Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ИСЛОМ КАРИМОВНИНГ ИЖОБИЙ ИШЛАРИ

Диктатуранинг ягона фазилати: сайловлар натижасини билиш учун радиоприемник олдида соатлаб ўтиришнинг ҳожати йўқ. [1]
ФРАНСУА МОРИАК (1885-1970)



Фото 1. (ўнгдан чапга): Ислом Каримов, Асқар Ақаев, Нурсултон Назарбоев ҳамда Имомали Раҳмон. 1995 йил. Фото: Асқар Ақаевнинг шахсий архивидан (“itogi.ru”) [2]

КИРИШ СЎЗИ

Таниқли журналист Улуғбек Бакирдан электрон почтамга 2017 йил 23 декабр куни қуйидаги хат келди.

“Ассалому алайкум, ҳурматли Шуҳратжон ака!

Саломатмисиз?

Сизга бир илтимос билан ушбу мактубни ёзяпман.

Хабарингиз бор, 11 йиллик тутқунликдан кейин бу йил февраль ойида озодликка чиққан Ислом Каримовнинг жияни, таниқли журналист Жамшид Каримов билан ўтган ойда 6 соатлик аудио интервью олганмиз. Бир ойдан буён мазкур интервьюни қисмларга бўлиб, матн шаклида бир нечта хориждаги сайтларда нашр қилиб келяпмиз. Шу кунгача интервьюнинг 4 та қисми чоп этилди. Айни дамда 5-қисм устида ишланмоқда. Интервью кенг жамоатчилик томонидан қизғин кутиб олинди. Ўқувчилардан кўплаб хатлар келишда давом этмоқда.

Интервью матнини тўлиқ тарзда 2018 йил 30 январь - Ислом Каримов таваллудининг 80 йиллигига китоб ҳолида, ҳозирча ўзбек тилида, хорижда нашр қилмоқчимиз. Шу муносабат билан бир қатор фуқаролик жамияти фаоллари, сиёсат арбоблари, сиёсатшунослар, журналистлар ва адиблар ҳамда тарихчиларнинг фикр ва мулоҳазаларини ҳам шу китоб ичида нашр қилишни режаладик.

Шу мақсадда, Сизга қуйидаги саволларни йўллаяпмизки, уларга жавоб ёзиш асносида, ўз муносабатларингизни баён этасиз, деган умиддамиз.

Сиздан илтимос, саволларга жавобни бир ҳафта ичида ubakirov@gmail.com почтамга юборсангиз хурсанд бўлардик. Иложи борича, жавобларингиз 2-3 бетдан ошмаслиги керак. Жавобингизга қўшиб, ўзингизнинг бир дона суратингизни ҳам юборишингизни сўраймиз. Суратингизни китобда жавобингиз билан чоп қиламиз. Олдиндан раҳмат!

Демак, саволлар:

1. Ўзингиз ва фаолиятингиз ҳақида қисқача маълумот берсангиз;

2. Ислом Каримовнинг шахсига муносабатингиз қандай?

3. 27 йил Ўзбекистонга раҳбарлик қилган Ислом Каримовнинг сиёсий фаолиятига сизнинг баҳоингиз қандай?

4. И.Каримовнинг Ўзбекистон ва ўзбекларни дунёга танитишдаги ўрни қандай бўлди?

5. Сизнинг тақдирингизда И.Каримовнинг ўрни?

6. И.Каримовга келгусида қандай сиёсий ва тарихий баҳо берилиши керак?

7. И.Каримов шахсидан, унинг сиёсий режимидан Ўзбекистон халқи қандай сабоқ чиқариши керак?

8. Улуғбек Бакирнинг Жамшид Каримовдан олган интервьюсига сизнинг муносабатингиз қандай?

Жавобингизни кутамиз!

Ҳурмат билан,
Улуғбек Бакир»

Биринчидан, раҳматли Ислом Каримов (1938.30.01-2016.02.09) болалиги 2-Дунё уруши ва урушдан кейинги қийинчилик йилларида ўтган, ҳатто Болалар уйида яшашга мажбур бўлган, Ўзбекистонни 1989-2016 йиллар давомида 27 йил бошқарган ва Мустақил Ўзбекистоннинг биринчи президенти сифатида мураккаб тарихий шахсдир. Унинг ҳам ижобий, ҳам салбий ишлари бор. Бу катта мавзу бўлганлиги сабабли уни 3 та мақоламда ёритишни маъқул топдим. 1-мақоламда Ислом Каримовнинг 9 та ижобий ишлари рўйхати, улардан иккитасининг таҳлили, 2-мақоламда унинг 50 та салбий ишлари рўйхати, 3-мақоламда Каримовнинг айрим муҳим салбий ишлари таҳлилини ёзаман.

Иккинчидан, Ислом Каримов қанчалик диктатор бўлмасин, санаб ўтилган ёмон ишларни бир ўзи қилаолмасди. Бу салбий ишларда унга доимо Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати раҳбарияти ва унинг зобитлари ёрдам берди ва “қойиллатиб” амалга оширди. Шу сабабли 2-мақоламни “Ислом Каримов ва МХХнинг салбий ишлари” деб номладим.

Учинчидан, мен Ислом Каримов ҳаётлиги чоғидаёқ у ва МХХ ҳақида 300 дан ортиқ мақола, 5 та китоб ёздим. Бундай катта ҳажмдаги ахборотни бир ҳафта ичида 2-3 бетлик қилиб ёзиш иложим бўлмади. Мен қуйида 3 қисмдан иборат таҳлилий мақоламни чоп этгач, сўнгра Улуғбек Бакир илтимос қилганидек 8 та саволга 2-3 бетлик жавоб ёзишим ва Ислом Каримов ҳамда МХХга доир асосий фактлар ҳамда фикрларим ушбу 3 та катта таҳлилий мақоламда келтирилганини тавсия этишим мумкин бўларди.

Шундай қилиб, Ислом Каримов тақдирини 3 та катта мақоламда ёритаман. 1-мақоламда раҳматли диктатор Ислом Каримов президентлиги арафасида ва президентлигининг дастлабки 5-6 йили давомида президент сифатида амалга оширган 9 та ижобий ишини санаб ўтдим. Шулардан 6- ва 9-ижобий ишларини алоҳида батафсилроқ ёздим.

2-мақоламни “Ислом Каримов ва Миллий хавфсизлик хизмати (МХХ)нинг салбий ишлари” деб номлаб, уларга доир 50 та мисол келтирдим. Уларнинг салбий ишларига доир мен ёзган маълумотларга нисбатан ўқувчининг танқидий фикри бўлиши, асоссиз ва туҳмат деб қараши мумкинлигини ҳисобга олиб ҳар бир салбий ишга доир қўшимча маълумот олиши учун шу мавзуда ўзим ёзган мақолалар рўйхатига тавсия бердим.

3-мақоламда Ислом Каримов ва МХХнинг 50 та салбий, яъни ёмон, қонли ишларидан муҳим 8 тасига доир қўшимча маълумотлар келтириб ёздим. Чунки Каримов шахсини улуғлашга доир 27 йил давомида олиб борилган ташвиқот натижасида халқимиз орасида анчагина фуқароларимиз, айниқса ёшларимиз уни ижобий баҳолашади ва менга ўхшаган мухолифат фаолининг умумий гапларига қўшилавермайди. Уларга кенгроқ ва исботланган далиллар келтирибгина уларни ишонтиришимиз мумкин ва керак.

Қолаверса, сиз билан биз раҳматли Ислом Каримов Ўзбекистонга 27 йил раҳбарлик қилган давр воқеаларига тирик гувоҳмиз. Бугунги ҳамда эртанги авлод Ислом Каримов шахси ва у раҳбарлик қилган даврни тушуниши учун Каримовнинг замондоши бўлган менга ўхшаган мухолифат фаолининг асосли маълумотлари муҳим манба бўлиб хизмат қилади, иншааллоҳ.

1.1. 1989-1991 йилларда Ўзбекистонда деҳқон оилаларига томорқа учун 6 сотихдан 25 сотихгача ер берди (1 сотих = 10 метр Х 10 метр = 100 квадрат метр; 1 гектар = 100 сотих = 10 000 квадрат метр).

1.2. 1989-1990 йилларда Ўзбекистон Республикаси Олий суди раиси Бабур Маликов ташаббуси ва Ислом Каримовнинг қўллаб-қувватлаши билан Москвадан юборилган Гдлян ва Иванов раҳбарлигидаги тергов гуруҳи уюштирган “пахта ишлари” Олий судда қайтадан кўриб чиқилди. Натижада 3.5 мингдан кўпроқ деҳқонлар оқланди.

1.3. 1990 йил 24 мартда Ўзбекистонда Президентлик бошқарувини жорий этди ва Ўзбекистон ССР Олий Кенгаши йиғилишида президент этиб сайланди. [3]

1.4. 1990 йил июн: Ўш-Узган қирғини кунлари Фарғона водийсидан Ўшга бораётган 5000 дан ортиқ ғазабланган ўзбекларни чегарадан Қирғизистонга ўтказмасликка буйруқ берди.

1.5. 1990 йил 20 июнда бироз қаршилик билан бўлсада Ўзбекистон Олий Кенгашида Ватанимиз Мустақиллик Декларацияси қабул қилинишига розилик билдирди. Лекин Президент сифатида уни имзолаб ҳақиқий қонуний кучга киритмади.

1.6. 1991 йил 31 августда Ўзбекистон Мустақиллигини эълон қилди. [3]

1.7. Ўзбек халқининг улуғ давлат арбоби, ёзувчи ва шоир, 2-Дунё уруши қатнашчиси, Ўзбекистонга 1959-1983 йилларда раҳбарлик қилган ва Ватанимиз равнақи учун катта ишларни амалга оширган раҳматли Шароф Рашидов (1917-1983) номини оқлашда фаолларни қўллаб-қувватлади ва 1992 йил ноябрда унинг 75 йиллик юбилейи тантаналарида каттагина маъруза қилди.

1.8. 1991-1993 йилларда Тест имтиҳон тизимини киритди.

1.9. 1995 йил кузида Бишкекда бўлиб ўтган Манас эпосининг 1000 йиллигига бағишланган халқаро анжуманда қизиқарли муҳим нутқ қилди. [2], [4]

Ушбу ижобий ишлардан 1.6- ва 1.9-бандларига қўшимча муҳим маълумотларни берай.

1.6. 1991 ЙИЛ 31 АВГУСТ: ЎЗБЕКИСТОН МУСТАҚИЛЛИГИНИ ЭЪЛОН ҚИЛИШИ

Ислом Каримов 1991 йил 31 август куни Ўзбекистон ССР Олий Мажлиси йиғилишида Ўзбекистон Мустақиллигини эълон қилди. Бу оддий ижобий иш деб баҳоласак бўлади.

Айримлар, айниқса ёшлар Ислом Каримов 1991 йил 31 август куни Ўзбекистон Мустақиллигини эълон қилишини катта жасорат ва унинг шахсан улкан хизмати деб баҳолашади.

Ўша йиллардаги воқеаларга қисқача тўхталиб мулоҳаза қилайлик. Михаил Сергеевич Горбачев Совет Иттифоқи Президенти этиб СССР Олий кенгашида 1990 йил 15 мартда сайланди. Шундан 9 кун ўтиб Ислом Каримов шахсан ташаббуси билан у 1990 йил 24 март куни Совет Иттифоқидаги 15 жумҳурият орасида биринчи бўлиб Ўзбекистон ССР Президенти этиб сайланди. Бу ижобий сиёсий воқеа эди.

1990 йил 17 март куни Совет Иттифоқида «СССРни сақлаб қолиш бўйича Бутуниттифоқ референдум (ялпи овоз бериш)» ўтказилди. Бу референдумда Ислом Каримов Ўзбекистон халқини СССРни сақлаб қолиш учун, яъни Ўзбекистон мустақиллигига қарши овоз беришга даъват қилди ва ўзи 1990 йил 17 март куни шунга овоз берди.

1990 йил 20 июнь куни Ўзбекистон ССР Олий Кенгашининг 2-сессиясида «Ўзбекистон Республикасининг суверенитети тўғрисида декларация» қабул қилинди. Лекин бу муҳим Декларациянинг қабул қилинишида Ислом Каримов сусткашлик қилди. Ўзбекистон ССР Олий Кенгашининг бир гуруҳ депутатларининг қатъийлиги билангина бу муҳим ҳужжат қабул қилинди.

СССРдаги 15 республика орасида дастлаб 1990 йил 11 мартда, 30 мартда, 4 майда ва 8 майда Латвия Республикаси, Литва Республикаси ва Эстония Республикаси Олий Кенгашлари (парламентлари) ўз давлатчилигини тўлиқ тиклаганлиги ҳақида қарорлар қабул қилишди [5]. Грузия парламенти Грузия Республикасининг Мустақиллигини 1991 йил 9 апрелда эълон қилди. СССРдаги 15 жумҳурият орасида президентлик лавозимини биринчи бўлиб 1990 йил 24 мартда жорий этган Ислом Каримов ва мамлакатимиз раҳбарияти эса Ўзбекистон мустақиллигини эълон қилишдан чўчиб туришарди.

Совет империясини ҳарбий куч билан сақлаб қолмоқчи бўлган Москвадаги бир гуруҳ ҳарбий ва сиёсий раҳбарлар 1991 йил 19-21 август кунлари давлат тўнтариши ўтказишга ҳаракат қилишди ва ГКЧП (Государственный комитет по черезвычайному положению – Фавқулодда ҳолат бўйича давлат қўмитаси)ни тузишди. Лекин Совет Иттифоқидаги демократик кучлар, энг аввало Россия Президенти Борис Николаевич Ельцин бошчилигидаги Россия демократик кучлари ҳарбий хунта режаларини барбод қилди.

ГКЧПнинг Москвадаги мағлубияти Иттифоқдош жумҳуриятларнинг сиёсий мустақилликка эришишини тезлаштирди. Натижада бирин-кетин Совет Иттифоқидаги жумҳуриятлар парламентларида ҳар бир жумҳурият ўз мустақиллигини эълон қилди. Масалан, Эстония Республикаси 1991 йил 20 августда [6, 590-б.], Латвия 21 августда [6, 290-б.], Украина ва Россия 24 августда [6, 532- ва 422-б.], Молдова 27 августда [6, 350-б.], Озорбайжон 30 августда [6, 14-б.], Қирғизистон 31 августда [6, 285-б.] ўз Мустақиллигини эълон қилди. ЎзР Президенти И.Каримов Ўзбекистон жумҳурияти Олий Кенгашининг 1990 йил 31 августдаги мажлисида Ўзбекистон Мустақиллигини эълон қилди [6, 527-б.]. СССРнинг қолган жумҳуриятлари ҳам, яъни Тожикистон 9 сентябрда [6, 494-б.], Белоруссия 19 сентябрда [7, 1-ж., 692-б.], Арманистон 24 сентябрда [7, 1-ж., 415-б.], Туркманистон 27 октябрда [6, 517-б.], Қозоғистон 16 декабрда [6, 236-б.] ўз Мустақиллигини эълон этишди.

Эътибор беринг: Совет Иттифоқини бирлаштириб турган Россия 1991 йил 24 августда ўз мустақиллигини эълон қилди. Ислом Каримов шундан бир ҳафта ўтгачгина Ўзбекистон мустақиллигини эълон қилди.

Демак, Ислом Каримов Совет Иттифоқидаги 15 жумҳуриятдан 10-си бўлиб мустақилликни эълон қилди. Агар Ислом ака бу борада яна сусткашлик қилганида тарқаб кетган Совет Иттифоқи ўрнида якка Ўзбекистон қолган бўларди ...

Мана шу сабабларга кўра Ўзбекистонни Мустақил деб эълон қилишда Ислом Каримовнинг оддийгина хизмати бор, холос. Агар унинг ўрнида бошқа кимса бўлса ҳам Ўзбекистон Мустақиллигини эълон қилган бўларди.

Мен бу ҳақда 2004 ва 2007 йилларда Жаҳонгир Маматов раҳбар бўлган www.turonzamin.org сайтида китобнинг 1- ва 2-нашри сифатида чоп этилган [9]-китобимда ёзгандим. Кейинроқ Ж.Маматов менинг барча китобларимни ва 100 га яқин мақолаларимни сайтдан ўчириб ташлаганди (бу ҳақда мундарижадаги 9-китобга доир маълумотлар давомида ҳам ёзганман).

-------------------------------------------------------

1.9. ИСЛОМ КАРИМОВНИНГ 1995 ЙИЛ КУЗИДА БИШКЕКДА МАНАС ЭПОСИНИНГ 1000 ЙИЛЛИГИГА БАҒИШЛАНГАН ХАЛҚАРО АНЖУМАНДА ҚИЛГАН ҚИЗИҚАРЛИ МУҲИМ НУТҚИ

1994 йилда Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ) Бош Ассамблеяси Қирғизистон олимлари мурожаатига жавобан 1995 йилни «Манас» эпосининг 1000 йиллиги» деб эълон қилди. 1995 йил кузида Бишкекда Манас эпосининг 1000 йиллигига бағишланган халқаро анжуман бўлди ва унда Ўзбекистон президенти раҳматли Ислом Каримов қизиқарли муҳим нутқ қилди. Ушбу анжуманда қатнашган филология фанлари номзоди, адабиётшунос Зуҳриддин Исомиддинов анжуман ва Ислом Каримов маърузаси ҳақида [2]- ва [4]-мақолада яхши ёзган. Мен [4]-мақоладан муҳим жойларини иқтибос қилиб келтираман.

“Юбилей тантаналарида (унинг баҳонасида туркий тилли давлатлар бошлиқларининг саммити ҳам ўтказилган) Туркия раҳбари Сулаймон Демирэл, Озарбойжон раҳбари Ҳайдар Алиев, Ўзбекистон раҳбари Ислом Каримов, Қозоғистон раҳбари Нурсултон Назарбоев, Туркманистон раҳбари Сапармурод Ниёзовлар, шунингдек ЮНЕСКОнинг Бош директори Федерико Майор, яна бир неча қўшни давлатларнинг бош вазирлари, ёки Маданият вазирлари каби кўплаб арбоблар, шунингдек кўпгина мамлакатлардан олимлар, адиблар ва жамоат арбоблари ташриф буюришган эди.

Олим дўстимиз айтгандай, Миллий филармониянинг катта залида А.Ақаев тантанали анжуманни очди ва «Манас» эпоси ҳақида маъруза қилди.

Ўттиз саҳифалик бу маърузанинг матни юзлаб нусха тайёрланиб, ҳар биримизга тақдим этилгани учун, истасак, Асқар Ақаевнинг докладини унинг ўз оғзидан чиқаётган сўз сифатида тинглашимиз, истасак, ҳар бир ўриндиқ ёндорига жойланган жажжи карнайчаларни қулоғимизга тиқиб олиб, масалан, рус тилидаги вариантини эшитишимиз, ёинки, матнни ўқиб ўтиришимиз мумкин эди. Биз ҳаммасидан фойдаландик, чунки узоқ ва бир зайлда ўқилаётган маъруза кўпларни толиқтириши табиий. Залнинг ўртароғидамиз. Ўнг ёнимда – асли Наманганлик, Германиянинг Кёльн шаҳрида яшайдиган машҳур тарихчи олим, биз диссидент деб биладиган Боймирза Ҳайит домла ўтирибди.

Асқар Ақаев ўз маърузасини роппа-роса қирқ беш дақиқа ўқиб берди.

Шундан сўнг «Манас»нинг минг йиллиги тантанасида иштирок этиш учун келган туркий давлатларнинг раҳбарлари минбарга ташриф буюрдилар. Биринчи сўз Туркия Президенти Сулаймон Демирэлга берилди. Чунки у энг катта туркий мамлакат раҳбари, бунинг устига, давлат бошлиқлари орасида ёши улуғроқ одам эди. Тўла гавдали Сулаймон афанди турк тилида биз иштирокчиларга, бутун қирғиз элига оташин саломлар йўллаб, «Манас» эпосининг фавқулодда аҳамиятини таъкидлаб ўтди. Ундан сўнг Озарбойжон раҳбари Гейдар Алиев чиқиб, рус тилида ёзилган икки-уч бетли матнни ўқиб минбарни тарк этди. Ёдимда қолгани – «Нынешнее поколение киргизов верны заветам Манаса», деган сўзлар бўлди. Г.Алиев хийла ҳорғин, маъруза матнини тутган қўллари титрар эди.

Шундан сўнг минбарга Ўзбекистон Республикаси Президенти чиқди…

Ўзбекистон Президенти дастлаб тайёрлаб келинган маърузадан икки бетча чиройли табрик сўзларини ўқиди. Бироқ унинг жўшқин руҳи одамлар билан бевосита мулоқот қилишга мойил эди, шу боис ҳам, кейин маъруза матнини минбар четига қўйиб, залга мурожаат қилди:

«Ҳурматли дўстлар! «Манас» эпоси – бу тарих, қирғиз халқининг ўтмиши. Келинглар, шу достоннинг минг йиллик тўйи муносабати билан биз бугунги куннинг ана шундай қаҳрамонлари ҳақида ҳам гаплашайлик. Мана, президиумда, менинг ёнимда қадрдон дўстим, улуғ ёзувчи Чингиз Айтматов ўтирибди. Мен Чингиз оғани бугунги куннинг Манаси деб биламан!»

Залда қарсаклар чалиниб кетди. Чингиз Айтматов ўрнидан туриб, қўлини кўксига қўйиб, миннатдорчилик билдирди.

«Қолаверса, – деб давом этди нотиқ, – бадният кимсаларнинг жаҳон ҳамжамияти олдида атайлабдан уюштирилган туҳматлари касрига ўзбек халқи бошига изтиробли кунлар тушган паллада мана шу Чингиз оғамиз ғаламусларга қарши кўкрак кериб чиққанини элимиз ҳеч қачон унутмайди!

Чингиз Айтматовнинг юксак бадиий асарлари нафақат қирғиз, балки ўзбек адабиёти равнақи учун ҳам беқиёс аҳамиятга эга! Шунинг учун ҳам куни кеча қадрли дўстим Нурсултон Назарбоев Чингиз Айтматовга «Қозоғистон халқ ёзувчиси» унвонини берганини эшитиб, жуда хурсанд бўлдим, – дея давом этди у яна. – Насиб этса, икки кундан сўнг биз ҳам Тошкентга қайтгач, туркий халқларнинг бу улуғ адибга «Ўзбекистон халқ ёзувчиси» унвонини бериш ниятидамиз!

Бутун зал оёққа қалқди. Чапак ва олқишлар сира тинай демасди. Чингиз Айтматов яна ўрнидан турди, саҳнанинг олдига келиб, залга қараб қўлини кўксига қўйиб таъзим қилди.

Боягина зерикиб, аммо буни билдирмаслик учун оғзини очмасдан эснаётган одамларинг юзлари ёришиб кетган, ҳамманинг кўзи пориллар эди.

И.Каримов «Манас» эпосининг тарихий ва бадиий жиҳатлари тўғрисида гапирди, бу улкан достон ўзбек тилига атоқли шоир Миртемир, Султон Акбарий ва Турсунбой Адашбоев каби шоирлар томонидан ҳозирга қадар уч бора таржима қилинганини эслаб ўтди.

Ана шундан сўнггина, залнинг бутун диққат-эътиборини ўзига жалб этгач, Ислом Каримов Ўсмонақун Ибраимов айтган масалани ўртага қўйди.

«Ана энди, азиз дўстлар, ижозат берсангиз, шу ўринда, «Манас» достонидаги бир масала борасида азиз дўстим, Қирғизистон Республикаси Президенти Асқар Ақаевни бир оғиз танқид қилиб ўтмоқчиман.»

Менинг баданим живирлаб кетди. Ахир ҳатто тор доирада ҳам бир давлат президенти иккинчи давлат раҳбарини танқид қилмайди, бу дипломатик протоколга хилоф иш. Бунинг устига, юзлаб одамлар қатнашаётган тантанали байрам анжуманида… танқид қилиш? Ҳаяжонланиб, ёнимда ўтирган Боймирза Ҳайитга юзланиб, пичирладим:

- Домла, қизиқ бўлди-ку?

- Шошманг, аввал эшитиб кўрайлик-чи, – дея жавоб қилди олим.

«Асқар Ақаевич ўз маърузасида «Манас Бухордан уйланади, демак, тожик халқига куёв бўлади ва ана шу тариқа, бу достон туркий халқлар доирасидан чиқиб, янада кенгроқ, очиғини айтганда, глобал, умумжаҳоний кўлам касб этади», деб айтиб ўтди, – деди Ислом Каримов. – Албатта, бу яхши ният. Аммо мен бу ёққа келиш олдидан «Манас» эпосини атайлаб ўқиб чиқдим. Манаснинг хотини Хоникей Бухоролик экан. Унинг отаси иккинчи қизини – Хоникейнинг синглисини Манаснинг тутинган иниси Алмамбетга, учинчи қизини эса қозоқ хони Кўкчага бериб, уларни ўзига куёв қилиб олган экан. Кўряпсизми, қандай оқил, танти одам бўлган экан бу подшоҳ? Аммо дўстим Асқар Ақаевич, у Бухоролик, яъни, ўзбек эди, демак, Манас ҳам ўзбекларнинг куёви бўлиб чиқади! Э, омон бўлсин ўша Бухоро хони, у бутун Марказий Осиё подшоҳларини ўзига куёв қилиб, барча элларни бир-бирига қардош қилибди!»

Бутун издиҳом аҳли Бухоро хонининг тантилиги борасидаги лутфга кула-кула, ўрнидан туриб қарсак чалишга киришди. Зеро Ислом Каримов бу гапларни шу қадар бир-бирига пайваста қилиб, ишонч ва ўктамлик билан гапирардики, рад этиш имконсиз эди.

– Ислом ака тўғри айтяпти, – деб менга бурилиб шивирлади Боймирза Ҳайит домла. – Бухорода минг йиллардан бери ўзбекларнинг манғит уруғи ҳукмронлик қилган. Иккинчидан, «Манас» эпосида Бухоро хони гоҳ Қорахон, гоҳ эса Темирхон деб аталади, иккиси ҳам туркий исмлар. Каримов ҳақ…

Ана шундан сўнг Президент яна вазиятни юмшатиш, ўзаро иноқлик руҳи бардавом бўлишига ҳаракат қилиб, Қирғизистон Президентига қараб, кулиб мурожаат қилди:

– Азиз дўстим Асқар Ақаевич! Ўша Бухородан – Манас куёв бўлган юртдан қудалар ҳадя бериб юборишган, марҳамат қилиб қабул этсангиз!

Каримовнинг имоси билан саҳна ортида шай турган бир ходим тугун олиб келди. Қарасак, Бухоро амирлари киядиган зар уқали шоҳона чопон! (У йиллари зардўзи чопон эндигина пайдо бўла бошлаганди). Каримов чопонни қирғиз халқи раҳбарига кийдирди, белига белбоғ боғлаб, бошига чиройли бир дўппи кийгизди ва қучоқлаб кўтариб, байрам билан яна муборакбод қилди. Олқишларни қўяверинг! Бояги хижолатпазликдан асар ҳам қолмаган эди.

Ислом Каримов ортга яна қараб эди, йигитлар улкан бир гиламни икки ёғоч учига илиб ёйиб кўрсатган ҳолда саҳна олдига олиб чиқишди. Гилам ўртасида Манас найза тутиб, от чоптириб бораётгани тасвирланибди. Зал яна бир бор оёққа қалқди. Ушбу санъат асарини ўзбек гиламдўзлари юбилей саммитига тайёргарлик арафасида, бор-йўғи икки кунда тайёрлашган экан.

Оддийгина туйилади: Ислом Каримов, шунча иши борлигига қарамай, «Манас» эпосини ўқиб чиқибди, буни мунозарада асардан далил келтириб яққол исбот қилди, ҳолбуки бошқа давлат раҳбарлари (И.Ақаевдан бошқа) бу достон ҳақида тасаввурга ҳам эга эмаслиги кўриниб қолди, ёзиб берилган доклад матнини ўқиётган чоғларида ҳатто ботирлар номини талаффуз этиша олмаган ҳоллар бўлди.

Бу гапларни ўқиб, кимдир, «Ажабо, Ислом Каримов ўша тантанали анжуманда музокара бошлаши шартмиди? Хоникей ойим ўзбек қизи бўлди нимаю форсийзабон бўлди нима? Ахир бу бир достон, холос-ку?» деб ўйлаши ҳам мумкин.

Ўсмонақун оға, гап шундаки, Ислом Каримов, Ўзбекистон раҳбари сифатида, унинг манфаатларини бир лаҳза бўлсин, унутиши мумкин эмасди. Манаснинг ёри Хоникейни, Бухоролик бўлгани учуноқ, тожик деб талқин қилиш ортида бошқа, бадиий сўзга мутлақо алоқаси бўлмаган масала ётар, бу гап ҳар қандай «факт»дан геосиёсий илинж қидириб, ҳудудий даъволар қўзғаб юрган кимларнингдир тегирмонига сув қуйиши аниқ. Бундай нуқтаи назарларни ўша вақтнинг ўзида инкор этмаслик, моҳиятан, унга қўшилиш бўлар эдики, президентимиз мана шуни нозик илғади ва ўша оннинг ўзида, ҳарчанд тантанали анжуман бўлмасин, ўз шахсига ниҳоятда ярашиб тушадиган ўктамлик, зўр сиёсий ирода билан фикрини баён этиб, мақбул қилдирди» [4]

Диктатор Ислом Каримовнинг мана шу 9 та ижобий ишларидан кўринадики, у дастлабки 9-10 йил давомида унга юклатилган президентлик вазифасини у ёки бу даражада яхши бажарган. Ўзбекистон Конституциясида ёзилганига кўра ҳар қандай шахс икки маротаба президент этиб сайланиши мумкин. Бу муддат оптимал яхши муддатдир. Масалан, АҚШдек буюк давлат Конституциясида ҳам ҳар қандай АҚШ фуқароси президент этиб икки марта сайланиши ва 4 йилдан 8 йилгача АҚШга президент бўлиши мумкинлиги ёзилган. 2016 йил ноябрда АҚШнинг 45-президенти жаноб Доналд Трампни АҚШ фуқаролари сайловда сайлашди. АҚШ тарихида мана шу Конституция талаби сўзсиз бажарилгани сабабли АҚШ 20-аср бошларидаёқ дунёнинг буюк давлатига айланди. Бугунги кунда ҳам АҚШ дунёнинг энг буюк давлатидир.

Агар Ислом Каримов Ўзбекистон Конституциясига риоя қилиб икки муддат президентлигидан кейин, 2001 йилда истеъфога кетса ва сайловлар йўли билан янги президент сайлангач Парламент ҳамда ҳукумат аъзоларининг умумий йиғилишида Каримов қисқача нутқ сўзлаб янги президентни муборакбод этса жуда яхши ва қонун доирасида бўларди. У Ўзбекистон ва Марказий Осиё тарихига ҳам дастлабки демократ президент бўлиб ёзиларди ва биз – мухолифат фаоллари ҳам буни очиқ тан олардик. Афсуски бир неча йил Самарқанддаги болалар уйида тарбия кўрган, бошқа давлат раҳбарлари ва халқаро ташкилотлар берадиган ялтур-юлтур олтин тақинчоқларига ҳаддин ташқари қизиққан президент Ислом Каримов Ўзбекистон Конституцияси талабларини қўпол равишда бузган ҳолда икки марта референдум ва тўрт марта президентлик сайловини ўтказиб, умрини охиригача президентлик мансабини бермади ва дунёда диктатор деган ном олди.

Навбатдаги мақоламда диктатор Ислом Каримов ўз президентлиги даврида йўл қўйган 50 та салбий ишлари билан танишамиз.

------------------------------------------

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. Цитаты про диктаторов (Диктаторлар ҳақида иқтибослар). - https://parfumclub.org/other/citaty-pro-diktatorov.html

Франсуа Мориак (1885.11.10-1970.01.09) – франсуз ёзувчиси; Франсия Академияси аъзоси (1933); Адабиёт соҳасида Нобел мукофоти соҳиби (1952).

2. ISOMIDDINOV Z. Yigirma ikki yillik sir: Islom Karimov manasshunoslikda keng tarqalgan qanday xatoni tanqid qilgandi? - http://www.xabar.uz/jamiyat/yigirma-ikki-yillik-sir-islom-karimov-manasshunoslik (www.xabar.uz/jamiyat/ 2017.29.12).

3. Каримов, Ислам Абдуганиевич. - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B2,_%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC_%D0%90%D0%B1%D0%B4%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 (www.ru.wikipedia.org/wiki/ Материал из Википедии — свободной энциклопедии).

4. ИСОМИДДИНОВ З. Йигирма икки йил муқадам… - http://tafsilot.uz/yigirma-ikki-yil-muqaddam/ (www.tafsilot.uz 2017.29.12).

5. Коммюнике о встрече Председателей Верховных Советов Латвийской Республики, Литовской Республики и Эстонской Республики. - «Республика» (газета изданная в г.Таллине), № 6-7 (7-8) 1990 г.

6. Страны мира: Энцикл. справ /Под ред. С.А.Семеницкого. – Мн.: Миринда, Родиола-плюс, 1999. – 624 с.

7. Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси. 12 жилдлик, Т.: «Ўзбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2000.

8. АҲМАДЖОНОВ Ш. «Бирлик»чилар, аскарлар тобутлари ва Орол денгизи муаммолари. - http://www.turonzamin.org/ddkitob/birlik.html (Китобнинг 1-нашрини компютерда териб китобча кўринишида 2004 йилда чоп этгандим. 2-нашри бўлмиш ушбу китоб www.turonzamin.org сайтининг “ДЎК китоблари” рукнида 2007 йил сентябрида чоп этилганди. Бир неча ойдан кейин 2007 йилнинг ўзида сайт раҳбари Жаҳонгир Маматов китобни сайтдан ўчириб ташлади. Бу номаъқул ишни махсус хизматлар қилди, деб айтди. У 2012 йил феврал охирида www.turonzamin.org сайтидан 100 тага яқин мақолаларимни ўчириб ташлагач китобларимни ҳам унинг ўзи ўчирганини тушундим.)

E-mail: jiz54@mail.ru , maqsadsh54@gmail.com

2018 йил 17 сентябр-3 ноябр

АҚШ, Вашингтон шаҳри