Trong một nền kinh tế phát triển theo định hướng công bằng và minh bạch, luật thuế thu nhập cá nhân (TNCN) là một trong những công cụ quan trọng để Nhà nước điều tiết thu nhập, tái phân phối của cải và tạo nguồn lực cho các hoạt động an sinh xã hội. Tại Việt Nam, Luật Thuế Thu Nhập Cá Nhân chính thức được ban hành năm 2007 và có hiệu lực từ năm 2009, sau nhiều năm thử nghiệm và tham khảo các mô hình thuế tiến bộ trên thế giới. Từ đó đến nay, luật đã nhiều lần được sửa đổi để phù hợp với bối cảnh kinh tế – xã hội đang thay đổi nhanh chóng.

Thuế thu nhập cá nhân là loại thuế trực thu, đánh vào thu nhập thực tế mà cá nhân có được từ các nguồn khác nhau như: tiền lương, tiền công; hoạt động kinh doanh; đầu tư vốn; chuyển nhượng bất động sản; trúng thưởng; bản quyền; nhượng quyền thương mại… Không phải tất cả các khoản thu nhập đều bị đánh thuế, mà luật quy định rõ các loại thu nhập chịu thuế và những khoản được miễn giảm, đảm bảo nguyên tắc công bằng và hợp lý trong áp dụng.

Một trong những nội dung được người dân quan tâm nhất là ngưỡng thu nhập chịu thuế và cách tính thuế. Theo quy định hiện hành, cá nhân có thu nhập từ tiền lương, tiền công sẽ phải nộp thuế nếu thu nhập tính thuế hàng tháng vượt quá mức giảm trừ gia cảnh. Cụ thể, mức giảm trừ cho bản thân người nộp thuế là 11 triệu đồng/tháng, và cho mỗi người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng/tháng. Ví dụ, một người độc thân có thu nhập 15 triệu đồng/tháng sẽ phải nộp thuế trên phần chênh lệch 4 triệu đồng (sau khi trừ 11 triệu). Nếu có một con nhỏ là người phụ thuộc hợp lệ, phần thu nhập tính thuế chỉ còn 4 triệu – 4,4 triệu = 0 đồng, và như vậy không phải nộp thuế.

Biểu thuế suất thuế TNCN được áp dụng theo lũy tiến từng phần, tức là mức thu nhập càng cao thì phần thuế suất áp vào phần thu nhập đó cũng cao hơn, với các mức từ 5% đến 35%. Cách tính này phản ánh quan điểm “người có thu nhập cao phải đóng góp nhiều hơn cho xã hội”, đồng thời đảm bảo không tạo gánh nặng quá lớn cho người thu nhập thấp.

Ngoài thu nhập từ lương, Luật cũng điều chỉnh các loại thu nhập khác. Ví dụ, thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản chịu thuế suất 2% trên giá trị chuyển nhượng (hoặc 25% trên lợi nhuận thực, nếu chứng minh được chi phí), trong khi thu nhập từ cổ tức hoặc đầu tư vốn phải nộp 5%. Những tỷ lệ này tương đối thấp so với nhiều quốc gia, nhưng lại đảm bảo tính đơn giản trong quản lý và phù hợp với bối cảnh thu nhập đa dạng nhưng còn khó kiểm soát ở Việt Nam.

Một điểm đáng chú ý trong Luật Thuế TNCN là sự phân định rõ trách nhiệm kê khai và nộp thuế giữa cá nhân và tổ chức chi trả thu nhập. Đối với người làm công ăn lương, thường thì doanh nghiệp sẽ khấu trừ tại nguồn và nộp thay, giúp quá trình tuân thủ thuế trở nên thuận tiện. Tuy nhiên, với cá nhân kinh doanh hoặc có thu nhập không thường xuyên (như nghệ sĩ, người trúng thưởng, nhà đầu tư…), việc kê khai độc lập và chủ động là điều bắt buộc. Việc không thực hiện đúng có thể dẫn đến các chế tài như truy thu, xử phạt, thậm chí bị coi là trốn thuế nếu hành vi mang tính gian dối.

Luật cũng quy định rõ về quyền lợi của người nộp thuế, trong đó có quyền quyết toán để được hoàn thuế nếu nộp thừa, được đăng ký người phụ thuộc, được giảm thuế nếu gặp khó khăn do thiên tai, tai nạn, bệnh hiểm nghèo… Những quy định này thể hiện tinh thần nhân văn và hỗ trợ người dân trong những hoàn cảnh khó khăn, tránh biến thuế trở thành gánh nặng vô lý.

Bên cạnh đó, việc số hóa và áp dụng công nghệ vào quản lý thuế trong những năm gần đây đã giúp người dân dễ dàng thực hiện nghĩa vụ thuế hơn. Việc quyết toán thuế qua mạng, tra cứu mã số thuế, đăng ký người phụ thuộc online… đang dần trở thành phổ biến, đặc biệt là tại các thành phố lớn.

Tuy nhiên, vẫn còn những tranh luận về mức giảm trừ gia cảnh đã lỗi thời so với tốc độ trượt giá, hoặc việc phân biệt quá đơn giản giữa cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ và doanh nghiệp siêu nhỏ trong áp dụng thuế suất. Điều này cho thấy luật cần tiếp tục điều chỉnh để theo kịp thực tiễn và đảm bảo công bằng giữa các nhóm thu nhập khác nhau trong xã hội.

Tóm lại, Luật Thuế Thu Nhập Cá Nhân không chỉ là công cụ tài chính, mà còn là biểu hiện cụ thể của tinh thần trách nhiệm, công bằng và minh bạch trong xã hội hiện đại. Việc hiểu và tuân thủ luật không chỉ giúp người dân tránh rủi ro pháp lý, mà còn góp phần xây dựng một cộng đồng công dân có ý thức, sẵn sàng đóng góp vì sự phát triển chung của đất nước.

Xem thêm tại đây: https://luatdaibang.net/