ерости йўлига эркин кириб ҳайрат билан томоша қилишлари мумкин бўлади.

Айримлар учинчи тарихий жой сифатида Ашаратхона орқали Амир Темурнинг махфий ерости йўлига тушадиган жойни айтишлари мумкин. Менимча, Ашаратхонага келган ерости йўли фақат битта тармоққа эга. Бу – биринчидан.

Иккинчидан, бу ерда Совет Империяси даврида ахлатлар оқизиладиган жой қилганликлари сабабли ерости йўлининг ушбу жойи ахлатлар билан тўлган бўлиши, шунингдек бошқа кўпқаватли бинолар пойдеворига дуч келиш эҳтимоли бор. Нима бўлганда ҳам Ашаратхона орқали тушадиган йўлни ҳам очиб ўрганиш маъқулдир. Бу ерда айлана қилиб чуқур кавлашга ҳожат йўқдир, деб ҳисоблайман.

Агар Ашаратхона тарихий обидаси Темурий султон Абу Саид давлат раҳбари бўлган 1451-1469 йилларда қурилганини ҳисобга олсак, Амир Темур (1336-1405)нинг махфий ерости йўлини қуриш кейинги султонлар даврида ҳам давом эттирилганини билиб оламиз.

Унутмайлик: Совет империяси даврида 2750 ёшли Самарқандда айрим биноларни қуриш орқали буюк тарихимизни кўмишга ҳаракат қилишди. Бизнинг бугунги ва эртанги авлод олдидаги вазифамиз кўмилган буюк тарихимизни қайтадан очиш ва дунёга кўз-кўз қилиб фахрланишдир.


ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. АЛИМОВ Ў. Амир Темур суврати. - http://mv-vatanparvar.uz/uz/news?id=3136 (www.vatanparvar.uz/uz/ 2015.29.05)

2. НАСИБА АБДУЛЛАЕВА. Самарқанд қўшиғи. -
https://z1.fm/song/14069112 (www.z1.fm/song/ 07.07.2017)
https://www.youtube.com/watch?v=nYBHb0gp8kI&list=RDnYBHb0gp8kI&index=1 (www.youtube.com Published on Dec 27, 2017)

3. КАРИМБЕРДИ ТУРАМУРОД. Ишратхона деманг, уят! (3 дақиқа 44 сониялик видео) - https://www.youtube.com/watch?v=9-tlzlX9TEY&feature=share (www.youtube.com 2019.01.08).

4. Алгебра ва геометрия кафедраси. - http://samdu.uz/uzk/kafedra/algebra-va-geometriya-kafedrasi

5. АҲМАДЖОНОВ Ш. Инсон ҳуқуқи ҳимоячисининг йўли. –
1-қисм. - https://siyosat.wordpress.com/2018/12/18/%d0%b8%d0%bd%d1%81%d0%be%d0%bd-%d2%b3%d1%83%d2%9b%d1%83%d2%9b%d0%b8-%d2%b3%d0%b8%d0%bc%d0%be%d1%8f%d1%87%d0%b8%d1%81%d0%b8%d0%bd%d0%b8%d0%bd%d0%b3-%d0%b9%d1%9e%d0%bb%d0%b8/ (www.siyosat.wordpress.com 2018.18.12);
- https://www.liveinternet.ru/users/4799013/blog#post446497068 (www.liveinternet.ru/users/4799013/blog (www.liveinternet.ru/users/4799013/blog “Турон-Шухратжони” кундалиги (дневник), 2018.22.12).

6. Самарканд. – (https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B4 www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

7. Якубов, Адыл. - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D0%B1%D0%BE%D0%B2,_%D0%90%D0%B4%D1%8B%D0%BB (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии)

8. Самаркандский областной театр музыки и драмы имени Хамида Алимджана (Ҳамид Олимжон номидаги Самарқанд вилоят мусиқали драма театри). - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D1%82%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B8_%D0%B8_%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%8B_%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D0%A5%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%B4%D0%B0_%D0%90%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B0 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии)

9. Государственный музей истории Тимуридов (Темурийлар тарихи давлат музейи). - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8_%D0%A2%D0%B8%D0%BC%D1%83%D1%80%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии)

10. Ашаратхонанинг 2018 йилдаги кўриниши. - https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mausoleum_Ishrathona_05.JPG#/media/Файл:Mausoleum_Ishrathona_05.JPG

11. Ишратхона. - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%88%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%85%D0%BE%D0%BD%D0%B0 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии)

12. РАХМАТУЛЛАЕВ Т. Все началось не вчера: о застройке исторической части Самарканда. –
http://rtoshpulat.blogspot.com/2018/07/blog-post_86.html (www.rtoshpulat.blogspot.com 13.07.2018);
https://nuz.uz/svobodnoe-mnenie/34210-vse-nachalos-ne-vchera-o-zastroyke-istoricheskoy-chasti-samarkanda.html (www.nuz.uz 12.07.2018).

13. Список картин Василия Верещагина. - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D0%BD_%D0%92%D0%B0%D1%81%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D1%8F_%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%89%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D0%BD%D0%B0#%D0%AD%D1%82%D1%8E%D0%B4%D1%8B,_%D0%B8%D1%81%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%B2%D0%BE_%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8F_%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B_1877%E2%80%941878_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%B2,_%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D0%BA%D0%B6%D0%B5_%D0%B2_1878%E2%80%941879_%D0%B8_1880_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%85_%D0%B2%D0%BE_%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%B5%D0%B7%D0%B4%D0%BE%D0%BA_%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%8B (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии)

14. "Вилоят аҳолисини қишлоқ хўжалиги ҳайвонларида учрайдиган юқумли касалликлардан муҳофаза қилиш ҳамда гўшт ва сут маҳсулотларини етказиб бериш ва сотишда ветеринария ва санитария талабларига риоя этилишини таъминлаш бўйича қўшимчачора-тадбирлар тўғрисида" Самарқанд вилояти ҳокимининг № 711-Қ сонли қарори. - http://zarnews.uz/post/samarqand-viloyati-hokimining-qarori (www.zarnews.uz 2018.17.11)

15. «2017 — 2019 йилларда Самарқанд шаҳри ва Самарқанд вилоятининг туризм салоҳиятини жадал ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида» Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 30 июндаги 450-сон қарори. – www.lex.uz/docs/3255464 (www.lex.uz/docs/ )

16. Вазифалар масъулиятли ва мураккаб. Лекин уларнинг ижроси учун имкониятлар етарли. Ринат Абдульманов суҳбатлашди. - http://xs.uz/uzkr/post/vazifalar-masuliyatli-va-murakkab-lekin-ularning-izhrosi-uchun-imkoniyatlar-etarli (www.xs.uz/uzkr/ “Халқ сўзи” газетаси сайти, 2019.13.01)

17. РАХМАТУЛЛАЕВ Т. Завершить разработку генерального плана Самарканда намерены до конца этого года. - https://nuz.uz/sobytiya/38439-rabota-nad-generalnym-planom-samarkanda-prodlitsya-do-konca-goda.html (www.nuz.uz/sobytiya/ 04.02.2019)

E-mail: jiz54@mail.ru

2019 йил 19-30 август

АҚШ, Вашингтон шаҳри